https://newleftreview.org/issues/ii146/articles/sahra-wagenknecht-condition-of-germany
Σε συνέντευξη που έδωσε στους Thomas Meaney και Joshua Rahtz και δημοσιεύτηκε στο New Left Review αρ. 146, Μάρτιος/Απρίλιος 2024
Η γερμανική οικονομία αντιμετωπίζει πολλαπλές συγκλίνουσες κρίσεις, τόσο διαρθρωτικές όσο και συγκυρίας. Την εκτίναξη του ενεργειακού κόστους λόγω του πολέμου με τη Ρωσία, το σοκ του κόστους ζωής, με τον υψηλό πληθωρισμό, τα υψηλά επιτόκια και την πτώση των πραγματικών μισθών, τη λιτότητα που επιβάλλει το συνταγματικό φρένο χρέους, ενώ οι αμερικάνοι ανταγωνιστές επικεντρώνονται στη δημοσιονομική επέκταση, την πράσινη μετάβαση που θα επηρεάσει βασικούς τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, ο χάλυβας και τα χημικά, και τη μετατροπή της Κίνας, ενός από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Γερμανίας, σε ανταγωνιστή σε τομείς όπως τα ηλεκτρικά οχήματα. Μπορείτε κατ' αρχάς να μας πείτε ποιες περιοχές επηρεάζονται περισσότερο από την κρίση;
Υπάρχει μια γενική κρίση σε εξέλιξη, η σοβαρότερη των τελευταίων δεκαετιών, και η Γερμανία βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία. Το μεγαλύτερο πλήγμα το δέχονται οι βιομηχανικές περιοχές, η ραχοκοκαλιά του γερμανικού μοντέλου μέχρι σήμερα: η ευρύτερη περιοχή του Μονάχου, η Βάδη-Βυρτεμβέργη, ο Ρήνος-Νέκαρ, το Ρουρ. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το λιανικό εμπόριο και οι υπηρεσίες επλήγησαν περισσότερο. Αλλά τώρα οι επιχειρήσεις μας στο Mittelstand (μικρομεσαίες επιχειρήσεις) δέχονται μεγάλες πιέσεις. Το 2022 και το 2023, οι ενεργοβόρες βιομηχανικές επιχειρήσεις υπέστησαν 25 τοις εκατό πτώση της παραγωγής τους. Αυτό είναι πρωτοφανές. Και μόλις τώρα άρχισαν να ανακοινώνουν μαζικές απολύσεις. Αυτές οι μικρές και μεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις -πολλές από αυτές ειδικεύονται στη μηχανική ή παράγουν εργαλειομηχανές, ανταλλακτικά αυτοκινήτων, ηλεκτρικό εξοπλισμό- είναι πραγματικά σημαντικές για τη Γερμανία. Ως επί το πλείστον διοικούνται από τον ιδιοκτήτη τους ή από την οικογένεια, οπότε δεν είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο και συχνά έχουν μάλλον γερές βάσεις. Έχουν όμως τη δική τους εταιρική κουλτούρα, με βάση μια μακροπρόθεσμη προοπτική, την επόμενη γενιά, και όχι στα τριμηνιαία κέρδη. Έχουν τις ρίζες τους στις τοπικές τους κοινότητες, διεξάγοντας συχνά εμπορικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων. Θέλουν να διατηρήσουν τους εργαζομένους τους, αντί να εκμεταλλεύονται κάθε παραθυράκι, όπως κάνουν οι μεγάλες εταιρείες, από τις οποίες είμαστε επίσης πλήρεις.
Στις συνθήκες της σημερινής κρίσης είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αυτές που υποφέρουν περισσότερο. Με τις συνεχιζόμενες υψηλές τιμές της ενέργειας, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να χαθούν μαζικά θέσεις εργασίας στη μεταποίηση. Και όταν χάνεται η βιομηχανία, χάνονται τα πάντα: αξιοπρεπώς αμειβόμενες θέσεις εργασίας, αγοραστική δύναμη, κοινοτική συνοχή. Αρκεί να δείτε τι συμβαίνει στη Βόρεια Αγγλία ή με την αποβιομηχάνιση των ανατολικών κρατιδίων μας. Το γεγονός ότι έχουμε αυτή τη σταθερή βιομηχανική βάση σημαίνει ότι εξακολουθούμε να έχουμε έναν σχετικά υψηλό αριθμό καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Όμως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται υπό πίεση εδώ και πολύ καιρό. Οι παραδοσιακοί πολιτικοί αρέσκονται να τους επαινούν, επειδή είναι πολύ δημοφιλείς στη Γερμανία: είναι μεγάλο επίτευγμα να έχουν διατηρηθεί αυτές οι μικρές, υψηλής εξειδίκευσης οικογενειακές επιχειρήσεις ενάντια στις πιέσεις των εταιρικών εξαγορών και της παγκοσμιοποίησης. Με τη βοήθεια εν μέρει του φθηνού ευρώ και του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου, ορισμένες από αυτές έχουν γίνει οι λεγόμενοι κρυφοί πρωταθλητές και ηγέτες της παγκόσμιας αγοράς. Αλλά οι γερμανικές κυβερνήσεις, καθοδηγούμενες από το παγκόσμιο κεφάλαιο, έχουν αυστηροποιήσει τους όρους λειτουργίας τους. Αυτό αποτελεί μέρος της νεοφιλελεύθερης στροφής του κοκκινοπράσινου συνασπισμού του Γκέρχαρντ Σρέντερ στην αλλαγή της χιλιετίας. Ο Σρέντερ κατάργησε το παλιό μοντέλο των τοπικών τραπεζών που κατείχαν μεγάλα πακέτα μετοχών σε τοπικές εταιρείες- αυτό είχε τουλάχιστον το πλεονέκτημα ότι οι περισσότερες μετοχές δεν διαπραγματεύονταν ελεύθερα, οπότε δεν υπήρχε πίεση στην αξία των μετόχων από χρηματοπιστωτικούς ομίλους ή hedge funds για τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων. Ο Σρέντερ προχώρησε επίσης στην απαλλαγή των τραπεζών από τον φόρο επί των κερδών προκειμένου να τις δελεάσει να πουλήσουν τις βιομηχανικές μετοχές τους - αν δεν το είχε κάνει αυτό, το μοντέλο πιθανόν να μην είχε καταρρεύσει.
Δεν θέλω να εξιδανικεύσω τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Υπάρχουν οικογενειακές επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται σκληρά τους υπαλλήλους τους. Αλλά εξακολουθούν να έχουν μια διαφορετική κουλτούρα από εκείνη των εισηγμένων εταιρειών με διεθνείς, κυρίως θεσμικούς επενδυτές, οι οποίοι ενδιαφέρονται μόνο για το κυνήγι διψήφιων αποδόσεων. Το να αφεθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να καταστραφούν θα ήταν ένα πραγματικό πολιτικό λάθος, διότι πολλές πτυχές της οικονομικής κρίσης έχουν τις ρίζες τους σε κακές πολιτικές αποφάσεις - αποφάσεις όπως ο πόλεμος με τη Ρωσία, όπως ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται η πράσινη μετάβαση, όπως η ανταγωνιστική στάση απέναντι στην Κίνα, όλες αποφάσεις που είναι σαφώς αντίθετες με τα οικονομικά συμφέροντα της Γερμανίας. Ο Σρέντερ ήταν der Genosse der Bosse - ο σύντροφος των αφεντικών, όπως συνηθίζαμε να τον αποκαλούμε - αλλά τουλάχιστον εξέτασε την κατάσταση και κατανόησε τη σημασία της διασφάλισης της ροής προσιτού φυσικού αερίου στους αγωγούς. Η σημερινή κυβέρνηση έχει επιλέξει το υψηλό κόστος του αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου για καθαρά πολιτικούς λόγους. Και τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού - το Spd, το Fpd και οι Πράσινοι - έχουν καταρρεύσει στις δημοσκοπήσεις επειδή οι πολίτες έχουν βαρεθεί τον τρόπο με τον οποίο κυβερνάται η χώρα.
Μπορούμε να εξετάσουμε αυτές τις πολιτικές αποφάσεις, μία προς μία; Πρώτον, η τεράστια αύξηση του ενεργειακού κόστους στη Γερμανία είναι άμεση συνέπεια του πολέμου στην Ουκρανία. Κατά τη γνώμη σας, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η ρωσική εισβολή; Συνήθως λέγεται ότι οφείλεται στον ρεβανσιστικό εθνικισμό της Μεγάλης Ρωσίας, ο οποίος θα μπορούσε να είχε σταματήσει μόνο με τη δύναμη των όπλων.
Η εντύπωσή μου είναι ότι η Ουάσινγκτον δεν προσπάθησε ποτέ πραγματικά να σταματήσει τη ρωσική εισβολή, παρά μόνο με στρατιωτικά μέσα. Με την Ουκρανία να κινείται ταχύτατα προς την ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, θα έπρεπε να είναι σαφές ότι χρειαζόταν κάποιο είδος συμφωνημένου καθεστώτος ασφαλείας προκειμένου να καθησυχαστούν τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας του ρωσικού κράτους. Αλλά οι ΗΠΑ το 2020 αποχώρησαν από όλες τις συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και το χειμώνα του 2021-22 η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνήθηκε να συζητήσει με τη Ρωσία το μελλοντικό καθεστώς της Ουκρανίας. Δεν χρειάζεται ο «ρεβανσιστικός εθνικισμός της Μεγάλης Ρωσίας» για να καταλάβουμε γιατί η Ρωσία θεώρησε ότι δεν μπορούσε πλέον να παρακολουθεί αμέτοχη την μετατροπή της Ουκρανίας σε μια σημαντική βάση του ΝΑΤΟ.
