Του Μάνου Τσίζεκ
Tον Οκτώβρη του 2020, εκδόθηκε
η πιο πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού
Φόρουμ για «Το Μέλλον της Εργασίας» [1]. Η έκθεση αυτή αφορούσε την απασχόληση,
τις δεξιότητες και τις στρατηγικές εργατικού δυναμικού για την 4η Βιομηχανική
Επανάσταση.Εκεί αναφέρεται ρητά ότι μέχρι το 2025, οι δεξιότητες των ρομπότ και
των αλγορίθμων θα βελτιωθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε, κατά μέσο όρο, το 50% των
συνολικών ωρών εργασίας διεθνώς θα εκτελείται από μηχανές και το υπόλοιπο 50% από
ανθρώπους.
Συνεπώς, το 2025 θα αποτελέσει πιθανώς μία χρονιά ορόσημο για την ανθρώπινη ιστορία,γιατί θα είναι η χρονιά κατά την οποία οι εργατοώρες των μηχανών και των ανθρώπων θα εξισωθούν.
Πρόκειται για ένα ιστορικό κατώφλι
το οποίο, άπαξ και το διαβούμε,
θα οδηγηθούμε σε μια κοινωνία όπου οι μηχανές θα εργάζονται περισσότερες ώρες
από τον άνθρωπο
και τα περισσότερα επαγγέλματα
που γνωρίζουμε σήμερα θα εκλείψουν.
Τα νέα στοιχεία από την έρευνα για «Το Μέλλον της Εργασίας»
του 2020 υποδηλώνουν ότι, κατά μέσο όρο, το 15% του εργατικού δυναμικού
κάθε εταιρείας κινδυνεύει να απολυθεί έως το 2025 και το 6% των εργαζομένων
παγκοσμίως αναμένεται να χάσει οριστικά τη δουλειά του. [1]
Αν λάβουμε υπόψη ότι το παγκόσμιο
εργατικό δυναμικό υπολογί[1]ζεται
περίπου στα 3.320.000.000 άτομα [2], τότε μέχρι το 2025, βάσει των ανωτέρω
στοιχείων, αναμένεται να υπάρξουν διεθνώς
199.200.000 άνεργοι λόγω των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης.Ένας
αριθμός που αγγίζει τα 200 εκατομμύρια ανθρώπους, δεν είναι διόλου αμελητέος.
Έχει μάλιστα τη δυνατότητα να προκαλέσει τεράστιες
«ανατροπές» στις κοινωνίες και την παγκόσμια οικονομία.Άραγε οι κυβερνήσεις στο
κατώφλι
της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αντιμετώπισαν εγκαίρως την επικείμενη
απώλεια θέσεων εργασίας, υποστηρίζοντας τη «δύ[σκολη
μετάβαση εκατομμυρίων εργαζομένων σε νέους εργασιακούς
ρόλους»; [3] Η απάντηση είναι όχι.
Η έλλειψη μιας έγκαιρης προετοιμασίας, θα καθιστούσε απαραίτητο να θεσπιστούν έκτακτα μέτρα για τη διαχείριση των επικείμενων καταστροφικών συνεπειών της μαζικής ανεργίας, της έλλειψης εργατικού δυναμικού και της αύξησης των ανισοτήτων. [3], [4].Έχουμε πρόσφατα παραδείγματα τέτοιων μέτρων; Ναι, έχουμε. Μία σειρά από μέτρα οικονομικά, εργασιακά, αλλά και μέτρα δημόσιας τάξης, επιβλήθηκαν εκτάκτως το 2020. Τα lockdown, οι αναστολές εργασίας, τα επιδόματα και η εξ' αποστάσεως εργασία. Μόνο που δεν θεσπίστηκαν στο όνομα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, αλλά στο όνομα της πανδημίας.
