Σε μέγιστο κίνδυνο η δημόσια υγεία, η καθολική προσβασιμότητα
σε καθαρό πόσιμο νερό και ο δημόσιος έλεγχος επί του κύκλου του νερού.
1. Ιδιωτικοπούνται οι πηγές νερού και το
υδραγωγείο και όχι μόνο το δίκτυο διανομής.
Πριν λίγες μέρες η κυβέρνηση ανακοίνωσε την έναρξη διαδικασιών
παραχώρησης, μέσω ΣΔΙΤ της συντήρησης, λειτουργίας και διαχείρισης του ΕΥΣ
(Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος) της Αττικής (φράγματα και ταμιευτήρες
Ευήνου, Μόρνου, Μαραθώνα, λίμνη Υλίκης, γεωτρήσεις Πάρνηθας και Βοιωτικού κάμπου,
υδραγωγεία, δίκτυα μεταφοράς 400 χλμ, αντλιοστάσια) που είναι η κύρια υποδομή
στον κύκλο του νερού, ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του λεκανοπεδίου της
Αθήνας. Τα πάγια αυτά στοιχεία ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο (ΕΥΔΑΠ Παγίων) και
όχι στην ΕΥΔΑΠ Α.Ε. και μέχρι σήμερα τα διαχειρίζεται η ΕΥΔΑΠ ΑΕ με δικό της
προσωπικό.
Ξεκινώντας αυτό το άρθρο πρέπει να επισημανθεί ότι είναι από
τις ελάχιστες περιπτώσεις που στη μέχρι σήμερα παγκόσμια μαύρη λίστα των
ιδιωτικοποιήσεων νερού μπαίνει όχι μόνο το δίκτυο διανομής (*) αλλά οι πηγές
και οι ταμιευτήρες νερού (φυσικοί και τεχνητοί) και το δίκτυο μεταφοράς του
φυσικού πόρου.
(*): Με την εξαίρεση της Χιλής όπου ιδιωτικοποιήθηκαν τα
πάντα, ακόμα και η βροχή.
2. Από τη μετοχοποίηση του 1999, στη ΣΔΙΤ του
2020.
Από δημοσίευμα των ΝΕΩΝ, 05-08-1999 για τη μετοχοποίηση της ΕΥΔΑΠ και τη διάσπαση
της ενιαίας, μέχρι τότε, ΕΥΔΑΠ σε ΕΥΔΑΠ ΑΕ και ΕΥΔΑΠ Παγίων:
«Την εισαγωγή στο Χρηματιστήριο ποσοστού 15-20% της ΕΥΔΑΠ
αποφάσισαν χθες οι υπουργοί… ενώ θα
προηγηθεί νομοθετική ρύθμιση για τον διαχωρισμό της εταιρείας, έτσι ώστε να
διατηρηθούν υπό δημόσιο έλεγχο περιουσιακά της στοιχεία, όπως οι ταμιευτήρες».
Είκοσι χρόνια μετά, λόγω των εμποδίων που έθεσε το ΣτΕ στην
πλήρη ιδιωτικοποίηση της ΕΥΔΑΠ ΑΕ η κυβέρνηση έρχεται και παραχωρεί ακριβώς
αυτό το κομμάτι το οποίο υποτίθεται ότι θα σωζόταν από την ιδιωτικοποίηση με τη
δημιουργία το 1999 της ΕΥΔΑΠ Παγίων και τη διάθεση όλων των πάγιων στοιχείων
του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος της Αττικής στην ΕΥΔΑΠ Παγίων.
Από δημοσίευμα του
REPORTER.GR, 03-06-2020 για την υλοποίηση ΣΔΙΤ ώστε να ανατεθεί το
Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα της Αττικής σε ιδιώτες:
«…Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Πέτσας απέρριψε τις
συγκεκριμένες καταγγελίες, λέγοντας πως γίνονται απλώς στοχευμένες παρεμβάσεις
για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας και τη βελτίωση των υπηρεσιών προς
τους πολίτες. Πρόσθεσε πως το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών προχωρά, με
σύμβαση Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, στην ανάθεση της διαχείρισης,
λειτουργίας και συντήρησης του εξωτερικού υδροδοτικού συστήματος της Αθήνας».
