Από την εφημερίδα CORRIERE DELLA SERA, 05/01/2015
της LucreziaReichlin
Οι κινήσεις που τα θεσμικά όργανα και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα κάνουν για
να αντιμετωπίσουν το πιθανό αίτημα της ελληνικής για επαναδιαπραγμάτευση του
χρέους έχουν μεγάλη σημασία για να δούμε αν οι οικονομίες της ΕΕ θα βγουν από τη
στασιμότητα το 2015 και την εξέλιξη του
ενιαίου νομίσματος. Η Ιταλία θα πρέπει επομένως να έχει τα μάτια της ανοιχτά:η
άποψη που τελικά θα επικρατήσει στον τρόπο αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης
θα σηματοδοτήσει το μέλλον όλων, όχι μόνο των Αθηνών.
Από διαρροές που δημοσιεύει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel,η Άνγκελα Μέρκελ εξετάζει το
σενάριο μιας ελληνικής εξόδου από το ευρώ αντί να κάνει νέες παραχωρήσεις στο
χρέος. Ένα βήμα αυτού του είδους από το Βερολίνο θα αποτελούσε έκπληξη - και δεν
είναι σύμπτωση που χθες κυβερνητικές πηγές αρνήθηκαν μια αλλαγή πλεύσης.
Παρά
την πρόοδο που έχει επιτευχθεί από το 2010 μέχρι σήμερα, στην πραγματικότητα, είναι
εξωπραγματικό να πιστεύουμε ότι η ευρωζώνη δεν είναι εκτεθειμένη σε μια οικονομική
και πολιτική κρίση σε περίπτωση "Grexit".
Δύσκολο να πιστέψει κανείς
ότι η Γερμανία δεν φοβάται αυτήν την προοπτική.Αντίθετα,ερμηνεύω αυτές τις
διαρροές από την Καγκελαρία ως ένα σήμα: Η Γερμανία δεν είναι διατεθειμένη να
δεχθεί, ακόμη και μπροστά στον εκβιασμό μιας εξόδου από τη ζώνη του
ευρώ,μια σημαντική περικοπή του χρέους που έχει συνάψει η Αθήνα με τα ευρωπαϊκά
θεσμικά όργανα, ειδικά με την κεντρική τράπεζα.
Η άρνηση πληρωμής του χρέους
προς κράτη και δημόσιους φορείς (που είναι τώρα το 8o% του συνολικού) και όχι
με τους ιδιώτες, όπως συνέβη κατά την προηγούμενη αναδιάρθρωση που μείωσε το ελληνικό
χρέος περίπου 100 δις - θα σήμαινε de facto την έξοδο της Ελλάδας: όχι εξαιτίας
της τιμωρητικής στάσης των Γερμανών, αλλά επειδή θα έκανε την ΕΚΤ να μην δεχθεί
περισσότερες ελληνικό χρέος ως εγγύηση για τη χρηματοδότηση στις συναλλαγές της
με τις τράπεζες.
Αυτή είναι πραγματικά η πρόθεση του Αλέξη Τσίπρα; Πιστεύω ότι το ανερχόμενο
αστέρι της ελληνικής Αριστεράς γνωρίζει ότι μια τέτοια θέση θα ήταν
αυτοκτονική.Αντίθετα,ο στόχος του είναι να γίνει μια διαπραγμάτευση που θα ξεκινά
από την αναγνώριση ότι ο συνδυασμός διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και
δημοσιονομικής εξυγίανσης έχει αποδειχθεί αποτυχημένος. Παρά τη διαφωνία τους με
τις λαϊκιστικές πτυχές του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ, με αυτό το μήνυμα συμφωνούν
πάρα πολλοί παρατηρητές διαφορετικού υπόβαθρου και πολιτικής προέλευσης.
Ένα παράδειγμα είναι η ομιλία τον περασμένο Ιούνιο του Benjamin Friedman στην
Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών.Ο καθηγητής νομισματικής οικονομίας στο
πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ υποστήριξε ότι στη ρίζα της ευρωπαϊκής στασιμότητας βρίσκεται
η αποτυχία των στρατηγικών του δημόσιου χρέους. Αναφερόμαστε στο πρόβλημα που
δημιουργείται από το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν συνάψει ένα
χρέος που δεν θα μπορέσουν να αποπληρώσουν.Μια ανάλυση με την οποία συμφωνούμε πολλοί σήμερα .
