Δεν υπάρχει συλλογική μνήμη



Στη φύση δεν υπάρχει συλλογική μνήμη. Δεν θα την βρούμε γραμμένη σε κάποιο βιβλίο, ούτε σε κάποια επιφάνεια καταγραφής δεδομένων . Δεν μπορεί να προσωποιηθεί από κάποιο μεμονωμένο άτομο .Ούτε και πρόκειται για ένα άθροισμα επιμέρους ''αναμνήσεων''.

Η συλλογική μνήμη δεν υπάρχει στον ενικό. Η κάθε συλλογικότητα διαθέτει τη δική της μνήμη και μνήμες υπάρχουν,τουλάχιστον  τόσες, όσες και οι συλλογικότητες.Και το κάθε άτομο συμμετέχει σε περισσότερες από μία συλλογικές μνήμες. Οι ανταγωνιστικές συλλογικές μνήμες μπορούν να συγκρούονται ή να ανταγωνίζεται η μια την άλλη, όταν εκφράζονται ή όταν χρησιμοποιούνται στο δημόσιο λόγο.

Η συλλογική μνήμη δεν υπάρχει άπαξ δια παντός. Γεννιέται, εξελίσσεται, αλλάζει και εξαφανίζεται μέσα στο χρόνο, που δεν είναι βέβαια ο χρόνος ο ημερολογιακός αλλά ο χρόνος των γεγονότων που έχουν αποφασιστική σημασία για τη συλλογικότητα. Η μνήμη είναι μια ρίζα στο χρόνο, μια βάση οικοδόμησης της ταυτότητας της συλλογικότητας, στην οποία αντιστοιχεί ένα παρελθόν.

Η συλλογική μνήμη δεν υπάρχει εν κενώ. Δεν υπάρχει παρά εντός ενός κοινωνικού πλαίσιου που επιτρέπει στη συλλογικότητα να συλλαμβάνει το νόημα των συμβάντων. Η μνήμη είναι πρωτίστως η χρήση του παρελθόντος από τη συλλογικότητα. Η συλλογικότητα εντάσσει τα υπολείμματα του παρελθόντος και των βιωμάτων σε  ένα συμβολικό σύμπαν, που του προσδίδει  οικεία χαρακτηριστικά.  
Η συλλογική μνήμη ενσωματώνει,έτσι, τη συλλογική γνώση, συμβάλλοντας στην αφήγηση της φύσης του προβλήματος και στον προσδιορισμό της λύσης που η συλλογικότητα, η κοινωνική ομάδα και η κοινότητα θα αποφασίσουν.  

Η συλλογική μνήμη δεν υπάρχει χωρίς τη συλλογική λήθη. Για τη λήθη μπορεί να ισχύουν όσα ειπώθηκαν πιο πάνω για τη μνήμη, παρόλο που αυτή (η μνήμη) δεν εκφράζεται από την ανάμνηση. Η κοινωνική μνήμη αποτρέπει τη λήθη και την ίδια στιγμή τρέφεται από αυτή.