Νομιμοποίηση αυθαιρέτων πάνω στο κύμα

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΑΛΙΟΣ

Η κατεδάφιση αυθαιρεσιών ξενοδοχείων επάνω στο κύμα –όπως η εικονιζόμενη στην Ανάβυσσο– δύσκολα θα επαναληφθεί. Σχέδιο νόμου της κυβέρνησης οδηγεί στη νομιμοποίηση κάθε είδους παρανομίας, αν έχει «λειτουργική συνέχεια» με νόμιμη επιχείρηση.

Είναι ένας δρόμος χωρίς επιστροφή, που θα αφήσει για πάντα το αποτύπωμά του στις ακτές μας. Με τις προτεινόμενες σε σχέδιο νόμου διατάξεις, η πολιτεία καταρρίπτει την τελευταία κόκκινη γραμμή της νομοθεσίας και επιτρέπει τη γενικευμένη νομιμοποίηση δημόσιων αλλά και ιδιωτικών αυθαιρεσιών στον αιγιαλό και στην παραλία.

Οι διατάξεις είναι σαφώς προσανατολισμένες στην «εξαφάνιση» αυθαιρεσιών από μεγάλες τουριστικές μονάδες και εταιρείες στον χώρο της ενέργειας, μια επιλογή σαφώς διαφοροποιημένη από τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες περί άμεσης κατεδάφισης όλων των αυθαιρέτων στους αιγιαλούς.

Οι διατάξεις για τον αιγιαλό, που παρουσιάστηκαν προ ημερών στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, περιλαμβάνονται σε σχέδιο νόμου που πρόκειται να κατατεθεί άμεσα στη Βουλή. Το ενδιαφέρον είναι ότι πρόκειται για διατάξεις πολύ πιο ευνοϊκές για τους παρανομούντες από τις αντίστοιχες που είχαν παρουσιαστεί το 2014, αλλά δεν έφθασαν ποτέ στη Βουλή λόγω της γενικής κατακραυγής. Πιο συγκεκριμένα:

• Δίνεται η δυνατότητα νομιμοποίησης κάθε είδους αυθαιρέτου που ανεγέρθηκε στον αιγιαλό ή στην παραλία (ή στην όχθη και παρόχθια ζώνη ποταμού ή λίμνης) από οποιαδήποτε επιχείρηση είχε λάβει ενίσχυση από αναπτυξιακό νόμο και είχε συμβληθεί με το Δημόσιο, τον ΕΟΤ ή έναν φορέα Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η διάταξη αυτή είναι εξαιρετικά διασταλτική γιατί ενισχύσεις αυτού του είδους μπορεί να έχει λάβει σχεδόν οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα σε παραθαλάσσια περιοχή, είτε αφορά τη βιομηχανία είτε την παροχή υπηρεσιών (λ.χ. ξενοδοχεία).

Για τη νομιμοποίηση αρκεί μια απλή απόφαση του υπουργού Οικονομικών και του εκάστοτε συναρμόδιου υπουργού (ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας). Το ενδιαφέρον είναι ότι θα ζητείται και η γνώμη του υπουργείου Περιβάλλοντος για την τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας για μια δραστηριότητα... εξ ορισμού παράνομη. Το σχέδιο νόμου θέτει ως κόκκινη γραμμή για την ανέγερση των προς νομιμοποίηση κατασκευών την 28η Ιουλίου 2011, ημερομηνία που θέτουν οι τρεις νόμοι για τα αυθαίρετα (που μέχρι σήμερα εξαιρούν τα αυθαίρετα στον αιγιαλό). Μετά το «συγχωροχάρτι» του υπουργού, η δραστηριότητα που ασκούνταν παράνομα θα μπορεί να συνεχιστεί κανονικά. Η διάταξη αυτή ουσιαστικά αφορά την πλειονότητα όσων ξενοδοχείων βρίσκονται σε παράκτιες περιοχές και έχουν «επεκτείνει» τις εγκαταστάσεις τους μέχρι το κύμα είτε με τσιμέντωμα για την κατασκευή συνοδευτικών εγκαταστάσεων (μπαρ, γήπεδα κ.λπ.) είτε μέσω επιχώσεων και παράνομων διαμορφώσεων. Επομένως, κάθε είδους διαχρονικές παρανομίες θα παγιωθούν, αλλάζοντας την εικόνα του αιγιαλού, ενός κοινόχρηστου αγαθού, για πάντα.

