Η πραγματικότητα της "Ευρώπης"

Η κυβέρνηση της ΝΔ ανακάλυψε ξαφνικά ότι η «Ευρώπη», δηλαδή η ΕΕ, δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων. Ο σκληρός πυρήνας των βόρειων χωρών αρνήθηκε να δεχτεί την πρόταση των «9» για κοινή έκδοση ομολόγου που θα χρηματοδοτήσει τις δημοσιονομικές δαπάνες για την αντιμετώπιση της διαγραφόμενης οικονομικής καταστροφής από τον κορωνοϊό.

Ξέσπασε ο Ιταλός πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε για την έλλειψη αλληλεγγύης, εκτοξεύοντας απροσδιόριστες απειλές για το τι θα συμβεί αν σύντομα δεν υπάρξει έμπρακτη αντιστροφή της στάσης της ΕΕ. Ακόμη και ο κ. Μητσοτάκης, πάντα προσεκτικός και μετρημένος, όπως ταιριάζει σε «καλό μαθητή», δήλωσε ότι η απόφαση στερείται οικονομικής λογικής. Ο κορωνοϊός αντιπροσωπεύει συμμετρικό σοκ για όλους, άρα δεν είναι ευθύνη κανενός συγκεκριμένου κράτους και πρέπει να τον αντιμετωπίσουμε ως εταίροι.

Την απάντηση έδωσε η κ. Μέρκελ, που έχει πλήρως ανακάμψει ως πραγματικός ηγέτης της ΕΕ. Με τη γνωστή λεπτότητα του γερμανικού πολιτικού κόσμου, δήλωσε στα ΜΜΕ: «Η αντιμετώπιση του κορωνοϊού είναι ευθύνη των χωρών-μελών και δεν μπορεί να μετατεθεί στους θεσμούς της ΕΕ». Πόσο πιο καθαρά να μας το πει; Ο καθένας μόνος του και βασισμένος στο εθνικό του κράτος.

Δύο συμπεράσματα προκύπτουν αβίαστα.

Το πρώτο είναι ότι, από οικονομικής πλευράς, η πρόταση για «κορωνομόλογα» είναι πολύ πίσω από τα πράγματα και ανεπαρκέστατη. Στην ουσία ανοίγει ξανά την παλιά συζήτηση για Ευρωομόλογα με τον μύχιο στόχο να επαναφέρει την ιδέα της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Δεν είναι τυχαίο ότι την στήριξε η Γαλλία του Μακρόν.

Μόνο που τώρα δεν έχουμε πια κρίση της Ευρωζώνης, αλλά ολική κατάρρευση της παραγωγής  και της οικονομικής ζωής γενικότερα. Τα περί συμμετρικού και ασύμμετρου σοκ είναι οικονομολογικές αοριστολογίες. Αν πραγματικά οι «9» πιστεύουν ότι έχουμε κατάσταση πολέμου, τότε οφείλουν να δράσουν ως κράτη σε πόλεμο. Υπάρχει πλούσια ιστορική εμπειρία του τι αυτό σημαίνει, για παράδειγμα:

Δραστική και άμεση επέκταση των δημοσίων δαπανών. Όπως ακριβώς θα γινόταν με τις πολεμικές δαπάνες σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης, οφείλει να γίνει με τις δαπάνες για το υγειονομικό σύστημα, αλλά και για την στήριξη των ανέργων, των φτωχότερων, των επιχειρήσεων και των κοινωνικών θεσμών.

Άμεση κινητοποίηση του τραπεζικού συστήματος υπό δημόσια διεύθυνση για την χρηματοδότηση των αναγκαίων δημόσιων δαπανών και την παροχή ρευστότητας στην οικονομία.

Επιλεκτική αναστολή της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και έκδοση ομολόγων στην εγχώρια αγορά ακόμη και με αναγκαστικούς όρους.

 

Είναι αναμφίβολο ότι τέτοιες δράσεις θα διογκώσουν το δημόσιο χρέος. Έτσι όμως συμβαίνει πάντα όταν μια κυβέρνηση παίρνει πολεμικά μέτρα. Η τακτοποίηση του λογαριασμού γίνεται αργότερα. Το σημαντικό τη στιγμή αυτή είναι να περιοριστεί η οικονομική καταστροφή.

Ακριβώς γι’ αυτό και η πρόταση για «κορωνομόλογα» είναι εκτός θέματος. Η κ. Λαγκάρντ της ΕΚΤ, που δεν έχει δείξει μέχρι τώρα ότι πραγματικά αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει, στήριξε την πρόταση των «9» θολώνοντας ακόμη περισσότερο τα νερά. Δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ να παίζει τη στιγμή αυτή τον ρόλο του δημοσιονομικού φορέα. Η δουλειά της είναι να παρέχει ρευστότητα για να μην εκτιναχθούν τα επιτόκια και τα σπρεντ. Όσο για τις χώρες του Νότου, η πρότασή τους είναι αξιολύπητη. Δείχνει την αδυναμία της Ιταλίας και της Ισπανίας να κάνουν αυτό που πρέπει όντας σε κατάσταση πολέμου. Τους το είπε και η κ. Μέρκελ.

Το δίδαγμα είναι σαφές για τον κ. Μητσοτάκη και τον κ. Σταϊκούρα. Η ελληνική οικονομία είναι η πλέον αδύναμη της Ευρωζώνης. Το πλήγμα θα είναι τεράστιο, ειδικά στον τουρισμό, που είναι και ο μόνος τομέας με σημαντικό δυναμισμό. Όσα η κυβέρνηση δηλώνει μέχρι τώρα, αναδίδοντας την αφόρητη αυταρέσκεια του «πάμε καλά», είναι για κλάματα. Ας προσέξουν λίγο καλύτερα να καταλάβουν τι έρχεται κι ας πάψουν να παίζουν τον «καλό μαθητή» που θέλει ψηλό βαθμό. Οι ώρες είναι κρίσιμες.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η κρίση έχει επιβεβαιώσει πέραν πάσης αμφιβολίας την επανεμφάνιση του έθνους-κράτους ως κυρίαρχου παράγοντα στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο και χρηματιστικοποιημένο καπιταλισμό. Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο φυσικά, είναι ακριβώς αυτό που όσοι είχαν μάτια έβλεπαν μετά την κρίση του 2007-9. Ειδικά στην Ευρώπη η τάση φάνηκε πεντακάθαρα με το Μπρέξιτ. Είναι αυτό που απεύχονται – τρέμουν – οι ευρωμανείς πάσης φύσεως, αλλά η πραγματικότητα είναι αναντίρρητη. Τους το είπε και η κ. Μέρκελ.