Η Γερμανία δέχεται έντονες πιέσεις από τις ΗΠΑ να μειώσει τους οικονομικούς της δεσμούς με την Κίνα. Πώς βλέπετε αυτή τη σχέση;
Η κατάσταση είναι λίγο πιο διφορούμενη σε σύγκριση με τη Ρωσία. Το γεγονός ότι η Κίνα γίνεται ανταγωνιστής δεν είναι λάθος της Γερμανίας, αυτό είναι σαφές. Αλλά αν αποκοπούμε από την κινεζική αγορά και από τη φθηνή ενέργεια, τα φώτα θα έσβηναν πραγματικά στη Γερμανία. Γι' αυτό ασκούνται πιέσεις ακόμη και από τις μεγάλες εταιρείες, να μην υιοθετήσουμε μια στρατηγική απομόνωσης. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, εξάγουμε πολύ περισσότερα στην Κίνα απ' ό,τι οι ΗΠΑ, οπότε η οικονομία μας εξαρτάται πολύ περισσότερο από αυτήν. Αλλά οι Πράσινοι είναι φανατικοί σε αυτό, τόσο απόλυτα υποταγμένοι στις ΗΠΑ που υιοθετούν μια σφοδρά αντι-κινεζική στάση. Η Μπάερμποκ, η υπουργός Εξωτερικών των Πρασίνων, έχει διαπράξει πραγματικές διπλωματικές γκάφες. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, στο Σάαρλαντ, απέτρεψε μια μεγάλη κινεζική επένδυση με πολλές θέσεις εργασίας. Πρόκειται επομένως για μια ανησυχητική νέα εξέλιξη. Οι Κινέζοι κατέχουν πολλές εταιρείες στη Γερμανία, οι οποίες συχνά τα πάνε καλύτερα από εκείνες που έχουν εξαγοραστεί από αμερικανικά hedge funds. Κατά κανόνα, οι Κινέζοι σχεδιάζουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις και όχι το είδος της τριμηνιαίας απόδοσης που χαρακτηρίζει πολλές αμερικανικές χρηματοπιστωτικές εταιρείες. Φυσικά θέλουν να βγάλουν κέρδος, και δεν αδιαφορούν για την τεχνολογία , αλλά εκτός των άλλων προσφέρουν ασφαλείς θέσεις εργασίας.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την οικονομία μας. Δεν νομίζω ότι ο Σολτς έχει αποφασίσει ακόμη πώς θα τοποθετηθεί. Το Fdp επίσης κάνει ελιγμούς, υπό την έντονη πίεση των γερμανικών επιχειρήσεων. Γίνεται μια παράλληλη συζήτηση για τα παγωμένα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας: αν τα απαλλοτριώσει, ή έστω μόνο τα έσοδα, θα στείλει ένα ξεκάθαρο μήνυμα στην Κίνα να αποφύγει, αν μπορεί, τα αποθέματα σε ευρώ. Ένα μέρος από αυτά αντικαθίστανται ήδη από τον χρυσό. Οι ΗΠΑ δεν απαλλοτριώνουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για καλό. Έτσι, για άλλη μια φορά, είναι μόνο οι Ευρωπαίοι αυτοί που γελοιοποιούνται. Εμείς καταστρέφουμε τις οικονομικές μας προοπτικές, ώστε οι Κινέζοι να μπορούν -γιατί πράγματι το επιδιώκουν- να γίνονται ούτως ή άλλως όλο και πιο αυτάρκεις. Εξακολουθούν να χρειάζονται το εμπόριο, αλλά ίσως το χρειάζονται λιγότερο σε 20 χρόνια από ό,τι εμείς τους χρειαζόμαστε.
Σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Χάμπεκ, τον υπουργό Οικονομίας και πρώην συναρχηγό των Πρασίνων, η μεγαλύτερη οικονομική πρόκληση της Γερμανίας είναι η έλλειψη εργαζομένων, τόσο ειδικευμένων όσο και ανειδίκευτων, με περίπου 700.000 κενές θέσεις εργασίας. Δεδομένης της γήρανσης της κοινωνίας, η κυβέρνηση εκτιμά ότι η χώρα θα στερηθεί 7 εκατομμύρια εργαζόμενους μέχρι το 2035. Εάν η υγεία του γερμανικού καπιταλισμού αποτελεί προτεραιότητα για το νέο σας κόμμα, αυτό δεν απαιτεί ένα σημαντικό μέγεθος μετανάστευσης;
Το γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Ο αριθμός των νέων ενηλίκων χωρίς προσόντα αυξάνεται σταθερά από το 2015. Το 2022, 2,86 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας 20 έως 34 ετών δεν είχαν τυπικά προσόντα, συμπεριλαμβανομένων πολλών ανθρώπων με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Αυτό αντιστοιχεί σχεδόν στο ένα πέμπτο του συνόλου των ατόμων αυτής της ηλικιακής ομάδας. Κάθε χρόνο στη Γερμανία περισσότεροι από 50.000 μαθητές εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς να πάρουν απολυτήριο, με δραματικές συνέπειες για τους ίδιους και την κοινωνία. Γι' αυτούς, η συζήτηση για την έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων ακούγεται σαν αστείο. Προτεραιότητά μας είναι να βάλουμε αυτούς τους ανθρώπους στην επαγγελματική κατάρτιση.
Παρ' όλα αυτά, κάποια μετανάστευση είναι απαραίτητη, δεδομένης της δημογραφικής κατάστασης στη Γερμανία. Πρέπει όμως να την διαχειριστούμε με τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα όλων των μερών: των χωρών προέλευσης, του πληθυσμού της χώρας υποδοχής και των ίδιων των μεταναστών. Αυτό απαιτεί προετοιμασία, η οποία δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Δεν πιστεύουμε ότι ένα νεοφιλελεύθερο μεταναστευτικό καθεστώς, όπου ο καθένας μπορεί να πάει οπουδήποτε και στη συνέχεια πρέπει με κάποιο τρόπο να προσπαθήσει να προσαρμοστεί και να επιβιώσει, είναι μια καλή ιδέα. Πρέπει να καλωσορίζουμε τους ανθρώπους που θέλουν να εργαστούν και να ζήσουν στη χώρα μας και πρέπει να μάθουμε να το κάνουμε. Αλλά αυτό δεν θα πρέπει να οδηγεί σε αναστάτωση της ζωής όσων ζουν ήδη εδώ και δεν θα πρέπει να επιβαρύνει τους συλλογικούς πόρους, για τους οποίους οι άνθρωποι έχουν εργαστεί και πληρώσει φόρους. Διαφορετικά, η άνοδος της νατιβιστικής δεξιάς πολιτικής θα είναι αναπόφευκτη. Πράγματι, το AfD στη σημερινή του μορφή είναι σε μεγάλο βαθμό κληρονομιά της Άνγκελα Μέρκελ. Έχουμε δραματική έλλειψη στέγης στη Γερμανία, ειδικά για τους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα και η ποιότητα της εκπαίδευσης στα κρατικά σχολεία είναι κατά καιρούς τρομακτική. Η ικανότητά μας να δώσουμε στους μετανάστες ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην οικονομία και την κοινωνία μας δεν είναι απεριόριστη. Πιστεύουμε επίσης ότι είναι πολύ καλύτερο αν οι άνθρωποι μπορούν να βρουν εκπαίδευση και εργασία στις χώρες καταγωγής τους, και ως προς αυτό θα πρέπει να αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να τους βοηθήσουμε , τουλάχιστον με καλύτερη πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια και ένα δίκαιο εμπορικό καθεστώς, αντί να απορροφούμε μερικούς από τους πιο επιχειρηματικούς και ταλαντούχους νέους από αυτές τις χώρες στην οικονομία μας για να καλύψουμε τα δημογραφικά μας κενά. Θα πρέπει επίσης να αποζημιώσουμε τις χώρες προέλευσης για το κόστος κατάρτισης των εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης που μετακινούνται στη Γερμανία, όπως οι γιατροί. Και θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πλευρά της εμπορίας ανθρώπων της μετανάστευσης, τις συμμορίες που κερδίζουν εκατομμύρια βοηθώντας ανθρώπους που δεν χρειάζονται πραγματικά άσυλο να εισέλθουν στην Ευρώπη.