3. Τι
σημαίνει ιδιωτικοποίηση του Νερού;
Έχουμε, από εμπειρία πολλών δεκαετιών πριν, ταυτίσει την
ιδιωτικοποίηση με τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας ή έστω του πλειοψηφικού
μετοχικού πακέτου του οργανισμού ύδρευσης σε ιδιώτη. Σίγουρα πρόκειται για την
κλασική μορφή ιδιωτικοποίησης, αλλά όχι
για τη μόνη ούτε για την κυρίως μορφή ιδιωτικοποιήσεων πλέον. Ιδιωτικοποίηση
του νερού σημαίνει δύο πράγματα:
Πλήρης εμπορευματοποίηση του κύκλου του νερού. Επιτυγχάνεται
μέσω του ελέγχου του κύκλου του νερού απ΄ τη μια και τον περιορισμό, με
διάφορους τρόπους, της καθολικής
προσβασιμότητας απ’ την άλλη στο πόσιμο νερό. Είναι οι δύο «μαγικές» λέξεις –
κριτήρια στην πορεία των ιδιωτικοποιήσεων του νερού: ΕΛΕΓΧΟΣ, ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ.
Η προώθηση του εμφιαλωμένου νερού, το κλείσιμο των δημόσιων
κρουνών σε πόλεις και χωριά, η αντιμετώπιση των υδροδοτούμενων πολιτών ως
πελατών, η τοποθέτηση μετρητών παντού (από τις πηγές, τα πηγάδια, τις
γεωτρήσεις έως κάθε τελικό υδρευόμενο ή αρδευόμενο) με το ιδεολόγημα-πρόσχημα
της εξοικονόμησης του φυσικού πόρου μέσω της τιμολογιακής πολιτικής, είναι τα
πιο βασικά μέσα για την προώθηση της πλήρους εμπορευματοποίησης.
Και φυσικά κομβικό θεσμικό στοιχείο της πλήρους
εμπορευματοποίησης του νερού αποτελεί η
ΚΥΑ 135275/22-05-2017 (ΦΕΚ ΤΒ 1751) για την ανάκτηση κόστους και την τιμολόγηση
του Νερού.
Είσοδο με διάφορους τρόπους των ιδιωτικών συμφερόντων στους
οργανισμούς ύδρευσης-αποχέτευσης με δικαιώματα πρόσβασης στους τζίρους ή/κ΄ τα
έσοδα ή/κ΄ τα κέρδη των οργανισμών αυτών. Δηλ. είσοδο ιδιωτικών εταιριών στην
ιδιοκτησία ή/κ΄ τη διαχείριση ή/κ΄ τη λειτουργία των πηγών, των ταμιευτήρων
νερού, των δικτύων μεταφοράς, των δικτύων διανομής, των διυλιστηρίων νερού και
των κέντρων επεξεργασίας λυμάτων, αλλά και στην τιμολόγηση, την είσπραξη και
την «εξυπηρέτηση πελατών».
4. Πως επιδιώκεται αυτή η έμμεση ιδιωτικοποίηση;
Με ανάθεση εργασιών συντήρησης και κυρίως λειτουργίας των
δικτύων και εγκαταστάσεων (διυλιστηρίων, βιολογικών) πλήρως ή μερικώς σε
εργολαβίες. Η λεγόμενη εργολαβοποίηση.
Με ανάθεση της πλήρους διαχείρισης τμημάτων του κύκλου του
νερού (όπως η συζητούμενη ΣΔΙΤ παραχώρησης του ΕΥΣ της Αττικής)
Με τη μείωση του τακτικού προσωπικού (κυρίως μέσω
συνταξιοδοτήσεων ή/κ΄ απολύσεων). Στην ΕΥΔΑΠ το τακτικό προσωπικό έχει μειωθεί
την τελευταία εικοσαετία περισσότερο από 50% ενώ έχουν αυξηθεί πολύ οι περιοχές
υδροδότησης και αποχέτευσης αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ.