Δεν χρειάζεται να το φιλοσοφήσουμε, ούτε να το αναλύσουμε για να βεβαιωθούμε. Πάρτε την αντίδραση των ΗΠΑ, ή ακόμη και της Βρετανίας, στον κορωνοϊό. Ακόμη και ο απερίγραπτος Τραμπ κατάφερε να περάσει σε χρόνο μηδέν ένα τεράστιο δημοσιονομικό πρόγραμμα 2 τρις δολαρίων, δηλαδή 10% του ΑΕΠ, που θα εκτοξεύσει το ήδη θηριώδες δημόσιο χρέος των ΗΠΑ. Ακόμη πιο παρεμβατική είναι η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον, που όχι μόνο δαπανά αφειδώς, αλλά έχει στην ουσία κρατικοποιήσει τους σιδηροδρόμους.

Και η «Ευρώπη»; Στη χτεσινή τηλεδιάσκεψη των ηγετών των «27» συμφωνήθηκε να ξανασυναντηθούν σε ένα δεκαπενθήμερο για να συζητήσουν προτάσεις του Γιούρογκρουπ για την από κοινού στήριξη των χωρών-μελών … Δηλαδή ένα γελοίο ναυάγιο την πιο κρίσιμη στιγμή. Εννοείται ότι στο ενδιάμεσο τα κράτη-μέλη θα συνεχίσουν να λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα και πρώτα-πρώτα η Γερμανία και η Γαλλία.

Μένει να δούμε τι θα αποφασίσει τελικά η «Ευρώπη». Αλλά ότι κι αν τελικά αποφασιστεί, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα κυρίαρχα έθνη-κράτη θα θέσουν τους δικούς τους όρους για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι «καλοί μαθητές» θα κληθούν να πληρώσουν το κόστος, ακολουθώντας τις επιλογές των κυρίαρχων κρατών.

Για τη χώρα μας έφτασε η ώρα για μονομερή μέτρα στη βάση της εθνικής κυριαρχίας, πολύ πέρα από τα ημίμετρα του κ. Σταϊκούρα. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να προστατεύουν την κοινωνία έχοντας δημοκρατικό περιεχόμενο και λαϊκή συμμετοχή. Αυτό είναι το πολιτικό ζητούμενο της περιόδου που έρχεται.

 [------>]

Η νέα ελληνική κανονικότητα

Επιστροφή στην κανονικότητα είναι το μήνυμα της κυβέρνησης και συμφωνεί και η αξιωματική αντιπολίτευση. Η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί σε σχέση με τη περίοδο 2010-13 και πολιτικά η χώρα φαίνεται να επιστρέφει σε ένα είδος διπολισμού πλαισιωμένου απο μικρά και ακίνδυνα κόμματα. 

Ήδη εμφανίστηκαν απόψεις που ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα κατάφερε να ξεπεράσει την εποχή των οξυμένων αντιπαραθέσεων και άρα το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη που αντιμετωπίζει το φάσμα της Άκρας Δεξιάς. Οι λαοί της Ευρώπης, λένε, αφού φωνάξουν και διαμαρτυρηθούν, τελικά θα επιστρέψουν στη νεοφιλεύθερη τάξη και σταθερότητα. 

Είναι χαρακτηριστικό των συντηρητικών να απεχθάνονται τις περιόδους κρίσης και να προσβλέπουν εναγώνια σε μια σταθερή κανονικότητα. Αλλά ξεχνάνε ότι οι μηχανισμοί της νέας κανονικότητας θεμελιώνονται κατά τη διάρκεια της κρίσης και φέρουν το αποτύπωμά της. Ξεχνάνε ακόμη ότι υπάρχουν και νέες κανονικότητες που δεν έχουν καμία προοπτική. Αυτό συμβαίνει όταν τα ηγετικά στρώματα της κοινωνίας έχουν χάσει την ικμάδα τους και τα λαϊκά στρώματα δεν έχουν τη δύναμη να ανατρέψουν την κατάσταση. Τότε η κοινωνία παρακμάζει και λείπει η πραγματική βάση για σταθερότητα. 

Η χώρα μας γνώρισε μια βαθύτατη δομική κρίση που ξέσπασε το 2008 και εντάθηκε μετά το 2010, με επίκεντρο το δημόσιο χρέος και το ευρώ. Ακολούθησε εντονότατη αστάθεια στη διάρκεια της οποίας συγκρούστηκαν δύο κυρίως θέσεις. Η μία ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από τα μνημόνια, ενώ η άλλη υποστήριζε το δρόμο της ρήξης με την ΟΝΕ και την ΕΕ. Επικράτησε τελικά η πρώτη και η νίκη της σφράγισε τη νέα κανονικότητα. 

Ακριβώς για το λόγο αυτό, η νέα κανονικότητα είναι αντίγραφο της παλιάς και ακόμη χειρότερη. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά για να βρούμε τις αποδείξεις στο οικονομικό, στο κοινωνικό και στο πολιτικό πεδίο. 

Η νέα οικονομική κανονικότητα 

Μετά την τεράστια οικονομική συρρίκνωση που επέφεραν τα μνημόνια, το 2017 εμφανίστηκε μια σχετική σταθεροποίηση με χαμηλή ανάπτυξη. Αλλά τα μνημόνια δεν άλλαξαν τη στρεβλή δομή της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα συνεχίζει να έχει υπερδιογκωμένο τομέα υπηρεσιών, αδύναμη βιομηχανία και μη ανταγωνιστική γεωργία. Οι τράπεζές της είναι φαντάσματα, το παραγωγικότερο κομμάτι του εργατικού δυναμικού μεταναστεύει κατά εκατοντάδες χιλιάδες και οι επενδύσεις χωλαίνουν. Το δημόσιο χρέος παραμένει τεράστιο επιτάσσοντας εξωπραγματική λιτότητα για χρόνια, δηλαδή βαρύτατους φόρους και περικοπές δημοσίων επενδύσεων. Η εθνική ανταγωνιστικότητα ουσιαστικά έχει πάψει να βελτιώνεται από το 2013. Η χώρα δεν έχει αναπτυξιακή δυναμική και με τις παρούσες συνθήκες δεν πρόκειται να την αποκτήσει. 

