Νέος ερευνητής, όταν έγραφα μια σειρά λημμάτων για την Εγκυκλοπαίδεια του Μικρασιατικού Ελληνισμού ήρθα αντιμέτωπος με ένα πρόβλημα που μέχρι τότε το γνώριζα σε θεωρητικό επίπεδο. Μελετώντας την περίπτωση τριών χωριών της Προύσας (Τσάμλιτζα, Τσεσνεϊρι, Τσαμπάζι) διαπίστωσα ότι ο πληθυσμός τους ήταν ελληνικός αλλά η προφορική παράδοση είχε διατηρήσει τη μνήμη της προέλευσής τους: οι κάτοικοι είχαν έρθει εκεί από τα Άγραφα στα τέλη του 18ου αιώνα! Οι άνθρωποι αυτοί όταν εκδιώχθηκαν λόγω Μικρασιατικής καταστροφής, ως "πρόσφυγες" δηλαδή, κατέληξαν οι περισσότεροι στα δικά μας χωριά της Νιγρίτας, και στο δικό μου χωριό.
Η περίπτωση των τριών χωριών δεν ήταν εξαίρεση: ήταν στην πραγματικότητα ο κανόνας. Αυτό λοιπόν που συνέβη σε χιλιάδες ανθρώπους αυτή την εποχή είναι ότι από μετανάστες (εσωτερικοί και εξωτερικοί) κατέληξαν πρόσφυγες.
Στην πραγματικότητα μεγάλο τμήμα της δημογραφικής ανάπτυξης του μικρασιατικού Ελληνισμού των παραλίων οφειλόταν στην εσωτερική μετανάστευση μέσα στην αυτοκρατορία (από ορεινές περιοχές της Ηπείρου και της Στερεάς). Και όταν η αυτοκρατορία θα αρχίσει να αποσυντίθεται θα έχουμε το φαινόμενο της μετανάστευσης από το ελληνικό κράτος στην αυτοκρατορία: η Σμύρνη, το Αϊβαλί, η Αλικαρνασσός ήταν γεμάτα από νησιώτες των φτωχών Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων, που δεν είχαν καμία τύχη σε ένα κράτος περιορισμένο στην νότια άκρη της Βαλκανικής. Η εθνική αφήγηση όταν περιγράφει την κατάρρευση του 1922, την περιγράφει συνήθως ως κατάρρευση ενός κόσμου σταθερού.
Στην πραγματικότητα πολύ λίγο έχουν μελετηθεί οι δημογραφικές ροές αυτής της περιόδου, η κατανομή "επήλυδων" και "ιθαγενών", η πολιτική τους στάση απέναντι στο πρόβλημα του "Εθνικού Διχασμού".
Το ζήτημα αυτό είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση των
"αποσιωπήσεων" που επιβάλλουν οι επετειακές συζητήσεις. Και όπως στην
περυσινή "νικηφόρα" επέτειο τις σιωπές τις επέβαλλε η ανάγκη να
επιβεβαιωθεί η ομαλή μετάβαση από την αυτοκρατορία στο εθνικό κράτος, φέτος, η
μάλλον υποτονική συζήτηση για το τι συνέβη πράγματι στη Μικρά Ασία στις αρχές
του 20ου αιώνα, έχει ως στόχο την ανάγκη να αποσιωπηθούν οι
"ανωμαλίες" της αυτοκρατορικής εποχής. Θρίαμβοι και καταστροφές σε
αγαστή συνεργασία μιας ομαλοποιημένης ιστορικής αφήγησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου