Lex Monetae [*] και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

του Jacques Sapir

Όλοι γνωρίζουμε το επιχείρημα που χρησιμοποιούν όσοι είναι αντίθετοι  στη διάλυση του ευρώ ή την έξοδο από την ευρωζώνη εναντίων όσων είναι πεισμένοι ότι η έξοδος είναι τώρα η μόνη δυνατή λύση για τη γαλλική οικονομία: το πρόβλημα του δημόσιου χρέους . Σύμφωνα με αυτούς τους επικριτές τα χρέη της Γαλλίας θα πολλαπλασιαστούν μόνο και μόνο με την υποτίμηση του νέου γαλλικού φράγκου.

 Οι επικριτές αυτοί, δείχνουν να μην πιστεύουν στην αρχή του διεθνούς δικαίου την ονομαζόμενη Lex monetae, ή νομισματική νομοθεσία, η οποία ορίζει ότι όλο το χρέος που εκδίδεται σύμφωνα με τη νομοθεσία μιας  χώρας μπορεί να μετονομαστεί σε ένα νέο νόμισμα, αν η χώρα αποφασίσει να αλλάξει το νόμισμα της. Ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νικολά Σαρκοζί έτσι για να αναφέρουμε ένα όνομα, έκανε μια αποκαλυπτική τοποθέτηση για το θέμα αυτό. Ακόμα και το Institut Montaigne  επανήλθε στο θέμα και απέδειξε ότι δεν πιστεύει στην ύπαρξη του Lex monetae.

Lex monetae και ευρωπαϊκό δίκαιο
Κι όμως, αυτή τη «νομοθεσία», η οποία αναφερόταν στο διεθνές δίκαιο τη δεκαετία του '20-'30 του εικοστού αιώνα την περίοδο που ρυθμιζόντουσαν τα χρέη των κρατών που σχηματίστηκαν πάνω στα ερείπια της πρώην Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας, περιλαμβάνεται  ρητά στη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής  Ένωσης. Εξάλλου, με βάση αυτή ακριβώς την αρχή του διεθνούς δικαίου το γαλλικό δημόσιο χρέος το 1999 από ελβετικά φράγκα μετατράπηκε σε ευρώ.

Η αναφορά βρίσκεται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1103/97 της 17ης Ιουνίου 1997, σχετικά με μέτρα εισαγωγής του ευρώ. Ο κανονισμός αυτός είναι δημοσιευμένος στην Επίσημη Εφημερίδα [1] , και είναι προσβάσιμος διαδικτυακά  [2]. Η αναφορά φαίνεται ιδίως στην παράγραφο 8 που μεταφέρουμε παρακάτω:

(8) ότι η καθιέρωση του ευρώ αποτελεί μεταβολή της νομοθεσίας περί νομίσματος κάθε συμμετέχοντος κράτους μέλους  ότι η αναγνώριση της νομοθεσίας περί νομίσματος ενός κράτους αποτελεί αρχή παγκοσμίως αποδεκτή  ότι η ρητή επιβεβαίωση της αρχής της συνέχειας θα πρέπει να οδηγήσει στην αναγνώριση της συνέχειας των συμβάσεων και των άλλων νομικών πράξεων που υπάγονται στη δικαιοδοσία τρίτων χωρών .

Ωραία, ας πούμε ότι είναι αρκετά ανόητο να υπερασπίζεσαι ένα θεσμικό όργανο χωρίς να γνωρίζεις τους νόμους. Επειδή, και αυτό είναι ένα σημείο σημαντικό, δηλώνεται ξεκάθαρα ότι «η ρητή επιβεβαίωση της αρχής της συνέχειας θα πρέπει να οδηγήσει στην αναγνώριση της συνέχειας των συμβάσεων και των άλλων νομικών πράξεων που υπάγονται στη δικαιοδοσία τρίτων χωρών». Με άλλα λόγια, αν η γαλλική κυβέρνηση αποφασίσει να επιστρέψει στο φράγκο, με τιμή μετατροπής 1 προς 1 προς το ευρώ, έχει το δικαίωμα να το κάνει  με βάση όλα τα νομικά μέσα και τις συμβάσεις που εκδόθηκαν με το γαλλικό δίκαιο . Και, είναι τουλάχιστον περίεργο ότι οι Ευρωπαίοι «ειδικοί» αγνοούν τους δικούς τους νόμους. Είναι περίπου, σαν ο Πρόεδρος της [Γαλλικής] Δημοκρατίας να υποστηρίζει ότι, σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από το Κοινοβούλιο ...

