Τουλάχιστον 37 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί μετά τον
«πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» των ΗΠΑ, σύμφωνα με νέα έκθεση. Οι λεπτομέρειες
περιέχονται σε μια καταδικαστική έκθεση ενώ η εισροή προσφύγων από χώρες που
έχουν υποστεί πολέμους συνεχίζεται προς τα δυτικά κράτη.
Η έκθεση με τίτλο «Δημιουργώντας πρόσφυγες: Ο εκτοπισμός που
προκλήθηκε από τον πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών μετά την 9/11», τμήμα του
πρότζεκτ Costs of War του Πανεπιστημίου Brown επισημαίνει ότι ο αριθμός των
προσφύγων «υπερβαίνει τους εκτοπισμένους από κάθε πόλεμο από το 1900, εκτός από
τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Επισημαίνοντας τον καταστροφικό αντίκτυπο του εικοσαετούς
«πολέμου κατά της τρομοκρατίας», η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός
37 εκατομμύρια είναι μια «πολύ συντηρητική εκτίμηση» και ότι ο πραγματικός
αριθμός θα μπορούσε να φτάσει τα 59 εκατομμύρια.
Ενώ η έκθεση αναφέρει τον αριθμό των ανθρώπων, κυρίως αμάχων,
που εκτοπίστηκαν από χώρες που στοχεύουν οι ΗΠΑ στον «πόλεμο κατά της
τρομοκρατίας», όπως το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, η Σομαλία και οι Φιλιππίνες, ο
υψηλότερος αριθμός προσφύγων προέρχεται από χώρες της Μέσης Ανατολής. Με 9.2
εκατομμύρια εκτοπισμένους στο Ιράκ, η αμερικανική εισβολή στο Αραβικό κράτος το
2003 θεωρείται ως ο κύριος καταλύτης για τις προσφυγικές κρίσεις.
«Από τότε που η κυβέρνηση Τζορτζ Μπους ξεκίνησε έναν
“παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας” μετά τις επιθέσεις της Αλ Κάιντα στις
11 Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αμερικανικός στρατός διεξήγαγε
πόλεμο συνεχώς για σχεδόν δύο δεκαετίες», αναφέρει η έκθεση. Προσθέτει ότι οι
αμερικανικές δυνάμεις επιτέθηκαν σε έως και 24 χώρες εκείνη την εποχή.
Αναφέρεται επίσης ότι «κανείς δεν έχει υπολογίσει» τον
συνολικό αριθμό των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν από τους αμερικανικούς πολέμους
από το 2001, εξηγώντας ότι οι υπάρχουσες αναφορές είναι «στιγμιότυπα» που δεν
εξηγούν συνολικά όλα τα θύματα των αμερικανικών πολέμων.
Τα ευρήματα της έκθεσης προκάλεσαν συζητήσεις σχετικά με το
πόση ευθύνη πρέπει να αναγνωρίσουν οι ΗΠΑ και άλλα δυτικά κράτη που εντάχθηκαν
στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», δεδομένης της καταστροφής που προκάλεσε τη
φυγή εκατομμυρίων ανθρώπων και διέλυσε τις χώρες τους.
Οι New York Times επεσήμαναν ότι μετά από προηγούμενους
πολέμους, οι ΗΠΑ δέχτηκαν μερικές φορές μεγάλο αριθμό προσφύγων από τις χώρες
στις οποίες επιτέθηκαν. Μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ, για παράδειγμα, η Αμερική
έχει αποδεχθεί περίπου ένα εκατομμύριο Ασιάτες από τα νοτιοανατολικά ως
πρόσφυγες πολέμου, μερικοί από τους οποίους ζούσαν προσωρινά σε στρατόπεδα στο
Γκουάμ και στο στρατόπεδο Pendleton του Ναυτικού Σώματος των ΗΠΑ στη Νότια
Καλιφόρνια.
Ωστόσο, κανένα τέτοιο πρόγραμμα δεν έχει αναπτυχθεί από τις
ΗΠΑ ή τους δυτικούς εταίρους του για να φιλοξενήσει πρόσφυγες που προκλήθηκαν
από τους πολέμους τους από το 2001 και μετά. Αντ’ αυτού, υπήρξε άρνηση αποδοχής
θυμάτων του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» και επικίνδυνης αύξησης των
ακροδεξιών ομάδων που έχουν εκμεταλλευτεί την εισροή προσφύγων για να
εξυπηρετήσουν τα πολιτικά τους συμφέροντα.
