Ούτε νίκη ούτε ήττα - Οι «οδυνηρές» παραχωρήσεις και τα «κέρδη» της συμφωνίας

Μαρία Μητσοπούλου

Η συμφωνία στο Eurogroup για την παράταση της Κύριας Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί επιτυχία ή νίκη της ελληνικής κυβέρνησης στο βαθμό που δεν επιτρέπει την υλοποίηση βασικών πτυχών του προγράμματος της Θεσσαλονίκης αλλά δε μπορεί να χαρακτηριστεί και ήττα στο βαθμό που αποτρέπει προς το παρόν την εισαγωγή νέων σκληρών μέτρων του λεγόμενου mail Χαρδούβελλη.

Το ποτήρι εμφανίζεται μισοάδειο ή μισογεμάτο ανάλογα με τις συγκρίσεις που επιλέγει ο καθένας: οι πιο σκληροί κι απόλυτοι επικριτές της κυβέρνησης συγκρίνουν με το βαθμό υποχωρήσεων σε σχέση με το προεκλογικό πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και τις πολιτικές διακηρύξεις του ΣΥΡΙΖΑ περί «τέλους των μνημονίων». Οι πιο «ελαστικοί» συγκρίνουν με τους … καρπούς της προηγούμενης διαπραγμάτευσης η οποία απέδιδε διαρκώς νέα σκληρά μέτρα.

 Σε κάθε περίπτωση ο συμβιβασμός δεν έγινε κάπου στη μέση όπως ίσως θα ευελπιστούσε η Αθήνα, αντιθέτως οι μεγαλύτερες υποχωρήσεις ανήκουν στην ελληνική πλευρά, με ανοιχτό όμως το παιχνίδι για τους επόμενους τέσσερις μήνες, αν λάβει κανείς υπόψη την «εποικοδομητική ασάφεια» του κειμένου του Eurogroup. Βεβαίως, η «ασάφεια» μπορεί να αποδειχτεί εργαλείο στα χέρια του ισχυρού, ωστόσο εν προκειμένω είναι προτιμότερη αφού δίνει μεγαλύτερη «ευελιξία» (ένας άλλος όρος που χρησιμοποιείται στο κείμενο) σε σχέση με τις καθαρές και ανελαστικές διατυπώσεις που ζητούσε ο Σόιμπλε.
Η κυβέρνηση μιλά για γύρισμα της σελίδας κι επικεντρώνει στο ότι απέτρεψε την εφαρμογή του mail Χαρδούβελλη, ενώ ο Γιάνης Βαρουφάκης, μίλησε για ένα «μικρό πρώτο βήμα σε νέα κατεύθυνση».

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα τα «συν» και τα «πλην» της συμφωνίας του Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου 2015.

Τι «δώσαμε»

Η κυβέρνηση «συνθηκολόγησε» στην επιτυχή ολοκλήρωση της αξιολόγησης στη βάση του παρόντος προγράμματος («παρούσα διευθέτηση»), η οποία θα επιτρέψει την εκταμίευση της δόσης από τον EFSF και την επιστροφή των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα. Και για τα δύο απαιτείται η τελική έγκριση του Eurogroup.

Τα χρήματα του ΤΧΣ φεύγουν από την κυριότητα του ελληνικού δημοσίου και επανέρχονται στην κυριότητα του EFSF με δυνατότητα να αξιοποιηθούν μόνο για τον αρχικό σκοπό δηλαδή την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Επομένως, η κυβέρνηση δεν μπορεί να αξιοποιήσει μέρος από το αποκαλούμενο «μαξιλάρι»  για την αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων δανείων».

Η εποπτεία παραμένει καθώς μέτρα που προσθέτει ή αφαιρεί η κυβέρνηση από τον κατάλογο χρειάζονται το ΟΚ των Θεσμών ότι δεν έχουν επίπτωση στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα, κάτι που σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα είναι υποχρεωμένη να δίνει μάχη κάθε φορά ή να «παζαρεύει» επί των μέτρων που θέλει να περάσει ή να καταργήσει.