Η νέα οικονομική κανονικότητα δεν είναι μόνο τόσο στρεβλή όσο και η παλιά, είναι και πιο διεφθαρμένη. Η χαρακτηριστικότερη απόδειξη δόθηκε τις τελευταίες μέρες με το σκάνδαλο των ακινήτων και της ‘χρυσής βίζας’ για Κινέζους αγοραστές. Ένας γιγαντιαίος μηχανισμός διαφθοράς είχε στηθεί με συμμετοχή τριών από τις τέσσερις ‘συστημικές’ τράπεζες και, υποτίθεται, ‘σοβαρών’ επιχειρηματιών. Εμπλοκή είχε και το κράτος, το οποίο λειτούργησε ως πωλητής βίζας σε πλούσιους ξένους, χωρίς επαρκείς μηχανισμούς για να ελέγξει τις παρανομίες. Το κινέζικο και όχι το ελληνικό κράτος αποκάλυψε την υπόθεση. Τέλος, ο μηχανισμός διαφθοράς στηρίχθηκε στα νέα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής – POS – τα οποία υποτίθεται ότι θα καθάριζαν την κόπρο του Αυγείου από την αγορά. Έχουμε, δηλαδή, μια νέα, δομική και τεχνολογικά εκσυγχρονισμένη διαφθορά, που είναι μάλιστα και ‘εξωστρεφής’. Πλήρης διάβρωση.

Η νέα κοινωνική και πολιτική κανονικότητα

Η νέα κανονικότητα είναι πολύ χειρότερη και στο κοινωνικό πεδίο. Η χώρα σταδιακά αναγκάστηκε να δεχτεί τη μνημονιακή φτώχεια και οι εργαζόμενοι χαμήλωσαν τις προσδοκίες για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Η ακραία φτώχεια και η ανέχεια παραμένουν γιγάντιες, αλλά είναι σχεδόν αόρατες στο δημόσιο χώρο κι έχουν χάσει τη δική τους ανεξάρτητη φωνή. Η ζωή έγινε αναπόφευκτα πιο σκληρή και ασυγκίνητη μέσα σε συνθήκες ανεργίας, φόρων, χαμηλών μισθών και πλειστηριασμών της λαϊκής περιουσίας. Οι χειρότερες επιπτώσεις της βαθιάς ταξικής ανισότητας έχουν αποφευχθεί μόνο επειδή υπάρχει το ιστορικό απόθεμα κοινωνικής αλληλεγγύης και ο παραδοσιακός ρόλος της οικογένειας.

Η νέα κανονικότητα είναι, τέλος, χειρότερη εκδοχή της παλιάς και στο πολιτικό πεδίο. Ο διπολισμός ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ είναι κακέκτυπο του προηγούμενου ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν οι πόροι για πραγματικές παροχές,  ή μαζικούς διορισμούς. Η ισχύς που αντλούν τα κόμματα εξουσίας από τη νομή του δημοσίου είναι υπαρκτή, όπως αναπόφευκτα γίνεται όταν μεγαλώνει η φτώχεια, αλλά η δημοσιονομική στενότητα δεν επιτρέπει τα παλιά μεγαλεία. 

Ταυτόχρονα οι δημοκρατικές διαδικασίες έχουν εξασθενίσει δραματικά, με κατάπτωση της Βουλής και φαινόμενα κυβερνητικού αυταρχισμού. Οι κρατικοί μηχανισμοί έχουν επίσης μειωμένη αποτελεσματικότητα, καθώς υπάρχει απώλεια εθνικής κυριαρχίας και οι καίριες αποφάσεις για την οικονομία και την κοινωνία λαμβάνονται στις Βρυξέλλες. Μόνο στη συλλογή των φόρων έχουν βελτιωθεί κι αυτό γιατί το επέβαλαν οι δανειστές για δικούς τους λόγους. 

Παράλληλα αυξάνεται η αδιαφορία και η απαξίωση της πολιτικής που εκφράζεται με διάθεση αποχής από τις εκλογές και τα πολιτικά δρώμενα. Για τον λόγο αυτό, ο νέος διπολισμός της συμφοράς ανάμεσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ είναι αμφίβολο αν θα διαρκέσει μετά τις επόμενες εκλογές. Πως ακριβώς θα μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να θεμελιώσει το ρόλο του στο υποτιθέμενο δίπολο, όταν θα βρίσκεται μακριά από τους μηχανισμούς της εξουσίας, δεδομένου μάλιστα ότι έχει πολύ περιορισμένες οργανικές προσβάσεις στο κοινωνικό σώμα και αδύναμο κομματικό μηχανισμό;

Διεθνής αστάθεια

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι η νέα ελληνική κανονικότητα δεν έχει καμία πραγματική βάση σταθερότητας. Είναι εύθραυστη, προϊόν ανελέητης πίεσης από τα ανώτερα στρώματα και τους δανειστές, αλλά και βαθιάς κούρασης των λαϊκών στρωμάτων. Στην πράξη η Ελλάδα κάνει σημειωτόν μετά από μια βαθύτατη κρίση. 

Την ίδια ώρα στην παγκόσμια οικονομία συσσωρεύονται απειλητικοί οιωνοί. Η ανάπτυξη της ΕΕ μειώθηκε σημαντικά το 2018 και, αν η ΕΚΤ συνεχίσει να περιορίζει την παροχή ρευστότητας, θα είναι ακόμη χαμηλότερη το 2019. Η ιταλική κρίση γεννάει συνεχώς νέες πιέσεις. Οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερδανεισμού των ιδιωτικών επιχειρήσεων σε δολάρια. Τα μεγάλα χρηματιστήρια υποχωρούν καθώς η παροχή ρευστότητας από τη αμερικανική κεντρική τράπεζα μειώνεται. Σταδιακά εμφανίζονται συνθήκες γενικευμένης παγκόσμιας αστάθειας. 

Για την Ελλάδα, που ήδη αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες να δανειστεί στις ανοιχτές αγορές, οι κίνδυνοι είναι προφανείς. Σε συνθήκες χρηματοπιστωτικής πίεσης, ή γενικευμένης αναταραχής, το περίφημο ‘μαξιλάρι’ θα καταστεί αναποτελεσματικό αμέσως μόλις η κυβέρνηση αναγκαστεί να το χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά και μετά θα εξανεμιστεί γρήγορα. Η ανοχύρωτη χώρα μας θα είναι από τα πρώτα θύματα. Ας πανηγυρίσουν λοιπόν οι υμνητές της νέας κανονικότητας όσο προλαβαίνουν. Είναι θέμα χρόνου να φανεί πόσο σαθρά είναι τα θεμέλιά της. 

[----->]

Το τέλμα μετά τα μνημόνια

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Με το τυπικό τέλος των μνημονίων ήρθε στο προσκήνιο το βαθύτερο οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Η οικονομία βρίσκεται σε τέλμα και δεν υπάρχουν οι συνθήκες για ταχύρρυθμη ανάπτυξη. Τα μνημόνια έχουν βάλει την Ελλάδα για τα καλά στον σκληρό πυρήνα των Βαλκανίων.  

Τα δομικά οικονομικά προβλήματα

Οι δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας είναι γνωστές και τεκμηριωμένες στη διεθνή βιβλιογραφία. Μετά την είσοδο στην ΕΕ σταδιακά εμφανίστηκε υπερδιόγκωση των υπηρεσιών και εξασθένηση της βιομηχανίας. Ο τομέας των υπηρεσιών έχει όμως χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα κι έτσι η χώρα δε μπόρεσε να σταθεί στην παγκόσμια αγορά. Η ελληνική οικονομία κυριαρχήθηκε από τα λεγόμενα «μη εμπορεύσιμα» αγαθά και στράφηκε προς την εγχώρια αγορά, με αποτέλεσμα να γίνεται ακόμη χειρότερη η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα. Φαύλος κύκλος. 

Μετά την είσοδο στη ΟΝΕ ακολούθησε μια παραπλανητική περίοδος παχιών αγελάδων που έκανε πολλούς να νομίσουν ότι το ευρώ «μας έβαλε στην πρώτη κατηγορία». Τα χαμηλά επιτόκια έφεραν τόνωση των επενδύσεων και της κατανάλωσης και ισχυρή ανάπτυξη. Η Ελλάδα δε γνώρισε πιστωτική φούσκα, όπως λανθασμένα λέγεται, αλλά σίγουρα η επέκταση της πίστωσης στήριξε την ανάπτυξη. 

Πίσω όμως από την πλασματική ευμάρεια υπήρχε πλήρης κατάρρευση της ανταγωνιστικότητας, η κύρια αιτία της οποίας ήταν οι παγωμένοι μισθοί στη Γερμανία. Μέσα στο πλαίσιο της ΟΝΕ η Ελλάδα δε μπορούσε να αντισταθμίσει την ανταγωνιστική πίεση με μια υποτίμηση του νομίσματος, όπως έκανε στο παρελθόν. Το κοινό νόμισμα αποδείχθηκε ιστορική παγίδα που αποκάλυψε τις βαθύτερες δομικές αδυναμίες της χώρας. 

Αδυνατώντας να ανταγωνιστεί, η Ελλάδα παρουσίασε τεράστια εξωτερικά ελλείμματα και αναγκαστικά δανείστηκε γιγαντιαία ποσά για να τα χρηματοδοτήσει. Όταν ξέσπασε η παγκόσμια κρίση του 2007-9, βρέθηκε καταχρεωμένη, με μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αυτός ήταν ο κύριος μακροοικονομικός μηχανισμός της κρίσης και όχι οι συνήθεις φλυαρίες για το «κακό» δημόσιο.

Τι έκαναν τα μνημόνια;

Τα μνημόνια επιβλήθηκαν με την απόλυτη παραδοχή ότι η χώρα θα παραμείνει στο ευρώ. Αναγκαστικά λοιπόν αντιμετώπισαν την κρίση με τον χειρότερο τρόπο, σταθεροποιώντας την οικονομία μέσω της φτώχειας. Οι περικοπές των μισθών και των συντάξεων, η συντριβή των δημοσίων δαπανών και η τεράστια αύξηση της φορολογίας απάλειψαν το δημοσιονομικό έλλειμμα. Τα μέτρα αυτά έπληξαν βαριά την εσωτερική ζήτηση συντρίβοντας τις εισαγωγές, άρα συρρίκνωσαν και το εξωτερικό έλλειμμα. Παράλληλα το δημόσιο χρέος αναδιαρθρώθηκε, μπήκε κάτω από ξένη νομοθεσία, επιμηκύνθηκε και μειώθηκε το μέσο του επιτόκιο, χωρίς όμως να υπάρξει ουσιαστική διαγραφή. Η σταθεροποίηση μέσω της κοινωνικής καταστροφής έφερε σταδιακά και το τέλος των μνημονίων.

Το αναπτυξιακό πλαίσιο όμως που δημιούργησαν τα μνημόνια μόνο ως τραγικό μπορεί να χαρακτηριστεί. Κανένα από τα δομικά προβλήματα δεν έχει αντιμετωπιστεί. Η κυριαρχία του τομέα των υπηρεσιών παραμένει συντριπτική, ο βιομηχανικός τομέας έχει δεχθεί καίρια πλήγματα, ενώ η γεωργία συνεχίζει να μη μπορεί να ανταγωνιστεί διεθνώς. Η παραγωγικότητα της εργασίας μειώθηκε σταθερά. Η ανταγωνιστικότητα σταμάτησε να βελτιώνεται από το 2013. Μετά από οκτώ χρόνια μνημονίων, η καθαρή αποταμίευση μιας πολύ φτωχότερης Ελλάδας παραμένει αρνητική, άρα δεν υπάρχει η πρώτη ύλη για τη δημιουργία νέου κεφαλαίου. 

Το εξωφρενικό είναι ότι το Τρίτο Μνημόνιο αναγκάζει την καθημαγμένη χώρα να ασκεί εξωπραγματική λιτότητα μέχρι το 2022 και για δεκαετίες αργότερα, ώστε να εξυπηρετείται το ακόμη τεράστιο δημόσιο χρέος. Το αποτέλεσμα είναι η υπερφορολόγηση και η περικοπή των δημοσίων δαπανών που τσακίζουν την κατανάλωση. Οι τράπεζες, από τη άλλη, είναι φαντάσματα καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια βρίσκονται στο 45% του ισολογισμού τους, αναγκάζοντάς τες να μειώνουν σταθερά την παροχή πιστώσεων. Χωρίς τραπεζικές πιστώσεις και με αρνητική καθαρή αποταμίευση είναι απολύτως αδύνατον να υπάρξει αύξηση των επενδύσεων, που παραμένουν ουσιαστικά καθηλωμένες. 

Η καταστολή της κατανάλωσης και των επενδύσεων λόγω της λιτότητας, τέλος,  εξασθενίζει δραματικά την εγχώρια ζήτηση και άρα δεν επιτρέπει τη γρήγορη μείωση της θηριώδους ανεργίας. Οι θέσεις απασχόλησης που δημιουργούνται είναι κακής ποιότητας και κακοπληρωμένες. Η εκπαιδευμένη νεολαία φεύγει στο εξωτερικό μειώνοντας και άλλο τις μακροχρόνιες προοπτικές ανάπτυξης. 

Τίποτε ουσιαστικό δεν έχει βελτιωθεί σε μια οικονομία που ήταν ήδη στρεβλή όταν τη χτύπησε η κρίση. Επιβεβαιώνεται πανηγυρικά η άποψη του Κέυνς ότι η φτώχεια είναι κάκιστη βάση για γρήγορη ανάπτυξη. Η σταθεροποιημένη Ελλάδα βρίσκεται σε ιστορικό τέλμα που θα συνεχιστεί για όσο η χώρα παραμένει στο μνημονιακό πλαίσιο. 