Ο εκτοπισμός από τις χώρες που επιτέθηκαν οι ΗΠΑ
Αφγανιστάν (2001 – σήμερα)
Η εισβολή των ΗΠΑ το 2001 στο Αφγανιστάν και οι σχεδόν δύο δεκαετίες πολέμου έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια σε μια χώρα όπου ο μαζικός εκτοπισμός έγινε τρόπος ζωής από την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης το 1979. Μέχρι τη στιγμή της σοβιετικής απόσυρσης από το Αφγανιστάν υπήρχαν 5.6 εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες. Το 2000, ένα έτος πριν από την έναρξη του πολέμου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, 4.4 εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο παρέμειναν στο εξωτερικό μαζί με περισσότερους από 758.000 εκτοπισμένους. Από την έναρξη του πολέμου υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, τουλάχιστον 2.1 εκατομμύρια Αφγανοί εγκατέλειψαν τη χώρα με άλλα 3.2 εκατομμύρια εκτοπισμένους εσωτερικά.
Ο υπολογισμός των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, συγκεκριμένα, θα μπορούσε να είναι σημαντικός υποτιμημένος με βάση άλλα δεδομένα που δείχνουν ότι 2.4 εκατομμύρια εγκατέλειψαν τη χώρα μόλις μεταξύ 2012 και 2019. Μέχρι το 2013, οι Αφγανοί παρέμειναν ο μεγαλύτερος πληθυσμός προσφύγων στον κόσμο, με περίπου τρία εκατομμύρια πρόσφυγες μόνο στο Πακιστάν. Τα τελευταία χρόνια, ο εκτοπισμός έχει αυξηθεί καθώς η ένταση των μαχών αυξήθηκε μεταξύ του αφγανικού στρατού, των συμμάχων των ΗΠΑ και των δυνάμεων των Ταλιμπάν, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους στη χώρα. Μέχρι το 2019, περίπου τρία εκατομμύρια Αφγανοί εκτοπίστηκαν εσωτερικά – το υψηλότερο νούμερο όλων των εποχών. Ένας αντίστοιχος αριθμός είναι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, κυρίως στο Πακιστάν και το Ιράν. Με τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, υπάρχει κάποια ελπίδα ότι οι εκτοπισμένοι Αφγανοί θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
Πράγματι, όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ και οι Αφγανοί σύμμαχοί της εκδίωξαν αρχικά τους Ταλιμπάν από την εξουσία, εκατομμύρια Αφγανοί εκτοπίστηκαν πριν το 2001 επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Έως το 2005, περίπου 5 εκατομμύρια Αφγανοί πρόσφυγες και εκτοπισμένοι είχαν επιστρέψει στις περιοχές τους (οι επαναπατριζόμενοι συχνά δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στα φυσικά τους σπίτια, μερικές φορές επειδή καταστράφηκαν). Τα επόμενα 15 χρόνια, περίπου 2.5 εκατομμύρια πρόσφυγες και εκτοπισμένοι επέστρεψαν σε κάποιο σπίτι, αντιπροσωπεύοντας σήμερα έναν στους πέντε ανθρώπους στη χώρα.
Ενώ ορισμένοι
επέστρεψαν λόγω αυξημένης ασφάλειας και σταθερότητας σε περιοχές του
Αφγανιστάν, άλλοι επέστρεψαν λόγω μεταγενέστερου εκτοπισμού: για παράδειγμα,
ορισμένοι Αφγανοί πρόσφυγες επέστρεψαν στο Αφγανιστάν για να ξεφύγουν από τη
βία στο Πακιστάν. Τα τελευταία χρόνια, η ιρανική κυβέρνηση ανάγκασε εκατοντάδες
χιλιάδες Αφγανούς πρόσφυγες να εγκαταλείψουν το Ιράν. Άλλοι έχουν φύγει ως
αποτέλεσμα της οικονομικής κατάρρευσης των διεθνών κυρώσεων στο Ιράν.
Πακιστάν (2001-σήμερα)
Αφού οι μαχητές των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα έφυγαν από το Αφγανιστάν για το βορειοδυτικό Πακιστάν, μετά την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ το 2001, ξέσπασε ένας πόλεμος και στις δύο πλευρές των συνόρων. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει συμμετάσχει στον πόλεμο στην πακιστανική πλευρά των συνόρων με ντρόουν και αεροπορικές επιθέσεις, εναέρια επιτήρηση και οικονομική υποστήριξη στον πακιστανικό στρατό. Όπως και το Αφγανιστάν, η ιστορία του Πακιστάν χαρακτηρίζεται από εκτοπισμό, κυρίως με τα εκατομμύρια που εκτοπίστηκαν βίαια κατά τη διάρκεια της κατάτμησης Ινδίας / Πακιστάν του 1947.