Lex monetae  και οίκοι αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας
Μπορούμε να δούμε αν η αναφορά ενός συγκεκριμένου οίκου αξιολόγησης, που αποτελεί τη βάση των καταστροφολογικών ισχυρισμών του Institut Montaigne [3], επιβεβαιώνεται ή όχι άμεσα από την προαναφερόμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία: «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία (...) Εάν ένας εκδότης χρεωστικού τίτλου αδυνατεί να εκπληρώσει τους όρους της συμφωνίας με τους πιστωτές του, συμπεριλαμβανομένου και του νομίσματος  με το οποίο πραγματοποιούνται οι πληρωμές, θα πρέπει να τεθεί σε κατάσταση πτώχευσης», δήλωσε πρόσφατα ο Moritz Kraemer, επικεφαλής των κρατικών αξιολογήσεων της Standard & Poors. 

Τους οίκους αξιολόγησης θα μπορούσαμε και να τους αγνοήσουμε, πάντως παραμένει το γεγονός ότι τη γνώμη τους για τον πιστωτικό κίνδυνο (δηλαδή την πτώχευση) τη χρειάζονται οι θεσμικοί  επενδυτές (ασφαλιστικές εταιρείες, συνταξιοδοτικά ταμεία και οι τράπεζες) προκειμένου να κάνουν μια σωστή εκτίμηση του κινδύνου.

Αν ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor 's αποφάσιζε να κηρύξει σε «πτώχευση» της Γαλλίας, δεν θα τον ακολουθούσαν, φυσικά ,οι άλλοι οίκοι αξιολόγησης αλλά, κυρίως, δεν θα εύρισκε κανένα διεθνές δικαστήριο διατεθειμένο να υποστηρίξει την απόφασή του. Επειδή, ο νομικός κόσμος γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό που έγινε το 1999 θα ξαναγίνει, με βάση την αρχή του νομικού προηγούμενου. Η γαλλική κυβέρνηση θα μπορούσε επίσης να ενάγει δικαστικά τη Standard & Poor 's για χειραγώγηση της αγοράς χρέους.

Ενάντια στο «Σχέδιο Τρομοκράτησης»
Η ομορφιά του Lex monetae βρίσκεται στο γεγονός ότι το δημόσιο χρέος που έχει εκδοθεί σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο (που αντιστοιχεί στο 97 τοις εκατό του συνολικού αυτού του χρέους) πρέπει να επιστραφεί στο νόμισμα της Γαλλίας. Αν η Γαλλία αποφασίσει ότι αυτό το νόμισμα είναι το ευρώ, τότε το χρέος αποπληρώνεται σε ευρώ με την ισοτιμία να αποφασίζεται από τη Γαλλία. Αν η Γαλλία αποφασίσει, αντίθετα, ότι το νόμισμα στην επικράτειάς της είναι (και πάλι) το φράγκο ισχύει το ίδιο. Με άλλα λόγια, το περίπου 1.649 δισεκατομμύρια ευρώ διαπραγματεύσιμου γαλλικό χρέος [4] θα γίνει 1649000000000 φράγκα.
 

Όσον αφορά,τώρα, το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών και των γαλλικών επιχειρήσεων, αν αυτό έχει εκδοθεί σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο, δεν αλλάζει τίποτα. Η μελέτη των Cédric Durand και Sébastien Villemont, που δημοσιεύει το Γαλλικό Παρατηρητήριο  Οικονομικών Συγκυριών (OFCE) και σε ένα μήνα περίπου και σε ένα διεθνές περιοδικό, προσδιορίζει  με ακρίβεια τις επιπτώσεις της εξόδου από το ευρώ [5] και δείχνει ότι οι  επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά θα βγουν νικητές από αυτή την ιστορία.

Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε ότι πολλοί από αυτούς που μιλούν για το θέμα αυτό, το κάνουν μόνο και μόνο για να τροφοδοτήσουν  τους φόβους και τις ανησυχίες των Γάλλων. Όπως και τους προηγούμενους μήνες,  πριν το δημοψήφισμα για το Brexit, βρισκόμαστε και πάλι μπροστά σε ένα «Σχέδιο Τρομοκράτησης».  Ένα σχέδιο που ηττήθηκε με το δημοψήφισμα του Ιούνιου του 2016.

[1] Journal Officiel n° L 162, 19/06/1997 p. 0001 – 0003
[2] http://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/?uri=celex:31997R1103
[3] Chaney E., «A propos du monde imaginaire de ceux qui prônent une sortie de l’euro», Institut Montaigne, 02 mars 2017
[4] http://www.aft.gouv.fr/rubriques/encours-detaille-de-la-dette-negociable_159.html
[5] http://www.ofce.sciences-po.fr/blog/balance-sheets-effects-of-a-euro-break-up/

   

[*] Τα εθνικά κράτη έχουν το δικαίωμα να ορίζουν μόνα τους το νόμισμα τους (Lex Monetae). Τα κράτη λοιπόν καθορίζουν ελεύθερα εάν οι δημόσιες ή οι ιδιωτικές υποχρεώσεις από συμβάσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα πριν από την έξοδο τους από το Ευρώ (ή τη διάλυση της Ευρωζώνης), οφείλουν να αποπληρωθούν με το παλαιό ή με το νέο νόμισμα τους. Για παράδειγμα, εάν η Ελλάδα αποφάσιζε να υιοθετήσει τη δραχμή, η κυβέρνηση της θα είχε τη νόμιμη δυνατότητα να επιτρέψει στους Πολίτες και στις επιχειρήσεις της να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους σε δραχμές - με μία ισοτιμία, η οποία θα καθοριζόταν από την Ελληνική Βουλή, κατά την ημερομηνία υιοθέτησης της δραχμής.

 [--->]

Κώστας Λαπαβίτσας: Τα μνημόνια οδηγούν στην πλήρη απαξίωση

Η έξοδος από το ευρώ για πάρα πολλούς αποτελεί θέμα ταμπού που δεν πρέπει καν συζητείται. Για τον κύριο Κώστα Λαπαβίτσα το εθνικό νόμισμα αποτελεί αναγκαιότητα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.

Ο καθηγητής Οικονομικών στο School of Oriental and African Studies του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και πρώην βουλευτής Ημαθίας, μιλώντας στο insider.gr αναφέρει ότι αν η χώρα παραμείνει στον ίδιο δρόμο, τότε θα συνεχίσει να κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.

Ο ίδιος δεν διστάζει να κάνει λόγο για «οικονομολογικό κατεστημένο» στα πανεπιστήμια και τους φορείς χάραξης οικονομικής πολιτικής. Προειδοποιεί ωστόσο, πως η έξοδος από το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα είναι το πρώτο βήμα και ότι η Ελλάδα χρειάζεται ριζικές και δομικές αλλαγές στην οικονομία της.

Γιατί όχι στο ευρώ και ναι σε ένα εθνικό νόμισμα;
Η απάντηση θα έπρεπε να είναι προφανής, μετά από επτά χρόνια αδιέξοδης πορείας.  Το ναι σε εθνικό νόμισμα προκύπτει από όσα έχουμε ζήσει μέσα στο ευρώ μέχρι σήμερα. Στην ουσία χάσαμε είκοσι χρόνια. Είμαστε πίσω στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η πορεία αυτή δεν πρόκειται να αλλάξει πραγματικά προς το καλύτερο, επειδή δεν πρόκειται να υπάρξει γρήγορη ανάπτυξη.

