Εχει περάσει αρκετός καιρός που δεν ασχολούμαστε με τις τεχνολογικές
καινοτομίες στην παραγωγή και τον αρνητικό αντίκτυπο τους στην απασχόληση. Κάποια
στιγμή, όμως, όπως συμβαίνει πάντα, τυχαίνει να πέφτει στα χέρια σου μια είδηση και
σου ξαναέρχονται αμέσως στο νου σκέψεις που έχεις ήδη κάνει για άλλους
παραγωγικούς τομείς, που όμως αυτή τη φορά αφορούν κατ 'εξοχήν τον πρωτογενή
τομέα. Τη γεωργία.
Το «τρακτέρ χωρίς οδηγό» αποτελεί την τελευταία εξέλιξη της τρίτης βιομηχανικής
επανάστασης και μια πρώτη νύξη της τέταρτης σε έναν τομέα όπου η καινοτομία προχωράει
αναγκαστικά με μικρά βήματα.
Αναφορικά με τις επιπτώσεις στην απασχόληση, τα περισσότερα έγιναν μεταξύ πρώτης
και δεύτερης μεταπολεμικής περιόδου, όταν το τρακτέρ έγινε το υποχρεωτικό μέσο
για κάθε αγρότη που ήθελε να «παραμείνει στην αγορά». Το όργωμα, το σκάλισμα, η
λίπανση, η σπορά, η συγκομιδή μιας έκτασης αρκετών στρεμμάτων μπορούσε αίφνης
να γίνει από ένα ή το πολύ λίγα άτομα, βάζοντας σε αχρηστία το άροτρο τα βόδια
ή τα άλογα που το τραβούσαν, το φτυάρι και την τσάπα. Εκεί που πρώτα
χρειαζόντουσαν δεκάδες χέρια καθημερινά, τώρα έφταναν μόνο δύο, με προσθήκη κάποιων εποχιακών όταν χρειαζόταν. Έτσι,
το 90% των νέων της υπαίθρου έπρεπε να ψάξει αλλού για δουλειά.
Η μαζική μετανάστευση – αρχικά στο εξωτερικό, στη συνέχεια, κυρίως την περίοδο
της ανοικοδόμησης προς τα βιομηχανικά κέντρα του εσωτερικού- ήταν η μόνη δυνατή διέξοδος για
έναν κόσμο που μέσα σε λίγα χρόνια είχε χάσει μεθόδους παραγωγής αιώνων.
Με πρώτη ματιά, επομένως, δεν πρέπει να αναμένεται μεγάλη μείωση του ανθρώπινου
δυναμικού λόγω της αυτοματοποίησης του τρακτέρ. Ούτε είναι πλέον απαραίτητο το «μάτι»
του αγρότη που ελέγχει την ανάπτυξη των φυτών και αποφασίζει τι πρέπει ή δεν
πρέπει να γίνει. Ένα μη
επανδρωμένο τηλεκατευθυνόμενο ιπτάμενο
μηχάνημα ( drone) θα μπορεί να κάνει την ίδια δουλειά, ακόμα και σε
καλλιέργειες σε επικλινή εδάφη (όταν οι πλαγιές, για παράδειγμα, καλύπτονται με
αμπελώνες και ελαιώνες), γλυτώνοντας μια εξαντλητική εργασία. Και ακόμα και αν οι
πιο ευκρινείς εικόνες δεν είναι σε θέση να εξηγήσουν τις ανωμαλίες, τότε
μπορείτε πάντα να στείλετε έναν «τεχνικό» να ελέγξει τα πράγματα ο ίδιος.
Ωστόσο, η αυτοματοποίηση του τρακτέρ φωτίζει έναν άλλο μετασχηματισμό τεράστιας
σημασίας, που δεν αφορά τόσο την απασχόληση όσο τη σχέση παραγωγή-φύση, με όλες
τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό.
Θεωρείται μάλιστα κοινοτυπία αν πει κανείς ότι η καθοδήγηση ενός «τηλεκατευθυνόμενου από απόσταση τρακτέρ»,
καθισμένοι άνετα στο γραφείο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία για μια
μακρά σειρά εργασιών και ορισμένα είδη προϊόντων.
