Συνέντευξη του Achille Mbembe στον Diogo Bercito
Ουάσιγκτον, Ηνωμένες Πολιτείες (FolhaPress) – Ο κορονοϊός
αλλάζει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το ανθρώπινο σώμα. Έχει μετατραπεί σε όπλο,
λέει ο Καμερουνέζος φιλόσοφος Achille Mbembe. Τελικά, βγαίνοντας από το
σπίτι μπορούμε ή να μολυνθούμε από τον ιό ή να τον μεταδώσουμε σε άλλους.
Ήδη υπάρχουν περισσότερα από 735 χιλιάδες επιβεβαιωμένα κρούσματα και 34
χιλιάδες θάνατοι παγκοσμίως. Τώρα όλοι έχουμε την εξουσία να σκοτώνουμε (στμ.necropower ), λέει ο Mbembe: «Η
απομόνωση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας τρόπος ελέγχου αυτής της δύναμης».
Ο 62χρονος Mbembe, είναι γνωστός επειδή επινόησε τον όρο «νεκροπολιτική»
το 2003. Στο βιβλίο του, με τον ίδιο τίτλο, διερευνά τον τρόπο που οι
κυβερνήσεις αποφασίζουν ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει και το πως θα ζήσει
και θα πεθάνει. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Την Παρασκευή 27 Μαρτίου, καταγράφηκαν οι πρώτοι θάνατοι από κορονοϊό στη Νότια
Αφρική. Επιπλέον, η νεκροπολιτική φαίνεται επίσης και στο γεγονός ότι ο ιός δεν
πλήττει το ίδιο όλους τους ανθρώπους. Σε εξέλιξη βρίσκεται μια συζήτηση σχετικά
με το εάν θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη θεραπεία των νέων και να αφεθούν
οι ηλικιωμένοι να πεθάνουν. Υπάρχουν και κάποιοι, όπως ο Πρόεδρος της
Βραζιλίας, Jair Bolsonaro, που επιμένουν ότι η οικονομία δεν μπορεί να
σταματήσει, ακόμη και αν ένα μέρος του πληθυσμού χρειαστεί να πεθάνει για χάρη της
παραγωγικότητας. «Θα πεθάνουν κάποιοι; Θα πεθάνουν. Λυπάμαι, αλλά αυτή είναι η
ζωή », είπε πρόσφατα. Το καπιταλιστικό σύστημα βασίζεται στην άνιση κατανομή
της δυνατότητας ζωής και θανάτου, λέει ο Mbembe .
Αυτή η λογική της θυσίας βρισκόταν πάντα στην καρδιά του νεοφιλελευθερισμού. Το
σύστημα αυτό λειτούργησε πάντοτε σύμφωνα με το σκεπτικό ότι κάποιος αξίζει
περισσότερο από άλλους. Όσοι δεν αξίζουν, θα πεταχτούν στην άκρη.
Ερώτηση: Ποιες είναι οι πρώτες σας εντυπώσεις από την
πανδημία;
Achille Mbembe: Αύτη τη στιγμή, είμαι πολύ στεναχωρημένος από
την έκταση που έχει πάρει αυτή η συμφορά. Ο κορονοϊός είναι μια πραγματική τραγωδία
και βάζει μια σειρά από άβολα ερωτήματα. Είναι ένας ιός που επηρεάζει και βάζει
σε κίνδυνο την ικανότητά μας να αναπνέουμε.
Ερ.: Και αναγκάζει τις κυβερνήσεις και τα νοσοκομεία να
αποφασίσουν ποιος θα συνεχίσει να αναπνέει.
A.M .: Ναι. Το ζήτημα είναι να βρούμε τρόπους προκειμένου να
διασφαλιστεί ότι κάθε άτομο θα έχει τη δυνατότητα να συνεχίσει να αναπνέει.
Αυτή θα πρέπει να είναι η πολιτική μας προτεραιότητα. Νομίζω επίσης ότι ο φόβος
μας για την απομόνωση, την καραντίνα, έχει να κάνει με τον φόβο του θανάτου
μας. Και αυτός ο φόβος έχει να κάνει με το ότι δεν είμαστε πλέον σε θέση να αναθέσουμε
τον θάνατό μας σε άλλους.
Ερ .: Η κοινωνική απομόνωση μας δίνει, κατά κάποιο τρόπο, μια
εξουσία απέναντι στο θάνατο;
A.M .: Ναι, μια σχετική εξουσία. Μπορούμε να ξεφύγουμε από το
θάνατο ή μπορούμε να τον αναβάλουμε. Ο περιορισμός του θανάτου βρίσκεται στο
επίκεντρο αυτών των πολιτικών περιορισμού. Είναι μια εξουσία, αλλά δεν είναι
απόλυτη εξουσία, καθώς εξαρτάται από άλλους ανθρώπους.
Ερ: Η καραντίνα εξαρτάται κι αυτή από τους άλλους;
Α.Μ .: Ναι. Και επιπλέον, πολλοί από όσους πέθαναν μέχρι
τώρα δεν είχαν καν το χρόνο να αποχαιρετήσουν τους δικούς τους. Πολλοί από
αυτούς αποτεφρώθηκαν αμέσως ή τάφηκαν αμέσως, χωρίς καμία καθυστέρηση. Σαν να
ήταν σκουπίδια που θα πρεπε να πεταχτούν το συντομότερο δυνατό. Αυτή η λογική
της απαλλαγής εφαρμόζεται ακριβώς τη στιγμή που έχουμε ανάγκη, τουλάχιστον
θεωρητικά, την κοινότητά μας. Και δεν μπορεί να υπάρξει κοινότητα αν δεν μπορεί
κανείς να αποχαιρετήσει εκείνους που έφυγαν, χωρίς να μπορεί να οργανώσει καν την
κηδεία τους. Το θέμα είναι: πώς δημιουργείτε μια κοινότητα σε μια τόσο τραγική στιγμή;
Ερ .: Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας στην
κοινωνία;
A.M .: Η πανδημία θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο
αντιμετωπίζουμε το σώμα μας. Το σώμα μας έχει γίνει απειλή για εμάς τους ίδιους.
