Αν υποθέσουμε ότι ο στρατηγικός στόχος των Αμερικανών απέναντι
στην Κίνα, δεν είναι η απομόνωσή της, να της δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα,
να προκαλέσουν τριβές στην πορεία της οικονομικής της ανάπτυξης, άρα της ισχύος
και της εσωτερικής της σταθερότητας, πώς πρέπει να αξιολογήσουμε το ταξίδι της
Πελόζι;
Ενα πρώτο πρόβλημα με τα άρθρα και τα σχόλια που διαβάζω ως
προς αυτό, είναι ότι γράφονται με τη
νοοτροπία των δυτικών και απευθύνονται σε δυτικό κοινό. Αλλά το παιχνίδι
είναι καθαρά ανατολίτικο. Δεν είναι μόνο η Κίνα Ανατολή, αλλά και το σύστημα
στο οποίο εγγράφεται η Κίνα είναι Ανατολικό. Είναι αυτό το σύστημα, το ασιατικό
σύστημα, που τροφοδοτεί την κινεζική ανάπτυξη και εξαρτάται εξίσου από
αυτήν.
Ενα δεύτερο, είναι το είδος της εικόνας του κόσμου που έχει ο αναλυτής.
Οι γεωπολιτικοί είναι τώρα πολύ της μόδας μετά από μια μακρά κυριαρχία των
οικονομολόγων. Δυστυχώς, όμως, όπως οι οικονομολόγοι κάνουν μονομερείς
αναλύσεις που αγνοούν τη γεωπολιτική γραμματική, έτσι και οι γεωπολιτικοί
υποφέρουν από προκαταλήψεις ως προς τα οικονομικά γεγονότα. Κι αυτό είναι ένα
μεγάλο πρόβλημα, καθώς στην πραγματικότητα, και στις πολιτικές νοοτροπίες των
πρωταγωνιστών (των επικεφαλής των διαφόρων κυβερνήσεων της περιοχής) τέτοιος
διαχωρισμός δεν υπάρχει, και η πραγματικότητα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι
μία.
Το τρίτο πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι η ένταξη
των δυτικών παρατηρητών σε συστήματα κρίσης που εμπλέκονται στο θέμα. Μπορεί να
είναι ατλαντιστές και έτσι να απαγγέλλουν μια σειρά από εντελώς ανιστόρητες έννοιες
και κρίσεις, όπως έτυχε να διαβάσω σήμερα το πρωί σε ένα άρθρο της Marta Dassù,
ή να ανήκουν στο αντίθετο άκρο του φάσματος και να παραθέτουν φλογερά άρθρα των
Global Times. Όπως αυτοί για παράδειγμα, που, σε πείσμα της πανάρχαιας
νοοτροπίας της κινεζικής ασύμμετρης σύγκρουσης, φαντάστηκαν κινεζικά μαχητικά
να καταρρίπτουν το αεροπλάνο της Πελόζι σε καθαρό στυλ Top Gun, δηλαδή
Χόλιγουντ.
Δεν θέλω να δείξω κάτι που δεν είμαι, δεν είμαι ειδικός σε
θέματα Ασίας, δεν είμαι ειδικός σε
τίποτα, είμαι ένας επιστήμονας που ασχολείται με την πολυπλοκότητα, επομένως με
πολλά πράγματα. Ωστόσο, θα προσπαθήσω να κάνω μια ανάλυση με βάση τα λίγα που
γνωρίζω, προσπαθώντας να αποφύγω τις τρεις προαναφερθείσες προκαταλήψεις.
1. Το 50% περίπου των εισαγωγών της Κίνας προέρχεται από την
Ασία και λίγο λιγότερο, το 46%, οι εξαγωγές. Μπορούμε να πούμε ότι η οικονομική
και εμπορική δύναμη της Κίνας είναι ουσιαστικά ασιατική και ότι στην Ασία δίνει
(δηλαδή εισάγει) περισσότερα από όσα παίρνει (εξάγει). Η Κίνα είναι η πρώτη χώρα
και στα δύο, για κάθε μία από τις λίγο περισσότερο από 50 ασιατικές χώρες και
όταν δεν είναι η πρώτη είναι η δεύτερη ή σε σπάνιες περιπτώσεις η τρίτη.
Μπορούμε να πούμε ότι από συστημικής πλευράς, για το ασιατικό
σύστημα, για το ασιατικό κοινό καλό, δηλαδή το κοινό συμφέρον όλων των
ασιατικών κρατών, η Κίνα λειτουργεί ως η ατμομηχανή, η συστημική καρδιά, η
κεντρική αντλία της κυκλοφορίας του πλούτου. Πράγμα που σημαίνει ότι τα όποια
προβλήματα κίνησης της κινεζικής ατμομηχανής θα τα πληρώσει ολόκληρο το
ασιατικό τρένο. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε τα πολλαπλά φόρουμ και τις συμφωνίες
που συνδέουν τις ασιατικές χώρες με την Κίνα, RCEP, AIIB, SCO κ.λπ.