• Η νομιμοποίηση μπορεί να αφορά και τα αυθαίρετα που... θα χτιστούν στο μέλλον. «Κατά παρέκκλιση από κάθε γενική ή ειδική διάταξη, μπορούν να εξαιρούνται από την κατεδάφιση με απόφαση του υπουργού Οικονομικών έργα που κατασκευάστηκαν μετά την 28.7.2011, αν αφορούν: αα) έργα και δραστηριότητες που εξυπηρετούν σκοπούς Εθνικής Αμυνας και ασφάλειας, ββ) έργα εθνικής σημασίας, γγ) έργα υποδομής δικτύων κοινής ωφελείας, συμπεριλαμβανομένων των έργων ΑΠΕ, δδ) έργα του διεθνούς, εθνικού και επαρχιακού οδικού δικτύου καθώς και δημοτικές οδούς, εε) έργα που αποτελούν οργανικό ή λειτουργικό σύνολο με νομίμως κατασκευασθέν έργο». Με την τελευταία αυτή διάταξη απαλείφεται ουσιαστικά κάθε περιορισμός ως προς το είδος της παράνομης δραστηριότητας, εφόσον είναι κομμάτι... μιας παρακείμενης νόμιμης.

    

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα επιτρεπόταν η νομιμοποίηση ανάλογων κατασκευών μόνο για λόγους εθνικής άμυνας ή ασφάλειας, ενώ κατά καιρούς νομιμοποιούνταν με «φωτογραφικές» διατάξεις συγκεκριμένα έργα. Παράδειγμα, πριν από ένα μήνα νομιμοποιήθηκε με τον ν. 4599 ένας παραλιακός δρόμος στη Φθιώτιδα και ένας στη Λέσβο.

Γενικά, το σχέδιο νόμου δείχνει απόλυτα προσανατολισμένο στην εξυπηρέτηση παρανομιών που έχουν εκτελεστεί είτε από ξενοδοχεία είτε –κυρίως– από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ενέργειας. Η έκταση των ειδικών ρυθμίσεων για τις τελευταίες (για συνοδά έργα, καλώδια μεταφοράς ρεύματος, ΑΠΕ κ.ά.) δείχνει την έκταση της παρανομίας στην οποία λειτουργούν μέχρι σήμερα.

Παραχώρηση νησίδων

Στο ίδιο σχέδιο νόμου περιλαμβάνεται μια άσχετη διάταξη, για την παραχώρηση νησίδων, βραχονησίδων, υφάλων, σκοπέλων και αβαθών θαλάσσιων εκτάσεων, καθώς και «του συνεχόμενου αιγιαλού και της παραλίας» (μια ασαφής αναφορά). Oπως προβλέπεται, επιτρέπεται η παραχώρησή τους για την εξυπηρέτηση τουριστικών, ενεργειακών ή αγροτικών δραστηριοτήτων και σκοπών «ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας». Η δραστηριότητα δεν θα πρέπει να αντίκειται στον χωροταξικό σχεδιασμό ή διατάξεις προστασίας του περιβάλλοντος. Ο ιδιώτης θα μπορεί να εκτελέσει έργα στις ευαίσθητες αυτές περιοχές.

Τέλος, προβλέπεται μια έκτακτη διαδικασία για την εκτέλεση έργων σε περιπτώσεις διάβρωσης. Το ανησυχητικό είναι ότι τη διαδικασία μπορεί να κινεί και ιδιώτης, με μια έγκριση από την Περιφέρεια.

Λιγότερη παραλία για ξαπλώστρες

Παράλληλα με τη νομιμοποίηση κάθε είδους παρανομίας, το σχέδιο νόμου προβλέπει σειρά αλλαγών στη διαδικασία παραχώρησης της εκμετάλλευσης αιγιαλών και παραλιών από ιδιώτες. Οι περισσότερες είναι στη σωστή κατεύθυνση, όπως η θέσπιση ανώτατου ορίου 300 τ.μ. στο εμβαδόν κάθε παραχώρησης και ανώτατου ποσοστού 40% στο κομμάτι μιας ακτής που θα καταληφθεί από ξαπλώστρες. Μερικές από τις ρυθμίσεις, βέβαια, έχουν... χιουμοριστικό χαρακτήρα: για παράδειγμα, ότι οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα τις ομπρέλες και τις ξαπλώστρες ενός επιχειρηματία που έχει εμφανώς κάνει υπέρβαση της αδείας του ή η πρόβλεψη για καταβολή αντιτίμου στο κράτος για «εκδηλώσεις κοινωνικού χαρακτήρα» σε παραλίες.

