Δωρεάν χιλιάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις για τη διάδοση της γνώσης

(Καλώς ήρθατε στο Pirate Bay των επιστημών!)
της Φιόνα Μακ Ντόναλντ
Μετάφραση: Αλίκη Κοσυφολόγου

Μια ερευνήτρια από την Ρωσία έχει πετύχει να κάνει ανοιχτή και δωρεάν την διαδικτυακή πρόσβαση σε περισσότερα από 48 εκατομμύρια άρθρα – σχεδόν στο σύνολο τους αξιολογημένα και ήδη δημοσιευμένα-. Και τώρα αρνείται να «κατεβάσει» το site, παρά το ότι αγωγή έχει κατατεθεί εναντίον της από την Elvesier, μία από τις μεγαλύτερες εκδοτικές εταιρίες παγκοσμίως.

Για εσάς που δεν το έχετε χρησιμοποιήσει ακόμη, το site για το οποίο γίνεται τόσος λόγος είναι το Sci-Hub, και θα μπορούσε να περιγραφεί ως το  Pirate Bay του κόσμου των επιστημών. Φτιάχτηκε το 2011 από την νευροεπιστήμονα Alexandra Elbakyan, η οποία δυσφορούσε έντονα που δε μπορούσε να πληρώσει την πρόσβαση σε άρθρα που ήταν απαραίτητα για την συνέχιση της έρευνας της και από τότε έχει γίνει viral, με εκατοντάδες άρθρα να «κατεβαίνουν» από αυτό ημερησίως. Όμως, στο τέλος του περασμένου χρόνου αποφασίστηκε από το δικαστήριο της Νέας Υόρκης το site να «κατέβει»- μια απόφαση την οποία η  Elbakyan έχει αποφασίσει να πολεμήσει, ανοίγοντας με αφορμή το γεγονός αυτό μια συζήτηση αναφορικά με το ποιοι εν τέλει κατέχουν πραγματικά την επιστήμη.

«Η καταβολή αντίτιμου της τάξης  των $32, είναι κάτι τρελό όταν χρειάζεσαι να διαβάσεις δεκάδες ή εκατοντάδες τέτοια άρθρα για να κάνεις έρευνα.  Εγώ απέκτησα πρόσβαση σε αυτά τα κείμενα κάνοντας πειρατεία» είπε η Elbakyan στο Τorrent Freak πέρσι.  «Όλοι και όλες πρέπει να έχουν πρόσβαση στην γνώση ανεξάρτητα από το εισόδημα τους ή την επαγγελματική και κοινωνική τους ιδιότητα. Και αυτό είναι απολύτως νόμιμο».

Αν ακούγεται σαν μια μοντέρνα εκδοχή καθημερινής μάχης με χαρακτήρα Ρομπέν των Δασών, είναι γιατί με ένα τρόπο γι' αυτό πρόκειται. Όμως σε αυτή την ιστορία, δεν είναι μόνο οι φτωχοί  οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε επιστημονικά κείμενα - πλέον  οι εγγραφές σε Επιθεωρήσεις και Επιστημονικά Περιοδικά έχουν γίνει τόσο ακριβές που ακόμη και κορυφαία πανεπιστήμια όπως το Harvard και το Cornell  έχουν παραδεχτεί ότι δε μπορούν να πληρώνουν για αυτές. Ερευνητές και ερευνήτριες έχουν επίσης πάρει θέση- με 15.000 επιστήμονες να υποστηρίζουν το μποϊκοτάζ στις εκδόσεις  Elvesier για το ζήτημα των υπέρογκων αντίτιμων πρόσβασης στα κείμενα που θεσπίζουν.

Μη μας παρεξηγήσετε, οι εκδότες των περιοδικών έχουν κάνει επίσης αρκετό καλό- έχουν ενθαρρύνει την υψηλότερης ποιότητας έρευνα μέσα από την επιστημονική αξιολόγηση των κειμένων που παρέχουν και πριν το ίντερνετ έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην διάδοση της γνώσης.

Όμως τα τελευταία χρόνια είναι αμφίβολο αν βοηθούν ακόμη την πρόοδο της επιστήμης. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις η νοοτροπία ότι είτε κάτι δημοσιεύεται είτε χάνεται μπορεί κάποιες φορές να δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από λύσεις, με τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό επίδοξων εκδοτών να χρεώνουν τους ερευνητές ώστε να δημοσιεύουν την δουλειά τους - συχνά χωρίς να προβλέπουν διαδικασία επιστημονικής αξιολόγησης ή ακόμη και επιμέλειας αυτών των  άρθρων .

«Αισθάνονται υποχρεωμένοι να το κάνουν αυτό» έγραψε η  Elbakyan  σε ένα ανοιχτό γράμμα της  προς τον δικαστή της Νέας Υόρκης πέρσι. «Αν ένας ερευνητής ή μία ερευνήτρια θέλει να αναγνωριστεί και να εργαστεί στο αντικείμενο - εκείνος  ή εκείνη χρειάζεται να κάνει δημοσιεύσεις σε τέτοια περιοδικά».

Εκεί είναι που εμφανίζεται το Sci-Hub. Το site λειτουργεί σε δύο επίπεδα: Πρώτα από όλα, όταν αναζητάς ένα άρθρο, το Sci-Hub προσπαθεί αμέσως να το κατεβάσει από την φίλια πειρατική βάση δεδομένων LibGen. Αν αυτό δε λειτουργήσει, το Sci-Hub είναι ικανό να διαπεράσει την «πύλη» επιστημονικών άρθρων χάρη σε μια ευρύτατη γκάμα κωδικών πρόσβασης που έχουν δωριστεί από ανώνυμους ακαδημαϊκούς (σας ευχαριστούμε επιστήμονες – κατάσκοποι).

