Sergio Rodriguez Gelfenstein
Σε προηγούμενα άρθρα είπαμε ότι η δύναμη της αυτοκρατορίας βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τον μεγάλο στρατιωτικό μηχανισμό της, την αναμφισβήτητη υπεροχή της όσον αφορά τον έλεγχο του παγκόσμιου πολιτιστικού-μηντιακού μηχανισμού και την αυτοδικαιούμενη ισχύ του κατόχου και μοναδικού εκδότη του δολαρίου, ενός νομίσματος που παίζει τον ρόλο του κύριου ανταλλακτικού μέσου στο παγκόσμιο εμπόριο.
Σε επόμενα άρθρα θα αναφερθούμε εκτενέστερα στις δύο πρώτες, η κατάσταση των οποίων είναι διαφορετική και παρουσιάζει ιδιαιτερότητες, διότι ενώ η στρατιωτική υπεροχή αρχίζει να εξασθενεί, η υπεροχή στον τομέα του πολιτισμού και των επικοινωνιών έχει καταστεί το κύριο εργαλείο για τη διατήρηση της ηγεμονίας της.
Σήμερα θα δώσουμε κάποια στοιχεία για να εκθέσουμε την πρόοδο της διαδικασίας απο-δολαριοποίησης που φαίνεται να είναι η πιο ενεργή και αυτή που παρουσιάζει την πιο γλήγορη πρόοδο όσον αφορά την αποδυνάμωση της παγκόσμιας ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι αριθμοί μιλούν καθαρά: το 2001, τα παγκόσμια αποθέματα σε δολάρια αποτελούσαν το 73% του συνόλου, ενώ το 2021 το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο 55% και το επόμενο έτος στο 47% . Αυτό αποκαλύπτει ότι πέρυσι το μερίδιο του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία μειώθηκε 10 φορές ταχύτερα από τον μέσο όρο των δύο τελευταίων δεκαετιών, γεγονός που αναμφίβολα αποτελεί ένα στοιχείο με εξαιρετικό αντίκτυπο. Σύμφωνα με τον Βραζιλιάνο αναλυτή Pepe Escobar: "Τώρα δεν θεωρείται πλέον παράλογο να προβλέπουμε ένα παγκόσμιο μερίδιο του δολαρίου μόλις στο 30% μέχρι το τέλος του 2024, που συμπίπτει με τις επόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ".
Το περίεργο είναι ότι, η αιτία αυτής της απότομης πτώσης ήταν το πάγωμα των ρωσικών αποθεμάτων στη Δύση (ένα ποσό μεγαλύτερο από 300 δισεκατομμύρια δολάρια), το οποίο έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το ότι δεν ήταν πλέον ασφαλές να έχει κανείς αποθέματα σε δολάρια στο εξωτερικό. Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, ξεκίνησε μια πραγματική χιονοστιβάδα απο-δολαριοποίησης όπως αποδεικνύεται μέσα από τις αποφάσεις χωρών και διεθνών συμμαχιών σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Αν και η διαδικασία αυτή εξελίχτηκε σταδιακά, το σημείο μεγαλύτερης επιτάχυνσης θα μπορούσε να είναι ο μήνας Απρίλιος. Ισως, αν θέλαμε για ιστορικούς λόγους να πούμε ποιο γεγονός εξέφραζε αυτή την πορεία, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν τότε που ο πρόεδρος της Βραζιλίας Lula da Silva προβληματίστηκε φωναχτά για το θέμα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Κίνα τον περασμένο Απρίλιο : "Κάθε βράδυ αναρωτιέμαι γιατί όλες οι χώρες πρέπει να συναλλάσσονται με βάση το δολάριο [...] Γιατί δεν μπορούμε να συναλλάσσονται με βάση τα δικά μας νομίσματα; Ποιος αποφάσισε ότι το δολάριο ήταν το (παγκόσμιο) νόμισμα μετά την εξαφάνιση του κανόνα του χρυσού; Γιατί όχι το γουάν ή το ρεάλ ή το πέσο;"
Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 30 Μαρτίου, η Βραζιλία και η Κίνα είχαν ανακοινώσει μια εμπορική συμφωνία που θα τους επέτρεπε να χρησιμοποιούν τα νομίσματα των δύο χωρών, το γουάν και το ρεάλ, αντίστοιχα. Η απόφαση αυτή, αν και δεν ήταν η πρώτη, εντασσόταν σε μια δυναμική που θα ακολουθούσαν και θα επηρέαζε και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και περιοχές να ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο.
Έτσι, η Αργεντινή, σε μια κατάσταση βαθιάς οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης από την έλλειψη ξένου συναλλάγματος, η οποία κρίση επιδεινώθηκε από τις επιβολές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και μια δύσκολη διαπραγμάτευση για την πληρωμή του χρέους, αποφάσισε να εγκαταλείψει το δολάριο ως νόμισμα αποπληρωμής του χρέους αυτού και κατέφυγε στο κινεζικό γιουάν, όχι μόνο για να συναλλάσσεται με το Πεκίνο, αλλά και για να πληρώνει το δικό της χρέος προς το ΔΝΤ.