«Τι πήραμε»

1.Η ελληνική πλευρά παίρνει μια τετράμηνη χρονική ανάσα, όπου της δίνεται η δυνατότητα να προετοιμαστεί για το επόμενο επίπεδο της διαπραγμάτευσης αναφορικά με το χρέος και το τετραετές πρόγραμμα, σε πιο χαμηλούς τόνους, μέσα σε συνθήκες (σχετικά) πολιτικής ομαλότητας και σταθεροποίησης του τραπεζικού συστήματος. Υπενθυμίζεται ότι παρόλο που το επίσημο αίτημα ζητούσε εξάμηνη παράταση, αρχικά, με βάση και την προεκλογική της ρητορική, η κυβέρνηση προσδιόριζε χρονικά τη μεταβατική συμφωνία ως το τέλος Ιουνίου πάνω στις λήξεις ομολόγων Ιουλίου.

2. Η απάλειψη των όρων «μνημόνιο», «τρέχον πρόγραμμα» (αντικαθίσταται από τον όρο «παρούσα διευθέτηση» - current arrangement), «τρόικα», κάτι που με διπλωματικούς όρους δεν θεωρείται αμελητέο στοιχείο. Ουσιαστικά όσον αφορά την επιτήρηση κι εποπτεία αυτή παραμένει στα χέρια των Θεσμών, με κυρίαρχο το ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά πάσα πιθανότητα. Η τρόικα όπως την ξέραμε φεύγει από το πλάνο και ο έλεγχος και η επικοινωνία γίνεται στο πλαίσιο ομόλογων επιπέδων: οι τεχνοκράτες μιλούν με τους τεχνοκράτες, οι υπουργοί με τους υπουργούς και ο Τσίπρας με τους Θεσμούς.

3.Ο όρος «ευελιξία» (τα σχετικά περιθώρια θα συνεκτιμώνται από κοινού μεταξύ Θεσμών και Ελλάδας) είναι ένα κλείσιμο του ματιού ότι οι δανειστές δεν θα εξαντλήσουν την αυστηρότητά τους πάνω στην ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο αυτό μένει να το δούμε και στην πράξη.

4.Επίσης, η ελληνική πλευρά «πετυχαίνει» την καταγραφή του όρου «γέφυρα» («bridge») που συσχετίζεται με τον χρόνο για συνομιλίες πάνω σε μια πιθανή συμφωνία που θα ακολουθήσει («a possible follow-up arrangement») μεταξύ του Eurogroup, των Θεσμών και της Ελλάδας.

5. Το πιο χειροπιαστό, ενδεχομένως, «επίτευγμα» της ελληνικής πλευράς είναι ο μη προσδιορισμός στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα το οποίο συναρτάται με την κατάσταση της οικονομίας εντός του 2015.

6.Επίσης, η συμφωνία δέχεται ότι πολιτικές που συνιστούν ελληνικές προτεραιότητες μπορούν να συμβάλλουν και να ενισχύσουν την εκπλήρωση της «παρούσας διευθέτησης».

7.Περιθώριο αφήνει και η κατά τα άλλα αμφίσημη αναφορά ότι η Ελλάδα απέχει από την ανατροπή μέτρων και από μονομερείς ενέργειες σε ό,τι αφορά πολιτικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν αρνητικά τους δημοσιονομικούς στόχους, την οικονομική ανάκαμψη και την δημοσιονομική σταθερότητα με βάση τις εκτιμήσεις των θεσμών.  Κοινώς οι Θεσμοί θα έχουν τον τελικό λόγο για το αν τα μέτρα που επιχειρεί να παγώσει ή να ξηλώσει η κυβέρνηση έχουν ή όχι επιπτώσεις στο δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Στο χέρι της ελληνικής πλευράς είναι να πείθει πως ό,τι καταργεί δεν επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στα δημοσιονομικά.

Πλέον, μένει να δούμε τη λίστα των μεταρρυθμίσεων που θα υποβάλλει η κυβέρνηση προς το Eurogroup ως το βράδυ της Δευτέρας , η οποία θα αξιολογηθεί  από τους θεσμούς κατά πόσο αποτελεί βάση για την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος. Στο κείμενο της συμφωνίας σημειώνεται ότι η λίστα αυτή θα συγκεκριμενοποιηθεί ως το τέλος του Απριλίου.

Προτεραιότητα θα δοθεί στις μεταρρυθμίσεις εκείνες που θεωρούνται κοινός τόπος και καταγράφονται στο κείμενο δηλαδή η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς και η αναδιάρθρωση του δημοσίου. Όσο για τα εργασιακά, τη ρύθμιση για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, τα κόκκινα δάνεια, την προστασία της πρώτης κατοικίας – ρυθμίσεις που η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν επιφέρουν δημοσιονομικό κόστος, μένει να δούμε την τύχη τους και αν θα προχωρήσει την επόμενη εβδομάδα η νομοθέτησή τους.

