Η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε το πράσινο φως στο νέο κανονιστικό πλαίσιο για τις λεγόμενες «Νέες Γενετικές Τεχνικές» (NGT),: μεγάλο μέρος των φυτών που παράγονται με αυτές τις τεχνικές θα θεωρείται ισοδύναμο με τις συμβατικές ποικιλίες και, ως εκ τούτου, θα εξαιρείται από τις υποχρεώσεις σήμανσης, αξιολόγησης κινδύνου και περιβαλλοντικής παρακολούθησης. Οι αγροτικές, βιολογικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις καταδικάζουν ανεπιφύλακτα τη συμφωνία, καταγγέλλοντας την απουσία επαρκούς παρακολούθησης των επιπτώσεων στην υγεία και τη βιοποικιλότητα, τους σοβαρούς κινδύνους για τον βιολογικό τομέα και την πλήρη απουσία περιορισμών στην υπερδύναμη των πολυεθνικών εταιρειών σπόρων.
Μετά από διαπραγματεύσεις που κράτησαν πάνω από δύο χρόνια, η ΕΕ https://www.consilium.europa.eu/.../new-genomic.../ καθόρισε μια σαφή ταξινόμηση: οι ΝΓΤ θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες, ΝΓΤ-1 και ΝΓΤ-2. Τα φυτά της κατηγορίας ΝΓΤ-1 – τα οποία περιλαμβάνουν προϊόντα εργαστηρίου που θεωρούνται ισοδύναμα με τα φυσικά, με ελάχιστες τροποποιήσεις στο γονιδίωμα – θα αντιμετωπίζονται ως συμβατικά φυτά. Για αυτά δεν θα υπάρχει υποχρέωση επισήμανσης ή ιχνηλασιμότητας, ούτε άλλα περιοριστικά μέτρα. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτει σήμερα το 94% των νέων ΓΤΟ που βρίσκονται σε φάση μελέτης. Οι ποικιλίες που κατατάσσονται ως ΝΓΤ-2, δηλαδή εκείνες με τροποποιήσεις που υπερβαίνουν ένα αυθαίρετο όριο 20 νουκλεοτιδίων ή με χαρακτηριστικά που ενδέχεται να είναι ευαίσθητα – όπως αντοχή στα ζιζανιοκτόνα ή εντομοκτόνα – θα εξακολουθήσουν να υπόκεινται στην ισχύουσα νομοθεσία για τους ΓΤΟ: άδειες, έλεγχοι, ετικέτες ενημέρωσης.
Τα κράτη μέλη θα έχουν επίσης το δικαίωμα να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν την καλλιέργεια στο έδαφός τους. Σύμφωνα με τις κοινοτικές αρχές και ορισμένους εκπροσώπους του αγροτικού κόσμου, η κίνηση αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για την ανανέωση και τον εκσυγχρονισμό του ευρωπαϊκού αγροτικού τομέα: οι νέες ποικιλίες θα είναι πιο ανθεκτικές στο περιβαλλοντικό στρες, όπως η ξηρασία ή οι πλημμύρες, και ανεκτικές στις όλο και πιο δύσκολες συνθήκες που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, θα απαιτούν μικρότερη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, με οφέλη για τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα της αγροδιατροφικής παραγωγής.
Ωστόσο, η απόφαση https://data.consilium.europa.eu/.../ST-6426-2025.../en/pdf προκάλεσε την ανησυχία πολλών ενώσεων βιολογικής γεωργίας, περιβαλλοντολόγων και προστασίας των οι οποίες χαρακτηρίζουν τη συμφωνία ως σοβαρό βήμα οπισθοδρόμησης για την προστασία της βιοποικιλότητας, του περιβάλλοντος και της επισιτιστικής κυριαρχίας. «Οι ΝΓΤ είναι ΓΤΟ και ως τέτοιες πρέπει να ρυθμιστούν», εξηγεί η FederBio, η οποία καλεί την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να απορρίψει την πρόταση και τις κυβερνήσεις να την απορρίψουν. Το κεντρικό σημείο των επικρίσεων αφορά την απελευθέρωση των NΓΤ-1: η εξαίρεση από τη ρύθμιση των φυτών που έχουν παραχθεί με γενετικές τεχνικές, χωρίς υποχρεώσεις σήμανσης και ιχνηλασιμότητας, σημαίνει ότι ανοίγει ο δρόμος για τη διάδοση σε μεγάλη κλίμακα ποικιλιών που ενδέχεται να κατοχυρωθούν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Οι νέοι κανόνες θα ευνοήσουν, τις πολυεθνικές εταιρείες, επιτρέποντάς τους να κατοχυρώσουν με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τους σπόρους. Αυτό θα θέσει σε κίνδυνο την πιστοποίηση των παραγωγών βιολογικών ή τροφίμων που δεν περιέχουν Οργανισμούς Γενετικά Tροποποιημένους και να θέσει σε κίνδυνο τις παραδοσιακές και τοπικές ποικιλίες, που αποτελούν βασικό στοιχείο της αγροτικής βιοποικιλότητας. Η γενετική μόλυνση των χωραφιών δεν θα ήταν πλέον ελεγχόμενη και οι συμβατικές ή βιολογικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις θα κινδύνευαν να χάσουν τη θέση τους και την εμπιστοσύνη της αγοράς. Επίσης,υπάρχει ένα πρόβλημα διαφάνειας και επιβαρύνσεων: σε περίπτωση περιβαλλοντικών ή υγειονομικών ζημιών, οι επιχειρήσεις που διαθέτουν στην αγορά προϊόντα NΓΤ-1 θα μπορούσαν να αποφύγουν τους ελέγχους ή τις ευθύνες, καθιστώντας δύσκολη την ιχνηλασιμότητα και την προστασία των καταναλωτών.
Η συμφωνία πρέπει ακόμη να εγκριθεί επίσημα: το κείμενο θα υποβληθεί σε ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα επικυρωθεί από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν οι πλειοψηφίες είναι σταθερές. Εάν τεθεί σε ισχύ, ο νέος κανονισμός θα αλλάξει ριζικά το πρόσωπο της γεωργίας στην Ευρώπη αφού θα υπάρξουν κρίσιμα σενάρια για τη βιολογική γεωργία, τη βιοποικιλότητα, την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων και τη διαφάνεια προς τους καταναλωτές. Η ήδη έντονη συζήτηση κινδυνεύει να ενταθεί. Για πολλές ενώσεις, το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει: ζητούν να απορριφθεί ο κανονισμός ή τουλάχιστον να αναθεωρηθεί στα ευρωπαϊκά κοινοβούλια πριν από οποιαδήποτε τελική έγκριση. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο κανονιστικό αλλά αφορά το ίδιο το μέλλον των τροφίμων που καλλιεργούμε και τρώμε.
