Η κυβέρνηση της ΝΔ ανακάλυψε ξαφνικά ότι η «Ευρώπη», δηλαδή η
ΕΕ, δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Ο σκληρός πυρήνας των βόρειων χωρών
αρνήθηκε να δεχτεί την πρόταση των «9» για κοινή έκδοση ομολόγου που θα
χρηματοδοτήσει τις δημοσιονομικές δαπάνες για την αντιμετώπιση της
διαγραφόμενης οικονομικής καταστροφής από τον κορωνοϊό.
Ξέσπασε ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε για την έλλειψη
αλληλεγγύης, εκτοξεύοντας απροσδιόριστες απειλές για το τι θα συμβεί αν σύντομα
δεν υπάρξει έμπρακτη αντιστροφή της στάσης της ΕΕ. Ακόμη και ο κ. Μητσοτάκης,
πάντα προσεκτικός και μετρημένος, όπως ταιριάζει σε «καλό μαθητή», δήλωσε ότι η
απόφαση στερείται οικονομικής λογικής. Ο κορωνοϊός αντιπροσωπεύει συμμετρικό
σοκ για όλους, άρα δεν είναι ευθύνη κανενός συγκεκριμένου κράτους και πρέπει να
τον αντιμετωπίσουμε ως εταίροι.
Την απάντηση έδωσε η κ. Μέρκελ, που έχει πλήρως ανακάμψει ως
πραγματικός ηγέτης της ΕΕ. Με τη γνωστή λεπτότητα του γερμανικού πολιτικού
κόσμου, δήλωσε στα ΜΜΕ: «Η αντιμετώπιση του κορωνοϊού είναι ευθύνη των
χωρών-μελών και δεν μπορεί να μετατεθεί στους θεσμούς της ΕΕ». Πόσο πιο καθαρά
να μας το πει; Ο καθένας μόνος του και βασισμένος στο εθνικό του κράτος.
Δύο συμπεράσματα προκύπτουν αβίαστα.
Το πρώτο είναι ότι, από οικονομικής πλευράς, η πρόταση για
«κορωνομόλογα» είναι πολύ πίσω από τα πράγματα και ανεπαρκέστατη. Στην ουσία
ανοίγει ξανά την παλιά συζήτηση για Ευρωομόλογα με τον μύχιο στόχο να
επαναφέρει την ιδέα της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Δεν είναι τυχαίο ότι
την στήριξε η Γαλλία του Μακρόν.
Μόνο που τώρα δεν έχουμε πια κρίση της Ευρωζώνης, αλλά ολική
κατάρρευση της παραγωγής και της
οικονομικής ζωής γενικότερα. Τα περί συμμετρικού και ασύμμετρου σοκ είναι
οικονομολογικές αοριστολογίες. Αν πραγματικά οι «9» πιστεύουν ότι έχουμε
κατάσταση πολέμου, τότε οφείλουν να δράσουν ως κράτη σε πόλεμο. Υπάρχει πλούσια
ιστορική εμπειρία του τι αυτό σημαίνει, για παράδειγμα:
Δραστική και άμεση επέκταση των δημοσίων δαπανών. Όπως ακριβώς
θα γινόταν με τις πολεμικές δαπάνες σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης, οφείλει
να γίνει με τις δαπάνες για το υγειονομικό σύστημα, αλλά και για την στήριξη
των ανέργων, των φτωχότερων, των επιχειρήσεων και των κοινωνικών θεσμών.
Άμεση κινητοποίηση του τραπεζικού συστήματος υπό δημόσια
διεύθυνση για την χρηματοδότηση των αναγκαίων δημόσιων δαπανών και την παροχή
ρευστότητας στην οικονομία.
Επιλεκτική αναστολή της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και
έκδοση ομολόγων στην εγχώρια αγορά ακόμη και με αναγκαστικούς όρους.
Είναι αναμφίβολο ότι τέτοιες δράσεις θα διογκώσουν το δημόσιο
χρέος. Έτσι όμως συμβαίνει πάντα όταν μια κυβέρνηση παίρνει πολεμικά μέτρα. Η
τακτοποίηση του λογαριασμού γίνεται αργότερα. Το σημαντικό τη στιγμή αυτή είναι
να περιοριστεί η οικονομική καταστροφή.