Από το 2001, οι Πακιστανοί υπέστησαν επίσης εκτοπισμούς που σχετίζονται με τις
μάχες μεταξύ της πακιστανικής κυβέρνησης και των αφγανικών και πακιστανικών
οργανώσεων Ταλιμπάν, μαζί με άλλες ομάδες ανταρτών που λειτουργούν και στις δύο
πλευρές των συνόρων. Με την υποστήριξη των αμερικανικών αεροπορικών επιθέσεων
και άλλης στρατιωτικής βοήθειας των ΗΠΑ, ο πακιστανικός στρατός μάχεται για
χρόνια για να εκδιώξει τους αντάρτες από το βορειοδυτικό Πακιστάν.
Πριν από το τέλος των περισσότερων συνοριακών συγκρούσεων το
2017, περίπου 1.56 εκατομμύρια Πακιστανοί ζούσαν σε περιοχές κοντά στο
Αφγανιστάν τα σύνορα είχαν εκτοπιστεί εσωτερικά, με τα περισσότερα να ζουν σε
άλλα μέρη του βορειοδυτικού Πακιστάν. Περίπου 90.000 παρέμειναν εκτοπισμένοι
στο τέλος του 2019.26 Από το 2002, περισσότερα από 3.4 εκατομμύρια άνθρωποι
έχουν εκτοπιστεί, ενώ περισσότεροι από 360.000 έχουν εγκαταλείψει τη χώρα ως
πρόσφυγες. (Ενώ συμπεριλαμβάνουμε τον εκτοπισμό στο βορειοδυτικό Πακιστάν στο
συνολικό μας αριθμό, αποκλείουμε μικρότερο αριθμό ατόμων που εκτοπίστηκαν σε
ξεχωριστές συγκρούσεις σε άλλα μέρη του Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένου του
Τζαμού και του Κασμίρ και του Μπαλουκιστάν.)
Υεμένη (2002-σήμερα)
Η στρατιωτική συμμετοχή των ΗΠΑ στην Υεμένη χρονολογείται από
το 2002, όταν η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA) ξεκίνησε τις δολοφονίες με
ντρόουν κατηγορουμένων της Αλ Κάιντα με τη συνεργασία της τότε κυβέρνησης της
Υεμένης. Σύμφωνα με το Γραφείο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας από το 2002 έως το
2019 οι ΗΠΑ εξαπέλυσαν τουλάχιστον 336 επιβεβαιωμένες επιθέσεις με ντρόουν,
όπου σκότωσαν μεταξύ 1.020 και 1.389 πολιτών, συμπεριλαμβανομένων παιδιών,
εκτός από τους φερόμενους μαχητές. Ξεκινώντας το 2014, το κίνημα των Χούτι, μια
πολιτική και ένοπλη ομάδα Σιιτών Μουσουλμάνων που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1990
πήρε σταδιακά τον έλεγχο της Υεμένης. Το 2015, η Σαουδική Αραβία,
υποστηριζόμενη από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και έναν συνασπισμό περιφερειακών και
ευρωπαϊκών δυνάμεων εισέβαλε στην Υεμένη σε μια προσπάθεια ανατροπής των Χούθι.
Ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποίησε βάσεις στην περιοχή για να προμηθεύει με
υλικοτεχνική υποστήριξη, όπλα και άλλη υποστήριξη στον στρατό της Σαουδικής
Αραβίας και στους άλλους συμμάχους του.
Ταυτόχρονα, οι μαχητές, συμπεριλαμβανομένης της Αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο (AQAP) και του Ισλαμικού Κράτους, ξεκίνησαν μια ολοένα και πιο περίπλοκη σύγκρουση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από το 2015, οι Υεμένιοι αντιμετώπισαν εκτεταμένους εκτοπισμούς και αυτό που ο ΟΗΕ θεωρεί τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο. Σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), «σχεδόν 250.000 άνθρωποι στην Υεμένη έχουν πεθάνει από το 2015, συμπεριλαμβανομένων 100.000 ανθρώπων ως άμεσο αποτέλεσμα μαχών και 130.000 από την πείνα και τις ασθένειες.» Η χώρα αντιμετώπισε «το χειρότερο ξέσπασμα χολέρας στην καταγεγραμμένη ιστορία». Τ
Τα
δύο τρίτα των κατοίκων της Υεμένης βιώνουν επισιτιστική ανασφάλεια, με 14
εκατομμύρια να κινδυνεύουν να λιμοκτονήσουν στη χειρότερη κρίση επισιτιστικής
ανασφάλειας στον κόσμο. Ο πόλεμος υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία
«μετέτρεψε μεγάλο μέρος της Υεμένης σε μια ερημιά» (Δημοσιογράφος York Times).
Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περίπου 24,1 εκατομμύρια των 30,4 εκατομμυρίων ανθρώπων της
Υεμένης χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια κάποιου είδους. Οι περισσότεροι από
τους 4,4 εκατομμύρια εκτοπισμένους έχουν εκτοπιστεί εντός της Υεμένης. Η
φτώχεια και η απόλυτη δυσκολία του ταξιδιού έξω από τη χώρα αναγκάζουν τους
περισσότερους ανθρώπους να μετακινούνται μέσα στην Υεμένη, να ενοικιάζουν
δωμάτια και διαμερίσματα, να μετακινούνται με συγγενείς, και να γεμίζουν
στρατόπεδα και καταφύγια.
Σομαλία (2002-σήμερα)
Ο πόλεμος μεταξύ του Al Shabaab και της αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ κυβέρνησης της Σομαλίας και των ΗΠΑ και άλλων ξένων συμμάχων της συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν επεκτείνει την παρουσία τους στη Σομαλία τα τελευταία χρόνια: υπάρχουν τουλάχιστον πέντε μικρές στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ και τουλάχιστον μία βάση της CIA στη χώρα. Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ αύξησε δραματικά τις αεροπορικές επιθέσεις εναντίον της Αλ Σαμπαάμπ και του Ισλαμικού Κράτους. Τα θύματα αμάχων έχουν επίσης αυξηθεί, με περίπου 15 να σκοτώνονται το 2020 και άπειρους να έχουν σκοτωθεί από το 2007. Η πολιτική αστάθεια και οι βίαιες συγκρούσεις έχουν αυξηθεί και ενισχύονται αμοιβαία με ανθρωπιστικές κρίσεις που προκαλούνται από ξηρασία, πλημμύρες, λιμοκτονία και εκτεταμένη φτώχεια.
Μέχρι το τέλος του 2010, εν μέσω ενός λιμού που θα σκότωνε εκατοντάδες χιλιάδες, σχεδόν 1.5 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν εκτοπιστεί λόγω των συγκρούσεων και βίας. Μόνο το 2019, υπήρχαν σχεδόν 200.000 νέες περιπτώσεις εσωτερικού εκτοπισμού, κυρίως γύρω από το προπύργιο της Al Shabaab στη νοτιοανατολική Σομαλία. Συνολικά, μέχρι το τέλος του 2019, περίπου 4.2 εκατομμύρια Σομαλοί είχαν εκτοπιστεί εντός της χώρας (3.4 εκατομμύρια) ή πέρα από σύνορα ως πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο (800.000. Οι περισσότεροι πρόσφυγες κατέληξαν σε γειτονικές χώρες όπως η Κένυα, η Αιθιοπία και η Υεμένη. Μικρότεροι αριθμοί έχουν φτάσει στην Ουγκάντα, το Τζιμπουτί, τη Νότια Αφρική, τη Γερμανία και τη Σουηδία. Χιλιάδες έφτασαν στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια των διοικήσεων Τζορτζ Μπους και Ομπάμα, ενώ λιγότεροι από 700 έχουν φτάσει τα τελευταία τρία χρόνια της διοίκησης Τραμπ.
Φιλιππίνες (2002 – σήμερα)
Από το 2002, τα στρατεύματα των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ και στρατιωτικοί σύμβουλοι έχουν αναπτυχθεί στις Φιλιππίνες για να υποστηρίξουν τη φιλιππινέζικη κυβέρνηση σε μια σύγκρουση τεσσάρων δεκαετιών με πολλές ομάδες ανταρτών στα νότια νησιά του Μιντανάο. Οι ομάδες, τις οποίες οι κυβερνήσεις των Φιλιππίνων και των ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει «τρομοκράτες», περιλαμβάνουν το Moro Islamic Liberation Front και το πρώην συμμαχικό της Αλ Κάιντα Abu Sayyaf Group, το οποίο μαζί με την Ομάδα Maute και άλλους μαχητές κήρυξαν την πίστη τους στο Ισλαμικό Κράτος το 2016. Με τη βοήθεια μιας Συμφωνίας του 1998, οκτώ μικρές, μυστικές στρατιωτικές βάσεις τύπου «lily pad» υποστηρίζουν επί του παρόντος την παρουσία των ΗΠΑ παρά την συνταγματική απαγόρευση των Φιλιππίνων σε αλλοδαπές βάσεις.
