Dante Barontini
Στη διάσημη τηλεοπτική αντιπαράθεση στο Λευκό Οίκο, ο Τραμπ είχε εκφοβίσει τον Ζελένσκι επαναλαμβάνοντας του πολλές φορές «Δεν έχεις τα χαρτιά» (ένας περίπου ευγενικός τρόπος για να του πει «έχεις ήδη χάσει»). Τώρα έχει αναλάβει τον ρόλο του «Νονά» και του έχει δώσει ένα σχέδιο 28 σημείων «που δεν μπορεί να αρνηθεί». Και έχει μόνο έξι ημέρες για να απαντήσει, γιατί μετά ... Για να γίνει πιο κατανοητός, έδωσε επίσης εντολή να μειωθούν δραστικά οι στρατιωτικές ενισχύσεις προς το Κίεβο.
Και ο Ζελένσκι αυτή τη φορά φαίνεται να έχει καταλάβει καλύτερα. Επέλεξε τον συνηθισμένο μονόλογο για να καταστήσει σαφές – χωρίς να διακινδυνεύσει να εκτελεστεί στο τέλος της εγγραφής του βίντεο – ότι δεν θα ήθελε να δεχτεί να συζητήσει αυτό το σχέδιο, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο. Αν όλοι συμφωνούν...
«Η Ουκρανία μπορεί τώρα να βρίσκεται μπροστά σε μια πολύ δύσκολη επιλογή: να χάσει την αξιοπρέπειά της ή να διακινδυνεύσει να χάσει έναν βασικό εταίρο· ή 28 δύσκολα σημεία ή έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα, τον πιο δύσκολο που έχει δει ποτέ, και περαιτέρω κινδύνους. Μια ζωή χωρίς ελευθερία, χωρίς αξιοπρέπεια, χωρίς δικαιοσύνη. Και να εμπιστευτούμε κάποιον που μας έχει ήδη επιτεθεί δύο φορές. Δεν θα κάνουμε μεγαλόφωνα δηλώσεις, θα συνεργαστούμε ήρεμα με την Αμερική και όλους τους εταίρους μας. Θα παρουσιάσω επιχειρήματα, θα πείσω, θα προσφέρω εναλλακτικές λύσεις, αλλά σίγουρα δεν θα δώσουμε στον εχθρό το επιχείρημα ότι η Ουκρανία δεν θέλει την ειρήνη».
Είτε τα 28 σημεία, είτε τα καλοριφέρ σβηστά το χειμώνα (παραφράζοντας τον Μάριο Ντράγκι, ο οποίος τον Απρίλιο του 2022 κάλεσε την «Ευρώπη» να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία). Έτσι, θα καθίσει στο τραπέζι – πρώτα με τον Τραμπ, μετά ίσως και με τον Πούτιν – προσπαθώντας να τεντώσει όσο το δυνατόν περισσότερο το σχοινί, αλλά χωρίς να το σπάσει.
Ο χώρος υπάρχει, πρακτικά για κάθε ενδεχόμενο. Τα 28 σημεία είναι μόνο τίτλοι, τα μεμονωμένα κεφάλαια πρέπει να γραφτούν όλα. Και η αμφισημία κυριαρχεί, όπως και σε κάθε άλλο «σχέδιο Τραμπ» που έχει τεθεί σε οποιοδήποτε τραπέζι.
Ας αρχίσουμε να τα διαβάζουμε:
2. Θα συναφθεί μια συνολική συμφωνία μη επίθεσης μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και Ευρώπης. Όλες οι αμφιβολίες που παρέμειναν σε εκκρεμότητα τα τελευταία 30 χρόνια θα θεωρηθούν επιλυμένες.
3. Προβλέπεται ότι η Ρωσία δεν θα εισβάλει στις γειτονικές χώρες και ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί περαιτέρω.
4. Θα ξεκινήσει διάλογος μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών, με σκοπό την επίλυση όλων των ζητημάτων που αφορούν την ασφάλεια και τη δημιουργία των συνθηκών για μια χαλάρωση των εντάσεων.