Οι δυσκολίες στην αντιμετώπιση του θέματος είναι αντικειμενικές. Στη βάση τους ,
οι ιδιαιτερότητες της κατάστασης στην ευρωζώνη, σε μια περιοχή όπου το χρέος
ενός κράτους μέλους είναι σε ένα νόμισμα που αυτό το κράτος δεν έχει το
δικαίωμα να τυπώσει. Σε αυτή την ιδιαιτερότητα,να προστεθεί ότι τώρα το
χρέος των κρατών που κινδυνεύουν περισσότερο βρίσκονται στα χέρια θεσμικών επενδυτών
και ιδιαίτερα της ΕΚΤ.
Ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη έχει προχωρήσει μέχρι σήμερα δεν πείθει.
Επιβλήθηκαν κανόνες δημοσιονομικής εξυγίανσης πολύ σφιχτοί, δαιμονοποιώντας
κάθε πολιτική δύναμη που διαφωνούσε με τη γραμμή της λιτότητας και αφήνοντας στην
Κεντρική Τράπεζα το μονοπώλιο των πολιτικών διαχείρισης της ζήτησης. Μια
δυναμική που υποβάλλει την ΕΚΤ σε πιέσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο
την ίδια της την αξιοπιστία.
Το να βρεθεί μια λύση διαφορετική, που θα περιλαμβάνει μια συμφωνία για το
χρέος που θα μπορέσει να ελαφρύνει την πίεση που δέχεται η οικονομία χωρίς
κραδασμούς της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της Ένωσης, δεν είναι καθόλου
απλό. Το να δεχθούμε πάντως ότι το μέλλον της ευρωζώνης υπαγορεύεται
αποκλειστικά από τα συμφέροντα των πιστωτών σημαίνει να σ’ αυτά τα
συμφέροντα υποτάσσεται η ανάπτυξη των οικονομιών όλων των χωρών της Ένωσης.
Με τον Αλέξη Τσίπρα θα υπάρξει διαπραγμάτευση, η οποία πιθανότατα έχει
ήδη ξεκινήσει και είναι σημαντικό για την ΕΕ, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των
κυβερνήσεων να συνοδεύονται από μια ισχυρή και πολύπλευρη πρωτοβουλία, που θα καταφέρει
να θέσει τις βάσεις μιας νέας συμφωνίας μεταξύ οφειλετών και πιστωτών.
Μια συμφωνία
που θα προβλέπει την εξαγορά μέρους του χρέους, αλλά θα συνδέεται με φιλόδοξες
μεταρρυθμίσεις και το συντονισμό νομισματικών/δημοσιονομικών πολιτικών σε
ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή η συμφωνία θα πρέπει να ξεκινά από την παραδοχή ότι η
κρίση χρέους είναι αποτέλεσμα της εθελοντικής συμπεριφοράς και των δύο πλευρών
(πιστωτές και οφειλέτες) και ότι η λύση δεν θα πρέπει να τιμωρεί μόνο τη μία πλευρά
(τον οφειλέτη).
Όπως μας υπενθυμίζει ο Friedman στην ομιλία του, η αρχή αυτή έχει
αναγνωριστεί πάνω από ένα αιώνα και είναι η έννοια της limited liability, της
περιορισμένης ευθύνης (σύμφωνα με την οποία η οικονομική ευθύνη μιας οντότητας θα
πρέπει να περιορίζεται σε ένα προσυμφωνημένο ποσό). Η αρχή αυτή, η οποία καθιστά
την ανάπτυξη κοινό συμφέρον και των δύο πλευρών, υιοθετήθηκε στη διάσκεψη του
Λονδίνου το 1953.
Τότε, οφειλέτρια χώρα ήταν η Γερμανία, η οποία πέτυχε να
μειώσει τόσο το 50% του χρέους της, της δεκαετίας του 20 και το οποίο δεν πλήρωσε
την επόμενη δεκαετία, όσο και τα δανεικά από τις ΗΠΑ μετά τον πόλεμο. Σήμερα η
Γερμανία, που έγινε και πάλι η ηγέτιδα δύναμη στην Ευρώπη, θα έπρεπε να πάρει
η ίδια την πρωτοβουλία για μια διάσκεψη για το ευρωπαϊκό χρέος με βάση την
ίδια αρχή. Να κάνω μια πρόβλεψη; Όχι, προς το παρόν, πρόκειται μόνο για
μια δική μου ευχή. Μια καλή ευχή, όμως, που θα μετατρέψει το 2015 σε έτος της
αλλαγής.