Τι χρειάζεται για αλλαγή πορείας;

Το πρώτο και απολύτως απαραίτητο βήμα για να μπει η χώρα σε τροχιά ανάπτυξης είναι να απαλλαγεί από τη λιτότητα και τα εξωπραγματικά πλεονάσματα του 3,5%. Μόνο έτσι θα μπορέσει να μειώσει την υπέρογκη φορολογία επιτρέποντας την ανάκαμψη της κατανάλωσης και την τόνωση της εγχώριας αγοράς. Μόνο έτσι επίσης θα μπορέσει να ενισχύσει τις δημόσιες επενδύσεις δημιουργώντας ευνοϊκό πεδίο και για τις απαραίτητες ιδιωτικές επενδύσεις. Με ισχυρότερη κατανάλωση και επενδύσεις θα μειωθεί γρήγορα η ανεργία και θα αυξηθεί το εθνικό εισόδημα. Αυτή είναι η αναγκαία βάση για μακροχρόνια ανάπτυξη. 

Το δομικό πρόβλημα της χώρας όμως δε μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τόνωση της εγχώριας ζήτησης. Η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τη βιομηχανία της δημιουργώντας τις βάσεις για συστηματική αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Για το σκοπό αυτό απαιτείται επενδυτικό άλμα.

Όσοι νομίζουν ότι το επενδυτικό άλμα μπορεί να βασιστεί σε ξένες επενδύσεις δεν έχουν συναίσθηση ούτε του κενού που υπάρχει, ούτε των συνθηκών στην παγκόσμια αγορά. Το 2008 η Ελλάδα είχε ακαθάριστες επενδύσεις περίπου 60δις, ενώ σήμερα έχει περίπου 20δις. Η γειτονική Τουρκία, με οικονομία 4,5 φορές μεγαλύτερη από την ελληνική και πολύ καλύτερες επιδόσεις στην προσέλκυση επενδύσεων, είχε μέσο όρο ξένων επενδύσεων τα τελευταία 5 χρόνια περίπου 12δις. Πως ακριβώς θα λύσουν οι ξένες επενδύσεις το ελληνικό πρόβλημα;

Η χώρα χρειάζεται στοχευμένη βιομηχανική πολιτική που θα πρέπει να απορροφήσει μεγάλο μέρος της ακαθάριστης εθνικής αποταμίευσης. Θα πρέπει επίσης να βασιστεί σε αναδιαρθρωμένο και δημόσιο τραπεζικό σύστημα για επενδυτικές πιστώσεις. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για ταχύρρυθμη ανάπτυξη. 

Αυτά βέβαια απαιτούν σύγκρουση και ρήξη με το σκληρό και περιοριστικό πλαίσιο της ΟΝΕ και της ΕΕ. Απαιτούν επίσης σύγκρουση και ρήξη με το εγχώριο κατεστημένο που έφερε τη χώρα στη σημερινή τραγική κατάσταση. Η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει βαθιές κοινωνικές και πολιτικές τομές, αν δεν θέλει να περιθωριοποιηθεί τελείως. Αυτό παραμένει το πρωταρχικό της πρόβλημα. 

[---->]

Η ελληνική οικονομία αυτή τη στιγμή είναι μια τεράστια αποτυχία.

 Greece Exits its Bailout but Remains Shackled by Debt and Austerity

August 23, 2018

Χθες, η ευρωζώνη και η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα, ανακοίνωσαν με πολλές φανφάρες ότι η Ελλάδα βγήκε από το πρόγραμμα διάσωσης. Το σχέδιο διάσωσης ανήλθε σε 289 δισ. Ευρώ για περίοδο οκτώ ετών, ξεκινώντας από το 2010. Το σχέδιο διάσωσης έχει αφήσει την Ελλάδα με ένα συντριπτικό χρέος που ανέρχεται περίπου στο 180% του ΑΕΠ. Επιπλέον, όπως ανέφερε προηγουμένως η The Real News, τα δάνεια διάσωσης συνοδεύονταν με εξαιρετικά επαχθείς συνθήκες λιτότητας για τον ελληνικό λαό. Αυτή η λιτότητα οδήγησε σε μια πρωτοφανή συρρίκνωση 25 τοις εκατό την οικονομία της Ελλάδας, στην αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, σε μαζική διαρροή εγκεφάλων και σε έντονα αυξημένα ποσοστά αυτοκτονίας.

Η συμφωνία της γραβάτας

Του Κώστα Λαπαβίτσα

Για να εκτιμήσουμε τη σημασία της  συμφωνίας του Γιούρογκρουπ του Ιουνίου του 2018 είναι απαραίτητο να πάμε δυο χρόνια πίσω και να αναφερθούμε πρώτα στη συμφωνία του Μαΐου του 2016. Τότε τέθηκε το πλαίσιο για το ελληνικό χρέος μέσα στο Τρίτο Μνημόνιο που έφερε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η πρόσφατη συμφωνία του Αλέξη Τσίπρα – αυτή της γραβάτας – είναι απόρροια της προηγούμενης και στην πράξη ακόμη χειρότερη, όπως θα δούμε παρακάτω.

Το Γιούρογκρουπ του Μαΐου 2016

Η συμφωνία του Μαΐου 2016 περιλάμβανε βραχυπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Συγκεκριμένα:

1. Να βελτιωθεί τεχνικά η σειρά των αποπληρωμών για το χρέος προς το EFSF,

2. Να γίνουν τεχνικές αλλαγές στη χρηματοδότηση του EFSF/ESM ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος από πιθανή άνοδο των επιτοκίων και,

3. Να μην πληρωθούν τόκοι για το 2017 στο ποσό που είχε χρησιμοποιηθεί για επαναγορά χρέους κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Μνημονίου (ένα μικρό ποσό, λίγο πάνω από 11 δις).

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομολόγος για να καταλάβει ότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, επιφανειακά.

Ταυτόχρονα το Γιούρογκρουπ προέβλεψε και μεσοπρόθεσμα μέτρα, τα οποία θα εφαρμόζονταν εάν και όταν το Τρίτο Μνημόνιο ολοκληρωνόταν με επιτυχία. Συγκεκριμένα:

1.Την πλήρη κατάργηση των τόκων για το ποσό που είχε χρησιμοποιηθεί για επαναγορά χρέους στη διάρκεια του Δευτέρου Μνημονίου.

2.Την επιστροφή των κερδών από τα ομόλογα της ΕΚΤ και του ESM.

