από τον Domenico Moro
Η κρίση που εξελίσσεται στην Ουκρανία δεν είναι ένα μεμονωμένο
γεγονός, αλλά θα πρέπει να εξεταστεί σε παγκόσμιο πλαίσιο. Στην πραγματικότητα,
είναι μόνο μια πτυχή της τάσης προς τον πόλεμο που χαρακτηρίζει αυτή την
ιστορική φάση. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν ορισμένα
σημεία, και επειδή είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν τα διακυβευόμενα
συμφέροντα και οι ευθύνες των επιμέρους κρατών.
Το βασικό πρόβλημα είναι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής.
Αυτό χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη του υψηλότερου δυνατού κέρδους. Για το
λόγο αυτό, το κάθε εθνικό κομμάτι του παγκόσμιου κεφαλαίου χαρακτηρίζεται από
μια συνεχή τάση επέκτασης, επιδιώκοντας την επέκταση των αγορών διεξόδου των αγαθών
και του πλεονάζοντος κεφάλαιο και τον έλεγχο των περιοχών προέλευσης των πρώτων
υλών. Αυτό προκαλεί ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών που γίνονται φορείς των
ειδικών συμφερόντων του κεφαλαίου τους. Ένα από τα εργαλεία αυτού του ανταγωνισμού
είναι το στρατιωτικό.
Ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού τρόπου
παραγωγής είναι η άνιση ανάπτυξη των μεγάλων καπιταλιστικών κρατών και
οικονομιών. Οι χώρες που βρίσκονται κατά καιρούς στην κορυφή του παγκόσμιου
συστήματος και είναι πιο προηγμένες τείνουν να επιβραδύνουν την ανάπτυξή τους.
Αντίθετα, άλλα κράτη, πιο καθυστερημένα, τείνουν να αυξάνουν την ανάπτυξή τους.
Ετσι, το σύστημα είναι πάντα ασταθές, γιατί χαρακτηρίζεται από μεταβαλλόμενες
σχέσεις οικονομικής ισχύος μεταξύ κρατών και τμημάτων του κεφαλαίου.
Ο πόλεμος είναι επομένως εγγενές στοιχείο του καπιταλιστικού
συστήματος όχι μόνο επειδή είναι το φυσικό αποτέλεσμα του ανταγωνισμού μεταξύ
των κρατών, αλλά και επειδή ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής κυκλικά περνά βαθιές
οικονομικές κρίσεις και οι στρατιωτικές δαπάνες δίνουν μια ανάσα στα εταιρικά
κέρδη. ενώ, από την άλλη, οι καταστροφές που προκαλεί ο πόλεμος επιτρέπουν την
ανοικοδόμηση, προσφέροντας έτσι άλλες ευκαιρίες για κέρδοι. Οι ΗΠΑ βγήκαν από
την κρίση του '29 χάρη στις τεράστιες δαπάνες για εξοπλισμούς με αφορμή το
ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Σήμερα, αυτό που συμβαίνει είναι η αλλαγή στην οικονομική
ισορροπία δυνάμεων μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνας. Ειδικότερα, η παγκόσμια ηγεμονία
των Ηνωμένων Πολιτειών αμφισβητείται σοβαρά λόγω της εκρηκτικής ανάπτυξης της
Κίνας. Οι ΗΠΑ είναι η κύρια απειλή για την ειρήνη, γιατί βρίσκονται σε παρακμή
και προσπαθούν να αναπληρώσουν την απώλεια της οικονομικής ηγεμονίας
αξιοποιώντας τα στρατιωτικά μέσα. Οι ΗΠΑ είναι μια αναγκαστικά ιμπεριαλιστική
χώρα γιατί στηρίζονται στην κυριαρχία του δολαρίου, το οποίο, ως αποθεματικό
νόμισμα και νόμισμα διεθνούς συναλλαγής, επιτρέπει στις ΗΠΑ να χρηματοδοτήσουν
το τεράστιο διπλό έλλειμμά τους, του αμερικανικού δημοσίου και αυτό του
εξωτερικού εμπορίου, απλά με την εκτύπωση δολαρίων. Στην πράξη, οι ΗΠΑ είναι
ένα παρασιτικό έθνος σε σχέση με την παγκόσμια οικονομία.
Η ηγεμονία του δολαρίου δεν βασίζεται πλέον στην οικονομική
ηγεμονία αλλά όλο και περισσότερο στην τεράστια στρατιωτική ισχύ των Ηνωμένων
Πολιτειών. Εξ ου και η τάση για πόλεμο που είναι χαρακτηριστική των Ηνωμένων
Πολιτειών, των οποίων η οικονομία εξαρτάται, πολύ περισσότερο από τις άλλες,
από το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα και των οποίων οι ετήσιες στρατιωτικές
δαπάνες είναι άνευ συγκρίσεως σε παγκόσμιο επίπεδο, ίσες με 778 δισεκατομμύρια
δολάρια (το 2020) , ένας αριθμός υψηλότερος από τις συνολικές δαπάνες των δέκα Κρατών
που ακολουθούν τις ΗΠΑ στην παγκόσμια κατάταξη στρατιωτικών δαπανών. Οι
τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίστηκαν από μια σχεδόν αδιάκοπη σειρά αμερικανικών
πολέμων: Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη κ.λπ.
Την εποχή της διάλυσης της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν στη Ρωσία
ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτείνει τα σύνορά του, ενσωματώνοντας τις χώρες της
Ανατολικής Ευρώπης. Πράγματι, όχι μόνο το ΝΑΤΟ, που προέκυψε σε αντίθεση με την
ΕΣΣΔ, συνέχισε να υπάρχει μετά τη διάλυση του εχθρού του, αλλά το ακριβώς
αντίθετο συνέβη με την επέκταση των συνόρων του μέχρι τη Ρωσία, που βρίσκει τις βάσεις του
ΝΑΤΟ και Αμερικανούς στρατιώτες μπροστά στην πόρτα της. Η σημερινή ένταση
μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίαςπροκύπτει από το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στο
ΝΑΤΟ. Θυμόμαστε τι συνέβη όταν η ΕΣΣΔ προσπάθησε να στείλει πυραύλους στην
Κούβα, λίγα χιλιόμετρα από τις αμερικανικές ακτές, και οι ΗΠΑ απείλησαν με
παγκόσμιο πόλεμο.
Το ΝΑΤΟ είναι ένας τρόπος ελέγχου της Δυτικής Ευρώπης,
συμπιέζοντάς την στις ΗΠΑ με έναν αντιρωσικό ρόλο. Ουσιαστικά, το ΝΑΤΟ
χρησιμεύει για να εμποδίσει κάθε προσπάθεια της Ευρώπης να έχει μια αυτόνομη
άμυνα και να συνάψει συμφωνίες με τη Ρωσία, όπως αυτή του αγωγού φυσικού αερίου
Nord stream 2, που θα εξασφάλιζε άφθονη παροχή ενεργειακών πρώτων υλών στη
Δυτική Ευρώπη. Η Ρωσία δεν αποτελεί άμεση απειλή για τις ΗΠΑ, καθώς η οικονομία
της είναι πολύ μικρή και καθυστερημένη (με βάση τις εξαγωγές ενεργειακών πρώτων
υλών), αλλά είναι ένας «χρήσιμος» εχθρός για τη διατήρηση της ηγεμονίας των ΗΠΑ
στην υπόλοιπη Δύση.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης,
Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία, είναι «αποικίες» των ΗΠΑ και ειρηνικές χώρες. Αντίθετα,
είναι ιμπεριαλιστικές χώρες, που βρίσκονται στο κυρίαρχο κέντρο του παγκόσμιου
οικονομικού συστήματος και ανταγωνιστές των ΗΠΑ και ως προς το νόμισμα,
δεδομένου ότι το ευρώ έχει κατακτήσει το ρόλο του δεύτερου παγκόσμιου
αποθεματικού νομίσματος. Επιπλέον, βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία
επανεξοπλισμού και κατασκευής μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης
στην οποία εμπλέκεται κυρίως η Γαλλία, η οποία, για παράδειγμα, στην Αφρική
προωθεί ευρωπαϊκές στρατιωτικές αποστολές με στόχο τη διατήρηση της γαλλικής
και ευρωπαϊκής επιρροής στις πρώην αποικίες. Μένει να δούμε αν η προσπάθεια της
Γαλλίας να οικοδομήσει μια ενωμένη Ευρώπη σε στρατιωτικό επίπεδο θα είναι
επιτυχής. Σε κάθε περίπτωση, η τάση επανεξοπλισμού της Ευρώπης είναι
ανησυχητική και πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Εάν η Ρωσία είναι ένας «χρήσιμος» αλλά στην πραγματικότητα όχι
αποφασιστικός εχθρός, η Κίνα είναι ο πραγματικός εχθρός των ΗΠΑ. Στην
πραγματικότητα, η Κίνα είναι η μόνη χώρα που θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις
ΗΠΑ ως παγκόσμιος ηγεμόνας σε οικονομικό, άρα και πολιτικό επίπεδο. Αποφάσεις
όπως αυτή που έλαβαν πρόσφατα ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ για την εμπορία του
ρωσικού φυσικού αερίου στην Κίνα σε ευρώ και όχι σε δολάρια αποτελούν απειλή
για την παγκόσμια ηγεμονία του δολαρίου και συνεπώς για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ας μην ξεχνάμε ότι ένας από τους λόγους για την εισβολή στο Ιράκ ήταν η απόφαση
του Σαντάμ Χουσεΐν να πουλήσει το πετρέλαιο του σε ευρώ. Για όλους αυτούς τους
λόγους, οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει μια πολιτική περιορισμού της Κίνας περιβάλλοντάς
την με στρατιωτικές βάσεις και στρατιωτικές συμμαχίες, η τελευταία από τις
οποίες είναι το Aukus, μεταξύ ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου και Αυστραλίας, που
στοχεύει στον έλεγχο της περιοχής της Ινδίας - Ειρηνικού.
Εν κατακλείδι, στο πλαίσιο της γενικής πάλης ενάντια στον
ιμπεριαλισμό, πρέπει να αναγνωρίσουμε τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι ΗΠΑ ως
καθοριστικός παράγοντας αποσταθεροποίησης και τάσης για πόλεμο σε παγκόσμιο
επίπεδο. Αυτό είναι σημαντικό να διευκρινιστεί, γιατί η Ιταλία είναι στο ΝΑΤΟ
και στην ΕΕ. Σήμερα, για εμάς, η κύρια απειλή για την ειρήνη έρχεται από τις
ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, αφενός, και, αφετέρου, από τον επανεξοπλισμό και την τάση προς
μια ευρωπαϊκή αμυντική ένωση.
ΠΗΓΗ : La crisi in Ucraina e
la tendenza alla guerra degli Stati Uniti e della NATO, Sinistra in rete (Η αριστερά στο διαδίκτυο)
