του Michael Roberts
Σ'αυτό το πρώιμο στάδιο της πανδημίας είναι επικίνδυνο να αρχίζεις να αναλύεις τα στατιστικά στοιχεία
σχετικά με τον COVID και να καταλήγεις σε κάποια συμπεράσματα. Είναι ακόμη πιο επικίνδυνο για έναν οικονομολόγο να διερευνά
τομείς που είναι πέρα από την υποτιθέμενη εμπειρία του. Αλλά αφού διάβασα μυριάδες
άρθρα, σωρούς από στοιχεία και πολλές παρουσιάσεις από ανθρώπους που υποτίθεται
ότι γνωρίζουν για ποιο πράγμα μιλάνε,
δεν μπορώ να αντισταθώ και θα εκθέσω και εγώ τις απόψεις μου .
Το πρώτο που θέλω να τονίσω είναι η σοβαρότητα του ιού
COVID-19. Με οποιαδήποτε λογική εκτίμηση του ποσοστού θνησιμότητας, αν υποθέσουμε
ότι δεν θα ληφθούν περιοριστικά μέτρα , τότε θα μπορούσαμε να αναμένουμε ότι θα
μολυνθεί έως και το 60% του πληθυσμού κατά μέσο όρο πριν ο ιός εξαφανιστεί λόγω
της λεγόμενης «ανοσίας της αγέλης». Το ποσοστό θνησιμότητας το οποίο είναι πολύ
δύσκολο να αποσαφηνιστεί, θα κυμαίνεται από 3-4% όπως υπολογίζει η
Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) με βάση τα υφιστάμενα κρούσματα, ενώ σύμφωνα με
ορισμένες τοπικού χαρακτήρα μελέτες το ποσοστό θα είναι 0,3-0,4% με τη συναγωγή
του αριθμού των κρουσμάτων από τα μαζικά τεστ. Αλλά, ακόμα και αυτό το ποσοστό είναι
τρεις έως τέσσερις φορές το μέσο ετήσιο ποσοστό θνησιμότητας της γρίπης.
Σε κάθε περίπτωση, με ένα δικό μου αυθαίρετο υπολογισμό θα
ανέρχεται στο 1% του πληθυσμού - μια εκτίμηση με την οποία φαίνεται να
συμφωνούν πολλοί επιδημιολόγοι, τότε σε έναν παγκόσμιο πληθυσμό 7,8
δισεκατομμυρίων , και με δεδομένο ένα ποσοστό 60% ανοσίας
του πληθυσμού λόγω «ανοσίας της αγέλης» αυτό θα σημαίνει περί τα 45 εκατομμύρια
θανάτους παγκοσμίως. Δεδομένου ότι κατά μέσο όρο έχουμε περίπου 57 εκατομμύρια
θανάτους ετησίως, ένας ανεξέλεγκτος ιός θα εκτίνασσε το ποσοστό θνησιμότητας του
2020 κατά 80%. Για κάθε μία χώρα ξεχωριστά, η αύξηση αυτή θα κυμαινόταν μεταξύ 65% μέχρι και
το διπλάσιο. Ακόμα κι αν το (ανεξέλεγκτο) ποσοστό θνησιμότητας τελικά αποδειχθεί
ότι είναι το μισό , τότε πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν ή
περίπου το 40% , κάτι εντελώς ασυνήθιστο.
Σ'αυτό όμως το σημείο ας δούμε το επιχείρημα των Μαλθουσιανών.
Αφού το 70-80% αυτών των θανάτων θα αφορά άτομα ηλικίας 70 χρονών και πάνω και ελάχιστους κάτω των 40 , ο αντίκτυπος του ιού δεν θα έχει ιδιαίτερες επιπτώσεις.
Πράγματι, ορισμένοι από τους οικονομικούς κύκλους υποστηρίζουν ότι ο ιός «βγάζει από τη μέση» τους ηλικιωμένους και τους ασθενής που είναι ως επί το πλείστον αντιπαραγωγικοί στη δημιουργία αξίας και κέρδους. Οταν
τελειώσει η πανδημία ο κόσμος θα «επανέλθει δριμύτερος» και ικανός για μεγαλύτερη παραγωγικότητα.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς καταδίκασαν έντονα τη θεωρία του Μάλθους περί «επιβίωσης του πιο
ισχυρού». Ο Ένγκελς την αποκαλεί «άθλια, διαβόητη θεωρία, χυδαία βλασφημία κατά
της φύσης και της ανθρωπότητας». Αλλά, δεν την καταδίκασαν μόνο για
ανθρωπιστικούς λόγους, αλλά και για το ότι ο Μάλθους έκανε λάθος από οικονομική
σκοπιά. Η αύξηση της παραγωγικότητας δεν εξαρτάται από τη μείωση του πληθυσμού αλλά
από την αύξηση των παραγωγικών δυνάμεων και την εξέλιξη της επιστήμης και της
τεχνολογίας. Δεν πρόκειται λοιπόν για ζήτημα υπερπληθυσμού, αλλά για ανισότητα και φτώχεια που οφείλεται στην καπιταλιστική συσσώρευση και την οικειοποίηση της αξίας που δημιουργεί η εργατική δύναμη.