Σε πεδινά εδάφη σπαρμένα συνήθως με σιτάρι ή καλαμπόκι, με εναλλαγή
καλλιεργειών σε ηλιέλαιο ή τριφύλλι για
να «ξεκουραστεί» το έδαφος, το τρακτέρ (με τα διάφορα αναγκαία εξαρτήματα:
άροτρο, φρέζα, μηχάνημα σποράς, θεριζοαλωνιστικό, κλπ) μπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα «μόνο του». Το πολύ-πολύ να χρειαστεί κάποιος
εργαζόμενος από προγράμματα voucher, για εργασίες αποθήκευσης ή φόρτωσης (αυτοματοποιημένες και
αυτές στο έπακρο).
Σήμερα, σε πολλούς οπωρώνες η διαχείριση τους γίνεται «σχεδόν» αυτοματοποιημένα. Οι ανάγκες της
βιομηχανικής παραγωγής επέβαλαν μια δομική διαμόρφωση κάποιων φυτών (μηλιά, αχλαδιά,
κλπ), σε στήλες σχήμα κυπαρισσιού, με πολύ στοιχισμένες γραμμές μέσα από τις
οποίες κινούνται τα τρακτέρ για τη συγκομιδή.
Πολύ λιγότερο εύκολη, αντίθετα, είναι η αντικατάσταση του ανθρώπινου χεριού για
τις παραγωγές στις οποίες τα φρούτα δεν ωριμάζουν όλα ταυτόχρονα, αλλά στη
διάρκεια ενός κύκλου που μπορεί να κρατήσει πάνω από ένα μήνα (ντομάτες,
κολοκυθάκια, μελιτζάνες, κλπ). Εδώ ένα «πέρασμα του τρακτέρ» θα ξερίζωνε το
φυτό πριν αυτό προλάβει να εκφράσει όλη την παραγωγική του δύναμη. Οπότε εδώ θα
εξακολουθούν να χρειάζονται πολλοί «εποχιακοί», πρόθυμοι να εργαστούν σε
κτηνώδεις συνθήκες και για αστείες αμοιβές. Μετανάστες, ως επί το πλείστον,
αλλά και «φτωχοποιημένοι ιθαγενείς»..
Αλλά εν τω μεταξύ, ο αυτοματισμός ολοκληρώνει το διαχωρισμό μεταξύ «σοφίας του
αγρότη» και διαχείριση της γεωργίας. Η «σοφία» ανατίθεται σε «τεχνικούς» (γεωπόνους
όσον αφορά τη γνώση των φυτών, πληροφορικάριους και μηχανικούς όσον αφορά τη
διαχείριση των αυτοματοποιημένων μηχανημάτων). Ενώ τα υπολείμματα της απόλυτα ανειδίκευτης εργατικής δύναμης (ντομάτες
μπορεί να μαζέψει, ακόμα και κάποιος που δεν έχει φάει ποτέ του μία ...)
γίνεται ένα εποχιακό φαινόμενο, πιθανόν μεγάλων διαστάσεων, αλλά χωρίς καμία νομική
βάση. Ανθρώπινα χέρια μιας χρήσης, ακόμα και για σπάσιμο αν απαιτούν
αξιοπρέπεια ή καλύτερο μισθό.
Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι στη γεωργία γίνεται όλο πιο εμφανής (θα χρειαστεί
ακόμη κάποιος χρόνος πριν αυτή η καινοτομία αποτελέσει το νέο πρότυπο), μια
διαδικασία διαχωρισμού μεταξύ ανθρώπινων δραστηριοτήτων άκρως επαγγελματικού
επιπέδου (γεωπόνοι, πληροφορικάριοι, μηχανικοί και μηχανουργοί, κ.λπ.) και δραστηριότητες
καθαρά χειρωνακτικές. Ελάχιστοι
καλοπληρωμένοι και ένας στρατός «κουρελήδων» με τη διαχείριση του κνούτου.
Το κακό είναι ότι το ίδιο συμβαίνει σε κάθε τομέα της παραγωγής, από το
εργοστάσιο μέχρι τη μεγάλη διανομή. Και
αυτός, ασφαλώς, είναι ένας ριζικός μετασχηματισμός τεραστίων διαστάσεων..