Τον ίδιο μήνα, τον Απρίλιο, τις ίδιες διαδικασίες άρχισαν να αποφασίζουν και σε άλλα μέρη του πλανήτη. Έτσι, η Ταϊλάνδη και η Κίνα άρχισαν συνομιλίες για παραπέρα προώθηση των εθνικών τους νομισμάτων στο διμερές εμπόριο, τα οποία χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια στις μεταξύ τους συναλλαγές. Επιπλέον, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας δημιούργησε μηχανισμούς συνεργασίας με το Υπουργείο Οικονομικών της Ιαπωνίας, την Κεντρική Τράπεζα της Μαλαισίας και την Τράπεζα της Ινδονησίας για τη χρήση των εθνικών νομισμάτων στο εμπόριο, τις επενδύσεις και τις πληρωμές στον ιδιωτικό τομέα.
Και άλλες χώρες έχουν ενταχθεί στην απο-δολαριοποίηση, όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Λευκορωσία, το Ιράν και η Αίγυπτος, οι οποίες προωθούν τη χρήση εθνικών νομισμάτων για διμερείς εμπορικές συναλλαγές, και όλα αυτά έχουν σημάνει συναγερμό στην Ουάσιγκτον, η οποία παρακολουθεί απτόητη να καταρρέει ένας από τους πυλώνες στήριξης της παγκόσμιας κυριαρχίας της. Υπό αυτή την έννοια, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι: "αν συνεχιστεί αυτή η τάση, σε 5 χρόνια ο Λευκός Οίκος δεν θα μπορεί να επιβάλει κυρώσεις σε καμία χώρα". Το ίδιο και η Τζάνετ Γέλεν , η Υπουργός Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία επιβεβαίωσε ότι ενώ είναι δύσκολο να σταματήσει η χρήση του δολαρίου, ωστόσο αναγνώρισε ότι αν αυτό συνέβαινε, θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για τη χώρα της. Σε μια πράξη περίεργης ενδοτικότητας, η Γέλεν παραδέχθηκε ότι "οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν ωθήσει τα έθνη να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το αμερικανικό νόμισμα".
Δίνοντας συνέχεια σε αυτό που στα τέλη Απριλίου φαινόταν ήδη αναπόφευκτο, ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, προέτρεψε να εγκαταλείψουν το εμπόριο σε δολάρια, προτείνοντας την αντικατάσταση του αμερικανικού νομίσματος με το κινεζικό γουάν. Σύμφωνα με τον Σύρο πρόεδρο, "...ο πόλεμος μεταξύ της Δύσης, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, και των κυρίαρχων χωρών είναι κυρίως οικονομικός, [έτσι] είναι απαραίτητο να απαλλαγούμε από τα δεσμά των συναλλαγών με το δολάριο ΗΠΑ".
Στις 22 Απριλίου, το Μπαγκλαντές και η Ινδία συμφώνησαν να διεξάγουν μέρος των διμερών εμπορικών συναλλαγών τους στα αντίστοιχα εθνικά τους νομίσματα, το τάκα και τη ρουπία. Σύμφωνα με τον Afzal Karim, διευθύνοντα σύμβουλο της Sonali Bank Limited, της μεγαλύτερης κρατικής εμπορικής τράπεζας του Μπαγκλαντές, η απόφαση βασίστηκε στην πεποίθηση ότι "οι διμερείς συναλλαγές με την Ινδία σε τάκα και ρουπίες θα μειώσουν την πίεση στο δολάριο ΗΠΑ, κάτι που συμφέρει και τις δύο χώρες.
Στο πλαίσιο αυτό, οι υπουργοί Εξωτερικών της ομάδας BRICS, που συναντήθηκαν στο Κέιπ Τάουν την 1η Ιουνίου, ασχολήθηκαν με το θέμα και συζήτησαν την πιθανή εισαγωγή ενός κοινού νομίσματος για την προώθηση της διαδικασίας απο-δολαριοποίησης και την πιθανή επέκτασή του, ενόψει της συνόδου κορυφής. των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων του οικονομικού μπλοκ που θα πραγματοποιηθεί τον προσεχή Αύγουστο. Στο πλαίσιο αυτό, η Υπουργός Διεθνών Σχέσεων και Συνεργασίας της Νότιας Αφρικής, Ναλέντι Πάντορ , δήλωσε ότι πρόκειται για ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί και να "συζητηθεί σωστά".
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένες από τις χώρες που συμμετέχουν μέχρι σήμερα στη διαδικασία είναι μέλη της ομάδας BRICS, ότι περισσότερες από 20 χώρες έχουν ζητήσει την ενταξή τους στην ομάδα και ότι αυτή τη στιγμή, οι πέντε χώρες που απαρτίζουν την ένωση αυτή παράγουν το 32,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ σε σύγκριση με το 29,9% της Ομάδας των Επτά (G7), ο αντίκτυπος των όσων συμβαίνουν είναι παγκόσμιας στρατηγικής σημασίας.