Ταυτόχρονα με τη λήψη των μέτρων αυτών, επιβλήθηκε διεθνώς μια πρωτοφανής
αστυνομοκρατία και μια εντατικοποιημένη επιτήρηση του ανθρώπινου πληθυσμού.Καμία
κυβέρνηση ωστόσο δεν ανέφερε ότι τα μέτρα για την πανδημία
μπορεί να συνδέονται με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες, όμως, παραδέχτηκαν με καμάρι
ότι τα μέτρα για την πανδημία επιτάχυναν τον ψηφιακό μετασχηματισμό
των κοινωνιών μας.Ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού
Φόρουμ, Klaus Schwab, συνόψισε το συναίσθημα των πολιτικών
ηγετών, λέγοντας ότι: «Η πανδημία αντιπροσωπεύει ένα σπάνιο παράθυρο ευκαιρίας
να αναλογιστούμε, να φανταστούμε εκ νέου και να επανεκκινήσουμε τον κόσμο μας».
[5]
Οφείλουμε να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα δεδομένα
της Διεθνούς Οργάνω[1]σης
Εργασίας (ILO), πάνω από 144 εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν
το 2020 λόγω των μέτρων για την πανδημία [6]. Οι εκτιμήσεις της ILO αναφέρουν
επιπλέον 220 εκατομμύρια ανέργους για το 2021 και 205 εκατομμύρια ανέργους για το
2022. [7]
Οι αριθμοί αυτοί είναι συγκρίσιμοι με τους αριθμούς των
ανέργων που θα προκαλέσει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Και αναρωτιέται κανείς,
σε τί βαθμό οι θέσεις εργασίας
αυτές όντως χάνονται λόγω της πανδημίας και σε τί βαθμό λόγω της τεχνητής
νοημοσύνης;
Και ακόμα, σε τί βαθμό η πανδημία
εργαλειοποιείται για να αποσοβήσει το πολιτικό κόστος της μαζικής ανεργίας;
***
Η μαζική ανεργία είναι ένας από τους κύριους δείκτες που
ορίζουν μία οικονομική ύφεση και επιδεινώνουν
την έκβασή της. Σε αυτό το σημείο, για να απαντήσουμε τα παραπάνω ερωτήματα, θα
πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο καλοκαίρι του 2019. Ένα μήνα δηλαδή πριν από το
περίφημο Event 201 (την εξομοίωση πανδημίας που διοργάνωσε
το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates σε συνεργασία με το Παγκόσμιο
Οικονομικό Φόρουμ). [8].Το επενδυτικό ινστιτούτο της BlackRock, στην έκθεσή του
με τίτλο: “Dealing
with the next downturn: From unconventional monetary policy to unprecedented policy coordination” [9] που κυκλοφόρησε
τον Αύγουστο του 2019 για τις ανάγκες της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, έκρουε
τον κώδωνα του κινδύνου για μια επικείμενη
οικονομική καταστροφή.
Προκειμένου να αποφευχθούν «η απώλεια της ανεξαρτησίας των
κεντρικών τραπεζών και οι ανεξέλεγκτες δημοσιονομικές δαπάνες» στην επόμενη
μεγάλη οικονομική ύφεση, «θα απαιτηθεί μία άνευ προηγουμένου απόκριση,όταν
πλέον θα έχει εξαντληθεί η νομισματική πολιτική και όταν η δημοσιονομική
πολιτική από μόνη της δεν θα επαρκεί». [9]. Αυτή η «πρωτοφανής απόκριση», έλεγε
η BlackRock, θα περιλαμβάνει
το "Going Direct" («Απευθείας Μετάβαση»). Αυτό σημαίνει ότι η
κεντρική τράπεζα θα πρέπει να βρει τρόπους για να φτάσουν τα χρήματα της
απευθείας στα χέρια των καταναλωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα,
παρακάμπτοντας
τις εμπορικές τράπεζες και επιβάλλοντας πολιτικές που εξασφαλίζουν ότι «η
δημοσιονομική
επέκταση δεν θα οδηγήσει σε μια αντισταθμιστική αύξηση των επιτοκίων». [9]
Η εφαρμογή του "Going Direct" στην πράξη θα είχε ως
προϋπόθεση τον προσδιορισμό των «ασυνήθιστων
συνθηκών» που θα απαιτούσαν
έναν τέτοιο «ασυνήθιστο συντονισμό». Έναν συντονισμό ο οποίος πρωτίστως θα
«διαφύλαττε την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών». [9].Επειδή, όπως αναφέρει
η έκθεση της BlackRock, «είναι απίθανο ένα τέτοιο μίγμα πολιτικών να συμβεί από
μόνο του», μία πιο πρακτική προσέγγιση θα ήταν «να συμφωνηθεί ένα απρόοπτο ενδεχόμενο
το οποίο θα επέτρεπε στη νομισματική και τη δημοσιονομική
πολιτική να γίνουν από κοινού υπεύθυνες για την επίτευξη του στόχου του
πληθωρισμού». [9]
Με λίγα λόγια, η BlackRock εισηγήθηκε την ταύτιση δημοσιονομικής
και νομισματικής πολιτικής. Ένα τραπεζικό πραξικόπημα,
θα έλεγε κανείς, το οποίο παρακάμπτει, όχι μόνο τις εμπορικές τράπεζες, αλλά
και τις κυβερνήσεις τις ίδιες, επιτρέποντας
στις κεντρικές τράπεζες να επιβάλλουν απευθείας τη δημο[1]σιονομική
πολιτική.Τα υπόλοιπα αποτελούν ιστορία.