3.Τη χρήση τυχόν αδιάθετων κονδυλίων του Τρίτου Μνημονίου για να αποπληρωθούν παλαιότερα χρέη κι έτσι να γίνει ελάφρυνση των συνολικών τόκων.

4.Επιμήκυνση και αλλαγές στις πληρωμές των τόκων του χρέους προς το EFSF (που είναι περίπου το ένα τρίτο του συνολικού χρέους της Ελλάδας), ώστε να υπάρξει ελάφρυνση.

Και πάλι ήταν φανερό ότι τα μέτρα αυτά δεν πρόσφεραν καμιά ουσιαστική βελτίωση στο θέμα του χρέους. Επιπλέον, για να τα κάνει πράξη το Γιούρογκρουπ απαιτούσε από την Ελλάδα να συμμορφωθεί πιστά με το πρόγραμμα. Δηλαδή να εφαρμόσει θηριώδη λιτότητα, γενικευμένες ιδιωτικοποιήσεις της δημόσιας περιουσίας, και απορρύθμιση των αγορών.

Η πολιτική διαχείριση 2016-2018

Η εκτόξευση του δημόσιου χρέους

Κώστας Λαπαβίτσας και Γιώργος Διαγουρτάς

Ποσοτικό άλμα

Η σημαντικότερη οικονομική εξέλιξη των τελευταίων μηνών είναι ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας εκτοξεύτηκε. Συγκεκριμένα, το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης από 328,7 δις ευρώ στο τέλος του 2017, έφτασε στα 343,7 δις στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2018.

Το άλμα του χρέους οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η πληρωμή  από τον ESM της δόσης των 5,5 δις του δανείου του Τρίτου Μνημονίου ως αποτέλεσμα της ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης. Ο δεύτερος είναι η αύξηση του βραχυπρόθεσμου δανεισμού μέσω επαναγοράς έντοκων γραμματίων (repos).

Σκοπός της κυβέρνησης είναι να σχηματίσει ταμειακά διαθέσιμα που θα πλησιάζουν τα 20δις (το περιβόητο «μαξιλάρι») ελπίζοντας ότι έτσι θα μπορεί να δανειστεί με χαμηλότερα επιτόκια από τις αγορές, όταν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα τον Αύγουστο του 2018.

Πλειστηριασμοί: Η χώρα και πάλι σε λάθος δρόμο

Κώστας Λαπαβίτσας-Γιώργος Διαγουρτάς

Βαθιά και δομική τραπεζική αδυναμία 

Η πίεση που δέχεται η κυβέρνηση από τους δανειστές και τις τράπεζες για να προχωρήσουν οι πλειστηριασμοί είναι τεράστια. Ο χώρος για ελιγμούς είναι ελάχιστος και η κυβέρνηση θα πιεί το πικρό ποτήρι μέχρι τέλους. Δυστυχώς τα αποτελέσματα για την οικονομία και την κοινωνία θα είναι βαθιά αρνητικά. Η χώρα βαδίζει και πάλι σε λάθος δρόμο. 

Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας δείχνουν ότι τον Ιούνιο του 2017 οι ελληνικές τράπεζες είχαν συνολικά 45% του ενεργητικού τους σε προβληματική κατάσταση. Είναι τα λεγόμενα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (ΜΕΑ) που είτε δεν εξυπηρετούνται καθόλου, είτε η εξυπηρέτησή τους είναι εξαιρετικά επισφαλής. Πρόκειται για εξωπραγματικό μέγεθος. Δεν υπάρχει τραπεζικό σύστημα παγκοσμίως το οποίο να μπορεί να λειτουργήσει κανονικά με μια τέτοια τρύπα στον ισολογισμό του. 

Η κεφαλαιακή επάρκεια των ελληνικών τραπεζών εμφανίζεται ισχυρή, αλλά τα φαινόμενα απατούν. Ο κίνδυνος εσπευσμένης ανακεφαλαιοποίησης λόγω των προβληματικών δανείων ελλοχεύει. Στα προβληματικά δάνεια πρέπει να προστεθεί και η μεγάλη έλλειψη ρευστότητας, δεδομένου ότι οι τράπεζες έχουν χάσει περίπου τις μισές τους καταθέσεις από την αρχή της κρίσης.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι σήμερα η πιο απτή απόδειξη της αποτυχίας των μνημονιακών πολιτικών. Έχει πλέον υπερσυγκεντροποιηθεί, με τέσσερις τράπεζες να ελέγχουν περίπου 95% του συστήματος. Απορρόφησε πάνω από 40 δις ευρώ σε επανειλημμένες ανακεφαλαιοποιήσεις, που φορτώθηκε ο ελληνικός λαός. Μεγάλα κομμάτια του έχουν πουληθεί σε ξένους κερδοσκόπους με την εγκληματική ανακεφαλαιοποίηση του Νοεμβρίου 2015. Παραμένει απολύτως δυσλειτουργικό περιορίζοντας συνεχώς τον δανεισμό του προς την οικονομία συνολικά. Στο τέλος του 2016, για παράδειγμα, ο δανεισμός του ήταν 193,3 δις, ενώ τον Οκτώβριο του 2017 είχε μειωθεί στα 184,6 δις. 

Δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση να μπει η Ελλάδα σε πορεία ταχύρρυθμης ανάπτυξης με τέτοιο τραπεζικό σύστημα. Υπάρχουν φυσικά και πολλοί άλλοι παράγοντες που εμποδίζουν την ανάπτυξη, όπως το χρέος, τα καταστροφικά πλεονάσματα και η φορολογία, η έλλειψη βιομηχανικής πολιτικής. Αλλά η σκέψη και μόνο ότι αυτές οι τράπεζες θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν ένα κύμα επενδύσεων στη χώρα  είναι φαιδρή.  

Οι πλειστηριασμοί θα πλήξουν κυρίως τους μικρομεσαίους

Οι πλειστηριασμοί είναι μια μνημονιακή πολιτική που υποτίθεται ότι θα «εξυγιάνει» το τραπεζικό σύστημα δημιουργώντας προοπτικές ανάπτυξης. Στην πράξη θα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει η διαχείριση προβληματικών δανείων, όπως η δημιουργία μιας «κακής» τράπεζας που θα τα απορροφήσει. Οι πλειστηριασμοί μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια είναι ίσως ο χειρότερος. Το αποτέλεσμα θα είναι η πώληση των δανείων σε τιμή εξαιρετικά χαμηλή, με ισχυρότατες επιπτώσεις για την οικονομία συνολικά. Επιπλέον, οι τράπεζες δεν πρόκειται να απαλλαγούν από επαρκές βάρος προβληματικών χρεών σε εύλογο διάστημα.