Φυσικά η διαστροφή των ιδιωτικών συμφερόντων δεν αφήνει εκτός
σενάρια ιδιωτικοποίησης με είσοδο «ανταγωνισμού» στο μετρητή, (τύπου ΔΕΗ)
παρότι δε φαίνεται ως η πιο πιθανή επιλογή στο ορατό μέλλον στον κύκλο του
νερού, λόγω κυρίως τεχνικών θεμάτων που έχουν να κάνουν με την τεχνολογία των
μετρητών νερού).
5. Ιδιωτικοποιείται τελικά το Νερό της Αττικής;
Γίνεται αντιληπτό ότι δεν απαιτείται αλλαγή της μετοχικής
σύνθεσης ή/κ΄ του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του οργανισμού ύδρευσης για να
μιλήσουμε για ιδιωτικοποίηση του νερού. Κριτήριο ιδιωτικοποίησης είναι η
δυνατότητα με νομική, συμβατική δέσμευση των ιδιωτικών εταιριών να έχουν (με
οποιοδήποτε, από τους παραπάνω, πρόσφορο τρόπο) πλήρως ή μερικώς, τον έλεγχο
του κύκλου του νερού και πρόσβαση στους τζίρους, τα έσοδα και τα κέρδη των
οργανισμών ύδρευσης-αποχέτευσης.
Γι’ αυτό και οι δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών και διοικητικών
παραγόντων της ΕΥΔΑΠ ότι με την επιχειρούμενη, παραχώρηση του ΕΥΣ της Αττικής σε ιδιώτες δεν ιδιωτικοποιείται
η ΕΥΔΑΠ είναι μισή αλήθεια (υπό την έννοια ότι δε μεταβάλλεται το
ιδιοκτησιακό και μετοχικό καθεστώς της ΕΥΔΑΠ ΑΕ) που κρύβει όμως την
άλλη μισή αλήθεια που είναι ότι με το σχεδιαζόμενο ΣΔΙΤ έχουμε ένα σημαντικό
ποιοτικό άλμα στην προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του κύκλου του νερού στην Αττική.
Η εργολαβία παραχώρησης του ΚΕΛ Ψυττάλειας από τη μια και το ΣΔΙΤ παραχώρησης της διαχείρισης
του ΕΥΣ από την άλλη βάζει με σχεδόν αμετάκλητο τρόπο τις ιδιωτικές εταιρίες
στην καρδιά της διαχείρισης του κύκλου του νερού της Αττικής.
ΝΑΙ, αν προχωρήσει ο κυβερνητικός σχεδιασμός για την
παραχώρηση, μέσω ΣΔΙΤ του ΕΥΣ, το νερό της Αττικής ιδιωτικοποιείται, περαιτέρω.
6. Τι είναι ο κύκλος του νερού και γιατί η
«σαλαμοποίησή» του αποτελεί πολιτική ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του
νερού;
Ως κύκλος του νερού νοείται η ενιαία διαχείριση επί των
παρεχόμενων υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης, όπως επίσης και επί των
οικοσυστημάτων εκείνων όπου διενεργείται η πρόσληψη και η εκκένωση υδάτων και
αποχέτευσης, καθώς και των δικτύων και εγκαταστάσεων μεταφοράς, επεξεργασίας,
διανομής, δηλ. μια ενιαίας διαχείρισης συμβατής με το φυσικό υδρολογικό κύκλο
και η οποία είναι ουσιαστικό στοιχείο μιας δημόσιας διαχείρισης και του
κοινωνικού ελέγχου επί του νερού.
Η προσπάθεια «σαλαμοποιήσεως» του κύκλου του νερού είναι
κομμάτι της πολιτικής που επιχειρεί δια της πλαγίας να προωθήσει ή να επιτρέψει
την εισβολή ιδιωτικών εταιριών στον κύκλο του νερού παρακάμπτοντας τις
εργατικές, κοινωνικές και πολιτικές αντιδράσεις καθώς και τα νομικά εμπόδια που
ενίοτε μπαίνουν από διατάξεις (συνταγματικές συνήθως) ή αποφάσεις δικαστικές
όπως η απόφαση 1906/2014 του ΣτΕ που
αφορά την απαγόρευση περαιτέρω ιδιωτικοποίησης της ΕΥΔΑΠ ΑΕ.
