Η υπόθεση ενός “GREXIT”

 του Ζακ Σαπίρ

Μια ενδεχόμενη  έξοδος της Ελλάδας  από την Ευρωζώνη, με τη θέληση της  ή αν το επέβαλλαν οι  περιστάσεις, γίνεται όλο και πιο πιθανή από τις αρχές του επόμενου Ιούλιου. Το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση και το Eurogroup  κατέληξαν σε συμφωνία για τους επόμενους τέσσερις μήνες δεν αλλάζει τίποτα. Το ερώτημα θα προκύψει αναπόφευκτα όταν τεθεί το ζήτημα της ακύρωσης μέρους του χρέους, ή η αναδιάρθρωση του (στην πραγματικότητα, ένα μορατόριουμ  τριάντα περίπου ετών). Ωστόσο,όπως γνωρίζουμε  και τις δύο αυτές υποθέσεις τις έχει απορρίψει η Γερμανία. Επομένως, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε  τις  παραμέτρους του ελληνικού προβλήματος έτσι ώστε να έχουμε  μια ιδέα  τι σημαίνει «Grexit» .

Ο  δημοσιονομικός παράγοντας
Η πρώτη παράμετρος είναι  ο δημοσιονομικός παράγοντας. Λένε  ότι η Ελλάδα ζούσε  «πέρα από τις δυνατότητές της» και ότι πρέπει να «πληρώσει» τα λάθη του παρελθόντος της. Στην πραγματικότητα, αν κοιτάξει κανείς τα κρατικά έσοδα, θα δει  ότι, η κατάσταση στην Ελλάδα το 1995, δεν διέφερε  από  αυτή της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, και ότι μεταξύ 1995 και 2000  έκανε μια σημαντική προσπάθεια να φθάσει το επίπεδο της Ολλανδίας.

                Διάγραμμα 1     Τα δημόσια έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ

 

  ΠΗΓΗ: ΔΝΤ

 

Η προσπάθεια αυτή επιβραδύνθηκε από το 2000 έως και το 2004, αλλά άρχισε και πάλι αργότερα και σήμερα τα δημόσια έσοδα  της Ελλάδας  βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο (ως ποσοστό του ΑΕΠ),με αυτό της Γερμανίας, και σε ελαφρώς υψηλότερο επίπεδο από αυτό της Πορτογαλίας και της Ολλανδίας, και σαφώς ανώτερο  από  της Ισπανίας. Φυσικά, παραμένει κάτω από το επίπεδο  χωρών όπως η Ιταλία και η Φινλανδία. Αλλά τίποτα δεν επιτρέπει σε κάποιον να ισχυριστεί  ότι η δημοσιονομική προσπάθεια των Ελλήνων δεν ήταν σημαντική, ακόμη και αν  ήταν άσχημα κατανεμημένη, και  αναλογικά το πιο φτωχό τμήμα του πληθυσμού πληρώνει τα περισσότερα.
Από την άλλη , οι δημόσιες δαπάνες  ήταν πάντα σε πολύ υψηλά επίπεδα, έως και υπερβολικά. Αυτό κατά ένα μέρος λόγω  των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, αλλά όχι μόνο σ’ αυτούς.

              Διάγραμμα 2          Εσοδα και δημόσιες δπάνες (ως % του ΑΕΠ)

 

 ΠΗΓΗ : ΔΝΤ

Οι δημόσιες δαπάνες μοιάζουν να εκτοξεύονται  μεταξύ 2007 και 2009, υπό την επίδραση τριών παραγόντων: από τη μία , τα μέτρα κατά της κρίσης του 2008, αλλά επίσης (και κυρίως) τη γενναιοδωρία της (συντηρητικής) κυβέρνησης με στόχο τη νίκη της στις εκλογές του 2009 (η οποία αποδείχθηκε μια πολιτική αποτυχία) και από την άλλη πλευρά, η άνοδος των επιτοκίων, που αρχίζουν να δημιουργούν ένα «φαινόμενο Ponzi » του χρέους.Ενόσο η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνεται και η ονομαστική ανάπτυξη (αύξηση του ΑΕΠ επί το ποσοστό του πληθωρισμού) μειώνεται, η άνοδος των επιτοκίων, σε ένα ήδη υψηλό επίπεδο του δημόσιου χρέους, καθιστά το βάρος των επιτοκίων  δυσβάστακτο. Στην πραγματικότητα, αυτός  ο μηχανισμός  Ponzi (ονομάζεται έτσι επειδή προκαλεί οικονομικές πυραμίδες όπου τα κέρδη  των αρχικών καταθετών  τα καταβάλλουν οι νέοι καταθέτες) εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την μόνιμη  αύξηση του δημόσιου χρέους από το 2009, και σε μεγάλο βαθμό τις  υπερβολικές  δημόσιες δαπάνες.

Είναι γνωστό  ότι η Ελλάδα κατάφερε να έχει ένα πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα (δηλαδή, χωρίς την επιστροφή του χρέους). Αυτό σημαίνει ότι αν η Ελλάδα κηρύξει στάση πληρωμών, εκτιμώντας ότι οι τόκοι που έχει πληρώσει  από το 2009 έχουν σβήσει ένα μεγάλο μέρος του χρέους, θα μπορέσει να χρηματοδοτήσει τις δημόσιες δαπάνες της με δικούς της πόρους.