Αυτός είναι ο βασικός λόγος για την προσπάθεια περιορισμού του COVID-19. Για να σωθούν οι ζωές
που μπορούν να σωθούν. Ο άλλος λόγος είναι ότι εάν η πανδημία αφηνόταν να
εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα, τα συστήματα υγείας θα κατέρρεαν, αφού δεν θα μπορούσαν
να αντιμετωπίσουν το πλήθος των ασθενών από κορονοϊό και τα άτομα από άλλες
ασθένειες και πιθανότατα θα γινόταν η αιτία για αύξηση αυτών των δευτερογενών
ποσοστών θνησιμότητας (και αυτή τη φορά και σε νεότερους ανθρώπους με καλύτερη
φυσική κατάσταση). Οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν θα μπορούν να επιλέξουν τον
Μάλθους και να αγνοήσουν τις πιέσεις του κόσμου αν έβλεπαν να συσσωρεύονται τα νεκρά σώματα των αγαπημένων τους προσώπων, των ηλικιωμένων ή των αρρώστων. Αν το έκαναν, δεν
θα επιβίωναν
Επομένως, ο περιορισμός της εξάπλωσης του ιού ήταν απαραίτητος. Αλλά περιορισμός μπορεί να σημαίνει πολλά . Μπορεί να σημαίνει από τον πλήρη
αποκλεισμό όλων των οικονομικών και κοινωνικών μετακινήσεων και δραστηριοτήτων μέχρι
πιο χαλαρά μέτρα, μέχρι πολύ απλά να γίνουν σε όλους τεστ για τον ιό, απομονώνοντας
και βάζοντας σε καραντίνα όσους έχουν μολυνθεί και προστατεύοντας τους ηλικιωμένους,
ενώ οι πιο σοβαρές περιπτώσεις θα νοσηλεύονται. Αν μια χώρα διέθετε πλήρεις
εγκαταστάσεις για τεστ και προσωπικό για να κάνει «ανίχνευση και ταυτοποίηση των επαφών» και απομόνωση, με επαρκή
προστατευτικό εξοπλισμό, νοσοκομειακές κλίνες και ΜΕΘ), τότε ο περιορισμός της πανδημίας
σ’αυτό το πλαίσιο θα λειτουργούσε - χωρίς περιοριστικά μέτρα στην οικονομία.
Όμως, όλες σχεδόν οι χώρες δεν ήταν προετοιμασμένες ούτε και διέθεταν
τις ανάλογες εγκαταστάσεις και πόρους. Η Γερμανία πλησίασε στο στόχο και πιο
κάτω θα δείξω το πόσο. Ίσως και η Νότια
Κορέα. Αλλά και οι δύο χώρες, πήραν σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά περιοριστικά
μέτρα. Ολες οι άλλες χώρες με μεγάλο αριθμό λοιμώξεων αναγκάστηκε να επιβάλλει αυστηρότερα
περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις του πληθυσμού και απομόνωσης για εβδομάδες
προκειμένου να συγκρατήσει την πανδημία. Η Κίνα αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα
περιοριστικών μέτρων υψηλού επιπέδου σε μια μεγάλη επαρχία. Η Νέα Ζηλανδία
εφάρμοσε υψηλό επίπεδο περιοριστικών μέτρων από την πρώτη ημέρα και μείωσε τους
θανάτους στο ελάχιστο.
Ακολουθεί μια εκτίμηση του διαφορετικού επίπεδου περιοριστικών
μέτρων που υιοθετούν οι διάφορες χώρες.
Αν κοιτάξετε τις μέσες τιμές, θα δείτε ότι στην
τάση κινητικότητας της Google (Google mobility trend ) , η Ισπανία μείωσε την οικονομική και κοινωνική της
δραστηριότητα κατά 66% , ενώ η Σουηδία μόλις 6%
Ηταν πετυχημένη, λοιπόν, η
αντιμετώπιση της πανδημίας; Ασφαλώς και ήταν.