Συνοπτικά:

• Επεκτείνεται η έννοια της κοινοχρησίας και στον παλαιό αιγιαλό (που σήμερα θεωρείται ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου). Αυτό σημαίνει ότι οικόπεδα του Δημοσίου στον παλαιό αιγιαλό δεν θα μπορούν να πωληθούν. Ορίζεται ρητώς ότι από τη διάταξη δεν θίγονται ήδη κτηθέντα ιδιωτικά ιδιοκτησιακά δικαιώματα και ισχύουσες συμβάσεις παραχώρησης.

• Για πρώτη φορά ορίζονται ως ελάχιστο πλάτος παραλίας τα 30 μέτρα. Πρόκειται για μια θετική διάταξη, καθώς μέχρι σήμερα προβλεπόταν μόνο το ανώτατο όριο των 50 μέτρων (ελλείψει κατώτατου, η ερμηνεία των Επιτροπών Χάραξης ήταν συχνά... απογοητευτικές).

• Ορίζεται ότι η κάθε παραχώρηση σε ιδιώτη δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 300 τ.μ. (μέχρι σήμερα δεν υπήρχε συγκεκριμένος περιορισμός).

• Το ποσοστό μιας παραλίας που παραχωρείται για ομπρελοκαθίσματα δεν μπορεί να υπερβαίνει το 40%, μη υπολογιζόμενου του χώρου που είναι δυσπρόσιτος και μη αξιοποιήσιμος. Το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 30% στις περιοχές Natura.

• Ο ιδιώτης στον οποίο παραχωρείται η έκταση πρέπει να αναρτά σε εμφανές σημείο πινακίδα με το σχέδιο και τη φωτογραφία του χώρου, ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτή από πολίτες τυχόν παραβίαση των ορίων. «Σε περίπτωση παραβίασης των ορίων της παραχώρησης, επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του καθ’ υπέρβασιν καταληφθέντος χώρου», υποστηρίζει το σχέδιο νόμου, μια πρακτική που προφανώς οι συντάκτες του δεν επιχείρησαν ποτέ να δοκιμάσουν.

• Για πρώτη φορά επιτρέπεται τοποθέτηση πλωτής πλατφόρμας έως 50 τ.μ. σε λίμνες, ακόμα και αυτές «το νερό των οποίων προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση», για εποχική χρήση (έως 6 μήνες). Στη θάλασσα επιτρέπεται έως 100 τ.μ.

• Για πρώτη φορά ορίζεται πλαίσιο για συστήματα φουσκωτών θαλάσσιων μέσων αναψυχής, που μέχρι σήμερα λειτουργούσαν σε καθεστώς ημιπαρανομίας.

• Κάθε παράκτιος δήμος πρέπει να έχει τουλάχιστον μία παραλία προσβάσιμη από ΑΜΕΑ.

• Θα πρέπει να καταβάλλεται αντάλλαγμα για τη χρήση αιγιαλού και παραλίας και «τη διεξαγωγή γαμήλιων τελετών και εκδηλώσεων κοινωνικού χαρακτήρα». Η ρύθμιση είναι μάλλον ασαφής ως προς το δεύτερο σκέλος αλλά και το... από πόσα άτομα και πάνω λογίζεται κοινωνική μια εκδήλωση. Το ίδιο προβλέπεται και «για τις ανάγκες λήψης με οπτικοακουστικά μέσα», μια επίσης προβληματική αναφορά, καθώς αιγιαλός και παραλία είναι δημόσιοι, κοινόχρηστοι χώροι.

• Ο νέος «τιμοκατάλογος» για τη χρήση αιγιαλών και παραλιών θα καθοριστεί με νεότερη απόφαση του υπουργείου Οικονομικών. Πάντως, ορίζεται ότι από τις μισθώσεις, το 60% θα πηγαίνει στον δήμο και το 40% στο Δημόσιο.

• Επιτρέπεται η παραχώρηση δικαιώματος χρήσης παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου και πυθμένα και υπεδάφους του βυθού για έρευνες ενεργειακών αποθεμάτων.

  

Η ρύθμιση του 2014 που αποσύρθηκε λόγω κατακραυγής

Στο κενό έχουν πέσει οι προηγούμενες απόπειρες κυβερνήσεων να τροποποιήσουν προς το δυσμενέστερο τη νομοθεσία του 2001 για τον αιγιαλό. Η πιο πρόσφατη προσπάθεια ήταν το 2014, ξανά σε προεκλογική περίοδο. Η ρύθμιση δεν έφθασε στη Βουλή, μετά τη συλλογή 110.000 υπογραφών διαμαρτυρίας από πολίτες και τη διαφοροποίηση επιφανών βουλευτών του τότε κυβερνώντος κόμματος. Ανάλογη τύχη είχε και η προηγούμενη προσπάθεια, το 2006.