Αν και η έκταση της συμμετοχής των ΗΠΑ στον αγώνα είναι ασαφής, τα
στρατεύματα των ΗΠΑ έχουν πραγματοποιήσει «ένα ευρύ φάσμα ευνοϊκών και
συμβουλευτικών δραστηριοτήτων [με τις δυνάμεις των Φιλιππίνων] στο πεδίο της
μάχης ή κοντά σε αυτό». Το 2017, αξιωματούχοι των ΗΠΑ σκέφτηκαν να ξεκινήσουν
τις δικές τους αεροπορικές επιθέσεις. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι χιλιάδες
εκτοπίστηκαν σε ετήσια βάση. Όταν το Abu Sayyaf και οι συμμαχικές ομάδες
κατέλαβαν τον έλεγχο μεγάλων τμημάτων της πόλης Μαράουι το 2017, οι
αμερικανικές δυνάμεις υποστήριξαν τον φιλιππινέζικο στρατό στην ανάκτηση της
πόλης κατά τη διάρκεια πέντε μηνών βάναυσων συγκρούσεων που αφορούσαν τον
βομβαρδισμό ολόκληρων γειτονιών και χιλιάδων αμάχων. Τον πρώτο μήνα της μάχης,
360.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, συμπεριλαμβανομένων ουσιαστικά
και των 200.000 κατοίκων του Μαράουι. Κάποιοι έκτοτε επέστρεψαν σε μια
ερειπωμένη πόλη. Στο τέλος του 2019, υπήρχαν περίπου 182.000 Φιλιππινέζοι που
ζούσαν ακόμα ως εσωτερικά εκτοπισμένοι, σύμφωνα με το IDMC.
Ιράκ (2003 – σήμερα)
Όπως και στο Αφγανιστάν, ο εκτοπισμός που προέκυψε από τον πόλεμο των ΗΠΑ στο Ιράκ ακολουθεί περισσότερες από τρεις δεκαετίες σχεδόν συνεχούς πολέμου και εκτοπισμού. Οι συνθήκες επιδεινώθηκαν σημαντικά μετά την εισβολή και καθαίρεση του Σαντάμ Χουσεΐν από τις ΗΠΑ το 2003. Η εκτεταμένη ένοπλη αντίθεση στην κατοχή έγινε σεχταριστικός εμφύλιος πόλεμος. Εκατομμύρια έφυγαν για να γλιτώσουν από τη βία. Οι πλούσιες ελίτ ήταν μερικές από τις πρώτες που έφυγαν. Επαγγελματίες από τη μεσαία τάξης, συμπεριλαμβανομένων γιατρών, μηχανικών και δασκάλων, που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της δομής της δημόσιας υγείας της χώρας και πολλών από τα κυβερνητικά υπουργεία της,εγκατέλειψαν τα σπίτια τους.
Έως το 2007, περισσότερα από 4.7 εκατομμύρια
ζούσαν ως εκτοπισμένοι και πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο εκτός της χώρας.
Ξεκινώντας το 2014, το Ισλαμικό Κράτος άρχισε να κατακτά μεγάλες περιοχές στο
Ιράκ (και τη Συρία). Αυτή η κατάσχεση γης και ο επακόλουθος πόλεμος υπό την
ηγεσία των ΗΠΑ κατά του Ισλαμικού Κράτους έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια. Σε έναν
μόνο μήνα, τον Αύγουστο του 2014, περισσότερα από 450.000 άτομα εκτοπίστηκαν
εσωτερικά. Σε ολόκληρο το 2014, 2.2 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν στο εξωτερικό.
Χιλιάδες άλλοι έγιναν πρόσφυγες στο εξωτερικό. Μέχρι το 2020, περίπου 650.000
και 1.4 εκατομμύρια έγιναν πρόσφυγες και εκτοπισμένοι, αντίστοιχα.
Με το Ισλαμικό Κράτος να έχει πλέον μειωθεί σε μια μικρή γωνιά
του πρώην εδάφους του, περίπου 4,7 εκατομμύρια κατάφεραν να επιστρέψουν στην
πατρίδα τους.
Λιβύη (2011 – σήμερα)
Εκατοντάδες χιλιάδες Λίβυοι έχουν εκτοπιστεί τα χρόνια που ακολούθησαν την εξέγερση της Αραβικής Άνοιξης του 2011 εναντίον του μακροχρόνιου κυβερνήτη Μουαμάρ Καντάφι και τη εισβολή των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου,των Γάλλων και του Κατάρ που στη συνέχεια βοήθησαν στην ανατροπή του καθεστώτος του. Η βία αυξήθηκε μετά την εξωτερική στρατιωτική επέμβαση και η χώρα βυθίστηκε σε εμφύλιο πόλεμο με «μυριάδες πολιτοφυλακές» και μια αυξανόμενη παρουσία του Ισλαμικού Κράτους. Ο υπότιτλος μιας αναφοράς IDMC συνοψίζει αυτό που ακολούθησε: «Η κατάρρευση του κράτους προκαλεί μαζική μετατόπιση». Μόνο το 2011, περίπου 150.000 εγκατέλειψαν τη χώρα, κυρίως προς την Τυνησία. Οι περισσότεροι επέστρεψαν στη Λιβύη μέσα σε λίγους μήνες, αλλά μέχρι το 2015 υπήρχαν συνολικά 500.000 εκτοπισμένοι σε ολόκληρη τη χώρα. Περισσότερο από το 8% του πληθυσμού είχε εκτοπιστεί εσωτερικά.