2. Από την άλλη, η Κίνα είναι ένας δημογραφικός και δυναμικός
γίγαντας στην ασιατική γειτονιά. Με μικρή τάση προς τον ιμπεριαλισμό στη
γειτονιά της, ιστορικά, τουλάχιστον τους τελευταίους αιώνες, αν είσαι ένα
ασιατικό κράτος, ιδίως ένα γειτονικό της κράτος, είναι λογικό να ανησυχείς
κάπως. Τα διάφορα ζητήματα των θαλάσσιων συνόρων, των στενών, της κινεζικής διασποράς,
της μεγάλης πρόσφατης κινεζικής τεχνοστρατιωτικής ανάπτυξης, αν και δεν είναι
πάντα άμεσα απειλητικά, σίγουρα δεν είναι καθησυχαστικά. Θα πρέπει επίσης να
θυμόμαστε, ωστόσο, ότι η Κίνα δεν έχει παράδοση στη χειραγώγηση των κυβερνήσεων
άλλων λαών- δεν έχει στο ενεργητικό της την πολιτική χρηματοδότησης πολιτικών,
τις δεξαμενές σκέψης, τα λόμπι, την επιρροή στον Τύπο και πολλά άλλα που
χαρακτηρίζουν την υβριδική αυτοκρατορία των ΗΠΑ.
3. Έτσι, έχουμε δύο δυναμικές, η μία που αποβλέπει στην
οικοδόμηση στενών σχέσεων με την Κίνα, και η άλλη που κρατά ισορροπίες, αυτό
που στις Διεθνείς Σχέσεις ονομάζεται κλασική «πράξη εξισορρόπησης». Ο φυσικός
υποψήφιος για μια πολιτική εξισορρόπησης έναντι της Κίνας είναι οι Ηνωμένες
Πολιτείες. Ο πιο χαρακτηριστικός παίχτης που αποτελεί παράδειγμα της τάσης
εξισσορόπησης είναι η Ινδία. Στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης( SCO), στην
Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων στις Υποδομές (AIIB) και ιδιαίτερα στους BRICS
είναι με την Κίνα, ενώ φλερτάρει στρατιωτικά και τεχνολογικά με την Αμερική
(και στην πραγματικότητα και με τη Ρωσία όσον αφορά την ενέργεια και τους
εξοπλισμούς).
4. Από τα πολλά πλεονεκτήματα και τις δυνατότητες των
Αμερικανών λείπουν κάποιες τυπικά ασιατικές ιδιότητες: η υπομονή,η
μακροπρόθεσμη στρατηγική,η διπλωματία, η τέχνη της σύγκρουσης-συνεργασίας, η
έμμεσες, πλάγιες και διαγώνιες μορφές αλληλεπίδρασης. Oi Global Times
επικαλούνται έναν αριθμό διπλωματών του ASEAN και άλλων που έμειναν άναυδοι από
την αμερικανική απόφαση για το ταξίδι της Πελόζι. Οι Global Times δεν αναφέρουν ονόματα και πάνω απ' όλα
-συνήθως- κάνουν προπαγάνδα- ωστόσο, απ' όσο μπορώ να γνωρίζω για την νοοτροπία
των Ασιατών, οι πληροφορίες φαίνονται πολύ αξιόπιστες.
Επειδή επιβεβαιώνονται πλαγίως και από το γεγονός ότι ο
Κορεάτης πρωθυπουργός προσποιήθηκε ότι βρισκόταν σε διακοπές (στο σπίτι του στη
Σεούλ, όπως φαίνεται) για να μην χρειαστεί να συναντήσει την Πελόζι ,δεδομένου
ότι μια συνάντηση μεταξύ Νοτιοκορεατών και Αμερικανών δεν είναι καθόλου
σκανδαλώδης ακόμη και στα μάτια του Πεκίνου. Επίσης, τις τελευταίες ημέρες,
ορισμένες ασιατικές πηγές υποστήριζαν ότι η ίδια η Ταϊπέι είχε παρακαλέσει την
Πελόζι να αναβάλει την επίσκεψή της, αλλά μάταια..
5. Η Ταϊπέι εξαρτάται κατά 28% από το Πεκίνο ως προς τις
εξαγωγές της και κατά 24% για τις εισαγωγές της, με τη ΛΔΚ να είναι φυσικά
μακράν ο πρώτος εταίρος της. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αντίδραση της Κίνας,
πέρα από τον παραδοσιακό θεαματικό πόλεμο πυροτεχνημάτων στην περιοχή, έδειξε
πόσο εύκολα θα μπορούσε να επιβάλλει ναυτικό αποκλεισμό στην Ταϊπέι.