«Δελφικό διάβημα» η απόφαση του Eurogroup – Τι κερδίζει και τι χάνει η Ελλάδα

Ως Δελφικό χρησμό χαρακτηρίζει ο Πολ Κρούγκμαν τη συμφωνία του χθεσινού Eurogroup και υποστηρίζει ότι η συμφωνία είναι ήττα για την Ελλάδα μόνο εάν οι Έλληνες την αντιμετωπίσουν ως τέτοια.

«Εντάξει, έχουμε μια συμφωνία εκ νέου την Ελλάδα, σύμφωνα με την οποία όμως ... τι;» γράφει ο νομπελίστας οικονομολόγος στη στήλη του στους New York Times. “Έχουμε τέσσερις μήνες χρηματοδότησης,  και επιπλέον κάτι που μοιάζει  με μια συμφωνία ώστε να μην τηρηθούν από την Ελλάδα, για την ώρα,  οι δημοσιονομικοί στόχοι, στο πλαίσιο της αποτροπής της επιδείνωσης της δημοσιονομικής κατάστασης. Το θέμα είναι ποιες είναι ποιες «αλυσίδες» συνοδεύουν τη συμφωνία» συμπληρώνει.

«Η Ελλάδα» προσθέτει «έδωσε φαινομενικά πολύ έδαφος στις λεκτικές διατυπώσεις: Η δέσμευση  σχετικά με τη δημοσιονομική προσαρμογή, σύμφωνα με το Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012 είναι πίσω, όπου η Γερμανία πιθανώς να εγείρει αξιώσεις να μείνει με το 4,5% του στόχου για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Αλλά προφανώς Ελλάδα ισχυρίζεται ότι η συμφωνία προσφέρει νέα ευελιξία, πράγμα που σημαίνει ότι θα υποστηρίξει ότι δεν έχει συμφωνήσει με κάτι τέτοιο».

«Έτσι, είμαστε σε μια περίεργη θέση: αυτό μοιάζει με μια ήττα για την Ελλάδα, αλλά από τη στιγμή που τίποτα ουσιαστικό δεν επιλύθηκε, αυτό είναι μόνο μια ήττα, αν οι Έλληνες τη δέχονται ως τέτοια» επισημαίνει ο Κρούγκμαν και συμπληρώνει «πράγμα που σημαίνει ότι τίποτα δεν έχει σαφώς επιλυθεί. Και αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα καλό αποτέλεσμα – και θα δώσει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να συντονίσει τις ενέργειές της».

Στη συνέχεια ο Πολ Κρούγκμαν γράφει ότι ανακάλεσε στο μυαλό του ένα παλιό ανέκδοτο το οποίο λειτουργεί για την περίπτωση της Ελλάδας, Τι θα επιλέγατε από μία προσφορά ενός νονού και μιας ομάδας υπουργών οικονομικών και απαντά: εκείνη την προσφορά που είναι λιγότερο κατανοητή.
[--->]

Το δισέλιδο κείμενο συμφωνίας Ελλάδας-Ευρωζώνης

Αυτό είναι το ελληνικό κείμενο της ανακοίνωσης:
«Το Eurogroup επαναλαμβάνει τις εκτίμησή του για τις αξιοσημείωτες προσπάθειες προσαρμογής που έχουν αναληφθεί από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό κατά τα τελευταία χρόνια. Κατά τις τελευταίες εβδομάδες, έχουμε, μαζί με τους θεσμούς, εμπλακεί σε έντονο και εποικοδομητικό διάλογο με τις νέες ελληνικές αρχές και καταλήξαμε σε κοινό έδαφος σήμερα.

Το Eurogroup σημειώνει, στο πλαίσιο της υφιστάμενης συμφωνίας, το αίτημα από τις ελληνικές αρχές για μία παράταση της Master Financial Assistance Agreement (MFFA), η οποία υποστηρίζεται από μία σειρά δεσμεύσεων. Ο σκοπός της επέκτασης είναι η επιτυχής ολοκλήρωση της αξιολόγησης με βάση των συνθηκών στην τρέχουσα συμφωνία, κάνοντας την καλύτερη δυνατή χρήση της δεδομένης ευελιξίας η οποία θα εξεταστεί από κοινού με τις ελληνικές αρχές και τους θεσμούς. Αυτή η επέκταση θα γεφυρώσει επίσης τον χρόνο για συζητήσεις για μία πιθανή επόμενη (follow-up) συμφωνία μεταξύ του Eurogroup, των θεσμών και της Ελλάδας.