Έναν μήνα μετά την κυκλοφορία της έκθεσης της BlackRock, τον Σεπτέμβρη του 2019, η αγορά των repos (συμφωνιών επαναγοράς) στις ΗΠΑ κατέρρευσε [10]. Μέχρι τα τέλη του 2020, δηλαδή μέσα σε έναν μόλις χρόνο, είχε ήδη συντελεστεί η μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου στην ανθρώπινη ιστορία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ILO, oι εργαζόμενοι όλων των χωρών έχασαν
συνολικά 3,7 τρισεκατομμύρια
δολάρια το 2020 [11]. Οι δισεκατομμυριούχοι όμως, κέρδι[σαν
συνολικά 3,9 τρισεκατομμύρια δολάρια την ίδια περίοδο. [12].Συγκεκριμένα, στις
ΗΠΑ, τις πρώτες μέρες του 2020, υπήρχαν
4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε κυκλοφορία. Στις 4 Ιανουαρίου
2021, ο αριθμός αυξήθηκε στα 6,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. To 40% όλων των
δολαρίων που είχαν τυπωθεί ποτέ, τυπώθηκαν μέσα σε μόλις 12 μήνες. [13]
Η μερίδα του λέοντος «μετέβη απευθείας» στη Wall Street, για τη
διάσωση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού
συστήματος.Και η διάσωση συνεχίστηκε.
Μέχρι τον Οκτώβριο του 2021, αυτός ο αριθμός ανέβηκε στα 20 τρισεκατομμύρια
δολάρια σε κυκλοφορία.
Από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και σήμερα δηλαδή, οι ΗΠΑ εκτύπωσαν σχεδόν το
80% όλων των υπαρχόντων δολαρίων στην ιστορία. [13]
Αυτό που ξεκίνησε ως «έκτακτη νομισματική πολιτική για την προστασία
της οικονομίας από την πανδημία COVID-19», στην πραγματικότητα δεν ξεκίνησε μετά
την έξαρση της πανδημίας,
αλλά μήνες πριν από αυτή [14], δεν ήταν «έκτακτη», αλλά μόνιμη και δεν
αποσκοπούσε στην προστασία της πραγματικής οικονομίας,
αλλά στην προστασία της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών και την ενίσχυση
των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.
***
Δεν ήταν λοιπόν η πανδημία που προκάλεσε την ύφεση του 2020, αλλά
η ύφεση του 2019 που προκάλεσε
την αναγκαιότητα της επιβολής
των έκτακτων μέτρων για την πανδημία. Τα οποία μέτρα, δεν ήταν μέτρα δημόσιας
υγείας, αλλά μέτρα δημόσιας τάξης και μία ελεγχόμενη κατεδάφιση της πραγματικής
οικονομίας, ώστε στη συνέχεια να «χτιστεί ξανά κα[]λύτερα»
(“Build Back Better”) και να γίνει η Μεγάλη Επανεκκίνησή (“Great Reset”) της.