Στη βάση των στοιχείων της ΤτΕ για τον Ιούνιο του 2017, τα ΜΕΑ ήταν 26δις στεγαστικών, 13,2 δις καταναλωτικών και 47,8 δις επιχειρηματικών δανείων. Το κύριο πρόβλημα είναι λοιπόν τα επιχειρηματικά δάνεια, πράγμα αναμενόμενο για μια χώρα που το 2018 θα μπει στον δέκατο χρόνο ύφεσης και στασιμότητας. Από τα επιχειρηματικά ΜΕΑ τα 37,4 δις, δηλαδή το 78%, είναι για δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες, και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Αυτή είναι η πραγματικότητα και όχι οι επικοινωνιακές ιστορίες περί πλούσιων κακοπληρωτών που στρατηγικά επιλέγουν να μην πληρώνουν τα χρέη τους.

Το μνημονιακό πλαίσιο προβλέπει ότι οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να μειώσουν τα συνολικά ΜΕΑ κατά 31,5 δις μέσα στη διετία 2018-19. Οι μέθοδοι για το σκοπό αυτό θα είναι, κατά σειρά, οι διαγραφές, οι ρευστοποιήσεις και οι πωλήσεις. Οι πλειστηριασμοί θα είναι λοιπόν ένας βασικός μοχλός και σε συνδυασμό με τις πωλήσεις (που συχνά και πάλι θα οδηγούν σε πλειστηριασμούς) θα φτάσουν το ύψος των 18 δις. 

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο μέρος των πλειστηριασμών θα αφορά μικρομεσαίους, ατομικούς επιχειρηματίες και αγρότες. Τα ΜΕΑ των μεγάλων επιχειρήσεων, ναυτιλιακών και άλλων, είναι περίπου 10δις. Οι χιλιάδες ακινήτων που θα βγουν στο σφυρί την επόμενη διετία δεν θα είναι μόνο οι πολυτελείς κατοικίες των πλουσίων, αλλά αναγκαστικά και οι περιουσίες ενός μεγάλου στρώματος μικρομεσαίων.  

Το καυτό πολιτικό ερώτημα είναι τι θα συμβεί με την πρώτη κατοικία. Η απάντηση είναι απλή: Μετά την κατάργηση του Νόμου Κατσέλη το 2018 δεν θα υπάρχει καμία νομική πρόβλεψη για προστασία της πρώτης κατοικίας. Ο κίνδυνος για τις κατοικίες χιλιάδων μικρομεσαίων νοικοκυριών είναι σαφής. Η περίφημη «συμφωνία κυρίων» με τις τράπεζες να μη βγουν στο σφυρί κατοικίες κάτω των 300.000 ευρώ δεν έχει απολύτως καμία βαρύτητα. 

Η χώρα και πάλι σε λάθος δρόμο

Οι πλειστηριασμοί το 2018-19 θα αναδιαρθρώσουν την ελληνική οικονομία καταστρέφοντας τελειωτικά ένα μεγάλο μέρος του μικρομεσαίου ιστού της και προκαλώντας μεγάλη κοινωνική ζημία. Είναι αδιανόητο, μετά από οκτώ χρόνια μνημονίων, μια τέτοια βαθιά αναδιάρθρωση να αφήνεται στα χέρια των δανειστών και των τραπεζών. Θα δράσουν με βάση τα στενά τους συμφέροντα, η οικονομία θα έχει ακόμη πιο αδύναμο μικρομεσαίο τομέα και οι αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας θα χειροτερέψουν κι άλλο. Τέλος, ακόμη και αν οι τράπεζες πετύχουν όλους τους μνημονιακούς στόχους, στο τέλος του 2019 θα συνεχίσουν να κατέχουν 66,7δις ΜΕΑ, κατά την ΤτΕ. Το ποσό θα παραμείνει τεράστιο και θα απαιτηθούν και άλλα μέτρα. Δεν θα έχει λυθεί δηλαδή το πρόβλημα των τραπεζών. 

Να σημειωθεί ότι τα πράγματα μπορεί να γίνουν ακόμη χειρότερα αν τελικά ισχύσει η πρόσφατη Προσθετική Οδηγία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία επιτάσσει τα νέα ΜΕΑ των τραπεζών (δηλαδή αυτά που θα εμφανιστούν το 2018-19) να έχουν υψηλότερη κεφαλαιακή κάλυψη. Αν συμβεί αυτό, τότε τα 30,4δις νέων ΜΕΑ που οι ελληνικές τράπεζες αναμένουν μέχρι το 2019 θα χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια. Αυτό σημαίνει ότι ίσως χρειαστεί και νέα ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών το 2018. Μέχρι τώρα η ελληνική κυβέρνηση, πάντα υποχείριο των δανειστών, δεν έχει αντιδράσει στην οδηγία της ΕΚΤ. Η σωτηρία ίσως έρθει από την έντονη ιταλική αντίδραση που έχει ήδη εκδηλωθεί. 

Η κυβέρνηση Τσίπρα θα ακολουθήσει πιστά τις επιταγές των δανειστών για να μη θέσει σε κίνδυνο τις εκταμιεύσεις των μνημονιακών ποσών. Φοβάται ότι οποιαδήποτε άλλη αντίδραση θα τινάξει στον αέρα την στρατηγική της να «βγει» στις αγορές το 2018 ώστε να έχει κάποια εκλογικά περιθώρια. Θα διαχειριστεί επικοινωνιακά το θέμα των πλειστηριασμών χρησιμοποιώντας κάθε μέσο και κάθε ψέμα. Για μια ακόμη φορά το τελικό αποτέλεσμα θα είναι τραγικό για τη χώρα και την κοινωνία. Η μόνη προστασία απέναντι στον συνεχιζόμενο παραλογισμό είναι η μαζική αντίδραση με όλα τα μέσα.

 [--->]

Η οικονομική πολιτική του δος ημίν σήμερον

 

Το προσχέδιο προϋπολογισμού που μόλις κατέθεσε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος περιέχει τα εξής στοιχεία για το Δημόσιο Χρέος:

 

 

Το Χρέος της Κεντρικής Διοίκησης – η σημαντικότερη μορφή του Δημοσίου Χρέους – αυξήθηκε από 321 δις το 2015 στα 326 δις το 2016 και προβλέπεται να φτάσει τα 335 δις το 2017 και τα 345 δις το 2018. Πρόκειται για άλμα 7,5%.