Οι ελληνικές αρχές θα παρουσιάσουν μία πρώτη λίστα με μέτρα μεταρρυθμίσεων, με βάση την τρέχουσα συμφωνία, έως το τέλος της Δευτέρας 23 Φεβρουαρίου. Οι θεσμοί θα παράσχουν μία πρώτη άποψη για το εάν αυτή είναι ικανοποιητικά κατανοητή για να αποτελέσει ένα έγκυρο σημείο έναρξης για μία επιτυχή κατάληξη της αξιολόγησης. Η λίστα θα συγκεκριμενοποιηθεί περαιτέρω και εν συνεχεία θα συμφωνηθεί με τους θεσμούς έως το τέλος του Απριλίου.

Μόνο η έγκριση των συμπερασμάτων της αξιολόγησης για την διευρυμένη συμφωνία από τους θεσμούς θα επιτρέψει με τη σειρά της την οποία εκταμίευση της δόσης του τρέχοντος προγράμματος του EFSF και την μεταβίβαση των SMP κερδών του 2014. Και τα δύο και πάλι υπόκεινται σε έγκριση από το Eurogroup.

Εν όψει της αξιολόγησης των θεσμών το Eurogroup συμφωνεί ότι τα κεφάλαια, έως τώρα διαθέσιμα στο «μαξιλάρι» (buffer) του ΤΧΣ, θα πρέπει να κρατούνται από EFSF, άνευ δικαιωμάτων τρίτων για τη διάρκεια της επέκτασης της MFFA. Τα κεφάλαια συνεχίζουν να είναι διαθέσιμα για τη διάρκεια της επέκτασης της MMFA και μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και έξοδα εξυγίανσης. Θα διατεθούν μόνο κατόπιν αιτήματος από την EKT/SSM.

Υπό αυτό το πρίσμα, χαιρετίζουμε την δέσμευση των ελληνικών αρχών να εργαστούν από κοινού σε στενή συνεννόηση με τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς και εταίρους. Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζουμε την ανεξαρτησία της ΕΚΤ. Επίσης συμφωνούμε ότι το ΔΝΤ θα συνεχίζει να παίζει το ρόλο του.

Οι ελληνικές αρχές έχουν εκφράσει την ισχυρή δέσμευσή τους σε μια βαθύτερη και ευρύτερη διαδικασία διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με στόχο τη διαρκή βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης και απασχόλησης, τη διασφάλιση της σταθερότητας και της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού κλάδου και την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Οι αρχές δεσμεύονται να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, και να βελτιώσουν την αποδοτικότητα του δημόσιου τομέα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να κάνουν καλύτερη χρήση της συνεχιζόμενης πρόβλεψης για τεχνική βοήθεια.

Οι ελληνικές αρχές επαναδιατυπώνουν την κατηγορηματική δέσμευσή τους για την τήρηση των οικονομικών τους υποχρεώσεων προς όλους τους πιστωτές τους στο ακέραιο και εγκαίρως.

Οι ελληνικές αρχές έχουν επίσης δεσμευτεί να διασφαλίσουν τα κατάλληλα πρωτογενή πλεονάσμα ή έσοδα χρηματοδότησης τα οποία απαιτούνται για την εγγύηση της βιωσιμότητας του χρέους σύμφωνα με την ανακοίνωση του Eurogroup του Νοεμβρίου 2012. Οι θεσμοί θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τις οικονομικές συνθήκες του 2015, για τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2015.

Υπό το πρίσμα αυτών των δεσμεύσεων, χαιρετίζουμε ότι σε αρκετούς τομείς, οι προτεραιότητες των ελληνικών αρχών μπορούν να συμβάλουν σε μια ενίσχυση και καλύτερη εφαρμογή της ισχύουσας ρύθμισης.
Οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται να απόσχουν από οποιαδήποτε κατάργηση των μέτρων και από μονομερείς αλλαγές στις πολιτικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επηρέαζαν αρνητικά τους δημοσιονομικούς στόχους, την οικονομική ανάκαμψη ή την χρηματοοικονομική σταθερότητα, όπως αξιολογείται από τους θεσμούς.