Πολλοί από εκείνους που θα μπορούσαν να συμπαθήσουν το Bsw φοβούνται ότι δηλώσεις όπως το σχόλιό του τον περασμένο Νοέμβριο σχετικά με τη σύνοδο κορυφής του Βερολίνου για τη μεταναστευτική πολιτική - «η Γερμανία είναι υπερκορεσμένη, η Γερμανία δεν έχει άλλο χώρο»- συμβάλλουν σε μια ξενοφοβική ατμόσφαιρα. Δεν είναι σημαντικό να είμαστε σαφείς αν θέλουμε να αποφύγουμε κάθε υπόνοια ρατσισμού ή ξενοφοβίας όταν συζητάμε ποια θα μπορούσε να είναι μια δίκαιη μεταναστευτική πολιτική;
Το ρατσισμό πρέπει πάντα να τον καταπολεμάμε, όχι απλώς να τον αποφεύγουμει. Αλλά η επισήμανση των πραγματικών κοινωνικών ελλείψεων - η ζήτηση ξεπερνά τις δυνατότητες - δεν είναι ξενοφοβική. Είναι απλά γεγονότα. Για παράδειγμα, στη Γερμανία υπάρχει έλλειμμα στέγασης για 700.000 άτομα. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες ακάλυπτες θέσεις διδασκαλίας. Φυσικά, η ξαφνική άφιξη μεγάλου αριθμού αιτούντων άσυλο που διαφεύγουν από πολέμους -ένα εκατομμύριο το 2015, κυρίως από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν- ένα εκατομμύριο από την Ουκρανία το 2022- δημιουργεί μια τεράστια αύξηση της ζήτησης, η οποία δεν καλύπτεται από καμία αύξηση των δυνατοτήτων. Αυτό δημιουργεί έντονο ανταγωνισμό για τους λίγους πόρους που έχουμε στη διάθεσή μας και τροφοδοτεί την ξενοφοβία. Δεν είναι δίκαιο για τους νεοεισερχόμενους, αλλά δεν είναι επίσης δίκαιο για τις γερμανικές οικογένειες που χρειάζονται οικονομικά προσιτή στέγαση, ή των οποίων τα παιδιά φοιτούν σε σχολεία όπου οι δάσκαλοι είναι εντελώς υπερφορτωμένοι επειδή η μισή τάξη δεν μιλάει γερμανικά. Και αυτό συμβαίνει πάντα στις φτωχότερες κατοικημένες περιοχές, όπου οι άνθρωποι βρίσκονται ήδη υπό πίεση.
Δεν έχει νόημα να αρνούμαστε ή να ωραιοποιούμε αυτά τα προβλήματα. Αυτό προσπάθησαν να κάνουν τα άλλα κόμματα και το οποίο στο τέλος απλώς ενίσχυσε το AfD. Η μετανάστευση πάντα θα υπάρχει σε έναν ανοιχτό κόσμο και συχνά μπορεί να είναι εμπλουτιστική και για τα δύο μέρη. Αλλά είναι σημαντικό να μην ξεφύγει η έκτασή της από τον έλεγχο και να διατηρηθούν υπό έλεγχο τα ξαφνικά μεταναστευτικά κύματα.
Λέτε ότι πρέπει να καταπολεμηθεί ο ρατσισμός, αλλά όταν το μανιφέστο του Bsw αναφέρει ότι στη Γαλλία και τη Γερμανία υπάρχουν «παράλληλες κοινωνίες επηρεασμένες από το Ισλάμ» στις οποίες «τα παιδιά μεγαλώνουν μισώντας τον δυτικό πολιτισμό», αυτό ακούγεται σαν καθαρή δαιμονοποίηση. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η ηγεσία και η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση του Bsw είναι αναμφισβήτητα η πιο πολυπολιτισμική από άποψη καταγωγής από κάθε γερμανικό κόμμα. Πώς θα απαντούσατε σε αυτό;
Υπάρχουν τέτοιες καταστάσεις στη Γερμανία, όχι τόσες όσες στη Σουηδία ή τη Γαλλία, αλλά είναι αισθητές. Αν θεωρούμε τους ανθρώπους μόνο ως παράγοντες της παραγωγής και την κοινωνία μόνο ως μια οικονομία που την υπερασπίζεται μια αστυνομική δύναμη, αυτό δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα. Θέλουμε να αποφύγουμε ένα σπιράλ δυσπιστίας και αμοιβαίας εχθρότητας. Όσοι στην ομάδα μας έχουν το λεγόμενο «πολυπολιτισμικό υπόβαθρο» γνωρίζουν και τις δύο πλευρές και έχουν ζωτικό ενδιαφέρον για μια κοινωνία στην οποία όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν μαζί ειρηνικά, χωρίς εκμετάλλευση. Γνωρίζουν από πρώτο χέρι το κενό των νεοφιλελεύθερων μεταναστευτικών πολιτικών - τα «ανοιχτά σύνορα» είναι ακριβώς αυτό - όταν πρόκειται να τηρηθούν οι υποσχέσεις. Οι γυναίκες στην ομάδα μας, ειδικότερα, είναι ευτυχείς που ζουν σε μια χώρα που έχει ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό την πατριαρχία και δεν θέλουν να την επαναφέρουν από την πίσω πόρτα.
Αναφερθήκατε στις πολιτικές για την πράσινη μετάβαση ότι είναι αντίθετες προς τα οικονομικά συμφέροντα της Γερμανίας. Τι εννοείτε;
Η προσέγγιση των Πρασίνων στην περιβαλλοντική πολιτική είναι οικονομικά τιμωρητική για τους περισσότερους ανθρώπους. Είναι υπέρ των υψηλών τιμών CO2, καθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα ακριβότερα προκειμένου να δημιουργήσουν κίνητρο εγκατάλειψής τους. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει για τους πλούσιους που μπορούν να αντέξουν οικονομικά, να αγοράσουν ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, αλλά αν δεν έχετε πολλά χρήματα, αυτό σημαίνει ότι είστε σε χειρότερη θέση. Οι Πράσινοι εκπέμπουν αλαζονεία προς τους φτωχότερους και γι' αυτό μισούνται από μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Το AfD παίζει με αυτό: ζει από το μίσος για τους Πράσινους, ή μάλλον για τις πολιτικές που ακολουθούν οι Πράσινοι. Στους ανθρώπους δεν αρέσει να τους λένε οι πολιτικοί τι να φάνε, πώς να μιλήσουν, πώς να σκεφτούν. Και οι Πράσινοι είναι το πρότυπο αυτής της ιεραποστολικής στάσης στην επιδίωξη της ψευδοπροοδευτικής ατζέντας τους. Σίγουρα, αν έχετε την οικονομική δυνατότητα να αγοράσετε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, να το πάρετε. Αλλά δεν πρέπει να πιστεύετε ότι είστε καλύτερος από κάποιον που οδηγεί ένα παλιό πετρελαιοκίνητο αυτοκίνητο μεσαίας κατηγορίας επειδή δεν έχει την οικονομική δυνατότητα για κάτι άλλο. Σήμερα, οι ψηφοφόροι των Πρασίνων τείνουν να είναι πολύ εύποροι - οι πιο «οικονομικά ικανοποιημένοι», σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ακόμη περισσότερο από τους ψηφοφόρους του FDP. Ενσαρκώνουν ένα αίσθημα αυτοικανοποίησης, ακόμη και όταν αυξάνουν το κόστος ζωής για τους ανθρώπους που αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα: Είμαστε οι πιο ενάρετοι, επειδή έχουμε την πολυτέλεια να αγοράζουμε βιολογικά τρόφιμα. Μπορούμε να αγοράσουμε ένα ηλεκτρικό ποδήλατο. Έχουμε την πολυτέλεια να εγκαταστήσουμε μια αντλία θερμότητας. Μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά τα πάντα».
Επικρίνετε την προσέγγιση των Πρασίνων, αλλά ποιες περιβαλλοντικές πολιτικές θα ακολουθούσατε εσείς;
Πολιτικές που μπορεί να αποδεχθεί η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων στη χώρα μας, τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε ευρεία δημόσια κάλυψη για τις άμεσες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, από τον αστικό σχεδιασμό μέχρι τη δασοκομία, από τη γεωργία μέχρι τις δημόσιες μεταφορές. Όλα αυτά θα κοστίσουν ακριβά. Προτιμούμε τις δημόσιες δαπάνες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και όχι, για παράδειγμα, την αύξηση του λεγόμενου «αμυντικού» προϋπολογισμού στο 3% του ΑΕΠ ή και περισσότερο. Δεν μπορούμε να πληρώσουμε για τα πάντα ταυτόχρονα. Χρειαζόμαστε ειρήνη με τους γείτονές μας για να κηρύξουμε πόλεμο στην «υπερθέρμανση του πλανήτη». Δεν υποστηρίζουμε την καταστροφή της εγχώριας αυτοκινητοβιομηχανίας καθιστώντας υποχρεωτικά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μόνο και μόνο για να πληρούνται κάποια αυθαίρετα πρότυπα εκπομπών. Κανείς μας δεν θα ζήσει για να δει τη μέση θερμοκρασία να πέφτει ξανά, όσο κι αν μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ας αρχίσουμε να εξοπλίζουμε τα σπίτια για ηλικιωμένους, τα νοσοκομεία και τα κέντρα φροντίδας παιδιών, με κλιματισμό με δημόσια δαπάνη και ας κάνουμε τα μέρη κοντά σε ποτάμια και ρυάκια ασφαλή από τις πλημμύρες. Να διασφαλίσουμε ότι το κόστος φιλόδοξων προθεσμιών μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου δεν θα πέσει στις πλάτες ων φτωχών ανθρώπων, οι οποίοι ήδη αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα.