Η αποσταθεροποίηση του πολέμου στη
Λιβύη επηρέασε επίσης σημαντικά τα πρότυπα μετανάστευσης στην περιοχή Σαχέλ της
Αφρικής. Μετανάστες από χώρες της Δυτικής Αφρικής και της Υποσαχάριας Αφρικής,
τους οποίους ο Καντάφι καλωσόρισε ως εργατικό δυναμικό στη Λιβύη, αντιμετώπισαν
αυξημένη βία, ρατσισμό και εκτοπισμό μετά την πτώση του Καντάφι. Μερικοί Λιβύοι
επιτέθηκαν σε Μαύρους Αφρικανούς και άλλοι που υποστήριζαν τον Καντάφι ή
επωφελήθηκαν από την εξουσία του, τροφοδότησαν τον εκτοπισμό. Περίπου 15.000,
κυρίως μετανάστες από την υποσαχάρια έφυγαν στο εξωτερικό το 2011.
Τα επόμενα χρόνια, η βία και η αστάθεια στη Λιβύη έχουν
καταστήσει τη χώρα κέντρο εμπορίας ανθρώπων και το κύριο σημείο εκκίνησης για
τους μετανάστες που προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο Θάλασσα προς την
Ευρώπη.
Η βία και ο εκτοπισμός μειώθηκαν μετά το 2016, αλλά ανέκαμψαν
το 2019 μετά από εντατικοποίηση του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου μεταξύ του
εθνικού στρατού της Λιβύης και της μη υποστηριζόμενης κυβέρνησης εθνικής
συμφωνίας. Και οι δύο πλευρές υποστηρίζονται από εξωτερικές δυνάμεις,
συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Τουρκίας, αντίστοιχα, σε έναν πλήρη
πόλεμο μεσολάβησης. Το 2019, νέα περιστατικά εσωτερικού εκτοπισμού
τριπλασιάστηκαν κατά το προηγούμενο έτος σε 215.000. Συνολικά, περίπου 451.000
ζούσαν ως εκτοπισμένοι μέχρι τα τέλη του έτους.
Συρία (2014-σήμερα)
Ο πόλεμος των ΗΠΑ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους έχει δημιουργήσει νέο εκτοπισμό τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία. Σημαντικά παραδείγματα εκτοπισμού περιλαμβάνουν τη μάχη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ για την κατάκτηση της Ράκα από το Ισλαμικό Κράτος,το 2017, η οποία είχε ως αποτέλεσμα 470.000 περιστατικά εκτοπισμού. Μεγάλο μέρος της πόλης καταστράφηκε. Περισσότεροι από 1.600 πολίτες δεν μπόρεσαν να διαφύγουν και πέθαναν ως αποτέλεσμα των συγκρούσεων και χιλιάδες τραυματίστηκαν.
Στα τέλη του 2019, η απότομη επανατοποθέτηση των αμερικανικών στρατευμάτων στη βορειοανατολική Συρία επέτρεψε στον τουρκικό στρατό να ξεκινήσει μια απειλητική επίθεση εναντίον κουρδικών δυνάμεων που είχαν προηγουμένως συμμαχήσει με τον αμερικανικό στρατό. Ακολούθησε ο μαζικός εκτοπισμός Κούρδων της Συρίας: 220.000 περιπτώσεις εσωτερικού εκτοπισμού και 17.900 που κατέφυγαν στο βόρειο Ιράκ ως πρόσφυγες.
Ενώ ο τουρκικός στρατός φέρει την πρωταρχική ευθύνη για αυτόν τον εκτοπισμό,
αξιωματούχοι των ΗΠΑ επέλεξαν να μεταφέρουν στρατεύματα των ΗΠΑ σε βάσεις κοντά
σε πετρελαϊκά πεδία της Συρίας με πλήρη γνώση ότι ο μακροχρόνιος Τούρκος
σύμμαχός της σκόπευε να πραγματοποιήσει εθνοκάθαρση μεγάλης κλίμακας μετά την
αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων. Άλλες στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ,
συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης εναέριας βομβιστικής επίθεσης στόχων IS,
έχουν οδηγήσει σε επιπλέον εκτοπισμό.