Ηταν Μεγάλη Πέμπτη 17 Απριλίου του 2014, όταν η τότε κυβέρνηση «ανέβασε» στον ιστότοπο opengov.gr σχέδιο νόμου για την τροποποίηση της νομοθεσίας για τον αιγιαλό. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν ήταν τυχαία, όμως το νομοθέτημα πέρασε κάθε άλλο παρά απαρατήρητο.

Το σχέδιο νόμου παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με αυτό που καταθέτει η σημερινή κυβέρνηση. Προέβλεπε τη δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαίρετων κατασκευών (έναντι οικονομικού ανταλλάγματος) που βρίσκονται στον αιγιαλό και στην παραλία, που χρησιμοποιούνται όχι για κατοικία, αλλά για επιχειρηματικούς σκοπούς. Επίσης, διευκόλυνε τη δημιουργία μόνιμων κατασκευών από ιδιώτες για οιονδήποτε επιχειρηματικό σκοπό. Μοναδική προϋπόθεση ήταν η παραχώρηση «να κρίνεται απολύτως απαραίτητη για την επίτευξη του σκοπού» από τον γενικό γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Τέλος, το σχέδιο νόμου προέβλεπε την αφαίρεση όλων των περιορισμών στην έκταση που μπορεί να παραχωρηθεί σε απλή χρήση. Στην ισχύουσα νομοθεσία απαγορεύεται η παραχώρηση έκτασης μεγαλύτερης των 500 τ.μ., ενώ υπάρχει υποχρέωση δημιουργίας ελεύθερων «ζωνών» 100 μέτρων.

Από την πρώτη στιγμή περιβαλλοντικές οργανώσεις και επιστημονικοί φορείς αντέδρασαν ενάντια στο δρομολογούμενο νομοθέτημα, υποστηρίζοντας ότι είναι αντίθετο στη συνταγματική επιταγή και καταστρεπτικό για τον πιο σημαντικό κοινόχρηστο πόρο της χώρας μας. Αυτό που ήταν αξιοσημείωτο για την περίοδο εκείνη ήταν η αντίδραση των πολιτών. Η σελίδα «ΣΤΟΠ στην καταστροφή των ελληνικών αιγιαλών» στο Facebook μάζεψε χιλιάδες μέλη σε ελάχιστο χρόνο, συλλέχθηκαν 110.000 ψηφιακές υπογραφές πολιτών που ζητούσαν την απόσυρση του σχεδίου νόμου, ενώ επιφανείς βουλευτές της τότε κυβέρνησης (όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, η Ντόρα Μπακογιάννη, η Φωτεινή Πιπιλή) διαχώρισαν τη θέση τους και ζήτησαν την απόσυρση του σχεδίου νόμου.

Τελικώς το κείμενο κατατέθηκε στη Βουλή, αλλά αποσύρθηκε υπό τη γενική κατακραυγή. «Πάσα κατασκευή ή εγκατάσταση στις ακτές συγχωρείται μόνον για λόγους δημοσίου συμφέροντος, δεόντως τεκμηριωμένου, και ουδέποτε χάριν ιδιωτικών συμφερόντων. Υπό το φως των ανωτέρω, κάθε σχετική επέμβαση αποτελεί ειδικό μέτρο που επιβάλλεται επιτρεπτώς μόνον κατόπιν πλήρως τεκμηριωμένης μελέτης, στο πλαίσιο ορθολογικού σχεδιασμού υπαγορευόμενου από χωροταξικά κριτήρια, συμφώνως προς την ιδιομορφία, τη φυσιογνωμία και τις ανάγκες κάθε περιοχής», ανέφερε τότε το Επιστημονικό Συμβούλιο της Βουλής.

Το κυριότερο, όμως, ήταν πως οι διατάξεις του 2014 έδειξαν την απόσταση του νομοθέτη όχι μόνο από τις επιταγές της επιστήμης για την προστασία των παράκτιων περιοχών αλλά και από το κοινό αίσθημα για την ιδιοκτησία και την προστασία των ελληνικών ακτών και παραλιών. Κάτι που επαναλαμβάνεται σήμερα.

[--->]