Φαίνεται ένα τούνελ στο βάθος του φωτός που φωτίζει τους κάμπους
*****
Ο
αόρατος αγρότης. Το τρακτέρ χωρίς οδηγό
Επί 5 αιώνες δοκίμαζαν να σκεφτούν μια αγροτική παραγωγή χωρίς αγρότες και χωρίς εργάτες γης. Χωρίς την παρουσία του ανθρώπου
στο χωράφι. Ίσως υπό την επίδραση της κοινωνικής και πολιτικής αφάνειας
του αγρότη στο «δυτικό κόσμο» να νόμιζαν ότι στα χωράφια δεν υπήρχαν πλέον
άνθρωποι. Τώρα λένε ότι μπορούν να καλλιεργούν και χωρίς την παρουσία ανθρώπων στις μηχανές.
Τελευταία, το υποστηρίζει η
εταιρεία Case IH και New Holland Agriculture, τα εμπορικά σήματα των
γεωργικών μηχανημάτων του ομίλου CNH Industrial Group [1 ], η οποία κατασκεύασε ένα πρωτότυπο
«έξυπνου» τρακτέρ και το παρουσίασε στις
20 Φεβρουαρίου αυτού του έτους στη Γαλλία , επειδή ανησυχεί για το γεγονός ότι στις
μεγάλες χώρες παραγωγούς σιτηρών «δεν βρίσκουν εργάτες». Να είναι αλήθεια; Ο
χειριστής αυτού του τρακτέρ, ή πολλών τρακτέρ αυτού του τύπου , θα κάθεται «στο γραφείο» και από εκεί θα ελέγχει αν όλα πάνε καλά, μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή.
Μα ναι, είναι αυτοί της
FIAT.Ή
μάλλον ήταν
CNH Industrial N.V. (“CNH Industrial” or the “Company”) is incorporated in, and
under the laws of, the Netherlands. The Company was formed as a result of the
business combination transaction (“Merger”) between Fiat Industrial S.p.A.
(“Fiat Industrial”) and CNH Global N.V. (“CNH Global”). (29
sett. 2013).
Το 29,6% της νέας αυτής εταιρείας ανήκει στην EXOR N.V, μία
από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές εταιρείες επενδύσεων και ελέγχεται από την
οικογένεια Agnelli. Έδρα της εταιρείας η Ολλανδία, όπου ισχύει ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς.
Το τρακτέρ που τώρα έχει γίνει έξυπνο επειδή δεν έχει οδηγό,
αρχικά ήταν ένα Case Magnum, δηλαδή
ένα μηχάνημα του οποίου η τιμή κυμαίνεται μεταξύ 200 και 300 000 ευρώ, ανάλογα το
μοντέλο . Ένα τυπικό δηλαδή τρακτέρ αγροκτήματος!
Οι μετατροπές που ανακοινώθηκαν
το κάνουν τώρα να οργώνει και να σπέρνει χωρίς κανένα
πρόβλημα, και ταυτόχρονα να βιντεοσκοπεί και να συγκεντρώνει πολλά δεδομένα τα
οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθούν από τράπεζες, ασφαλιστικές και χρηματοοικονομικές
εταιρείες για καλύτερες προβλέψεις σχετικά
με τη συγκομιδή των καλλιεργειών και λιγότερα ρίσκα στο στοίχημα των συμβολαίων
μελλοντικής εκπλήρωσης (future) σιτηρών και σε προβλέψεις πωλήσεων άλλων προϊόντων,
όπως σπόροι και λιπάσματα.
Σιγά σιγά διαμορφώνεται μια γεωργία χωρίς αγρότες με
μία ενιαία μακρά αλυσίδα παραγωγής αξίας εύκολα ελεγχόμενη από το χρηματοοικονομικό
κεφάλαιο και επιχειρήσεις σταδιακά όλο και πιο μονοπωλιακού χαρακτήρα.