Η δεύτερη επίπτωση είναι η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε το
μέλλον, η επίγνωση του χρόνου. Ξαφνικά, δεν ξέρουμε πλέον πώς θα είναι το
αύριο.
Ερ.: Το σώμα μας αποτελεί επίσης μια απειλή και για τους
άλλους αν δεν μείνουμε σπίτι.
A.M .: Ναι. Τώρα έχουμε την εξουσία να σκοτώνουμε. Η εξουσία
της θανάτωσης έχει εκδημοκρατιστεί πλήρως. Η καραντίνα είναι ακριβώς ένας
τρόπος ρύθμισης αυτής της εξουσίας.
Ερ .: Μια άλλη συζήτηση που αναφέρεται στη νεκροπολιτική
είναι το ζήτημα για το ποια θα πρέπει να είναι η πολιτική προτεραιότητα αυτή τη
στιγμή, να σωθεί η οικονομία ή να σωθεί ο πληθυσμός. Η κυβέρνηση της Βραζιλίας
κυματίζει τη σημαία της προτεραιότητας της διάσωσης της οικονομίας.
A.M .: Αυτή είναι η ίδια λογική των
θυσιών που υπήρξε πάντα στο επίκεντρο του νεοφιλελευθερισμού, και τον οποίο
πρέπει να ονομάσουμε νεκρο-φιλελευθερισμό. Το σύστημα αυτό λειτούργησε πάντα
σαν υπολογιστική μηχανή. Η ιδέα ότι κάποιος αξίζει περισσότερο από τους άλλους.
Και ότι όποιος δεν αξίζει πρέπει να απορριφθεί.
Το ερώτημα είναι τι κάνουμε με αυτούς που αποφασίζουμε ότι είναι άχρηστοι. Αυτό
το ερώτημα, φυσικά, αφορά πάντα τις ίδιες φυλές, τις ίδιες κοινωνικές τάξεις
και τα ίδια φύλα.
Ερ .: Όπως στην επιδημία HIV
και AIDS, όπου οι κυβερνήσεις καθυστέρησαν να ενεργήσουν, καθώς τα θύματα ήταν
στο περιθώριο: μαύροι, ομοφυλόφιλοι, τοξικομανείς;
A.M .: Θεωρητικά, ο κορονοϊός
μπορεί να σκοτώσει τους πάντες. Απειλεί τους πάντες. Αλλά άλλο είναι να είσαι περιορισμένος
σε μια γειτονιά, σε μια δεύτερη κατοικία σε αγροτική περιοχή. Και άλλο είναι να
βρίσκεσαι στην πρώτη γραμμή του μετώπου, να εργάζεσαι σε υγειονομική δομή χωρίς
μάσκα. Υπάρχει μια κλίμακα κατανομής του κινδύνου,σήμερα.
Ερ.: Πολλοί πρόεδροι χαρακτηρίζουν
τον αγώνα κατά του κορονοϊού ως πόλεμο. Η επιλογή των λέξεων αυτή τη στιγμή έχει
ιδιαίτερη σημασία; Στο βιβλίο σας, γράφετε ότι ο πόλεμος είναι μια ξεκάθαρη
άσκηση νεκροπολιτικής.
A.M .: Δύσκολα μπορεί να δοθεί
ένα όνομα σαυτό που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο. Δεν είναι μόνο ένας ιός. Το
γεγονός ότι δεν γνωρίζουν τι πρόκειται να συμβεί, αναγκάζει τα κράτη σε όλο τον
κόσμο να επιστρέφουν στις παλιές ορολογίες που χρησιμοποιήθηκαν στους πολέμους.
Επιπλέον, οι άνθρωποι αποτραβιούνται στα όρια των εθνικών τους κρατών.
Ερ .: Βλέπετε να υπάρχει
μεγαλύτερος εθνικισμός σ’ αυτή την πανδημία;
A.M .: Ναι. Οι άνθρωποι
επιστρέφουν chez-soi, όπως λένε οι Γάλλοι. Στο σπίτι τους. Λες και το να
πεθάνει κανείς μακριά από το σπίτι του είναι ο,τι χειρότερο θα μπορούσε να του συμβεί. Τα σύνορα
έχουν κλείσει. Δεν λέω ότι πρέπει να μείνουν ανοιχτά. Αλλά οι κυβερνήσεις απαντούν
σε αυτήν την πανδημία με εθνικιστικές κορώνες, με αυτό το φαντασιακό των
συνόρων, του τείχους.
Ερ .: Μετά από αυτήν την
κρίση, θα επιστρέψουμε όπως πριν;
ΑΜ .: Την επόμενη φορά θα χτυπηθούμε ακόμη πιο σκληρά από ότι σε αυτή
την πανδημία. Αυτό που αποκαλύπτει αυτή η πανδημία, αν το πάρουμε στα σοβαρά,
είναι ότι η ιστορία μας εδώ στη γη δεν είναι εγγυημένη. Δεν υπάρχει καμία
εγγύηση ότι θα μείνουμε εδώ για πάντα. Το γεγονός ότι είναι λογικό η ζωή να
συνεχιστεί χωρίς εμάς είναι το βασικό ζήτημα αυτού του αιώνα.