Βάσει του αιτήματος, των δεσμεύσεων από τις ελληνικές αρχές, των συμβουλών των θεσμών, και της σημερινής συμφωνίας, θα ξεκινήσουμε τις εθνικές διαδικασίες με στόχο να καταλήξουμε σε μια τελική απόφαση για την παράταση του τρέχοντος EFSF Master Financial Assistance Facility Agreement μέχρι τέσσερις μήνες από το δ.σ. του EFSF. Επίσης καλούμε τους θεσμούς και τις ελληνικές αρχές να ξεκινήσουν εκ νέου αμέσως τη δουλειά που θα επιτρέπει την επιτυχημένη ολοκλήρωση της αξιολόγησης.

Παραμένουμε δεσμευμένοι να παρέχουμε επαρκή στήριξη στην Ελλάδα μέχρι να ανακτήσει πλήρη πρόσβαση στην αγορά όσο η χώρα τηρεί τις δεσμεύσεις της εντός του συμφωνηθέντος πλαισίου».


Το αγγλικό κείμενο της ανακοίνωσης:
The Eurogroup reiterates its appreciation for the remarkable adjustment efforts undertaken by Greece and the Greek people over the last years. During the last few weeks, we have, together with the institutions, engaged in an intensive and constructive dialogue with the new Greek authorities and reached common ground today.

The Eurogroup notes, in the framework of the existing arrangement, the request from the Greek authorities for an extension of the Master Financial Assistance Facility Agreement (MFFA), which is underpinned by a set of commitments. The purpose of the extension is the successful completion of the review on the basis of the conditions in the current arrangement, making best use of the given flexibility which will be considered jointly with the Greek authorities and the institutions. This extension would also bridge the time for discussions on a possible follow-up arrangement between the Eurogroup, the institutions and Greece.

The Greek authorities will present a first list of reform measures, based on the current arrangement, by the end of Monday February 23. The institutions will provide a first view whether this is sufficiently comprehensive to be a valid starting point for a successful conclusion of the review. This list will be further specified and then agreed with the institutions by the end of April.

Only approval of the conclusion of the review of the extended arrangement by the institutions in turn will allow for any disbursement of the outstanding tranche of the current EFSF programme and the transfer of the 2014 SMP profits. Both are again subject to approval by the Eurogroup.

In view of the assessment of the institutions the Eurogroup agrees that the funds, so far available in the HFSF buffer, should be held by the EFSF, free of third party rights for the duration of the MFFA extension. The funds continue to be available for the duration of the MFFA extension and can only be used for bank recapitalisation and resolution costs. They will only be released on request by the ECB/SSM.

In this light, we welcome the commitment by the Greek authorities to work in close agreement with European and international institutions and partners. Against this background we recall the independence of the European Central Bank. We also agreed that the IMF would continue to play its role.

The Greek authorities have expressed their strong commitment to a broader and deeper structural reform process aimed at durably improving growth and employment prospects, ensuring stability and resilience of the financial sector and enhancing social fairness. The authorities commit to implementing long overdue reforms to tackle corruption and tax evasion, and improving the efficiency of the public sector. In this context, the Greek authorities undertake to make best use of the continued provision of technical assistance.

The Greek authorities reiterate their unequivocal commitment to honour their financial obligations to all their creditors fully and timely.

The Greek authorities have also committed to ensure the appropriate primary fiscal surpluses or financing proceeds required to guarantee debt sustainability in line with the November 2012 Eurogroup statement. The institutions will, for the 2015 primary surplus target, take the economic circumstances in 2015 into account.

In light of these commitments, we welcome that in a number of areas the Greek policy priorities can contribute to a strengthening and better implementation of the current arrangement. The Greek authorities commit to refrain from any rollback of measures and unilateral changes to the policies and structural reforms that would negatively impact fiscal targets, economic recovery or financial stability, as assessed by the institutions.

On the basis of the request, the commitments by the Greek authorities, the advice of the institutions, and today's agreement, we will launch the national procedures with a view to reaching a final decision on the extension of the current EFSF Master Financial Assistance Facility Agreement for up to four months by the EFSF Board of Directors. We also invite the institutions and the Greek authorities to resume immediately the work that would allow the successful conclusion of the review.

We remain committed to provide adequate support to Greece until it has regained full market access as long as it honours its commitments within the agreed framework.

[--->]