Βέβαια η βιομηχανία,
όλα αυτά τα χρόνια, ξεφούρνισε άπειρες και χωρίς καμία μετριοφροσύνη ιδέες για όλα
τα στάδια της γεωργικής παραγωγής και
τροφίμων.Τι να πούμε για την ιδέα μιας γεωργίας που χαρακτηρίζεται από την
ακρίβεια των παρεμβάσεων ,με μη επανδρωμένες ιπτάμενες μηχανές να πηγαινοέρχονται
ανάμεσα στις σειρές των αμπελώνων; Και τους σπόρους- θαύμα;
Και την έκρηξη των αγορών
εξαγωγών; Όλες αυτές τις «καλές» ιδέες τις χαρακτηρίζει ένα είδος χρυσού κανόνα: η
εξαφάνιση της εργασίας από το χωράφι και η είσοδος - επιτέλους - στο μέλλον και τη νεωτερικότητα.
Από τα καμένα χωριά της αγγλικής βιομηχανικής επανάστασης στην ερημοποίηση που προκαλεί
η βιομηχανική γεωργία σε ολόκληρο τον
πλανήτη, η εγκατάλειψη της γεωργικής εργασίας παρουσιάζεται ως ένα επίτευγμα
του πολιτισμού και της νεωτερικότητας.
Να λοιπόν, τα ευφυή τρακτέρ και οι μη
επανδρωμένες ιπτάμενες μηχανές στο χωράφι και ο «αγρότης-διακοσμητικό στοιχείο»
θεματοφύλακας της φύσης και του τοπίου, διαφήμιση μακέτα του «made in Italy»,
«θεματοφύλακας» των τοπικών ποικιλιών σπόρων και «μάγειρας» παραδοσιακών εδεσμάτων
ή να αναζητεί
σύζυγο» στα ριάλιτι. Αλλά πάνω απ 'όλα ένας αγρότης μακριά από τα χωράφια.
Τη
γη τη δίνουμε σε όσους ξέρουν να την
αξιοποιούν, με αγροτικές επιχειρήσεις τεραστίων διαστάσεων, με ρομποτοποιημένους στάβλους 2.000 αγελάδων. Ας τη δώσουμε σε
αυτούς που συνθλίβουν την εργασία στα χωράφια κάτω από το βάρος της ολοένα και
πιο άθλιων συνθηκών και τελεί υπό την
ψευδαίσθηση ότι μπορούν να παραχθούν υγιεινά τρόφιμα, ποιοτικά, βιώσιμα χωρίς την εργασία, την καρδιά και την ευφυΐα
των γυναικών και των ανδρών που ζουν με τη γη και από τη γη. Αλλά όχι, ζήτω λοιπόν, η γεωργία 4.0!
[1] CNH
Industrial N.V. (NYSE: CNHI / MI: CNHI) στην πρωτοπορία του τομέα
κεφαλαιουχικών αγαθών παγκοσμίως ,με μεγάλη βιομηχανική βάση, μεγάλη γκάμα προϊόντων
και παγκόσμια παρουσία. Όλα τα εμπορικά σήματα του Ομίλου είναι διεθνείς
παίκτες μεγάλου βεληνεκούς στους αντίστοιχους τομείς: Case IH, New Holland
Agriculture και Steyr - τρακτέρ και γεωργικά μηχανήματα. Case και New Holland -
κατασκευαστικά μηχανήματα. Iveco - βιομηχανικά οχήματα. Iveco Bus e Helieuz Bus
-λεωφορεία. Iveco Astra - ερπυστριοφόρα. Iveco Magirus - εξοπλισμός πυρόσβεσης.
Iveco Defence Vehicles - αμυντικά μέσα μεταφοράς και πολιτικής προστασίας. και FPT Industrial
για κινητήρες και κιβώτια ταχυτήτων.
Βλέπε και :
Τα τρακτέρ χωρίς οδηγό πιάνουν δουλειά
στα χωράφια της Ιαπωνίας από το 2018
Ο πρώτος αυτόνομος ελκυστήρας είναι γεγονός. Χωρίς
οδηγό μπορεί να κάνει τα πάντα, από τη φύτευση και ψεκασμό μέχρι τη συγκομιδή.
Αυτό θα επιτρέψει στους αγρότες απλά να
προγραμματίζουν το όχημα, εξ αποστάσεως και απλά να το παρακολουθούν.
Εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα συστήματα πλοήγησης, με
κάμερες, GPS και αισθητήρες, είναι έτοιμο να κάνει τα πάντα.