Ακριβώς γι’ αυτό και η πρόταση για «κορωνομόλογα» είναι εκτός
θέματος. Η κ. Λαγκάρντ της ΕΚΤ, που δεν έχει δείξει μέχρι τώρα ότι πραγματικά
αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει, στήριξε την πρόταση των «9» θολώνοντας ακόμη
περισσότερο τα νερά. Δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ να παίζει τη στιγμή αυτή τον
ρόλο του δημοσιονομικού φορέα. Η δουλειά της είναι να παρέχει ρευστότητα για να
μην εκτιναχθούν τα επιτόκια και τα σπρεντ. Όσο για τις χώρες του Νότου, η
πρότασή τους είναι αξιολύπητη. Δείχνει την αδυναμία της Ιταλίας και της
Ισπανίας να κάνουν αυτό που πρέπει όντας σε κατάσταση πολέμου. Τους το είπε και
η κ. Μέρκελ.
Το δίδαγμα είναι σαφές για τον κ. Μητσοτάκη και τον κ.
Σταϊκούρα. Η ελληνική οικονομία είναι η πλέον αδύναμη της Ευρωζώνης. Το πλήγμα
θα είναι τεράστιο, ειδικά στον τουρισμό, που είναι και ο μόνος τομέας με
σημαντικό δυναμισμό. Όσα η κυβέρνηση δηλώνει μέχρι τώρα, αναδίδοντας την
αφόρητη αυταρέσκεια του «πάμε καλά», είναι για κλάματα. Ας προσέξουν λίγο
καλύτερα να καταλάβουν τι έρχεται κι ας πάψουν να παίζουν τον «καλό μαθητή» που
θέλει ψηλό βαθμό. Οι ώρες είναι κρίσιμες.
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η κρίση έχει επιβεβαιώσει
πέραν πάσης αμφιβολίας την επανεμφάνιση του έθνους-κράτους ως κυρίαρχου
παράγοντα στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο και χρηματιστικοποιημένο καπιταλισμό.
Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο φυσικά, είναι ακριβώς αυτό που όσοι είχαν
μάτια έβλεπαν μετά την κρίση του 2007-9. Ειδικά στην Ευρώπη η τάση φάνηκε
πεντακάθαρα με το Μπρέξιτ. Είναι αυτό που απεύχονται – τρέμουν – οι ευρωμανείς
πάσης φύσεως, αλλά η πραγματικότητα είναι αναντίρρητη. Τους το είπε και η κ.
Μέρκελ.
Δεν χρειάζεται να το φιλοσοφήσουμε, ούτε να το αναλύσουμε για
να βεβαιωθούμε. Πάρτε την αντίδραση των ΗΠΑ, ή ακόμη και της Βρετανίας, στον
κορωνοϊό. Ακόμη και ο απερίγραπτος Τραμπ κατάφερε να περάσει σε χρόνο μηδέν ένα
τεράστιο δημοσιονομικό πρόγραμμα 2 τρις δολαρίων, δηλαδή 10% του ΑΕΠ, που θα
εκτοξεύσει το ήδη θηριώδες δημόσιο χρέος των ΗΠΑ. Ακόμη πιο παρεμβατική είναι η
κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον, που όχι μόνο δαπανά αφειδώς, αλλά έχει στην ουσία
κρατικοποιήσει τους σιδηροδρόμους.
Και η «Ευρώπη»; Στη χτεσινή τηλεδιάσκεψη των ηγετών των «27»
συμφωνήθηκε να ξανασυναντηθούν σε ένα δεκαπενθήμερο για να συζητήσουν προτάσεις
του Γιούρογκρουπ για την από κοινού στήριξη των χωρών-μελών … Δηλαδή ένα γελοίο
ναυάγιο την πιο κρίσιμη στιγμή. Εννοείται ότι στο ενδιάμεσο τα κράτη-μέλη θα
συνεχίσουν να λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα και πρώτα-πρώτα η Γερμανία και η
Γαλλία.
Μένει να δούμε τι θα αποφασίσει τελικά η «Ευρώπη». Αλλά ότι κι
αν τελικά αποφασιστεί, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα κυρίαρχα έθνη-κράτη θα
θέσουν τους δικούς τους όρους για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι «καλοί
μαθητές» θα κληθούν να πληρώσουν το κόστος, ακολουθώντας τις επιλογές των
κυρίαρχων κρατών.
Για τη χώρα μας έφτασε η ώρα για μονομερή μέτρα στη βάση της
εθνικής κυριαρχίας, πολύ πέρα από τα ημίμετρα του κ. Σταϊκούρα. Τα μέτρα αυτά
θα πρέπει να προστατεύουν την κοινωνία έχοντας δημοκρατικό περιεχόμενο και
λαϊκή συμμετοχή. Αυτό είναι το
πολιτικό ζητούμενο της περιόδου που έρχεται.