Αυτό σημαίνει ότι Sci-Hub μπορεί στιγμιαία να δώσει πρόσβαση σε κάθε άρθρο που δημοσιεύεται από τους «μεγάλους παίχτες» συμπεριλαμβανομένων και των  JSTOR, Springer, Sage, και Elsevier, και να το φέρει σε εσάς μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Τότε το site στέλνει αυτόματα ένα αντίγραφο του άρθρου στο LibGen, για να συμβάλλει στο μοίρασμα αυτής της αγάπης.

Είναι ένα ευφυέστατο σύστημα , όπως εξηγεί ο Simon Oxenham:

«Mονομιάς ένα δίκτυο έχει δημιουργηθεί που έχει μάλλον μεγαλύτερο επίπεδο πρόσβασης στην επιστημονική γνώση από κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα, ή ακόμη και κάποια κυβέρνηση, οπουδήποτε στον κόσμο. Το Sci-Hub αντιπροσωπεύει  το άθροισμα των αμέτρητων διαφορετικών πανεπιστημιακών προσβάσεων –κυρικολεκτικά- σε ένα κόσμο της γνώσης».

Όλα αυτά είναι ωραία και θετικά για τους χρήστες, όμως, όπως είναι αυτονόητο, οι μεγάλοι εκδότες να είναι εκνευρισμένοι. Τον τελευταίο χρόνο, ένα δικαστήριο της Νέας Υόρκης διατύπωσε ένσταση κατά του Sci- Hub, κλείνοντας την πρόσβαση στο  domain του (κάτι που η Elbakyan αντιμετώπισε αλλάζοντας την τοποθεσία), ενώ επίσης η Elsevier έχει μηνύσει το site για «ανεπανόρθωτη βλάβη» - μια υπόθεση την οποία οι ειδικοί προβλέπουν ότι εν τέλει θα κερδίσει η Elvesier με επιδίκαση αποζημίωσης που θα κυμαίνεται μεταξύ  $750 με $150,000 για κάθε άρθρο που είναι αντικείμενο πειρατίας.

Όμως η Elbakyan δεν εξαντλείται στο δικό της ζήτημα, έχει βγει δημόσια υποστηρίζοντας ότι στην  Elsevier ακολουθούν ένα παράνομο επαγγελματικό μοντέλο.

«Νομίζω ότι το επαγγελματικό μοντέλο της Elsevier είναι από μόνο του παράνομο» είπε στο Torrent Freak, αναφερόμενη στο άρθρο 27 της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών το οποίο επισημαίνει ότι «όλοι έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν ελεύθερα στην πολιτιστική ζωή της κοινότητας, να απολαμβάνουν τις τέχνες και να μοιράζονται την επιστημονική γνώση και τις θετικές της συνέπειες».

Επίσης εξηγεί ότι η συνθήκη στις ακαδημαϊκές εκδόσεις είναι διαφορετική από αυτή της μουσικής ή κινηματογραφικής βιομηχανίας, όπου η πειρατεία απομυζεί τους δημιουργούς. «Όλα τα άρθρα που βρίσκονται στο site μας έχουν γραφτεί από ερευνητές και ερευνήτριες που δεν παίρνουν χρήματα από αυτά που η Elvesier συγκεντρώνει. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από την μουσική ή κινηματογραφική βιομηχανία, όπου οι δημιουργοί παίρνουν αμοιβή από κάθε αντίγραφο που πωλείται», λέει.

Η Elbakyan ελπίζει ότι η νομική διαδικασία θα θέσει ένα νέο δεδομένο και θα κάνει σαφές στον επιστημονικό κόσμο με κάθε τρόπο σε ποιον πραγματικά ανήκουν οι ιδέες τους. «Αν η Elsevier καταφέρει να καταργήσει όλα μας τα πρότζεκτ ή να τα καταδικάσει στο σκοτάδι του διαδικτύου, αυτό θα αναδείξει ένα σημαντικό δεδομένο: ότι το κοινό στερείται το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στη γνώση» λέει. «Πρέπει να επικρατήσουμε της Εlvesier και των άλλων μεγάλων εκδοτικών οργανισμών και να τους δείξουμε ότι αυτό που κάνουν οι εμπορικές εταιρίες είναι θεμελιακά λανθασμένο».

Για να είμαστε δίκαιοι η Elbakyan προστατεύεται με κάποιο τρόπο γιατί βρίσκεται στη Ρωσία και δεν έχει περιουσία στις ΗΠΑ, οπότε ακόμη κι αν η Elvesier κερδίσει την αγωγή, θα είναι μάλλον κάπως δύσκολο για αυτούς να πάρουν τα λεφτά τους.

Σε κάθε περίπτωση, είναι μία τολμηρή κίνηση, και ενδιαφερόμαστε αρκετά να δούμε ποια θα είναι η έκβαση αυτής της αντιπαράθεσης – γιατί αν υπάρχει ένα πράγμα που σίγουρα αυτός ο κόσμος χρειάζεται, αυτό είναι περισσότερη επιστημονική γνώση. Στο μεταξύ, το Sci-Hub παραμένει σε λειτουργία και προσβάσιμο για τον καθένα και την καθεμία που θέλει να το χρησιμοποιήσει, κάτι που η Elbakyan δεν έχει πρόθεση να αλλάξει κάποια στιγμή σύντομα.

Πηγή: sciencealert.com 
[--->]