Η χώρα θα συνεχίσει να κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας στο μέλλον. Αν θέλουμε να υπάρξει ταχύρρυθμη ανάπτυξη, νέες θέσεις εργασίας, άνοδος του εισοδήματος και οικονομική και κοινωνική ευρωστία, πρέπει να κοιτάξουμε την άλλη πορεία που σημαίνει καταρχήν να φύγουμε από το ευρώ.

Πολλοί και επιφανείς οικονομολόγοι διαφωνούν με αυτή την άποψη. Γιατί συμβαίνει αυτό;       
Με συγχωρείτε πάρα πολύ και ήρθε η ώρα να τελειώσει αυτό το πράγμα. Η πλειοψηφία των οικονομολόγων εκτός Ευρώπης ξέρουν καλά ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει φύγει από το ευρώ εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Το ότι η Ελλάδα πρέπει να μείνει στο ευρώ είναι κάτι το οποίο καλλιεργείται επισταμένως στη χώρα μας από το -ας το ονομάσουμε- οικονομολογικό κατεστημένο στα πανεπιστήμια και τους φορείς χάραξης οικονομικής πολιτικής.
Είναι κάτι που υποστηρίζεται επίσης από ορισμένους οικονομολόγους της ΕΕ οι οποίοι συμφωνούν και αυτοί με την κατεύθυνση του ελληνικού οικονομικού κατεστημένου.

Αν όμως ρωτήσετε οικονομολόγους εκτός ΕΕ θα δείτε ότι επικρατεί η άποψη πως η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει φύγει εδώ και καιρό. Μάλιστα η άποψη αυτή έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος και εντός της Ευρωζώνης.

Οι οικονομολόγοι που καταλαβαίνουν τις βασικές παραμέτρους της κίνησης των σημερινών οικονομιών απορούν με την επιμονή της Ελλάδας να παραμένει στην ΟΝΕ.

Είναι απορίας άξιο αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας. Η πεισματική παραμονή σε ένα νομισματικό σύστημα που έχει εμφανώς καταστρέψει την οικονομία μας. Μιλάμε για απίστευτο πράγμα ιστορικά.

Διαβάζοντας το σχέδιό σας φαίνεται ότι το να φύγουμε από το ευρώ είναι απλά το πρώτο βήμα. Κάνετε λόγο για μια ριζική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας. Κάτι τελείως εκτός ελεύθερης αγοράς με κεντρικό σχεδιασμό.

Χαίρομαι που το θέτετε έτσι γιατί εμείς πάντα αντιμετωπίζαμε το θέμα της εξόδου από το ευρώ ως ένα πρώτο βήμα για τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται η χώρα, η ελληνική οικονομία και η κοινωνία.

Η άλλη πλευρά είναι αυτή που μονίμως δημιουργούσε την εικόνα στον λαό ότι είμαστε «δραχμιστές» ή ότι άλλη ανοησία φαντάζονταν και ότι θέλαμε να πάμε την Ελλάδα πίσω. Έλεγαν επίσης ότι νομίζαμε πως αν αλλάξει το νόμισμα όλα θα γίνονταν με μαγικό τρόπο καλύτερα. Πράγμα το οποίο ούτε εγώ ούτε κάποιος άλλος από αυτούς με τους οποίους έχω συνεργαστεί μέσα στα επτά χρόνια της κρίσης έχουμε ποτέ πει. Πάντα λέγαμε και ήμασταν ξεκάθαροι ότι η χώρα μας έχει ένα σωρό προβλήματα οικονομικά τα οποία όμως δεν μπορεί να επιλύσει μέσα στο ευρώ. Γιατί το ευρώ δεν είναι μόνο ένα νόμισμα είναι μια σειρά θεσμών με σκληρή νεοφιλελεύθερη λογική.

Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι βεβαίως η έξοδος η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως ο καταλύτης για περαιτέρω σημαντικές αλλαγές.  Θέλω να τονίσω ότι αυτό δεν είναι «εκτός ελεύθερης» αγοράς, ούτε απαιτεί κεντρικό σχεδιασμό. Πραγματικά δεν αντιλαμβάνομαι από πού προκύπτουν όλα αυτά. Εμείς προτείνουμε πρόγραμμα στο οποίο ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να λειτουργήσει ως ατμομηχανή της οικονομίας γιατί ο ιδιωτικός είναι τσακισμένος από τα χρέη και τη γενικότερη πίεση της κρίσης. Αλλά προσβλέπουμε στην τόνωση του ιδιωτικού τομέα με σημαντικές μεταρρυθμίσεις.

Ποιες πρέπει να είναι αυτές οι σημαντικές αλλαγές;
Είναι δύο χαρακτηριστικά τα οποία κάνουν και την έξοδο ξεκάθαρη ως προς τον χαρακτήρα της. Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι το εξής: Η ελληνική οικονομία αυτή τη στιγμή χρειάζεται τόνωση της ζήτησης. Η υπερσυγκέντρωση της οικονομικής πολιτικής στην πλευρά της προσφοράς αποτελεί τραγικό σφάλμα. Η Ελλάδα πνίγεται από τη μονομερή συγκέντρωση της οικονομικής πολιτικής στην πλευρά της προσφοράς.

Η χώρα χρειάζεται εσπευσμένα τόνωση της ζήτησης. Είναι το πρώτο πράγμα που μπορεί να γίνει βγαίνοντας από το ευρώ. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν θα πρέπει να πιάσουμε 3,5% πλεόνασμα το 2018 το οποίο και μόνο που συζητιέται στη χώρα μας ως σοβαρή προοπτική είναι ένδειξη ότι έχουμε χάσει κάθε μέτρο.  Όταν δεν βγαίνουν να διαμαρτυρηθούν ομαδικά οι οικονομολόγοι για την προοπτική να δεσμευθεί μια χώρα στην κατάσταση της δικιάς μας σε τέτοια πλεονάσματα σημαίνει ότι πλέον μάλλον δεν αντιλαμβάνονται τι γίνεται. 

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι η τόνωση της ζήτησης, την οποία μπορεί να πετύχει βγαίνοντας από το ευρώ και αποκτώντας επιπλέον εργαλεία οικονομικής πολιτικής. Δηλαδή, δυνατότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής, μεγαλύτερη ελευθερία στη δημοσιονομική πολιτική, δυνατότητα άσκησης καλύτερης πιστωτικής πολιτικής και ούτω καθ’ έξης.

Το δεύτερο πράγμα που θα πρέπει να γίνει είναι η ριζική - δομική αλλαγή της ελληνικής οικονομίας. Η περίφημη παραγωγική ανασυγκρότηση. Θέλω να το τονίσω αυτό γιατί έχουμε ένα σωρό πολιτικά κόμματα τα οποία επιδιώκουν να παραμείνει η χώρα μας μέσα στο πλαίσιο των μνημονίων, αλλά φαντάζονται ότι θα βρουν ένα έξυπνο τρόπο για να κάνουν τα μνημόνια να λειτουργήσουν υπέρ της ελληνικής οικονομίας. Έχουμε πολλούς που πιστεύουν ότι θα βρουν κάποιο «εθνικό σχέδιο» που θα μεταμορφώσει σε παραγωγική κατεύθυνση την ελληνική οικονομία, πάντα μέσα στην ΟΝΕ.

Ο κ. Μητσοτάκης, για παράδειγμα, υπόσχεται ότι θα μειώσει τους φόρους και ταυτόχρονα θα πετύχει τους στόχους του μνημονίου για πλεονάσματα. Παράλληλα θα πετύχει και δυναμική παραγωγική ανασύνταξη της οικονομίας με «μεταρρυθμίσεις». Αυτά τα πράγματα απλώς δεν γίνονται. Οι μνημονιακοί στόχοι είναι σκληροί γιατί πηγάζουν από το τεράστιο χρέος. Η μόνη παραγωγική ανασυγκρότηση που τα μνημόνια επιτρέπουν είναι η συντριβή του εισοδήματος της εργασίας σε αναμονή του ξένου επενδυτή που θα βγάλει κέρδη. Αυτό όμως δεν είναι παραγωγική ανασυγκρότηση. Είναι  παράδοση της χώρας.