Η Γερμανία συγκλονίζεται σήμερα από τη σφαγή περισσότερων από 30.000 Παλαιστινίων στη Γάζα από το Ισραήλ. Είστε από τους λίγους πολιτικούς που αψήφησαν τη γερμανική απαγόρευση κριτικής στο Ισραήλ και σταθήκατε κατά της προμήθειας όπλων από τη Γερμανία στην κυβέρνηση Νετανιάχου, μαζί με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αντιπροσωπεύει η σημερινή φιλοσιωνιστική πολιτιστική επίθεση τη λαϊκή γνώμη στη Γερμανία;
Λοιπόν, φυσικά υπάρχει ένα διαφορετικό ιστορικό υπόβαθρο στη Γερμανία, οπότε είναι κατανοητό και δίκαιο ότι έχουμε διαφορετική σχέση με το Ισραήλ από άλλες χώρες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Γερμανία ήταν ο δημιουργός του Ολοκαυτώματος, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε αυτό το γεγονός. Αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την προμήθεια όπλων για τα τρομερά εγκλήματα πολέμου που λαμβάνουν χώρα στη Λωρίδα της Γάζας. Και αν κοιτάξετε τις δημοσκοπήσεις, η πλειοψηφία του πληθυσμού διαφωνεί. Η κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης είναι πάντα επιλεκτική, φυσικά, αλλά ακόμη και έτσι είναι προφανές ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεφύγουν, ότι βομβαρδίζονται βάναυσα. Οι άνθρωποι λιμοκτονούν, οι ασθένειες οργιάζουν, τα νοσοκομεία δέχονται επιθέσεις και είναι απελπιστικά ανεπαρκώς εξοπλισμένα. Όλα αυτά είναι προφανή, και σίγουρα υπάρχουν πολύ κρίσιμες απόψεις για το ζήτημα αυτό στη Γερμανία. Αλλά στην πολιτική, όποιος ασκεί κριτική, χτυπιέται αμέσως με το ρόπαλο του αντισημιτισμού. Το ίδιο ισχύει και στον κοινωνικό και πολιτιστικό διάλογο, όπως στην περίπτωση της τελετής απονομής των βραβείων της Μπερλινάλε: τη στιγμή που επικρίνεις τις ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης - και φυσικά πολλοί Εβραίοι τις επικρίνουν - σε βαφτίζουν αντισημίτη. Και αυτό είναι φυσικά εκφοβιστικό, γιατί ποιος θέλει να είναι αντισημίτης;
Τον Οκτώβριο του 2021, πολλοί πίστευαν ότι μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του SPD θα αποτελούσε μια αριστερή στροφή μετά από δεκαέξι χρόνια καγκελαρίας της Μέρκελ. Αντ' αυτού, η Γερμανία έχει μετακινηθεί προς τα δεξιά. Ο κοκινο-πράσινος συνασπισμός αύξησε τον αμυντικό προϋπολογισμό κατά 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Η γερμανική εξωτερική πολιτική πήρε μια επιθετικά ατλαντική στροφή. Η Αλλαγή (Zeitenwende ) του Σολτς ήταν μια έκπληξη για εσάς; Και τι ρόλο έπαιξαν οι εταίροι του SPD στον συνασπισμό ώστε να τον ωθήσουν σε αυτόν τον δρόμο;
Οι τάσεις υπήρχαν εδώ και πολύ καιρό. Το SPD οδήγησε τη Γερμανία στον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας το 1999, στη συνέχεια στη στρατιωτική κατοχή του Αφγανιστάν το 2001. Ο Σρέντερ τουλάχιστον αντιτάχθηκε στους Αμερικανούς για την εισβολή στο Ιράκ, με ισχυρή υποστήριξη από το SPD. Αλλά το SPD έχει χάσει εντελώς την παλιά του προσωπικότητα και έχει γίνει ένα είδος κόμματος του πολέμου. Το τρομερό είναι ότι υπάρχει τόσο μικρή αντιπολίτευση στο εσωτερικό του κόμματος. Οι σημερινοί ηγέτες του είναι προσωπικότητες που δεν έχουν πραγματικά καμία δική τους άποψη. Θα μπορούσαν να ανήκουν στο CDU-CSU ή στους φιλελεύθερους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η δημόσια εικόνα του SPD έχει φθαρεί σε μεγάλο βαθμό. Δεν υπάρχει πλέον τίποτα αυθεντικό σε αυτό το κόμμα. Δεν αντιπροσωπεύει πλέον την κοινωνική δικαιοσύνη - αντίθετα, η χώρα έχει γίνει όλο και πιο άδικη, το κοινωνικό χάσμα έχει μεγαλώσει και υπάρχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι που είναι πραγματικά φτωχοί ή κινδυνεύουν να φτωχύνουν. Και έχει εγκαταλείψει εντελώς την πολιτική της μείωσης του χάσματος πλούσιων-φτωχών. Φυσικά, το SPD ωθείται προς αυτή την κατεύθυνση και από τους Πράσινους και το FDP. Οι Πράσινοι είναι τώρα το πιο αντιδραστικό κόμμα στη Γερμανία - μια αξιοσημείωτη εξέλιξη για μια ομάδα που γεννήθηκε από τις μεγάλες διαδηλώσεις ειρήνης της δεκαετίας του 1980. Σήμερα είναι οι μεγαλύτεροι μιλιταριστές από όλους, προωθούν πάντα τις εξαγωγές όπλων και την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Και αυτό ενισχύει μόνο την αντίστοιχη τάση στο εσωτερικό του SPD.
Η οικοδόμηση μετώπου εναντίον της Ρωσίας καθοδηγήθηκε από αυτή τη δυναμική. Στην αρχή φάνηκε ότι ο Σολτς υπέκυψε στις πιέσεις σε ορισμένα θέματα, αλλά όχι σε άλλα. Για παράδειγμα, δημιούργησε ένα ειδικό ταμείο για την Ουκρανία, αλλά δεν ήθελε να εμπλακεί στη σύγκρουση και αρχικά παρέδωσε μόνο 5.000 κράνη. Στη συνέχεια όμως η κατάσταση άλλαξε και προέκυψε το εξής μοτίβο. Στην αρχή ο Σολτς δίστασε. Στη συνέχεια δέχτηκε επίθεση από τον Φρίντριχ Μερτς,τον ηγέτη της αντιπολίτευσης CDU-CSU. Στη συνέχεια, οι εταίροι του στον συνασπισμό, οι Πράσινοι και το FDP, αύξησαν την πίεση. Τελικά, ο Σολτς έβγαλε μια ομιλία όπου ανακοίνωσε ότι έχει ξεπεραστεί άλλη μια κόκκινη γραμμή. Η συζήτηση μετατοπίστηκε στα τεθωρακισμένα οχήματα, στη συνέχεια στα άρματα μάχης και στη συνέχεια στα μαχητικά αεροσκάφη. Ο Σολτς έλεγε πάντα «Nein» στην αρχή, μετά το «Nein» μετατράπηκε σε «Jein», σε «Όχι-ναι» και κάποια στιγμή σε «Ja».
Τώρα έχει φτάσει στο σημείο όπου οι χώρες του ΝΑΤΟ και η Ουκρανία πιέζουν τη Γερμανία να την προμηθεύσει με πυραύλους κρουζ Taurus, οι οποίοι μπορούν να πλήξουν στόχους που βρίσκονται τόσο μακριά όσο και η Μόσχα. Πρόκειται για την πιο επικίνδυνη κλιμάκωση μέχρι σήμερα, επειδή προορίζονται σαφώς για επιθετική χρήση εναντίον ρωσικών στόχων. Δεν είμαι βέβαιος ότι η παράδοση από τη Γερμανία είναι πραγματικά προς το συμφέρον της Αμερικής, διότι ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά υψηλός. Εάν προμηθεύσουμε γερμανικά όπλα για την καταστροφή ρωσικών στόχων, όπως η γέφυρα του Κερτς μεταξύ της Κριμαίας και της ηπειρωτικής χώρας, η Ρωσία θα αντιδράσει κατά της Γερμανίας. Ελπίζω αυτό να σημαίνει ότι δεν θα τα στείλει. Αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος, δεδομένης της ασπόνδυλης και της τάσης υποχώρησης του Σολτς. Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς έναν καγκελάριο που να έχει τόσο κακή πορεία. Το ίδιο και ολόκληρος ο συνασπισμός : δεν έχει υπάρξει ποτέ κυβέρνηση στη Γερμανία τόσο άψυχη μετά από μόλις δυόμισι χρόνια στην εξουσία. Και φυσικά το CDU-CSU δεν αποτελεί εναλλακτική λύση. Ο Μερτς είναι ακόμη χειρότερος στο θέμα του πολέμου και της ειρήνης, αλλά και σε οικονομικά ζητήματα. Η Δεξιά δεν έχει καμία στρατηγική, αλλά θα είναι ο κύριος αποδέκτης των κακών αποτελεσμάτων της κυβέρνησης.