Αυτό επιχειρείται και αυτή τη στιγμή στον κύκλο του νερού της
Αττικής με τον περαιτέρω τεμαχισμό του
και την εκφρασμένη, από το Υπουργείο Υποδομών, δια της σύναψης τριών
συμβάσεων (νομικού, τεχνικού και χρηματοοικονομικού συμβούλου) με σκοπό την
παραχώρηση, μέσω ΣΔΙΤ, της συντήρησης, λειτουργίας και διαχείρισης όλου του ΕΥΣ
(Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος) της Αττικής σε ιδιώτες.
7. Οι φήμες για τη SUEZ, η ποιότητα του νερού και
το άγχος της δημόσιας υγείας!
Τις φήμες ότι η κυβέρνηση εμφανίζεται ανίσχυρη και υποταχτική
(προς τα συμφέροντα) αλλά και ταυτόχρονα αδίστακτη και επιθετική (προς την
κοινωνία), λόγω των μεγάλων δυσκολιών που αντιμετωπίζει στον άλλο μεγάλο
διαγωνισμό παραχώρησης του ΚΕΛ Ψυττάλειας στη γαλλική SUEZ, και οδηγείται μέσω
της παραχώρησης του εξωτερικού υδραγωγείου της Αττικής στην ικανοποίηση όλων
των αντιτιθέμενων ιδιωτικών συμφερόντων μόνο η ίδια μπορεί να επιβεβαιώσει ή να
διαψεύσει.
Πάντως η προθυμία της κυβέρνησης να εξυπηρετήσει τα ιδιωτικά
συμφέροντα με την επιχείρηση περαιτέρω ιδιωτικοποίησης των νερών της Αττικής,
που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, δε συνάδει ούτε με τη διεθνή εμπειρία
ιδιωτικοποιήσεων, ούτε με τα συμπεράσματα που προκύπτουν και από την κορονοϊκή
περίοδο, όπου αφενός το δημόσιο σύστημα υγείας και αφετέρου η αδιάλειπτη παροχή
καθαρού πόσιμου νερού και η ύπαρξη λειτουργικού δικτύου αποχέτευσης υπήρξαν οι
ακρογωνιαίοι λίθοι αντιμετώπισης της έκτακτης κατάστασης δημόσιας υγείας, στην
Αττική.
Μόνο δια της υποταγής στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων μπορεί
να εξηγηθεί η απόφαση της κυβέρνησης να πάρει από την ΕΥΔΑΠ ΑΕ τη διαχείριση
του ΕΥΣ μέσω του οποίου παρέχει επί δεκαετίες άριστης ποιότητας νερό, (από τα
καλύτερα παγκοσμίως) και να το παραχωρήσει σε κάποια μεγάλη ιδιωτική εταιρία
από αυτές που εμπλέκονται σε πλείστες περιπτώσεις προβλημάτων ποιότητας και
κρίσεων δημόσιας υγείας παγκοσμίως.
Ενδεικτικά περιπτώσεις κρίσεων ποιότητας και δημόσιας υγείας,
μετά από ιδιωτικοποιήσεις εταιριών ύδρευσης (εκτός των παραδειγμάτων που
αναφέρονται σε επόμενη παράγραφο):
Σύδνεϋ: μόλυνση από παράσιτα και
κρυπτοσπορίδια.
Καναδάς: τουλάχιστον 7 θάνατοι από
μόλυνση με το βακτήριο E coli στο Οντάριο.
Αργεντινή: η ποιότητα του νερού
χειροτέρευσε στο Μπουένος Άιρες.
Ν.Αφρική: εκτεταμένες μολύνσεις στο
Γιοχάνεσμπουργκ.
Πορτογαλία: το νερό ενώ ήταν πόσιμο έγινε
μη πόσιμο.
8. Το κοκτέιλ των συνεπειών της ιδιωτικοποίησης
απειλεί την προσβασιμότητα και την ευημερία.