Ένας ναυτικός
αποκλεισμός θα ήταν μεγάλο πρόβλημα για τις ΗΠΑ. Η Ταϊβάν δεν είναι κράτος
αναγνωρισμένο από τα Ηνωμένα Έθνη και τη διεθνή κοινότητα, και αν η Κίνα
προχωρούσε αύριο σε έναν σοβαρό ναυτικό αποκλεισμό, αν οι Αμερικανοί πήγαιναν
να τoν σπάσουν, θα ήταν επισήμως ένοχοι. Ο ναυτικός αποκλεισμός συν τον
οικονομικό αποκλεισμό θα έπνιγε την Ταϊβάν μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Αλλά ήδη από το μπλοκάρισμα των εξαγωγών που κάνουν οι Κινέζοι
(π.χ. την άμμο που οι δημοσιογράφοι των δικών μας μμε θεωρούν απαραίτητη στον
κατασκευαστικό τομέα και δεν γνωρίζουν ότι είναι πυρίτιο αν και όχι τόσο
καθαρό) ως τιμωρία για την συνάντηση, φαίνεται πως ο στόχος των Κινέζων είναι
να στρέψουν την οικονομική εξουσία της Ταϊβάν (που είναι αυτή που κυριαρχεί στο
νησί) ενάντια στην πολιτική εξουσία που κάθε άλλο παρά μονολιθική είναι.
Πρέπει επίσης να επισημάνω ότι όλη αυτή η ενθουσιώδης παράνοια
των αμερικανόφιλων δυτικών μέσων ενημέρωσης από τη δεύτερη ημέρα του πολέμου
στην Ουκρανία, ότι η Κίνα πρόκειται να εισβάλει στην Ταϊβάν είναι ανυπόστατη.
Η Ταϊβάν θα πρέπει να επανενταχθεί στη Λαϊκή Δημοκρατία της
Κίνας εντός είκοσι επτά ετών (2049) οπότε η Κίνα δεν έχει κανένα λόγο να το
επισπεύσει. Και ίσως επειδή οι Κινέζοι της ηπειρωτικής χώρας είναι πιθανό να
θέλουν να πείσουν τους νησιώτες ή ένα μεγάλο μέρος τους για το αναπόφευκτο του
γεγονότος πριν προβούν σε πιο αποφασιστικές κινήσεις. Τόσο επειδή η
διακυβέρνηση μιας εχθρικής επικράτειας αποτελεί πρόβλημα, όσο και επειδή θα
έδειχνε ένα υπερβολικά επιθετικό πρόσωπο απέναντι στους Ασιάτες
γείτονες-εταίρους της.
Ετσι, η επιχείρηση δεν είναι καθόλου εύκολη, οι Κινέζοι δεν
θεωρούν τους εαυτούς τους ως πρωταθλητές της ήπιας ισχύος, οι Ταϊβανέζοι θα
προτιμούσαν να παραμείνουν αυτόνομοι, οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και όλη η
δυτική συνομοταξία θα κάνουν τα πάντα για να δημιουργήσουν προβλήματα. Ωστόσο,
η γεωγραφία, η ανθρωπολογία και η οικονομία, καθώς και η καλή χρήση του χρόνου,
συνηγορούν υπέρ της Κίνας.
Τούτες τις μέρες είναι απαραίτητο να καταλάβουμε και για να
καταλάβουμε είναι πραγματικά πολλά αυτά που πρέπει να μελετήσουμε. Ας μελετάμε
περισσότερο και ας κρίνουμε λιγότερο, το άγχος είναι ο εχθρός της καλής
προσαρμογής στην περίπλοκη εποχή μας. Θα είχατε την αποκαρδιωτική εμπειρία να
δείτε σε κάποια ξένη ταινία το πώς αντιμετωπίζουν το ότι είμαστε Ιταλοί με
κλισέ, προβάλλοντας πάνω μας τα φτωχά και ηλίθια νοητικά τους σχήματα.
Ας μην κάνουμε το ίδιο, με τους Ασιάτες,αυτός δεν είναι ένας
καλός τρόπος να κατανοήσουμε το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αν δεν γνωρίζουμε
ορισμένα πράγματα, μπορούμε να σιωπούμε, έτσι δεν είναι;
[Το βιβλίο που αναφέρω είναι φανταστικό, το συνιστώ ανεπιφύλακτα,
από τον μεγαλύτερο ειδικό στην κινεζική νοοτροπία που έχουμε εδώ στην Ευρώπη,
έναν Δάσκαλο, μια πραγματικά σπάνια προσωπικότητα σε αυτούς τους βιαστικούς και
επιφανειακούς καιρούς].
