Ζακ Σαπίρ: Η υποτιθέμενη βελτίωση της κατάστασης στην ευρωζώνη

Ο Ζακ Σαπίρ κάνει μια ακτινογραφία της δήθεν βελτίωσης των οικονομιών του νότου της ευρωζώνης, και το συμπέρασμα που βγάζει είναι σαφές: η κατάσταση χειροτέρευσε αισθητά. 

Μια σειρά από δηλώσεις φαίνεται ότι ενισχύουν την εικόνα για  αργή, αλλά πραγματική, έξοδο από την κρίση των  χωρών του νότου της ευρωζώνης. Οι δηλώσεις αυτές, βασίζονται κυρίως στην αισθητή μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών αυτών, δεδομένου ότι κατάφεραν  να καταγράψουν εμπορικό πλεόνασμα. Αλλά η άποψη αυτή έχει προφανώς βραχυπρόθεσμη αξία, και συνοδεύεται από ένα μεγάλο βαθμό μυωπίας ως προς τις πραγματικές συνέπειες της κρίσης. 

                                                         Γράφημα 1

 Στοιχεία ΟΟΣΑ

Ετσι, αν ρίξουμε μια ματιά στην αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών, θα διαπιστώσουμε ότι στην Ελλάδα και την Πορτογαλία, οι εισαγωγές έχουν μειωθεί σημαντικά, ενώ στην Ισπανία και την Ιταλία έχουν βαλτώσει. Όσον αφορά τις εξαγωγές  και αυτές ήταν πολύ μειωμένες  το 2010 και, με εξαίρεση την Ισπανία, ακόμα δεν έχουν φτάσει στα επίπεδα του 2008. Επομένως, η βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, οφείλεται κυρίως στη έντονη συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης και όχι σε κάποια βελτίωση της αποτελεσματικότητας της παραγωγής, πράγμα που θα  σήμανε έντονη και βιώσιμη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας. 

                                                            Γράφημα  2 (α) και (β)

 

   

 

  

Για να δούμε το πώς θα εξελιχθεί ο παραγωγικός μηχανισμός, πρέπει επομένως να δούμε τι γίνεται με τις επενδύσεις.
Αυτό που συμβαίνει τώρα, σε όλη την Ευρωζώνη, είναι ότι η κρίση οδηγεί σε μεγάλη μείωση των επενδύσεων. Η μείωση αυτή ισχύει και  για τις χώρες τις θεωρούμενες "υγιείς", όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία.Ενώ,αντίθετα η Γαλλία, ως προς αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα,βρίσκεται σε καλή θέση. 

                                                               Γράφημα  3 (a)

 

                     Στοιχεία: ΔΝΤ, World Economic Outlook, Απρίλιος 2013, Washington DC.

 

Αν προσέξουμε τώρα τις επενδύσεις τις λεγόμενες "μη οικιστικές", που δεν αφορούν δηλαδή την κατασκευή σπιτιών, η αλλαγή είναι σημαντική στις  χώρες που έδωσαν στοιχεία. Το χάσμα μεταξύ  Γαλλίας και  Γερμανίας είναι ιδιαίτερα μεγάλο  και έρχεται να διορθώσει μια σειρά από παρανοήσεις ως προς τη σύγκριση μεταξύ των δύο χωρών. Τα στοιχεία αυτά αφορούν μόνο τις επενδύσεις στην επικράτειά τους. Στο εξωτερικό, οι  γερμανικές εταιρείες επενδύουν περισσότερο από τις γαλλικές, αλλά επενδύουν μαζικά εκτός Γερμανίας, σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που έχουν γίνει η "παραγωγική βάση» της γερμανικής βιομηχανίας, ή στις αναδυόμενες χώρες, ή στις Ηνωμένες Πολιτείες για να εκμεταλλευθούν τη σχετικά χαμηλή ισοτιμία του δολαρίου έναντι του ευρώ. 

                                                                 Γράφημα  3 (b)

 

    

Φυσικά, η μείωση αυτή των επενδύσεων γίνεται ακόμα πιο έντονη σε χώρες που περνάνε κρίση. Έτσι, στις χώρες της νότιας Ευρώπης, η κατάρρευση των επενδύσεων είναι πραγματικά εντυπωσιακή αν δούμε τις ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου σε τρέχουσες τιμές. Η πτώση είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία. Και σημαντική στην Ιταλία. 