Η έξοδος από το ευρώ επιτρέπει στοχευμένη πολιτική παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Επιτρέπει δηλαδή πολιτική που θα βοηθήσει καταρχήν τη βιομηχανία, το πιο αδύναμο κομμάτι της ελληνικής οικονομίας, να σταθεί στα πόδια της. Θα το πετύχει εν μέρει μέσω της υποτίμησης που θα δώσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αλλά και μέσω πιστωτικής και οικονομικής πολιτικής που θα στηρίξει και τη βιομηχανική και την αγροτική παραγωγή.

Αυτός είναι ο τρόπος για να πετύχουμε την αλλαγή στη δομή της ελληνικής οικονομίας που αυτή τη στιγμή είναι άρρωστη. Έχουμε υπερδιόγκωση των υπηρεσιών, όπως γνωρίζετε, και συρρίκνωση των άλλων τομέων. Δεν θα αλλάξει αυτή η δομή κατεβάζοντας τους μισθούς και περιμένοντας τον ξένο επενδυτή, όπως επιτάσσει η μνημονιακή λογική.
Βεβαίως προτείνουμε βαθιά τομή και βεβαίως είναι ένα φιλόδοξο σχέδιο. Αλλά αυτός είναι ο τρόπος για να στηθεί ξανά η Ελλάδα στα πόδια της.

Πέρα από τους δημοσιονομικούς στόχους οι Θεσμοί πιέζουν για δομικές μεταρρυθμίσεις που πολλοί συνάδελφοι σας θεωρούν ότι είναι απαραίτητες να γίνουν. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Ήδη σας έδωσα μια απάντηση με τα προηγούμενα. Θα σας πω όμως και το εξής. Ο τρόπος που αυτό συχνά λέγεται είναι εξόχως προσβλητικός για τον ελληνικό λαό. Τι υπονοεί το επιχείρημα; Ότι η Ελλάδα και οι Έλληνες είναι κατ’ ουσία άχρηστοι, ανίκανοι. Δεν μπορούν μόνοι τους να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους και χρειάζονται τα μνημόνια, δηλαδή τον ξένο δανειστή και επιτηρητή, ο οποίος επειδή είναι πονόψυχος, αλλά και πιο τίμιος και ικανός από εμάς, θα έρθει να μας βάλει σε τάξη.

Σε απλά ελληνικά, θα έρθει ο Γερμανός, ο Γάλλος και ο Ολλανδός, που φυσικά είναι ικανοί, και θα μας διορθώσουν. Αυτό το πράγμα δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ελληνική ιστορία και δεν πρόκειται να υπάρξει τώρα. Τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η χώρα πρέπει μόνοι μας να τις κάνουμε και να μην τις περιμένουμε από κανέναν επιτηρητή.

Οι δομικές αλλαγές τις οποίες επιδιώκουν τα μνημόνια κυρίως μεταφράζονται σε μια: Η συρρίκνωση των εισοδημάτων. Φτωχαίνω δηλαδή το ελληνικό εργατικό δυναμικό και υποτίθεται δημιουργώ δυνατότητες κερδοφορίας για τον ξένο, ή τον Έλληνα επενδυτή. Ούτε αυτό υπάρχει στη διεθνή εμπειρία. Είναι μια κατασκευή που προέρχεται από κακά εγχειρίδια των οικονομικών της ανάπτυξης.

Ο στόχος που πραγματικά επιδιώκει ο δανειστής μέσω των μνημονίων είναι να εξασφαλίσει με κάποιο τρόπο την αποπληρωμή των δανείων. Παράλληλα θέλει να μη του δημιουργεί η Ελλάδα προβλήματα δημιουργώντας ξανά ελλείμματα. Από κει και πέρα δε νοιάζεται. 

Δεν πρόκειται να σταθεί ξανά η ελληνική οικονομία στα πόδια της με αυτό τον τρόπο. Είναι ο δρόμος για τη συρρίκνωση της χώρας και για την πλήρη απαξίωσή της.

 [--->]