Και εδώ μπαίνω στο επικίνδυνο μονοπάτι να επιχειρήσω να υπολογίσω το βαθμό επιτυχίας.
Όπως έλεγα και πιο πάνω, εκτιμώ ότι αν δεν είχαν ληφθεί καθόλου περιοριστικά μέτρα, το 2020 θα είχαμε
γύρω στα 45 εκατομμύρια θανάτους από τον COVID-19 . Αλλά με τα περιοριστικά μέτρα και χρησιμοποιώντας εν μέρει τις προβλέψεις του Ινστιτούτου Mέτρησης και Αξιολόγησης Υγείας (IHME), εκτιμώ ότι ο φόρος αίματος θα μειωθεί τελικά σε «μόλις»
250-300.000 θανάτους.
Ακολουθούν οι εκτιμήσεις μου για διάφορες χώρες που συγκρίνουν
τους θανάτους αν δεν είχαν ληφθεί περιοριστικά μέτρα κατά της πανδημίας με τους προβλεπόμενους
συσσωρευμένους θανάτους μετά τον περιορισμό της
Deaths (‘000s)
| US | UK | Spa | Ita | Bel | Fra | Ger | Swe | Kor | Jap | Chi | Ind | Russ | Bra | World | |
| No contain | 1974 | 402 | 282 | 360 | 69 | 402 | 498 | 61 | 312 | 756 | 8400 | 7872 | 882 | 1260 | 43200 |
| Contain | 60 | 37 | 24 | 26 | 8 | 23 | 5 | 6 | 0.4 | 0.4 | 7 | 0.8 | 0.6 | 4 | 248 |
Όπως μπορείτε να δείτε, ο περιορισμός της θα επιτρέψει στις
χώρες να μειώσουν το πιθανό ποσοστό ανεξέλεγκτης (στμ. χωρίς μέτρα) θνησιμότητας
κατά 90-99%! Οπότε, εάν συνεχίσει να περιορίζεται η πανδημία και δεν αφεθεί
ανεξέλεγκτη, θα περιοριστεί η επιπλέον θνησιμότητα πάνω από τον κανονικό ετήσιο
μέσο όρο σε λιγότερο από 1%.
Λειτουργεί λοιπόν ο περιορισμός της πανδημίας. Αλλά, επειδή έγινε
κυρίως με δραστικά μέτρα περιορισμού, αυτό γίνεται με κόστος την ώθηση της
παγκόσμιας οικονομίας από ένα γκρεμό σε μια βαθιά ύφεση στην παραγωγή, τις
θέσεις εργασίας, τις επενδύσεις - και θα ακολουθήσει μια πολύ αργή ανάκαμψη με
την πάροδο των ετών, αν πρέπει να συνεχίσει ο περιορισμός της πανδημίας, σε
ακραία επίπεδα ώστε να περιοριστεί η επανεμφάνιση της πανδημίας και /ή έως ότου
παραχθεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο παράλληλα με μαζικά τεστ και μεθόδους
απομόνωσης.
Θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τα περιοριστικά μέτρα;
Λοιπόν, όπως είπα, νομίζω ότι αν υπήρχαν εγκαταστάσεις και προσωπικό για μαζικά
τεστ, τον εντοπισμό των ύποπτων περιστατικών και την ιχνηλάτηση των επαφών του κάθε επιβεβαιωμένου κρούσματος (contact tracing), επαρκείς πόροι για
νοσοκομεία και ένα εμβόλιο, δεν θα χρειαζόντουσαν τα περιοριστικά μέτρα. Ακόμη
και οι φτωχές χώρες έχουν σημειώσει επιτυχία με αυτές τις μεθόδους - δείτε την
«Κομμουνιστική» Κεράλα.
Είναι τα ακραία περιοριστικά μέτρα που επέβαλε η Κίνα και
ορισμένες άλλες χώρες μη αναγκαία; Οι σουηδικές αρχές επέλεξαν αυτό που θα
μπορούσε να ονομαστεί «lockdown-lite», με περιορισμούς μόνο στις μαζικές συγκεντρώσεις
και βασισμένοι στην εθελοντική κοινωνική απομόνωση. Είναι λειτουργικό αυτό όσο
και τα δρακόντεια περιοριστικά μέτρα σε άλλες χώρες;
Από τα στοιχεία των δυνητικά συσσωρευμένων θανάτων,
όπως προέβλεπε ο IHME για διάφορες χώρες, φαίνεται πως όχι.