Σύνοψη
Συνολικά, οι οκτώ πόλεμοι των ΗΠΑ μετά το 9/11 που αποτελούν
το επίκεντρο αυτής της μελέτης έχουν εκτοπίσει 36.869.026 άτομα. Αυτό το σύνολο
περιλαμβάνει πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και εκτοπισμένους που αριθμούν:
▪ 5,3 εκατομμύρια Αφγανούς (που αντιπροσωπεύουν το 26% του
προπολεμικού πληθυσμού)
▪ 3,7 εκατομμύρια Πακιστανούς (3% του προπολεμικού πληθυσμού)
▪ 4,4 εκατομμύρια Υεμένιους (24% του πληθυσμού πριν από τον
πόλεμο)
▪ 4,2 εκατομμύρια Σομαλούς (46% του πληθυσμού πριν από τον
πόλεμο) ▪ 1,7 εκατομμύρια Φιλιππινέζους (2% του πληθυσμού πριν από τον πόλεμο)
▪ 9,2 εκατομμύρια Ιρακινούς (37% του πληθυσμού πριν από τον
πόλεμο)
▪ 1,2 εκατομμύρια Λίβυους (19% του προπολεμικού πληθυσμού)
▪ 7,1 εκατομμύρια Σύριους (37% του προπολεμικού πληθυσμού)
Οι 7,1 εκατομμύρια Σύριοι που εκτοπίστηκαν αντιπροσωπεύουν μόνο εκείνους που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στις πέντε περιοχές της Συρίας όπου οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν πολεμήσει και λειτουργήσει σχεδόν αποκλειστικά από την αρχή του αμερικανικού πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία το 2014.
Οι πέντε περιοχές είναι οι Aleppo, Al-Hasakeh, Ar-Raqqa,
Deir-ez-Zor, and Homs. Ο υπολογισμός της έρευνας αποκλείει συνεπώς τους
ανθρώπους που εκτοπίστηκαν από άλλα μέρη της Συρίας. Μια λιγότερο συντηρητική
προσέγγιση θα περιλαμβάνει τους εκτοπισμένους από όλες τις επαρχίες της Συρίας
από την έναρξη των άμεσων στρατιωτικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ το 2014 ή ήδη από το
2013 όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ άρχισε να στηρίζει συριακές ανταρτικές ομάδες.
Αυτό θα μπορούσε να φτάσει το σύνολο μεταξύ 44 εκατομμυρίων και 51
εκατομμυρίων, συγκρίσιμο με το μέγεθος του εκτοπισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Λαμβάνοντας υπόψη τη συντηρητική μεθοδολογία υπολογισμού, ο
υπολογισμός των προσφύγων μπορεί να είναι σημαντικά μικρός. Έρευνες έδειξαν ότι
το 2015 υπήρχαν σχεδόν τόσοι μη εγγεγραμμένοι Αφγανοί πρόσφυγες στο Πακιστάν
(1,3 εκατομμύρια) όσο και εγγεγραμμένοι πρόσφυγες (1,5 εκατομμύρια). Οι
διεθνείς στατιστικές γενικά υπολογίζουν μόνο εγγεγραμμένους πρόσφυγες, πράγμα
που σημαίνει ότι οι περισσότερα από τα 1,3 εκατομμύρια μη εγγεγραμμένοι Αφγανοί
στο Πακιστάν δεν περιλαμβάνονται στον υπολογισμό της έκθεσης. Για ευνόητους
λόγους οι εκτοπισμένοι πληθυσμοί συχνά αποφεύγουν την εγγραφή στην UNHCR και
άλλους διεθνείς οργανισμούς και εθνικές κυβερνήσεις.
Για αυτόν και για άλλους λόγους, όπως αναφέρει η έκθεση, ο πραγματικός αριθμός προσφύγων και αιτούντων άσυλο θα μπορούσε να είναι 1,5 έως 2 φορές υψηλότερος από την εκτίμηση 7,9 εκατομμυρίων που βρέθηκε στη δεύτερη στήλη του Πίνακα. Σύμφωνα με αυτό θα μπορούσαν να προστεθούν περίπου 4 εκατομμύρια έως 8 εκατομμύρια επιπλέον εκτοπισμένοι στην αρχική εκτίμηση των 37 εκατομμυρίων, αποδίδοντας συνολικά 41 εκατομμύρια και 45 εκατομμύρια άτομα εκτοπισμένα. Η εκτίμησή για 37 εκατομμύρια είναι επίσης συντηρητική, διότι δεν περιλαμβάνει εκατομμύρια περισσότερους που έχουν εκτοπιστεί κατά τη διάρκεια άλλων πολέμων και συγκρούσεων μετά το 9/11, στις οποίες οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν εμπλακεί με σχετικά περιορισμένους αλλά ουσιαστικούς τρόπους.