[15]
Η μεγάλη ύφεση, την οποία η BlackRock προέβλεπε ήδη από το
καλοκαίρι του 2019, ξεκίνησε λοιπόν τον Σεπτέμβρη εκείνου του έτους. Η πανδημία
εργαλειοποιήθηκε
ως το «απρόβλεπτο γεγονός» που προσέφερε τις «ασυνήθιστες συνθήκες» για την
εφαρμογή του "Going Direct".
Όπως έχει πει ο Fabio Vighi, τα lockdowns «έσβησαν τη μηχανή της
πραγματικής οικονομίας», ώστε η ποσοτική χαλάρωση να μην προκαλέσει άμεσα έναν
ανεξέλεγκτο
πληθωρισμό. [16]
Έτσι, το "bank run" αποφεύχθηκε και τρισεκατομμύρια
φρεσκοτυπωμένα
δολάρια παρέκαμψαν τη "Main Street" και διοχετεύτηκαν ανεμπόδιστα στη
"Wall Street".Ο πληθωρισμός όμως, ο οποίος είναι απευθείας ανάλογος
της συνολικής ποσότητας χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία μία δεδομένη
περίοδο και που η αύξησή του οδηγεί στη μείωση
της αγοραστικής αξίας ενός νομίσματος (και κατ' επέκταση στην αύξηση των τιμών
των αγαθών)
δεν μπορεί να κρύβεται για πάντα.
Φέτος, ακούμε να αποδίδεται η κατακόρυφη αύξηση του πληθωρισμού
στον πόλεμο της Ουκρανίας, με τον ίδιο τρόπο που πρόπερσι ακούγαμε να
αποδίδεται η οικονομική
ύφεση στην πανδημία. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι, τόσο για τον πληθωρισμό,
όσο και για την ύφεση, ευθύνεται η πολιτική
των μεγάλων κεντρικών τραπεζών.
Μία πολιτική που πολύ σύντομα θα οδηγήσει στην επίσημη κυκλοφορία
των ψηφιακών νομισμάτων κεντρικών τραπεζών (CBDC) [17],ώστε τα χρήματα να
μπορούν πλέον
να «μεταβαίνουν απευθείας» από τις κεντρικές τράπεζες στο ψηφιακό πορτοφόλι
κάθε πολίτη [18]. Η εφαρμογή του ψηφιακού πορτοφολιού, η οποία θα αποτελεί πιθανώς
ένα είδος επέκτασης του Ψηφιακού Πιστοποιητικού Covid - 19, θα συμπεριλαμβάνει
επίσης την ψηφιακή ταυτότητά μας και το σύνολο των βιομετρικών και ψυχομετρικών
στοιχείων μας.
Με αυτό τον τρόπο, τα επιτόκια των καταθέσεων στους λογαριασμούς
μας θα μπορούν να προσαρμόζονται
ανά πάσα στιγμή από την κεντρική τράπεζα, σε θετικές ή αρνητικές τιμές,
επιβραβεύοντας
ή τιμωρώντας τους πολίτες ανάλογα με τις καταναλωτικές τους συνήθειες,
κρατώντας τον πληθωρισμό υπό έλεγχο και αποτρέποντας
οριστικά τον κίνδυνο ενός "bank run". Τα CBDC θα δίνουν επίσης τη
δυνατότητα στις κυβερνήσεις να παρακολουθούν τη συμπεριφορά των πολιτών και να
παγώνουν ή να κατάσχουν τις καταθέσεις τους. [19].Είναι σαφές πλέον ότι το
"Going Direct" αποτέλεσε μία βασική προϋπόθεση για την 4η Βιομηχανική
Επανάσταση. Όπως ανέ]φερε
ρητά άλλωστε η BlackRock στην έκθεσή της: «Οι πολιτικές καινοτομίες στην
επόμενη ύφεση
πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν περισσότερο τις οικονομικές
ανισότητες, ώστε να είναι πολιτικά εύπεπτες. Δεν γεννιούνται
όλα τα προγράμματα αγοράς
περιουσιακών στοιχείων ίσα, όταν λογαριάζουμε τις επιπτώσεις τους στις
ανισότητες. Οι πολιτικές που βάζουν χρήματα πιο άμεσα στα χέρια των πολιτών
ενδέχεται
να είναι πιο ελκυστικές. Η άνοδος του ψηφιακού χρήματος που εκδίδεται από την
κεντρική τράπεζα (όχι των κρυπτονομισμάτων)
μπορεί να επιτύχει στόχους με τρόπους που προηγουμένως δεν ήταν δυνατοί.» [9]
Η υποδομή του “Going Direct” και του “CBDC” είναι απαραίτητη
για τη μετάβαση σε ένα «Καθολικό
Εγγυημένο Εισόδημα» ("Universal Basic Income") [19] με το οποίο οι
ηγέτες των κρατών και της βιομηχανίας σχεδιάζουν να «υποστηρίξουν» στο μέλλον
τα εκατομμύρια των ανέργων της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μία «υποστήριξη»,
η οποία θα έρθει με αντάλλαγμα την ιδιωτικότητα,
την ιδιοκτησία, τη σωματική αυτονομία και τα δημοκρατικά μας δικαιώματα.