Ίσως η υποκλοπή των συνομιλιών των επικεφαλής της Luftwaffe που συζητούσαν αν για τους πυραύλους Taurus θα έπρεπε η Γερμανία να συμμετέχει άμεσα στην Ουκρανία – όπου αποκαλύφθηκε ότι βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα δραστηριοποιούνται ήδη στην Ουκρανία, εκτοξεύοντας πυραύλους Storm Shadow και Scalp - να έχει αναβάλλει το ζήτημα προς το παρόν. Αλλά μήπως η στρατηγική του Μερτς δεν είναι η στροφή προς τα δεξιά, προκειμένου να προσελκύσει τους ψηφοφόρους του AfD; Και μήπως δεν το έχει πετύχει ;
Ο Μερτς απλά δεν έχει μια αξιόπιστη θέση για τα περισσότερα ζητήματα. Το AfD έχει κερδίσει υποστήριξη προβάλλοντας τρία θέματα: πρώτον, τη μετανάστευση, δηλαδή τον αριθμό των αιτούντων άσυλο στη Γερμανία, δεύτερον, τα λοκντάουν στη διάρκεια της πανδημίας, τρίτον, τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σε ό,τι αφορά τους αιτούντες άσυλο, ο Μερτς είναι πολύ μπερδεμένος. Κάποιες φορές ταυτίζεται με το AfD και κάνει φασαρία αναφερόμενος σε μικρούς πασάδες, μετά δέχεται επίθεση και τα παίρνει όλα πίσω. Αλλά φυσικά αυτό ήταν η κληρονομιά της Μέρκελ, οπότε το CDU δεν είναι αξιόπιστο από αυτή την άποψη. Το ίδιο ισχύει και για την κρίση του Κόβιντ: το CDU-CSU ήταν επίσης υπέρ των λοκ ντάουν και των υποχρεωτικών εμβολιασμών και συμπεριφέρθηκε το ίδιο άσχημα όπως όλοι οι άλλοι. Μετά είχε σειρά το θέμα της ειρήνης, και αυτό κάνει πολύ κακό στη Γερμανία. Πριν ιδρυθεί το BSW, το AfD ήταν το μόνο κόμμα που τασσόταν σταθερά υπέρ μιας λύσης με διαπραγματεύσεις και κατά της προμήθειας όπλων στην Ουκρανία, ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας για πολλούς ψηφοφόρους των κρατιδίων της Ανατολής . Το CDU-CSU ήθελε να στείλει στην Ουκρανία ακόμη περισσότερα όπλα και το Die Linke ήταν διχασμένο στο θέμα. Αν κάποιος ήθελε την επιστροφή στην πολιτική της ύφεσης, αν ήθελε διαπραγματεύσεις, αν δεν ήθελε να συμμετάσχει στον πόλεμο προμηθεύοντας όπλα, δεν υπήρχε κανένας άλλος προς τον οποίο θα μπορούσε να στραφεί. Όσον αφορά το Ισραήλ, φυσικά, το AfD είναι αποφασισμένο να προμηθεύσει ακόμη περισσότερα όπλα, επειδή είναι ένα αντι-ισλαμικό κόμμα και προφανώς εγκρίνει όσα τρομερά γίνονται εκεί. Αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους αποφασίσαμε τελικά να ιδρύσουμε ένα νέο κόμμα, έτσι ώστε οι άνθρωποι που είναι δικαιολογημένα δυσαρεστημένοι με το κυρίαρχο ρεύμα, αλλά δεν είναι ακροδεξιοί εξτρεμιστές - και αυτό περιλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων του AfD - να έχουν ένα σοβαρό κόμμα στο οποίο να μπορούν να στραφούν.
Πώς θα συγκρίνατε το σημερινό CDU με το κόμμα του Χέλμουτ Κολ; Ήταν αυτός που καταπάτησε το Σύνταγμα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας για να ενσωματώσει τα νέα ομόσπονδα κρατίδια.
Το CDU υπό τον Κολ είχε πάντα μια ισχυρή κοινωνική πτέρυγα, μια ισχυρή εργατική πτέρυγα. Αυτό εκπροσωπούσαν ο Νόρμπερτ Μπλουμ και ο Χέινερ Γκάισλερ το πρώτο διάστημα. Τάσσονταν υπέρ των κοινωνικών δικαιωμάτων και της κοινωνικής ασφάλισης, γεγονός που έκανε το CDU κάτι σαν λαϊκό κόμμα. Είχε πάντα ισχυρή υποστήριξη από τους εργαζόμενους, τους λεγόμενους «kleinen Leute», τους απλούς ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα . Ο Μερτς είναι υπέρ του καπιταλισμού της BlackRock, όχι μόνο επειδή εργάστηκε στην BlackRock, αλλά επειδή εκπροσωπεί αυτή την άποψη από πλευράς πολιτικής οικονομίας. Θέλει να αυξήσει την ηλικία συνταξιοδότησης, πράγμα που σημαίνει νέα περικοπή των συντάξεων. Θέλει να μειώσει τις κοινωνικές παροχές- λέει ότι το κράτος πρόνοιας είναι πολύ μεγάλο, πρέπει να διαλυθεί. Είναι κατά της αύξησης του κατώτατου μισθού, όλα αυτά που υποστήριζε το CDU. Αυτό ήταν μέρος του καθολικού κοινωνικού δόγματος, το οποίο είχε θέση στο CDU. Υποστήριζαν έναν εξημερωμένο καπιταλισμό, μια οικονομική τάξη που είχε μια ισχυρή κοινωνική συνιστώσα, ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας. Και ήταν αξιόπιστοι, διότι η πραγματική επίθεση στα κοινωνικά δικαιώματα στη Γερμανία έγινε το 2004 υπό τον Σρέντερ και την κυβέρνηση των Πρασίνων. Έτσι, είναι λίγο διαφορετικά από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το CDU στην πραγματικότητα καθυστέρησε τη νεοφιλελεύθερη επίθεση. Ο Μερτς είναι ένα σημείο καμπής γι' αυτούς.
Μπορείτε να εξηγήσετε γιατί αποφασίσατε να εγκαταλείψετε το Die Linke μετά από τόσα χρόνια;
Το κυριότερο ήταν ότι το ίδιο το Die Linke είχε αλλάξει. Θέλει τώρα να είναι πιο πράσινο από τους Πράσινους και αντιγράφει το μοντέλο τους. Η ταυτοτική πολιτική κυριάρχησε και τα κοινωνικά ζητήματα παραμερίστηκαν. Το Die Linke ήταν αρκετά επιτυχημένο - το 2009 είχε 12%, πάνω από 5 εκατομμύρια ψήφους - αλλά μέχρι το 2021 είχε πέσει κάτω από το όριο του 5%, με μόλις 2,2 εκατομμύρια ψήφους. Αυτές οι προτεραιότητες, είναι δημοφιλείς στους ακαδημαϊκούς κύκλους των μητροπόλεων, αλλά δεν είναι δημοφιλείς μεταξύ των απλών ανθρώπων που συνήθιζαν να ψηφίζουν αριστερά. Τους αποξενώνουν. Το Die Linke είχε ισχυρά ερείσματα στην Ανατολική Γερμανία, αλλά εκεί οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις συζητήσεις για τη διαφορετικότητα, τουλάχιστον στη γλώσσα με την οποία εκφράζονται- είναι απλώς αποξενωτικές για τους ψηφοφόρους που θέλουν αξιοπρεπείς συντάξεις, αξιοπρεπείς μισθούς και, φυσικά, ίσα δικαιώματα. Είμαστε υπέρ του να μπορεί ο καθένας να ζει και να αγαπά όπως επιθυμεί. Αλλά υπάρχει ένα υπερβολικό είδος ταυτοτικής πολιτικής όπου πρέπει να απολογείσαι αν μιλάς για ένα θέμα αν δεν έχεις μεταναστευτικό υπόβαθρο, ή πρέπει να απολογείσαι επειδή είσαι στρέιτ. Το Die Linke βυθίστηκε σε αυτό το είδος λόγου και το αποτέλεσμα ήταν να χάσει ψήφους. Κάποιοι μετακινήθηκαν προς το στρατόπεδο της αποχής και άλλοι προς τα δεξιά.
Δεν είχαμε πλέον πλειοψηφία στο κόμμα, επειδή το περιβάλλον που υποστήριζε το Die Linke είχε αλλάξει. Ήταν σαφές ότι δεν μπορούσε να σωθεί. Μια ομάδα από εμάς είπε στους εαυτούς μας: είτε συνεχίζουμε να βλέπουμε το κόμμα να βυθίζεται, είτε πρέπει να κάνουμε κάτι. Είναι σημαντικό όσοι είναι δυσαρεστημένοι να έχουν κάπου να πάνε. Πολλοί είπαν: δεν ξέρουμε πια ποιον να ψηφίσουμε, δεν θέλουμε να ψηφίσουμε το AfD, αλλά δεν μπορούμε να ψηφίσουμε ούτε κανέναν άλλον. Αυτό ήταν το κίνητρο για να πούμε: ας κάνουμε κάτι μόνοι μας και ας ιδρύσουμε ένα νέο κόμμα. Δεν είμαστε όλοι από την αριστερά- είμαστε κάτι περισσότερο από μια αναγέννηση της αριστεράς, ας πούμε. Έχουμε ενσωματώσει και άλλες παραδόσεις σε κάποιο βαθμό. Στο βιβλίο μου, Die Selbstgerechten,[1] το ονόμασα «συντηρητική αριστερά». Με άλλα λόγια: κοινωνικά και πολιτικά είμαστε αριστεροί, αλλά από κοινωνικο-πολιτιστική άποψη θέλουμε να συναντήσουμε τους ανθρώπους εκεί που βρίσκονται και να μην κάνουμε προσηλυτισμό για πράγματα που αυτοί απορρίπτουν.
Ποια διδάγματα, αρνητικά ή θετικά, πήρατε από την εμπειρία του Aufstehen (Ξεσηκωμός), του κινήματος που ξεκινήσατε το 2018;
Το Aufstehen έτυχε συντριπτικής ανταπόκρισης όταν ιδρύθηκε, με πάνω από 170.000 άτομα να ενδιαφέρονται. Οι προσδοκίες ήταν τεράστιες. Το μεγαλύτερο λάθος μου τότε ήταν ότι δεν προετοιμάστηκα κατάλληλα. Είχα την ψευδαίσθηση ότι οι δομές του κινήματος θα σχηματίζονταν μόλις ξεκινούσαν- μόλις μαζευόταν πολύς κόσμος, όλα θα άρχιζαν να λειτουργούν. Αλλά σύντομα έγινε σαφές ότι οι δομές που είναι απαραίτητες σε ένα λειτουργικό κίνημα - στα κρατίδια, στις πόλεις, στους δήμους - δεν μπορούν να δημιουργηθούν από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζονται χρόνο και προσοχή. Αυτό ήταν ένα σημαντικό μάθημα για την ανάπτυξη του BSW: κανένα άτομο δεν μπορεί να ιδρύσει μόνο του ένα κόμμα, χρειάζονται καλοί οργανωτές, έμπειροι άνθρωποι και μια αξιόπιστη ομάδα.