Δε χρειάζεται ιδεολογική ανάλυση και μαντικές ικανότητες για
να αντιληφθούμε τις συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων του νερού. Η μακρά εμπειρία
από τις ιδιωτικοποιήσεις του κύκλου του νερού, κάθε είδους (άμεση ή έμμεση,
πλήρης ή μερική), σε πολλές χώρες έχει καταδείξει ότι η ιδιωτικοποίηση του
νερού έχει οδηγήσει μόνο σε αρνητικές συνέπειες για τις κοινωνίες. Δεν υπάρχει
ούτε ένα θετικό, για τις κοινωνίες, παράδειγμα ιδιωτικοποίησης του νερού.
Η εκτίναξη των τιμολογίων και ο περιορισμός της
προσβασιμότητας στο πόσιμο νερό, οι απολύσεις, η αύξηση της ανεργίας, η
επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων όχι μόνο στον ίδιο τον ιδιωτικοποιούμενο
οργανισμό αλλά και στις εταιρίες που συνδέονται με τη λειτουργία αυτού του
οργανισμού (προμηθευτές, πελάτες, συνεργάτες κλπ), η επιβάρυνση του
περιβάλλοντος, η πτώση της ποιότητας του νερού, και ο συνακόλουθος κίνδυνος για
τη δημόσια υγεία, η οικονομική καταστροφή των οργανισμών ύδρευσης-αποχέτευσης,
η απαξίωση των υποδομών και η επιβάρυνση των κρατικών προϋπολογισμών με δαπάνες
επιδοτήσεων και επενδύσεων αποτελούν το ολέθριο κοκτέιλ των συνεπειών της
ιδιωτικοποίησης του νερού. Ένα κοκτέιλ που
θέτει σε κίνδυνο την πρόσβαση των
κοινωνιών στο ζωτικό ανθρώπινο δικαίωμα και απειλεί την ευημερία των κοινωνιών.
Παραδείγματα:
Μερικά μόνο από όλα τα αποτυχημένα παραδείγματα
ιδιωτικοποιήσεων και τα καταστροφικά τους αποτελέσματα για τις κοινωνίες και το
περιβάλλον.
Παρίσι – 2008: Μετά από 23 χρόνια
παραχώρησης των δικτύων στις γαλλικές Suez και Veolia οι δημοτικές αρχές
διαπίστωσαν ότι οι ιδιωτικές εταιρίες δεν είχαν κάνει απολύτως καμία επένδυση
ενώ η τιμή του νερού είχε αυξηθεί κατά 256%.
Λονδίνο: Τη διετία 2012-14 η εταιρία
Thames Water στο Λονδίνο προκάλεσε περιβαλλοντική καταστροφή καθώς μόλυνε τον
ποταμό Τάμεση με 1.4 δισεκατομμύρια λίτρα ακατέργαστων αποβλήτων. Στην εταιρία
επεβλήθη το 2017 το μεγαλύτερο πρόστιμο που έχει δοθεί ποτέ σε εταιρία ύδρευσης-αποχέτευσης.
Ενώ αυξανόμενες είναι οι δαπάνες επιδοτήσεων των ιδιωτικών εταιριών ύδρευσης
στη Βρετανία, για υδροδότηση δυσπρόσιτων περιοχών, σε μια χώρα που δε λείπουν
τα νερά.
Φλιντ (ΗΠΑ-2014:) Η πόλη κηρύχτηκε σε
κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, μετά την καταστροφή όλου του δικτύου ύδρευσης λόγω
μόλυνσης που προέκυψε από την απόφαση της ιδιωτικής εταιρίας για αλλαγή της
πηγής τροφοδοσίας του δικτύου ύδρευσης. Ενώ υπάρχουν υπόνοιες ότι αυτή
οφείλεται στην απόθεση μη κατάλληλα επεξεργασμένων βιομηχανικών λυμάτων στον
αποδέκτη ποταμό, που για λόγους οικονομίας έγινε τροφοδότης του δικτύου
ύδρευσης με καταστροφικά για την υγεία των πολιτών αποτελέσματα. Υπήρξαν πολλοί
θάνατοι αλλά και ανήκεστες βλάβες στα παιδιά της πόλης λόγω της μόλυνσης των
νερών.