Ας αφήσουμε κατά μέρος την ιλαρή – και συνάμα τραγική – πλευρά του θέματος, δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα «διέγραφε» αυτό το χρέος τον καιρό της «ριζοσπαστικής» του επέλασης προς την εξουσία. Γιατί το διογκώνει εντυπωσιακά;  

Στο προσχέδιο του καλού υπουργού αναφέρεται ότι το 2017 η Ελλάδα ήδη δανείστηκε 7,7 δις από τον ESM, μετά την δεύτερη αξιολόγηση, και θα δανειστεί άλλα 5,5 δις, μετά την ολοκλήρωση της τρίτης. Το συνολικό ποσό των 13,2 δις θα χρησιμοποιηθεί για να σχηματισθούν ταμειακά διαθέσιμα ασφαλείας (cash buffer). Η ίδια διαδικασία θα ακολουθηθεί και το 2018 και τα συνολικά διαθέσιμα μπορεί να ξεπεράσουν τα 20 δις.

Αυτή είναι η κύρια αιτία του άλματος του Δημοσίου Χρέους. Η Ελλάδα δανείζεται τεράστια ποσά από τον ESM, ώστε να σχηματίσει ταμειακά διαθέσιμα ασφαλείας για να μπορέσει να βγει στις αγορές … και να δανείζεται. Ή αλλιώς, δανείζεται απ’ τον Χανς, ώστε να βάλει χρήματα στην άκρη για να πείσει τον Τζον να της δανείζει κι αυτός. Αν πετύχει το μεγαλοφυές αυτό σχέδιο, η κυβέρνηση θα μπορέσει ίσως να μειώσει σταδιακά τα ταμειακά αποθέματα. Αν δεν πετύχει, θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα του ESM για ένα διάστημα και μετά βλέπουμε.

Ο προφανής στόχος είναι να αποφευχθεί η ανάγκη υπογραφής νέου μνημονίου τον Αύγουστο του 2018, δηλαδή όταν τελειώνει το Τρίτο. Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει πάση θυσία να το αποφύγει, ώστε να παρατείνει την παραμονή του στην εξουσία και να προετοιμάσει τις επόμενες εκλογές. Οι δανειστές θέλουν επίσης να το αποφύγουν, καθώς δεν υπάρχει πολιτική ανοχή για Τέταρτο Μνημόνιο, ιδίως στη Γερμανία. Έτσι η χώρα επιχειρεί μια ιλαροτραγική μανούβρα, την οποία θα εκτελέσει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος.

Τα επακόλουθα για την κοινωνία θα είναι σκληρότατα. Για να εκταμιευθούν τα χρήματα του ESM οφείλει η κυβέρνηση να μην παρεκκλίνει ίχνος από τις επιταγές των δανειστών. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να διασφαλίσει και σημαντικά ποσά εξ ιδίων για το 2017 και το 2018, ώστε να συμβάλει στα ταμειακά διαθέσιμα. Η πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την ελληνική κρίση – η οποία είναι καταπέλτης για την αποτυχία του προγράμματος – εκτιμά ότι η Ελλάδα θα συμβάλει στη χρηματοδότηση των δανειακών της αναγκών το 2017 με 1,4 δις από δημοσιονομικούς πόρους και 3,2 δις από ιδιωτικοποιήσεις. Για τους πρώτους οκτώ μήνες του 2018 εκτιμά αντίστοιχα 3 και 1,6 δις. Πράγμα που σημαίνει συστηματικό ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας και γιγαντιαία πρωτογενή πλεονάσματα.

Προσηλωμένος στα διαθέσιμα ο κ. Τσακαλώτος προβλέπει πλεόνασμα 3,82% για το 2018 και όχι απλώς το 3,5% του Τρίτου Μνημονίου. Η φορολογική αφαίμαξη του ελληνικού λαού, η βαθιά περικοπή των δημοσίων δαπανών και η ασφυκτική υφεσιακή πίεση που ασκείται στην οικονομία πηγάζουν από την εξυπηρέτηση του τεράστιου χρέους. Όλα γίνονται χειρότερα από την ανερμάτιστη μανούβρα η οποία τώρα επιχειρείται και θα παρατείνει το μαρτύριο σε βάθος χρόνου.

Θα πρέπει επίσης η κυβέρνηση να κλείσει την τρίτη αξιολόγηση χωρίς παρατράγουδα. Το κύριο πρόβλημα είναι ο τεράστιος όγκος των προβληματικών δανείων των τραπεζών, για τα οποία δέχτηκε να μειωθούν μέσω διαγραφών, ρευστοποιήσεων και πωλήσεων. Τα ποσά που προβλέπονται μέχρι το 2019 είναι θηριώδη –  13,9 δις από διαγραφές, 11,5 δις από ρευστοποιήσεις και 7,4 δις από πωλήσεις. Αναπόφευκτα οι πλειστηριασμοί θα ενταθούν, με βαριές κοινωνικές επιπτώσεις. Οι αντιδράσεις θα είναι έντονες, καθώς θα γίνεται ευρύτερα αντιληπτή η σκληρή πραγματικότητα.  

Τέλος, για να μπορέσει έστω κι έτσι να βγει η κυβέρνηση στις αγορές θα πρέπει το Δημόσιο Χρέος, παρά το άλμα δισεκατομμυρίων, να μην εκτιναχθεί ως προς το ΑΕΠ. Ο πίνακας του Ευκλείδη Τσακαλώτου σεμνά μας πληροφορεί ότι θα παραμείνει γύρω στο 185%. Έχει όμως υπολογίσει το ΑΕΠ του 2016 με τα αισιόδοξα στοιχεία του Μαρτίου και όχι με τα αναθεωρημένα του Οκτωβρίου που έδειξαν ύφεση -0,2%. Έχει επίσης αισιόδοξα προβλέψει ανάπτυξη 2,4% για 2017 και 3,6% για το 2018. Ακόμη και μια σχετικά μικρή απόκλιση για τα δύο αυτά χρόνια, πράγμα διόλου απίθανο στις σημερινές τραγικές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας, μπορεί να ανεβάσει το χρέος πάνω από 190% του ΑΕΠ.

 

Η πορεία αυτής της κυβέρνησης έχει χαρακτηριστεί από την υποταγή στους δανειστές και το δος ημίν σήμερον, με μοναδικό στόχο την παραμονή της στην εξουσία. Η συμπεριφορά της πλέον λαμβάνει εξωφρενικές διαστάσεις. Διογκώνει το Δημόσιο Χρέος ώστε να κερδίσει πολιτικό χρόνο, ποντάροντας ότι θα πάρει και άλλα δάνεια από αλλού, αργότερα. Αδιαφορεί για τις κοινωνικές τριβές, την αφόρητη υφεσιακή πίεση και τον κίνδυνο μόνιμης διόγκωσης του χρέους. Πρόκειται για την πιο πειθήνια και την πιο επιπόλαιη κυβέρνηση που γνώρισε ο τόπος στα χρόνια της κρίσης.

 [--->]