Το BSW ξεκίνησε από μια εντυπωσιακή ομάδα βουλευτών. Ποιες δεξιότητες διαθέτουν, ποιες είναι οι ειδικότητες και οι τομείς δέσμευσής τους;
Η ομάδα του BSW στη Ομοσπονδιακή Βουλή διαθέτει ένα δυνατό προσωπικό. Ο Κλάους Ερνστ, ο αντιπρόεδρος, είναι ένας έμπειρος συνδικαλιστής της Ομοσπονδίας Μετάλλου ( ig-Metall), συνιδρυτής και πρόεδρος της Εκλογικής Εναλλακτικής για την Κοινωνική Δικαιοσύνη (Wasg) και στη συνέχεια του Linke. Ο Αλεξάντερ Ούλριχ είναι ένας άλλος συνδικαλιστής, επίσης έμπειρος κομματικός πολιτικός. Η Αμίρα Μοχάμεντ Αλι , η οποία ήταν πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Die Linke, εργάστηκε ως δικηγόρος σε μεγάλη εταιρεία πριν ασχοληθεί με την πολιτική. Η Σεβίμ Ντάντελεν είναι εμπειρογνώμονας εξωτερικής πολιτικής με εκτεταμένο δίκτυο στη Γερμανία και σε όλο τον κόσμο. Άλλοι βουλευτές του BSW είναι οι Κρίστιαν Λέιε , Τζέσικα Τάττη, Ζακλίν Νάστιτς, Aλί Αλ Νταϊλαμί και Αντρέι Χούνκο . Υπάρχουν επίσης σημαντικές προσωπικότητες εκτός Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου.
Ποιο είναι το πρόγραμμα του BSW;
Το ιδρυτικό μας κείμενο έχει τέσσερις κύριες κατευθύνσεις. Το πρώτο είναι μια πολιτική οικονομικής κοινής λογικής. Σαν έννοια ακούγεται αόριστη, αλλά αφορά την κατάσταση στη Γερμανία, όπου οι κυβερνητικές πολιτικές καταστρέφουν τη βιομηχανική μας οικονομία. Και αν η βιομηχανία καταστρέφεται, η κατάσταση είναι επίσης κακή για τους εργαζόμενους και το κράτος πρόνοιας. Επομένως: μια λογική ενεργειακή πολιτική, μια λογική βιομηχανική πολιτική, αυτή είναι η πρώτη προτεραιότητα.
Πρόκειται για μια εναλλακτική οικονομική στρατηγική με βάση την εργασία, όπως αυτή που ανέπτυξε η βρετανική αριστερά γύρω από τον Τόνι Μπεν τη δεκαετία του 1970, ή σχεδιάζεται ως μια συμβατική εθνική-βιομηχανική πολιτική;
Στη Γερμανία δεν υπήρξε ποτέ η ίδια συνείδηση μιας εργατικής ταυτότητας, όπως υπήρξε στη Βρετανία τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, κατά τη διάρκεια της απεργίας των ανθρακωρύχων, ακόμη και αν σήμερα πλέον δεν υπάρχει. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία ήταν πάντα περισσότερο μια αστική κοινωνία, όπου οι εργαζόμενοι έτειναν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως μέρος της μεσαίας τάξης. Αυτό που είναι σημαντικό στη Γερμανία είναι το Mittelstand, το ισχυρό μπλοκ των μικρών επιχειρήσεων που μπορεί να αντιταχθεί στις μεγάλες επιχειρήσεις. Αυτή η αντίθεση είναι εξίσου σημαντική με την αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Και στη Γερμανία θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Αν απευθυνθείτε στους ανθρώπους σε καθαρά ταξική βάση, δεν θα έχετε καμία ανταπόκριση. Αλλά αν τους απευθύνεστε ως μέρος του τομέα της κοινωνίας που δημιουργεί πλούτο, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών που διοικούνται από ιδιοκτήτες, σε αντίθεση με τις μεγάλες επιχειρήσεις - των οποίων τα κέρδη διοχετεύονται στους μετόχους και τα ανώτατα στελέχη, ενώ οι εργαζόμενοι δεν λαμβάνουν σχεδόν τίποτα - αυτό χτυπάει το καρφί στο κεφάλι.
Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν αυτό που λέτε, ταυτίζονται και κινητοποιούνται σε αυτή τη βάση για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Δεν συναντάμε την ίδια αντίθεση στις μικρές επιχειρήσεις, επειδή συχνά οι ίδιες αντιμετωπίζουν προβλήματα. Δεν έχουν το περιθώριο να αυξήσουν τους μισθούς, καθώς οι χαμηλές τιμές υπαγορεύονται από τους μεγάλους παίκτες.
Ξέρω όμως ότι η Γερμανία είναι λίγο διαφορετική σ' αυτό το θέμα από τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία ή άλλες χώρες. Ως εκ τούτου, μια ενεργειακή και βιομηχανική πολιτική κοινής λογικής θα άρχιζε να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (Mittelstand), ώστε να ενθαρρύνει τους ιδιοκτήτες και τις οικογένειές τους να κρατήσουν τις επιχειρήσεις τους αντί να τις πουλήσουν σε κάποιον χρηματοοικονομικό επενδυτή.
Αυτό θα σηματοδοτούσε μια διάκριση με την κυβερνητική πολιτική των τελευταίων είκοσι ετών, τουλάχιστον, όπου -παρά τα ωραία λόγια για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις- η στρατηγική της Μέρκελ ήταν σαφώς προσανατολισμένη προς τις μεγάλες επιχειρήσεις και, με ελάχιστη περιβαλλοντική διάθεση, στις μεγάλες πόλεις. Το ίδιο ισχύει προφανώς και για το Fdp και, στην πράξη, για τους Πράσινους. Άρα, για εσάς, η μεγαλύτερη διαφορά με αυτά τα κόμματα, είναι η διαφορά μεταξύ του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και του περιφερειακού ή μεσαίου κεφαλαίου;
Ναι, αλλά όπως είπα, δεν θέλω να εξιδανικεύσω ούτε αυτό. Υπάρχει ασφαλώς εκμετάλλευση σε όλα τα επίπεδα. Αλλά και πάλι υπάρχει μια διαφορά σε σχέση με την Amazon, ας πούμε, ή κάποιες εταιρείες του Dax (τον χρηματιστηριακό δείκτης «blue chip» εταιριών, ο οποίος αποτελείται από 30 μεγάλες γερμανικές εταιρίες που διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης , σ.σ.). Σήμερα, για παράδειγμα, παρόλο που η οικονομία συρρικνώνεται, οι εταιρείες του Dax διανέμουν περισσότερα μερίσματα από ποτέ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εταιρείες διανέμουν το σύνολο των ετήσιων κερδών ή και περισσότερα. Εδώ και χρόνια, η Γερμανία έχει ένα πολύ χαμηλό δείκτη επενδύσεων, επειδή απαιτούνται πολλά χρήματα, λόγω των πιέσεων που ασκούν οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί όμιλοι. Ανάλογα, οι μικρομεσαίες εταιρείες επενδύουν πολύ περισσότερο.
Ποιοι είναι οι άλλοι άξονες του προγράμματος του Bsw;
Ο δεύτερος άξονας είναι η κοινωνική δικαιοσύνη. Για εμάς ο άξονας αυτός είναι απόλυτα κεντρικός. Ακόμη και όταν η οικονομία πήγαινε καλά, υπήρχε ένας αναπτυσσόμενος τομέας χαμηλών μισθών με αύξηση της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων. Ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας έχει ζωτική σημασία. Το γερμανικό σύστημα υγείας δέχεται τεράστιες πιέσεις. Κάποιος μπορεί να περιμένει μήνες για να μπορέσει να δει έναν ειδικό. Το νοσηλευτικό προσωπικό είναι τρομερά υπεραπασχολημένο και κακοπληρωμένο - το 2021. υποστηρίξαμε σθεναρά την απεργία τους Το εκπαιδευτικό σύστημα αποτυγχάνει επίσης. Όπως έχω ήδη αναφέρει, ένα σημαντικό ποσοστό των νέων που βγαίνουν από την ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Realschule) και την κατώτερη βαθμίδα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χρόνια (Hauptschule) δεν έχουν τις βασικές στοιχειώδεις γνώσεις για να απασχοληθούν ως μαθητευόμενοι ή ασκούμενοι. Επιπλέον, οι γερμανικές υποδομές καταρρέουν. Υπάρχουν περίπου τρεις χιλιάδες ετοιμόρροπες γέφυρες, οι οποίες δεν επισκευάζονται και θα πρέπει αργά ή γρήγορα να κατεδαφιστούν. Η Deutsche Bahn, η σιδηροδρομική υπηρεσία, είναι μονίμως ασυνεπής. Η δημόσια διοίκηση διαθέτει απαρχαιωμένο εξοπλισμό. Οι παραδοσιακοί πολιτικοί γνωρίζουν καλά όλα αυτά, αλλά δεν κάνουν τίποτα.