     

                                                                Γράφημα 4

 

 

Αν δούμε τώρα τις επενδύσεις σε ευρώ σε σταθερές τιμές η πτώση είναι εντυπωσιακή στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία (Σχήμα 5α). Στην περίπτωση της Ελλάδα, η πτώση των επενδύσεων υπερβαίνει το 60%. Κατά τα δύο τρίτα, είναι στην Ιρλανδία. Είναι επίσης πολύ σημαντική (άνω του 40%), στην Ισπανία και έντονη στην Ιταλία (σχήμα 5Β). 

                                                        Γράφημα 5 (a) και  (b).

 

Είναι επομένως σαφές ότι, οι επενδύσεις στην αγορά ακινήτων έχουν έντονα συρρικνωθεί αλλά και η ανανέωση του παραγωγικού μηχανισμού έχει υποστεί μόνιμα πλήγματα από την αρχή της κρίσης. Δεν είναι μόνο ότι έχει μειωθεί με την απόλυτη έννοια, αλλά από το 2008 το χάσμα από τις " χώρες του βορρά" (Γερμανία και Γαλλία) έχει διευρυνθεί. Όλα δείχνουν λοιπόν ότι η τρέχουσα ανάκαμψη του εμπορικού ισοζυγίου δεν μπορεί να είναι βιώσιμη και ότι η ανταγωνιστικότητα των χωρών της νότιας Ευρώπης έχει επιδεινωθεί από το ξέσπασμα της κρίσης. Από αυτή την άποψη, η μείωση της παραγωγικότητας ίσως καταστήσει ανεπαρκή τη μείωση των μισθών (μισθολογικό κόστος) κάτι που συμβαίνει σήμερα λόγω των πολιτικών λιτότητας.

Αυτή η πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας είναι πιθανό να συμβεί λόγω της επιδείνωσης του παραγωγικού μηχανισμού, αλλά και λόγω της απότομης αύξησης της ανεργίας που καταστρέφει βάναυσα τη συσσωρευμένη εμπειρία σε εργοστάσια και εργαστήρια. Το φαινόμενο αυτό, εφόσον παραταθεί, θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να καλυφθεί η διαφορά παραγωγικότητας αφού η ανασυγκρότηση της παραγωγικής ικανότητας, όταν υποστεί μαζική καταστροφή, χρειάζεται  χρόνο για να επανέλθει. 

                                                                   Γράφημα  6

 

Δεν φαίνεται, λοιπόν στον ορίζοντα τίποτα καλό για την ευρωζώνη  και από τα στοιχεία του πρώτου τρίμηνου του 2013 απορρέι ότι οι χώρες με ανάπτυξη είναι ελάχιστες. Σε γενικές γραμμές, το πρώτο τρίμηνο χαρακτηρίστηκε από το βάθαιμα της κρίσης.

 

                                                                  Πίνακας 1
         Ρυθμός ανάπτυξης (σε εποχικά διορθωμένες τιμές) ως προς  το προηγούμενο τρίμηνο.

Allemagne	0,1%.	Espagne	-0,5%	Estonie	-1,0%
France	-0,2%	Italie	-0,5%	Malte	0,0%
Belgique	0,1%	Portugal	-0,4%	Slovaquie	0,2%
Pays-Bas	-0,1%	Grèce	-1,2%	Slovénie	-0,7%
Finlande	-0,1%	Chypre	-1,3%
Autriche	0,0%	Irlande	0,0%

Στοιχεία : ΟΟΣΑ  και  Eurostat.

 

Αυτό επηρεάζειι τόσο το χρέος όσο και τα φορολογικά έσοδα της χώρας. Όσον αφορά το χρέος, είναι σαφές ότι τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται στις χώρες της νότιας Ευρώπης δεν κατάφεραν να ηρεμήσουν την αύξηση του λόγου χρέους-ΑΕΠ. 