Βερολίνο: 1999: Ιδιωτικοποίηση (γερμανική
RWE κι η γαλλική Veolia,) των νερών με μειοψηφικό πακέτο μετοχών (49,9%), 2000
απολύσεις, αύξηση της τιμής κατά 30% και υποβάθμιση της ποιότητας.
2014:Επαναδημοτικοποίηση του δικτύου μετά από μεγάλο αγώνα και δύο δημοψηφίσματα
αλλά με τεράστιο οικονομικό κόστος, σχεδόν 2,5 δις Ευρώ, λόγω απόρρητων όρων
της σύμβασης παραχώρησης που διασφάλιζε εγγυημένο κέρδος για τους ιδιώτες.
Πίτσμπουργκ (ΗΠΑ-2015): Απέκτησε σοβαρό
πρόβλημα με το πόσιμο νερό του μετά από τρία χρόνια παραχώρησης του δικτύου στη
Veolia, ενώ πριν λίγο καιρό όλα ήταν κανονικά. Όπως είπε πρώην εργαζόμενος της
εταιρίας για την ιδιωτικοποίηση των εταιριών ύδρευσης «Θα έλθουν, θα διαλύσουν
την επιχείρηση και θα φύγουν με τις τσέπες γεμάτες.»
9. Ε, όχι και το Νερό!
Το κοινωνικά ανάλγητο προσωπικό που απαρτίζει την κυβέρνηση,
ιδεοληπτικά ταγμένο στη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία και πολιτικά υποταγμένο στα
ιδιωτικά συμφέροντα, αδιαφορεί για την παγκόσμια εμπειρία ιδιωτικοποιήσεων του
νερού αλλά και υποτιμά τα σημαντικά κινήματα που αναπτύχθηκαν και τις πολιτικές
νίκες που πέτυχαν τα κινήματα νερού σε πάμπολλες περιπτώσεις παγκοσμίως
(Βολιβία, Ιρλανδία, Σλοβενία κ.α.) όταν οι αγώνες δόθηκαν ενωτικά και
αποφασιστικά. Ίσως να πιστεύει ότι επειδή “ταΐζει” με εκατομμύρια τους μηχανισμούς
προπαγάνδας θα πείσουν το “πόπολο” που έχει πληγεί από την ανεργία και την
οικονομική ύφεση, ότι οι γνωστοί επιχειρηματικοί όμιλοι θα φέρουν επενδύσεις
και θέσεις εργασίας.
Είναι η δεύτερη φορά, μέσα στην τελευταία δεκαετία, που η
κυβέρνηση της ΝΔ επιχειρεί ευθεία επίθεση στο δημόσιο νερό. Την προηγούμενη
φορά το κίνημα του δημόσιου νερού απέτρεψε τα χειρότερα, «χαρίζοντας» στη ΝΔ
μια πολιτική ήττα στο θέμα του νερού (μέσω της απόφασης του ΣτΕ). Εάν και τώρα
επιμείνει στην ιδιωτικοποίηση του ΕΥΣ θα υποστεί μια ακόμα ήττα. Το κίνημα του
δημόσιου νερού στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και παγκόσμια είναι από τα πιο ισχυρά κινήματα, με
σημαντικές νίκες.
Οι πολίτες του Λεκανοπεδίου δεν θα επιτρέψουν την παράδοση του
νερού στα χέρια των επιχειρηματιών. Η
ενότητα και η αποφασιστικότητα των εργαζομένων και η ισχυρή συμμαχία τους με
την κοινωνία, είναι αυτό που υπολογίζουν οι κυβερνήσεις και τα ιδιωτικά συμφέροντα.
Αυτό θα βάλει φραγμό στην ιδιωτικοποίηση του Νερού της Αττικής.
Αθήνα, 10-06-2020
Κώστας Λυμπέρης, μέλος της Γραμματείας του ΣΕΚΕΣ για δημόσια
ΕΥΔΑΠ στην υπηρεσία της κοινωνίας.