Ο τρίτος άξονας είναι η ειρήνη. Είμαστε αντίθετοι στη στρατιωτικοποίηση της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής, με κλιμάκωση των συγκρούσεων προς τον πόλεμο. Στόχος μας είναι μια νέα ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει μακροπρόθεσμα και τη Ρωσία. Η ειρήνη και η ασφάλεια στην Ευρώπη δεν μπορούν να διασφαλιστούν με σταθερό και διαρκή τρόπο αν η σύγκρουση με τη Ρωσία, μια πυρηνική δύναμη δεν τεθεί εκτός ατζέντας διαπραγματεύσεων. Υποστηρίζουμε επίσης ότι η Ευρώπη δεν θα πρέπει να επιτρέψει στον εαυτό της να παρασυρθεί σε μια σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά θα πρέπει να επιδιώξει τα δικά της συμφέροντα μέσω ποικίλων εμπορικών και ενεργειακών συνεργασιών. Όσον αφορά την Ουκρανία, ζητάμε κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις ειρήνευσης. Ο πόλεμος είναι μια αιματηρή σύγκρουση δι' αντιπροσώπων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει σοβαρές προσπάθειες από τη Δύση για τον τερματισμό του μέσω διαπραγματεύσεων. Οι ευκαιρίες που υπήρχαν πετάχτηκαν στα σκουπίδια με αποτέλεσμα, η διαπραγματευτική θέση της Ουκρανίας να έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Όπως και να τελειώσει αυτός ο πόλεμος, θα αφήσει στην Ευρώπη μια τραυματισμένη, εξαθλιωμένη και ερημωμένη χώρα. Αλλά τουλάχιστον η παρούσα ανθρώπινη δυστυχία μπορεί να τερματιστεί.
Και ο τέταρτος άξονας;
Ο τέταρτος άξονας είναι η ελευθερία της έκφρασης. Υπάρχει μια αυξανόμενη πίεση για συμμόρφωση σε ένα στενό φάσμα επιτρεπτών απόψεων. Μιλήσαμε για τη Γάζα, αλλά το ζήτημα υπερβαίνει κατά πολύ αυτό. Η υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας, του SPD, Νάνσι Φάζερ , μόλις κατέθεσε ένα νομοσχέδιο για την «προώθηση της δημοκρατίας», το οποίο θα καθιστά ποινικό αδίκημα τη διακωμώδηση της κυβέρνησης. Είμαστε αντίθετοι σε αυτό, φυσικά, για δημοκρατικούς λόγους. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία έχει μια κακή παράδοση ως προς αυτό και δεν υπάρχει λόγος να επιστρέψουμε στην καταστολή της δεκαετίας του 1970, στην προσπάθεια να απαγορευτούν οι «αριστεροί εξτρεμιστές» από τις θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα. Η χρήση του ιδεολογικού καταναγκασμού ήταν άμεση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και είναι ακόμα πιο άμεση τώρα με την Ουκρανία και τη Γάζα. Αυτοί είναι οι τέσσερις βασικοί άξονες. Ο γενικός μας στόχος είναι να συμβάλλουμε σε ένα νέο πολιτικό ξεκίνημα και να διασφαλίσουμε ότι η δυσαρέσκεια δεν θα συνεχίσει να διολισθαίνει προς τα δεξιά, όπως συνέβη τα τελευταία χρόνια.
Ποια είναι τα προεκλογικά προγράμματα του BSW για τις επερχόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των ομόσπονδων κρατιδίων; Με ποιους θα συνεργαστείτε στα κοινοβούλια των ομόσπονδων κρατιδίων;
Όσον αφορά τις συνεργασίες, ας μη μοιράζουμε τη γούνα της αρκούδας πριν τη σκοτώσουμε, όπως λέμε. Είμαστε επαρκώς διακριτοί από όλα τα άλλα κόμματα ώστε να είμαστε σε θέση να εξετάσουμε τις όποιες προτάσεις θέλουν να κάνουν σχετικά με τις συνεργασίες ή με άλλες μορφές συμμετοχής στην κυβέρνηση, όπως η ανοχή ή οι ευέλικτες πλειοψηφίες. Προς το παρόν, θέλουμε απλώς να πείσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες ότι τα συμφέροντά τους είναι σε καλά χέρια μαζί μας. Ως νέο κόμμα, θέλουμε να επιτύχουμε ένα καλό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές, την πρώτη μας ευκαιρία να προσπαθήσουμε να κερδίσουμε υποστήριξη για τη νέα μας προσέγγιση στην πολιτική. Θα ζητήσουμε από τους ψηφοφόρους τα δημοκρατικά κράτη μέλη της ΕΕ να είναι πρωτίστως αυτά υπεύθυνα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών και όχι η γραφειοκρατία και η νομικοκρατία των Βρυξελλών.
Όσον αφορά τον αυτοπροσδιορισμό σας ως «συντηρητική αριστερά», μιλήσατε με θερμά λόγια για την παλιά παράδοση του CDU, το κοινωνικό του δόγμα και τον «εξημερωμένο καπιταλισμό». Πώς θα διαφοροποιούσατε το BSW από το παλιό CDU, αν συμμαχούσε, για παράδειγμα, με την εξωτερική πολιτική του Βίλι Μπραντ;
Μεταπολεμικά οι Χριστιανοδημοκράτες ήταν συντηρητικοί με την έννοια ότι δεν ήταν νεοφιλελεύθεροι. Το παλιό CDU-CSU συνδύαζε ένα συντηρητικό και ένα ριζοσπαστικό-φιλελεύθερο στοιχείο- το γεγονός ότι μπορούσε να το κάνει αυτό οφειλόταν στην πολιτική φαντασία ενός ανθρώπου όπως ο Κόνραντ Αντενάουερ , αν και κάτι παρόμοιο υπήρχε και στην Ιταλία και, σε κάποιο βαθμό, στη Γαλλία. Ο συντηρητισμός σήμαινε τότε την προστασία της κοινωνίας από τη δίνη της καπιταλιστικής προόδου, σε αντίθεση με την προσαρμογή της κοινωνίας στις απαιτήσεις του καπιταλισμού, όπως στην περίπτωση του νεοφιλελεύθερου (ψευδο)συντηρητισμού. Από την κοινωνία, ο νεοφιλελευθερισμός θεωρείται επαναστατικός, όχι συντηρητικός. Σήμερα, το CDU, με επικεφαλής κάποιον σαν τον Μερτς, έχει καταφέρει να εξαλείψει την παλιά χριστιανοδημοκρατική αντίληψη ότι η οικονομία πρέπει να υπηρετεί την κοινωνία και όχι το αντίστροφο. Ακόμη και η σοσιαλδημοκρατία, το παλιό SPD, είχε ένα στοιχείο συντηρητισμού , αφού έβαζε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του την εργατική τάξη και όχι την κοινωνία στο σύνολό της. Αυτό τελείωσε όταν ο Τρίτος Δρόμος στο Ηνωμένο Βασίλειο και ο Σρέντερ στη Γερμανία παρέδωσαν την αγορά εργασίας και την οικονομία σε μια παγκοσμιοποιημένη-τεχνοκρατική αγοροκρατία. Όπως και στην εξωτερική πολιτική, πιστεύουμε ότι έχουμε το δικαίωμα να θεωρούμε τους εαυτούς μας ως τους νόμιμους κληρονόμους τόσο του «εξημερωμένου καπιταλισμού» του μεταπολεμικού συντηρητισμού όσο και του σοσιαλδημοκρατικού προοδευτισμού, εσωτερικού και εξωτερικού, της εποχής Μπραντ, Κρέισκι και Πάλμε, εφαρμοσμένου στις διαφορετικές πολιτικές συνθήκες της εποχής μας.
Σε διεθνές επίπεδο, ποιες δυνάμεις στην ΕΕ - ή πέραν αυτής - βλέπετε ως πιθανούς συμμάχους του Bsw;
Δεν είμαι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος για να απαντήσω σ’αυτό, διότι εστιάζω την προσοχή μου στην εσωτερική πολιτική. Γνωρίζω ότι οι άνθρωποι έχουν συχνά μια στρεβλή εικόνα για εμάς στο εξωτερικό, και ελπίζω ότι δεν βλέπω άλλες χώρες με στρεβλό τρόπο. Στην αρχή είχαμε στενούς δεσμούς με τη La France Insoumise, αλλά δεν ξέρω πώς εξελίχθηκαν τα τελευταία χρόνια. Στη συνέχεια υπήρξε το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, το οποίο είναι λίγο διαφορετικό, αλλά ακόμη και εκεί υπάρχει κάποια σύμπτωση απόψεων. Σε γενικές γραμμές, θα ήμασταν στο ίδιο μήκος κύματος με κάθε αριστερό κόμμα που είναι έντονα προσανατολισμένο προς την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά δεν είναι παγιδευμένο με ζητήματα ταυτοτικά.