Η αμερικανική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει στρατιωτικά στρατεύματα, επιθέσεις και επιτήρηση με drone, στρατιωτική εκπαίδευση, πωλήσεις όπλων και άλλη φιλοκυβερνητική βοήθεια σε χώρες όπως η Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Τσαντ, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Κένυα, το Μάλι, η Μαυριτανία , Νίγηρας, Νιγηρία, Σαουδική Αραβία (που σχετίζεται με τον πόλεμο στην Υεμένη), Νότιο Σουδάν, Τυνησία και Ουγκάντα. Στις περισσότερες από αυτές τις χώρες, ο στρατός των ΗΠΑ και οι συμμαχικές ευρωπαϊκές δυνάμεις υποστήριξαν τις εκστρατείες κατά της εξέγερσης των εθνικών κυβερνήσεων και – τρομοκρατικές επιχειρήσεις εναντίον ισλαμιστών μαχητών και άλλων ανταρτών.
Στη
Μπουρκίνα Φάσο, για παράδειγμα, υπήρξαν περισσότερα από μισό εκατομμύριο
περιστατικά εκτοπισμού το 2019. Μέχρι το τέλος του έτους, περίπου 560.000
κάτοικοι ζούσαν ως εκτοπισμένοι. Στο Μάλι, 208.000 ζούσαν ως εκτοπισμένοι μέχρι
τα τέλη του 2019 ως αποτέλεσμα πολυετών βίαιων συγκρούσεων. Από το 2001, τα
αμερικανικά στρατεύματα μάχης λειτουργούσαν σε κάθε μία από τις δέκα χώρες που
τώρα υποφέρουν από τον πιο σοβαρό εσωτερικό εκτοπισμό στον κόσμο. Η
Κεντροαφρικανική Δημοκρατία μαζί με τη Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι είναι οι
τρεις πρώτες. Οι υπόλοιπες δέκα περιλαμβάνουν τον Νίγηρα, το Τσαντ, το
Καμερούν, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, καθώς και τη Σομαλία, τη Συρία και
την Υεμένη.
Σημασία και συμπέρασμα
Ούτε οι ποιοτικές ούτε οι ποσοτικές μέθοδοι μπορούν να
μετρήσουν ή να μεταδώσουν επαρκώς τις επιπτώσεις της μετατόπισης του πολέμου.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να γνωρίζουμε πόσα άτομα έχουν
εκτοπιστεί ως μια διάσταση της ζημίας που προκλήθηκε από τους πολέμους των
Ηνωμένων Πολιτειών μετά το 9/11. Εκτός από τον εκτοπισμό τουλάχιστον 37
εκατομμυρίων ανθρώπων, οι πόλεμοι έχουν σκοτώσει και τραυματίσει εκατομμύρια
και έχουν διαλύσει γειτονιές, κοινότητες και ολόκληρες κοινωνίες, φτωχούς
ανθρώπους με οικονομικούς και άλλους τρόπους.
Καταλήγοντας η έκθεση υπογραμμίζει πως οι αριθμοί είναι τόσο
μεγάλοι που δύσκολα γίνονται κατανοητοί.
«Κάποιος μπορεί να χάσει οποιαδήποτε αίσθηση για το πώς θα
αισθανόταν να φύγεις για τη ζωή κάποιου, να χάσεις το σπίτι του, να έχεις
σύνδεση με ένα μέρος που σκίζεται, να γκρεμιστεί η κοινότητα. Κάποιος μπορεί
εύκολα να ξεχάσει ότι οι αριθμοί αντικατοπτρίζουν μεμονωμένα άτομα με
μεμονωμένα ονόματα και ζωές που έχουν καταστραφεί για πάντα. Οι περισσότεροι
άνθρωποι (συμπεριλαμβανόμενοι εμείς) έχουν μεγάλη δυσκολία να κατανοήσουν την
κλίμακα αριθμών, όπως 37 εκατομμύρια εκτοπισμένοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι
(συμπεριλαμβανόμενοι και εμείς) αντιμετωπίζουμε μεγάλη δυσκολία στην κατανόηση
της έννοιας και των επιπτώσεων του εκτοπισμού για όσους εκτοπίζονται. Η
αντιμετώπιση της ανθρώπινης σημασίας του εκτοπισμού σε αυτήν την κλίμακα
απαιτεί, πιστεύουμε, συνειδητή προσπάθεια και προσοχή στις μεμονωμένες ζωές που
εμπλέκονται».
Ολόκληρη η έκθεση: Creating Refugees:Displacement Caused by the UnitedStates’ Post-9/11 Wars
πόληΚ