Ακολουθώντας την τάση, η Ινδονησία, μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας, προσχώρησε στην απόφαση της ομάδας BRICS να εγκαταλείψει το δολάριο και να συναλλάσσεται με το δικό της νόμισμα. δρομολογώντας τη διαφοροποίηση της χρήσης του νομίσματος με τη μορφή LCT [εμπόριο σε τοπικό νόμισμα]. Σύμφωνα με τον Διοικητή της Τράπεζας της Ινδονησίας, Πέρι Γουαρτζίγιο , η κατεύθυνση είναι η ίδια με αυτή των BRICS, αλλά στην πραγματικότητα, η Ινδονησία έχει λάβει πιο συγκεκριμένες αποφάσεις, δεδομένου ότι η Τζακάρτα είχε ήδη εφαρμόσει το εμπόριο σε τοπικά νομίσματα με αρκετές χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία, η Κίνα και η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, το Μάρτιο, στο πλαίσιο αυτό, ως έκφραση του κινεζικού ενδιαφέροντος για τη διεθνοποίηση του νομίσματός της, το γουάν έγινε το πιο διαδεδομένο χρηματοπιστωτικό μέσο για τη διενέργεια διασυνοριακών συναλλαγών στην Κίνα, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το δολάριο σημειώνοντας μια αύξηση 26%. από τον προηγούμενο μήνα, σύμφωνα με υπολογισμό του Reuters που βασίζεται σε στοιχεία της Κρατικής Διοίκησης Συναλλάγματος της Κίνας.
Τον Μάιο, ακολουθώντας αυτή την κατευθυντήρια γραμμή της διεθνούς οικονομίας, η κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε ξεκίνησε την κυκλοφορία ενός ψηφιακού νομίσματος με αντίκρισμα το χρυσό για να μειώσει την εξάρτησή της από το δολάριο και να προστατεύσει τους πολίτες της από τις διακυμάνσεις του νομίσματος. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Ζιμπάμπουε, (RBZ) σε πρώτη φάση, τα ψηφιακά νομίσματα που υποστηρίζονται από το χρυσό θα εκδοθούν για επενδυτικούς σκοπούς με περίοδο κατοχύρωσης 180 ημερών και θα εξαργυρώνονται με τον ίδιο τρόπο όπως τα νομίσματα.
Στη Νότια Αμερική, μετά τη διμερή απόφαση Βραζιλίας-Αργεντινής να συναλλάσσονται με τα τοπικά τους νομίσματα, η Βολιβία ανακοίνωσε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να μην συναλλάσσεται σε δολάρια ΗΠΑ και να χρησιμοποιεί το γουάν της Κίνας στις διεθνείς συναλλαγές της.
Σε συνέντευξη Τύπου στις 10 του ίδιου μήνα, ο πρόεδρος της Βολιβίας Λουίς Άρσε δήλωσε ότι η Αργεντινή και η Βραζιλία, που είναι οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής, εμπορεύονται ήδη σε γουάν σε συμφωνίες με την Κίνα και εξήγησε ότι παρά το γεγονός ότι παραδοσιακά η περιοχή ήταν υπό την επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών, σήμερα πολλές χώρες έχουν περισσότερες εξωτερικές συναλλαγές με την Κίνα παρά με τη βορειοαμερικανική χώρα, προσθέτοντας ότι η τάση στην περιοχή θα είναι αυτή. Με βάση αυτή τη διάγνωση, ο Άρσε πρόσθεσε ότι: "Βολιβία δεν θα μπορούσατε να μείνει μακριά από τις εξελίξεις ενώ εμπορεύεται άμεσα με την Κίνα, [οπότε] δεν χρειάζεται να συναλλάσσεται σε δολάρια.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, ο οποίος δήλωσε ότι η χώρα του πρέπει να προσχωρήσει ένα σύστημα στο οποίο "το χρήμα δεν θα χρησιμοποιείται για να υποδουλώσει τους λαούς", και ότι η Βενεζουέλα πρέπει να "συμπεριληφθεί στην πρωτοβουλία απο-δολαριοποίησης του κόσμου". Την ίδια στιγμή που ζητούσε από το υπουργικό του συμβούλιο να μελετήσει άλλες εναλλακτικές λύσεις για τις εμπορικές συναλλαγές προκειμένου να αποφευχθεί η πολιτική χρήση που κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο νόμισμά τους, ο μπολιβαριανός πρόεδρος εξηγούσε ότι "καθώς ο κόσμος γίνεται πιο πολυπολικός, πολυκεντρικός και ισορροπημένος, θα προκύψει ένα [ευρύτερο] καλάθι νομισμάτων για το εμπόριο και τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές".