                                                                  Γράφημα 7

 

 Στοιχεία  ΔΝΤ, World economic outlook, ό.π.

   

Αλλά  το πιο ανησυχητικό είναι η εξέλιξη των δημοσιονομικών πόρων σε μια σειρά  χώρες σε κρίση. Η μείωση είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στην περίπτωση της Ελλάδα, όπου το ΔΝΤ την υπολογίζει σε - 17% από το 2008. Επιπλέον, τα αριθμητικά στοιχεία για το 2013 είναι προβλέψεις και με βάση τις τελευταίες πληροφορίες από την Ελλάδα, μπορούμε να πούμε ότι η πτώση θα είναι ακόμη πιο έντονη. Τα έσοδα αναμένεται να είναι 76 δισ. ευρώ, ή ακόμη λιγότερα, για το 2013, διότι, εκτός από τις εταιρείες, ακόμη και οι οικογένειες αδυνατούν να πληρώσουν τους φόρους. Και στην Πορτογαλία η μείωση ήταν αισθητή. Για την Πορτογαλία, για μία ακόμα φορά, οι προβλέψεις του ΔΝΤ για το 2013 δείχνουν αισιόδοξες. 

                                                                  Γράφημα 8

 

 Στοιχεία ΔΝΤ, World economic outlook, ό.π.

 

  

Για την Ισπανία και την Ιταλία (Σχήμα 9) η κατάσταση, χωρίς να είναι τόσο δραματική όσο στην Ελλάδα, είναι πολύ ανησυχητική.

                                                             

                                                                     Γράφημα 9

 Στοιχεία ΔΝΤ, World economic outlook, ό.π.

Στην Ισπανία, τα έσοδα από φόρους σε τρέχουσες τιμές είναι στάσιμα, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να βελτιώσει την είσπραξη τους. Στην Ιταλία, μετά από μια μικρή αύξηση, που κατά κύριο λόγο οφείλεται στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, τα έσοδα τελικά βελτιώθηκαν πολύ λιγότερο,όμως, από ό, τι είχαν πει. Επιπλέον, η κυβέρνηση θα είναι υποχρεωμένη να επιστρέψει ένα μέρος τους στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις για να αποφευχθεί η μαζική παύση των δραστηριοτήτων τους το καλοκαίρι του 2013.

Επομένως η εικόνα που προκύπτει  είναι μια εικόνα επιδείνωσης της κρίσης στην ευρωζώνη και της συνολικής αναποτελεσματικότητας των πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα. Η μόνη επιτυχία, η  βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της νότιας Ευρώπης, έγινε  με τέτοιο τρόπου ώστε να μην μπορεί να είναι βιώσιμη. Όλοι οι δείκτες υποδηλώνουν μια έντονη επιδείνωση της κατάστασης που θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους και τις αρχές του επόμενου. Λόγω της ενδυνάμωσης της πολιτικής αντίδρασης στην τρέχουσα κατάσταση και στις ίδιες τις αρχές της ευρωζώνης , αυτή η προβλέψιμη επιδείνωση της κρίσης θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ρήξη του ευρώ.

 Η ρήξη αυτή θα πρέπει να θεωρείται επιθυμητή.Και όσο περισσότερο κρατήσει και βαθύνει η κρίση τόσο  μεγαλύτερες θα είναι οι διαρθρωτικές επιπτώσεις στην απασχόληση (με την απώλεια της παραγωγικής ικανότητας), στα δημοσιονομικά (με την σύσταση συστημάτων εκτροπής της κίνησης  ιδιωτών και επιχειρήσεων), αλλά και για τις επενδύσεις (με μια προτίμηση σε βραχυπρόθεσμες δραστηριότητες, όπως το εμπόριο και τα καταστήματα, αντί των  πραγματικά παραγωγικών). Εκφράζεται η ελπίδα ,επομένως ότι η προβλέψιμη πλέον επιδείνωση της κατάστασης θα υποχρεώσει μια σειρά από χώρες, να διαλύσουν την ευρωζώνη, δεδομένου ότι η επιβίωσή της, μόνο περισσότερη δυστυχία μπορεί να φέρει και βάσανα στους λαούς της Ευρώπης.

[--->]