Λέτε ότι το Die Linke έχει γίνει «πιο πράσινο από τους Πράσινους», περιθωριοποιώντας τα κοινωνικά ζητήματα. Αλλά οι ίδιοι οι Πράσινοι είχαν κάποτε μια ισχυρή κοινωνική ατζέντα, με μια πράσινη βιομηχανική στρατηγική που είχε μια ισχυρή κοινωνική συνιστώσα και, φυσικά, την αποστρατιωτικοποίηση της Ευρώπης. Κατά τη γνώμη σας, τι συνέβη τη δεκαετία του 1990 όταν έχασαν αυτή τη διάσταση;
Το ίδιο συνέβη με πολλά πρώην αριστερά κόμματα. Μέρος της απάντησης είναι ότι το υποστηρικτικό περιβάλλον άλλαξε. Τα αριστερά κόμματα ήταν παραδοσιακά αγκυροβολημένα στην εργατική τάξη, ακόμη και αν ηγούνταν από διανοούμενους. Αλλά το εκλογικό τους σώμα έχει αλλάξει. Ο Πικετί το εξηγεί αυτό λεπτομερώς στο Κεφάλαιο και Ιδεολογία. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, μια νέα τάξη επαγγελματιών με πανεπιστημιακή μόρφωση έχει επεκταθεί μαζικά, σχετικά αλώβητη από τον νεοφιλελευθερισμό, επειδή έχει καλό εισόδημα και αυξανόμενο πλούτο και δεν εξαρτάται απαραίτητα από το κράτος πρόνοιας. Οι νέοι που μεγάλωσαν σε αυτό το περιβάλλον δεν γνώρισαν ποτέ φόβο ή κοινωνικές δυσκολίες, επειδή ήταν προστατευμένοι ευθύς εξαρχής. Αυτός είναι σήμερα ο βασικός χώρος των Πρασίνων, σχετικά ευκατάστατοι άνθρωποι που ανησυχούν για το κλίμα - το οποίο είναι υπέρ τους - αλλά που στοχεύουν στην επίλυση του προβλήματος μέσω ατομικών καταναλωτικών επιλογών. Άνθρωποι που δεν χρειάστηκε ποτέ να στερηθούν κάτι, οι οποίοι κηρύσσουν την παραίτηση σε εκείνους για τους οποίους η παραίτηση είναι μέρος της καθημερινότητας.
Αλλά το ίδιο δεν ισχύει και για τα κυρίαρχα κόμματα; Οι Πράσινοι, ίσως, πιο δραματικά από ό,τι τη δεκαετία του 1980. Αλλά το CDU, όπως λέτε, έχει εγκαταλείψει την κοινωνική του συνιστώσα. Το SPD ηγήθηκε της νεοφιλελεύθερης στροφής. Υπάρχει μια βαθύτερη αιτία για αυτή τη στροφή προς τα δεξιά, ή προς το χρηματοπιστωτικό ή το παγκόσμιο κεφάλαιο;
Πρώτον, όπως έχουν αναλύσει πολύ καλά κοινωνιολόγοι όπως ο Αντρέας Ρέκβιτς , έχουμε να κάνουμε με ένα ισχυρό και αναπτυσσόμενο κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Είναι κυρίαρχο στα μέσα ενημέρωσης, στην πολιτική, στις μεγάλες πόλεις όπου διαμορφώνονται οι απόψεις. Δεν είναι οι ιδιοκτήτες των μεγάλων εταιρειών - αυτό είναι ένα άλλο στρώμα. Αλλά έχει μεγάλη επιρροή και διαμορφώνει τους παράγοντες σε όλα τα πολιτικά κόμματα. Εδώ στο Βερολίνο, όλοι οι πολιτικοί κινούνται μέσα σε αυτό το περιβάλλον - το CDU, το SPD - και έχει ισχυρή επιρροή πάνω τους. Οι λεγόμενοι «απλοί άνθρωποι, kleine Leute», όσοι προέρχονται από μικρές πόλεις και χωριά, χωρίς πανεπιστημιακό πτυχίο, έχουν όλο και λιγότερη πραγματική πρόσβαση στην πολιτική. Υπήρξε μια εποχή που τα κόμματα είχαν μια ευρεία βάση, ήταν πραγματικά κόμματα βάσης: το CDU μέσω των εκκλησιών, το SPD μέσω των συνδικάτων. Τώρα όλα αυτά έχουν χαθεί. Τα κόμματα είναι πολύ μικρότερα και οι υποψήφιοί τους στρατολογούνται από μια στενότερη βάση, συνήθως τη μεσαία τάξη με πανεπιστημιακή μόρφωση. Συχνά η εμπειρία τους περιορίζεται στην αίθουσα συνεδριάσεων, στις δεξαμενές σκέψης, στην αίθουσα της ολομέλειας. Γίνονται βουλευτές χωρίς ποτέ να έχουν βιώσει τον κόσμο πέρα από την επαγγελματική πολιτική ζωή.
Με το BSW, προσπαθούμε να φέρουμε ανθρώπους που έχουν εργαστεί σε άλλους τομείς, σε πολλούς άλλους τομείς της κοινωνίας, προκειμένου να ξεφύγουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από αυτό το περιβάλλον. Αλλά το παλιό μοντέλο του λαϊκού κόμματος έχει χαθεί, γιατί δεν υπάρχει πλέον η βάση γι' αυτό.
Τέλος, μπορούμε να σας ρωτήσουμε για την πολιτική και προσωπική σας διαδρομή. Ποιες πιστεύετε ότι υπήρξαν οι σημαντικότερες επιρροές στην κοσμοθεωρία σας, τόσο βιωματικές όσο και διανοητικές;
Εχω διαβάσει πολύ σε όλη μου τη ζωή και είχα διάφορες επιρροές. Μελέτησα σε βάθος τον Γκαίτε και από εκεί άρχισα να σκέφτομαι για την πολιτική και την κοινωνία, την ανθρώπινη συνύπαρξη και τα μελούμενα. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ήταν πάντα μια σημαντική φιγούρα για μένα, ιδίως οι επιστολές της- και μπορούσα να ταυτιστώ μαζί της. Ο Τόμας Μαν, φυσικά, με επηρέασε και με εντυπωσίασε. Όταν ήμουν νέα, ο συγγραφέας και θεατρικός συγγραφέας Πέτερ Χακς ήταν ένας σημαντικός πνευματικός συνομιλητής. Ο Μαρξ με επηρέασε πολύ και εξακολουθώ να βρίσκω πολύ χρήσιμη την ανάλυσή του για τις καπιταλιστικές κρίσεις και τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Δεν είμαι υπέρ της πλήρους εθνικοποίησης ή του κεντρικού σχεδιασμού, αλλά ενδιαφέρομαι να διερευνήσω τρίτες επιλογές, ανάμεσα στην ιδιωτική ιδιοκτησία και την κρατική ιδιοκτησία, όπως ιδρύματα ή διαχειριστές που αποτρέπουν τη λεηλασία μιας εταιρείας από τους μετόχους- σημεία που συζήτησα στο Ευημερία χωρίς απληστία (Prosperity without Greed).
Μια άλλη εμπειρία μάθησης ήταν η αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους στις εκδηλώσεις που διοργανώνουμε. Ήταν μια συνειδητή απόφαση να γυρίσουμε όλη τη χώρα, να κάνουμε πολλές συναντήσεις και να εκμεταλλευτούμε κάθε ευκαιρία για να μιλήσουμε με τους ανθρώπους, να καταλάβουμε τι τους κινεί, πώς σκέφτονται και γιατί σκέφτονται με τον τρόπο που σκέφτονται. Είναι πολύ σημαντικό να μην κινείσαι μέσα σε μια φούσκα, βλέποντας μόνο τους ανθρώπους που ήδη γνωρίζεις. Αυτό διαμόρφωσε την πολιτική μου και ίσως με άλλαξε λίγο. Πιστεύω ότι ως πολιτικός δεν πρέπει να πιστεύεις ότι καταλαβαίνεις τα πάντα καλύτερα από τους ψηφοφόρους. Υπάρχει πάντα μια αντιστοιχία μεταξύ συμφερόντων και οραμάτων, όχι ένα προς ένα, αλλά συχνά, αν το σκεφτείς, μπορείς να καταλάβεις γιατί οι άνθρωποι λένε αυτά που κάνουν.
Πώς θα περιγράφατε την πολιτική σας διαδρομή από τη δεκαετία του 1990;
Βρίσκομαι στην πολιτική εδώ και 30 χρόνια. Κατείχα καίριες θέσεις στο PDS και στο Linke. Είμαι μέλος της Ομοσπονδιακής Βουλής από το 2009 και ήμουν συμπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Die Linke από το 2015 έως το 2019. Θα έλεγα όμως ότι παρέμεινα πιστή στους στόχους για τους οποίους μπήκα στην πολιτική. Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό οικονομικό σύστημα που θα βάζει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το κέρδος. Οι συνθήκες διαβίωσης σήμερα μπορεί να είναι εξευτελιστικές- δεν είναι ασυνήθιστο για τους ηλικιωμένους να ψάχνουν στους κάδους απορριμμάτων αναζητώντας επιστρεπτέα μπουκάλια για να τα βγάλουν πέρα. Δεν θέλω να αγνοήσω αυτά τα πράγματα, θέλω να αλλάξω τις βασικές τους συνθήκες προς το καλύτερο. Ταξιδεύω συχνά και όπου κι αν πηγαίνω νιώθω ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν αισθάνονται πλέον ότι εκπροσωπούνται από κανένα κόμμα. Υπάρχει ένα μεγάλο πολιτικό κενό. Αυτό κάνει τους ανθρώπους να θυμώνουν: δεν είναι καλό για τη δημοκρατία. Είναι καιρός να χτίσουμε κάτι νέο και να κάνουμε μια σοβαρή πολιτική παρέμβαση. Δεν θέλω να πρέπει να πω κάποια στιγμή : υπήρχε ένα παράθυρο ευκαιρίας όπου θα μπορούσατε να είχατε αλλάξει τα πράγματα και δεν το κάνατε. Ιδρύουμε το νέο μας κόμμα για να ξεπεραστούν οι σημερινές πολιτικές που διχάζουν τη χώρα μας και βάζουν σε κίνδυνο το μέλλον της, μαζί με την ανικανότητα και την αλαζονεία της φούσκας του Βερολίνου.
[1] Sahra Wagenknecht, Die Selbstgerechten. Mein Gegenprogramm für Gemeinsinn und Zusammenhalt, Φρανκφούρτη 2021.