Η Σουηδία οδεύει προς ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτου
στον κόσμο, το οποίο μάλλον θα έλθει δεύτερο μετά το Βέλγιο από τις μεγαλύτερες
χώρες. Και σε σύγκριση με τους Σκανδιναβούς γείτονές της (όπου οι περιορισμοί
είναι σχεδόν διπλάσιοι από της Σουηδίας - δείτε το γράφημα
κινητικότητας παραπάνω), το ποσοστό θνησιμότητας στη Σουηδία θα είναι περίπου
δύο ή τρεις φορές μεγαλύτερο. Φαίνεται πως οι σουηδικές αρχές δεν κατάφεραν να προστατεύσουν τους ηλικιωμένους, καθώς οι ιδιωτικοποιημένες δομές υγείας κατακλίστηκαν από ασθενείς με τον ιό, όπως και σε άλλα μέρη.
Ωστόσο, το Βέλγιο έχει επιβάλλει περιοριστικά μέτρα και θα
έχει μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας από τη Σουηδία, ενώ η Γερμανία θα τα πάει
πολύ καλύτερα από χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία όπου υπάρχουν πολύ πιο
αυστηρά περιοριστικά μέτρα. Αυτό που υποδηλώνεται είναι ότι ο περιορισμός της πανδημίας
δεν εξαρτάται απλώς από το επίπεδο των περιοριστικών μέτρων και τις καραντίνες,
αλλά και από το επίπεδο του εξοπλισμού των νοσοκομείων και τα τεστ.
Ο αριθμός των νοσοκομειακών κλινών στη Γερμανία είναι πολύ μεγαλύτερος από ό, τι στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Και ο αριθμός των τεστ πολύ μεγαλύτερος, αν και εξακολουθεί να
είναι χαμηλός
Η Σουηδία και το Βέλγιο διαθέτουν λιγότερα κρεβάτια και πραγματοποιούν λιγότερα τεστ.
Τα σουηδικά περιοριστικά μέτρα ελαφρού τύπου ( «lockdown lite»)
σημαίνουν περισσότερους κατά κεφαλήν θανάτους. Ωστόσο, το επιχείρημα των Σουηδών είναι
ότι τελικά ο πληθυσμός της χώρας θα επιτύχει «ανοσία αγέλης» και ότι η
οικονομία δεν θα διακόψει τη λειτουργία
της. Το πρώτο επιχείρημα είναι πολύ αβέβαιο: πώς θα γνωρίζουν οι αρχές ότι έχουν επιτύχει ένα τόσο μεγάλο βαθμό
ανοσίας; Το δεύτερο, είναι καταφανέστατα λαθεμένο.
Καμία οικονομία δεν είναι απομονωμένη από τις άλλες. Ακόμα κι αν η σουηδική
οικονομία συνεχίσει να λειτουργεί, πού θα πηγαίνουν οι εξαγωγές της όταν μεγάλο
μέρος του υπόλοιπου κόσμου ζει σε καθεστώς περιοριστικών μέτρων;
Οπότε, τα δικά μου προσωρινά συμπεράσματα είναι ότι:
- Ο COVID-19 εμφανίζει ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από τη ν εποχιακή γρίπη
- Αν δεν είχε περιοριστεί η πανδημία, τα ετήσια ποσοστά θνησιμότητας των περισσότερων χωρών θα αυξάνονταν πάνω από 80%
- Ο περιορισμός της πανδημίας συνεισέφερε στη μείωση των πιθανών θανάτων από εκατομμύρια σε χιλιάδες
- Επειδή οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν ήταν προετοιμασμένες και δεν διέθεταν επαρκείς εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν διάφορους βαθμούς περιοριστικών μέτρων, οδηγώντας την παγκόσμια οικονομία σε στασιμότητα
- Όσο πιο αυστηρά είναι τα περιοριστικά μέτρα και όσο περισσότερες οι διαθέσιμες μονάδες υγείας, τόσο λιγότεροι θάνατοι.
- Με την λογική των περιοριστικών μέτρων ελαφρού τύπου διακινδυνεύονται περισσότεροι θάνατοι χωρίς αυτά να αντισταθμίζονται από μια ισχυρότερη οικονομία.
Η Ελλάδα πρωταγωνιστής στον αριθμό των τεστ όπως μπορείτε να δείτε !😅