***
Ο Klaus Schwab έχει επανειλημμένα
αναφερθεί στα παραπάνω σημεία στο βιβλίο του για την «4η Βιομηχανική
Επανάσταση» [20], στις ομιλίες του και τα άρθρα του: «Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση
θα αλλάξει, όχι μόνο αυτά που κάνουμε, αλλά και αυτό που είμαστε. Θα επηρεάσει
την ταυτότητά μας και όλα τα ζητήματα
που σχετίζονται με αυτήν: την αίσθηση της ιδιωτικής μας ζωής, τις αντιλήψεις
μας για την ιδιοκτησία, τα καταναλωτικά
μας πρότυπα, τον χρόνο που αφιερώνουμε στην εργασία και τον ελεύθερο χρόνο και
πώς αναπτύσσουμε
τη σταδιοδρομία μας, καλλιεργούμε τις δεξιότητές μας, συναντάμε ανθρώπους και
καλλιεργούμε
σχέσεις. Ήδη αλλάζει την υγεία μας και οδηγεί σε έναν ποσοτικοποιημένο εαυτό.
Νωρίτερα
από όσο νομίζουμε μπορεί να οδηγήσει στη γενετική τροποποίηση
του ανθρώπου. Η λίστα δεν έχει τέλος, γιατί δεσμεύεται μόνο από τη φαντασία
μας.» [21].Ήδη από το 2015, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στην έκθεσή
του με τίτλο “Deep Shift: Technology
Tipping Points and Societal Impact” [22], απαριθμούσε
τις τεχνολογίες εκείνες που θα μεταμορφώσουν την κοινωνία μέχρι το 2025. Σε
αυτές τις τεχνολογίες
συμπεριλαμβάνονταν το blockchain, οι εμφυτεύσιμες τεχνολογίες, οι έξυπνες
πόλεις, η εξαγωγή αναμνήσεων από τον εγκέφαλό μας, τα γενετικά σχε[διασμένα
βρέφη, η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας προς χάριν της οικονομίας διαμοιρασμού,
κ.λπ.
Ο Klaus Schwab και οι λοιποί αρχιτέκτονες του νέου αυτού κοινωνικού συμβολαίου, οραματίζονται έναν κόσμο «μετά» τον άνθρωπο.
Σε αυτές τους τις
βλέψεις, οφείλει κανείς να αντιτάξει λέξεις προφητικές,
όπως αυτές της ποιήτριας Μαρίας Ταταράκη:«Συρρικνώνεις τον άνθρωπο σε είδος.
Είδος χρηστικό, απασχολήσιμο,
αναλώσιμο. Ποθείς να εξαργυρώσεις, προτείνοντας εκεχειρία με τη συνείδηση και την
πιο νωπή μας μνήμη. Διαβάζεις ρηχά και περιγραφικά τα πράγματα. Μιλάς κι είναι
σα να κάνεις θόρυβο ή να ψιθυρίζεις γλυκόλογα σε πελάτες.Προσδίδεις στους
νόμους της ιστορίας
την ισχύ και τον χαρακτήρα μιας φυσικής αναγκαιότητας, μιας θεοκρατίας.