Με άλλα λόγια, αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, και εγκαταλείψει το ευρώ, δεν θα χρειάζεται πλέον να δανείζεται  για να κλείσει  ο  προϋπολογισμός. Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να έχουμε κατά νου, όταν μιλάμε για ένα  πιθανό Grexit. Η Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας  δεν θα χρειαστεί  να νομισματοποιήσει  μεγάλο μέρος του χρέους, κάτι  που αποκλείει τον κίνδυνο του υπερπληθωρισμού που συχνά προβάλλουν όσοι διαφωνούν με το Grexit.

Καταθέσεις και επενδύσεις

Όμως, κάποιος θα αντιτείνει, ότι  η Ελλάδα πρέπει να δανειστεί για να επενδύσει. Ότι δεν μπορεί να αποκοπεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, κάτι που  θα μπορούσε να συμβεί στην περίπτωση μιας εξόδου από την Ευρωζώνη. Στην πράξη όμως, η κατάρρευση των επενδύσεων υπήρξε τέτοια ώστε, από το 2013, οι καταθέσεις  να είναι  περισσότερες από τις  επενδύσεις.

              Διάγραμμα 3            Επενδύσεις και καταθέσεις στην Ελλάδα

 

  ΠΗΓΗ : ΔΝΤ

 

Αν κάποιος ξεκινήσει  με την ιδέα ότι τα  έσοδα του προϋπολογισμού θα είναι ίσα με τα έξοδα (και ότι δεν θα υπάρχει ανάγκη δανεισμού για να καλυφθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού)  το ζήτημα αυτό όπως πολύ καλά φαίνεται από  το Διάγραμμα 3, έχει ιδιαίτερη σημασία. Μέχρι το 1994, η διαφορά μεταξύ  επενδύσεων και  καταθέσεων ήταν μικρή. Από  το 1999 συμβαίνει ακριβώς το  αντίθετο , η διαφορά αρχίζει να μεγαλώνει, βασικά λόγω των επενδύσεων στα πλαίσια της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, και συνεχίζει να αυξάνεται και στη  συνέχεια. Το 2009, η ροή των καταθέσεων είναι μόνο 15 δισεκατομμύρια ευρώ, όταν οι επενδύσεις φθάνουν τα 37,5 δισ. Σήμερα, έχουμε επιστρέψει σε μια κατάσταση όπου η Ελλάδα εξάγει τις καταθέσεις της. Αυτό έχει να κάνει  με την βίαιη συρρίκνωση των επενδύσεων, αλλά αυτό σημαίνει ΕΠΙΣΗΣ ότι η Ελλάδα μπορεί να ζήσει με επιτυχία  «σε ένα κλειστό κύκλωμα» από οικονομική άποψη. Αυτός ο παράγοντας είναι πολύ σημαντικός ,αν κάποιος προσπαθήσει  να αξιολογήσει το ενδεχόμενο ενός Grexit.

Το ζήτημα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Στο σημείο αυτό να θυμίσουμε ότι το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει να κάνει με τις εισαγωγές και τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Βλέπουμε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ένα μικρό έλλειμμα, η χώρα εξάγει  γύρω στο 20-25% του ΑΕΠ της. Από την άλλη , στη συνέχεια, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ακολουθεί μια τεράστια  ελεύθερη πτώση, ιδιαίτερα μεταξύ του 2004 και του 2007, δηλαδή, με συντηρητική κυβέρνηση. Αυτή η κατάσταση μπορεί να εξηγηθεί  από την πτώση των ελληνικών εξαγωγών, λόγω της αύξησης της τιμής του ευρώ. Η Ελλάδα εξάγει πάνω από το 60% των εξαγωγών της εκτός Ευρωζώνης. Η άνοδος του ευρώ όπως μπορούμε να δούμε στραγγαλίζει τις εξαγωγικές βιομηχανίες και τις υπηρεσίες. Η Ελλάδα το 2013-2014 επιστρέφει  σε μια ισορροπία, αλλά με κόστος τη δραματική συρρίκνωση των εισαγωγών.

                  Διάγραμμα 4               Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 

 

 Πηγή: ΔΝΤ

Από εδώ συμπεραίνουμε ότι μια υποτίμηση κατά 20% έως 30% του νομίσματος, μετά την έξοδο από το ευρώ, θα έχει πολύ θετικές επιπτώσεις στην οικονομία [1]. Η αύξηση του ΑΕΠ θα είναι σημαντική. Η Ελλάδα θα μπορούσε, επομένως, να αυξήσει τις εισαγωγές της (ιδιαίτερα σε κεφαλαιουχικά αγαθά), χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ισορροπία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.


Αυτό επιβεβαιώνει μια διαισθητική ανάλυση.Η  Ελλάδα ΣΗΜΕΡΑ είναι πολύ πιο έτοιμη για  έξοδο από το ευρώ από ό, τι ήταν το 2009 ή το 2010. Μια τέτοια έξοδος που θα συνοδεύεται από μια παύση πληρωμών για το χρέος και μια υποτίμηση του νομίσματος κατά 20% έως 30% θα είχε ως αποτέλεσμα την γλήγορη και βαθιά ενεργοποίηση της ελληνικής οικονομίας και είναι βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας που θα επέτρεπε, αρχής γενομένης από το 2016, σημαντικές αυξήσεις σε μισθούς, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.

-----------------------------

[1] Artus Π, «Dévaluer en cas de besoin avait beaucoup d'avantages», NATIXIS, Flash-Οικονομίας, σημειώστε n ° 365/2012, 29 Μαίου 2012,

 [--->]