Περιφέρεις την ασύστολη
καριέρα σου σε δεξιώσεις, ακαδημίες και τηλοψίες. Σ' ένα συγκλονιστικό Τίποτα.Υβριστή,
που θα διδάξεις τον Πρίγκηπα να τρυπώνει στους θεσμούς και στα φωτεινά τοπία της
Ιστορίας, από Κερκόπορτες και πόρτες υπηρεσίας. Σαν φάντασμα
και σαν σκιά. Που θα προσδώσεις
κύρος στο εικονικό, και θα κατασκευάσεις πρόσωπο στο ανυπόστατο. Πολυμαθή! Ηδονικέ
Ελπήνορα. Ο Δημόκριτος έκλαψε σαν παιδί για τον ανεόρταστο
βίο ανθρώπων σαν εσένα, και σας παρέδωσε στην υπηρεσία του χρόνου.Στην κοινωνία
των πολιτών, διακρίνεστε
όπως το κούφιο στάχυ στα χωράφια. Αγνοώντας δραματικά,
πως η ωριμότητα περιφρουρεί
το σπόρο της σεμνά. Τί να υπερβείς εσύ;Αμετακίνητε. Που ποτέ δεν προετοίμασες
στην ψυχή σου μία πράξη.
Και γέρασες σκληρά. Και στα μάτια σου δεν καθρεφτίστηκε ποτέ ένα παιδί.
Ατενίζοντας πλάσματα σκοτεινά, ανυπόστατα.Πληκτρολογείς με λάφυρο την εξόντωση
της ανθρώπινης συνείδησης.
Αφαιρείς από το ένυλο την ψυχή, σαν να κλέβεις στο ζύγι.Δεν είναι φυσική
αναγκαιότητα. Θεοκρατία. Δεν είναι φυσική επιλογή
ο βίος του ανθρώπου στο Σύμπαν.»
Υποσημειώσεις
[1]www.weforum.org/reports/the-future-ofjobs-report-2020/
[2] data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN
[3]
weforum.org/reports/the-future-of-jobsreport-2018/
[4]
www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs.pdf
[5]
www.weforum.org/focus/the-great-reset
[6]
www.ilo.org/global/topics/coronavirus/impacts-and-responses/WCMS_767028/lang--en/index.htm
[7]
news.csu.edu.au/opinion/more-than-144-million-jobs-lost,-covid-caused-a-globalemployment-shift
[8]
www.centerforhealthsecurity.org/event201/
[9]
www.blackrock.com/corporate/insights/blackrock-investment-institute/publications/global-macro-outlook/august-2019
[10] ig.ft.com/repo-rate/
[11]
www.theguardian.com/business/2021/jan/25/covid-19-workers-lost-earnings-ilo-joblosses
[12]
www.businessinsider.com/billionaires[1]made-39-trillion-during-the-pandemic[1]coronavirus-vaccines-2021-1
[13]
techstartups.com/2021/12/18/80-usdollars-existence-printed-january-2020-october-2021/
[14]
wallstreetonparade.com/2020/05/wallstreets-financial-crisis-preceded-covid-19-chart-and-timeline/
[15]
www.weforum.org/agenda/2020/07/to-build-back-better-we-must-reinvent[1]capitalism-heres-how/
[16]
thephilosophicalsalon.com/a-self-fulfillingprophecy-systemic-collapse-and-pandemic[simulation/
[17]
www.weforum.org/reports/digitalcurrency-governance-consortium-whitepaper-series
[18] www.theguardian.com/commentisfree/2021/jun/14/central-bankdigital-currency-uk-economy
[19]
www.bsr.org/en/emerging-issues/centralbanks-embrace-digital-currencies
[20]
www.weforum.org/about/the-fourthindustrial-revolution-by-klaus-schwab
[21] www.weforum.org/agenda/2016/01/the-fourth-industrialrevolution-what-it-means-and-howto-respond/
[22]
www.weforum.org/reports/deepshift-technology-tipping-pointsand-societal-imp
Δρόμος της αριστεράς,4/6/2022