Αν το πάρουμε κυριολεκτικά, οι ΗΠΑ του Τραμπ θεωρούνται de facto εκτός ΝΑΤΟ, αν και δεν το έχουν ακόμη ανακοινώσει επίσημα στους «συμμάχους» τους. Η «συμφωνία μη επίθεσης» θα υπογραφεί μόνο από τους άλλους αντιπάλους, ενώ οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα ρυθμίσουν τις σχέσεις τους με βάση τις στρατηγικές συνθήκες που έχουν υπογραφεί στο παρελθόν.
Μάλιστα οι ΗΠΑ τοποθετούνται ως «μεσολαβητής» μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ. Για όσους γνωρίζουν την ιστορία της μεταπολεμικής περιόδου, αυτό μοιάζει σχεδόν με ανέκδοτο ή με μια «επανάσταση» που κανείς δεν είχε αντιληφθεί.
Εξίσου ασαφές είναι και το εξής:
5. Η Ουκρανία θα λάβει αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας.
6. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις θα περιοριστούν σε 600.000 στρατιώτες.
7. Η Ουκρανία συμφωνεί να συμπεριλάβει στο σύνταγμά της ότι δεν θα προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ, και το ΝΑΤΟ συμφωνεί να συμπεριλάβει στο καταστατικό του μια διάταξη που θα ορίζει ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο μέλλον.
Το να θεωρηθεί ο αριθμός των 600.000 στρατιωτών ως «περιορισμός», για παράδειγμα, είναι παράλογο. Αυτή τη στιγμή, ο ουκρανικός στρατός αριθμεί 1,2 εκατομμύρια άνδρες, αλλά μόνο επειδή υπάρχει γενική κινητοποίηση λόγω πολέμου. Πριν από τον πόλεμο – όταν, άλλωστε, δεν είχαν φύγει εκατομμύρια από τη χώρα – ήταν 190.000. Επομένως, ο «περιορισμός» θα είχε λογική αν μειωνόταν ο τελευταίος αριθμός. Αλλά και επειδή η διατήρηση ενός στρατού άνω του μισού εκατομμυρίου ατόμων – όταν πρέπει να ξαναχτίσεις τη χώρα, σου λείπει το εργατικό δυναμικό και τα χρήματα – είναι μια αποστολή αδύνατη.
Το πιο ασαφές σημείο είναι όμως ένα άλλο: «8. Το ΝΑΤΟ συμφωνεί να μην αναπτύξει στρατεύματα στην Ουκρανία.» Τι σημαίνει αυτό; Ότι, μεμονωμένες χώρες – με επικεφαλής τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία – θα μπορούν ενδεχομένως να το κάνουν «ιδιωτικά», αλλά χωρίς να επικαλούνται το άρθρο 5 της Συμμαχίας; Είναι δύσκολο να εγκρίνει η Μόσχα μια τέτοια διατύπωση χωρίς έναν μακρύ και διεξοδικό κατάλογο «διευκρινίσεων».
Συνδεδεμένο με αυτές τις αμφιβολίες είναι και το θέμα της ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση – η οποία, παρεμπιπτόντως, δεν κλήθηκε να συμμετάσχει στη διαμόρφωση του «σχεδίου» – από το σημείο 11 και μετά. «Η Ουκρανία είναι κατάλληλη για ένταξη στην ΕΕ και θα επωφεληθεί από προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ το θέμα βρίσκεται υπό εξέταση.»
Είναι γνωστό ότι η διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ είναι αρκετά μακρά, διότι κάθε νέο μέλος πρέπει να συμμορφωθεί με τους ευρωπαϊκούς κανόνες σε θέματα κράτους δικαίου, κανονισμών, γεωργικών πολιτικών κ.λπ. Η εγγύηση «προνομιακής πρόσβασης» σημαίνει τη δημιουργία «αθέμιτου ανταγωνισμού» με τις χώρες που μόλις ολοκλήρωσαν με κόπο αυτή τη διαδικασία ή που τη διαπραγματεύονται αυτή τη στιγμή.
Συγκεκριμένα, σημαίνει, να αλλάξει δραστικά η κατανομή των ευρωπαϊκών κονδυλίων (αρκεί να σκεφτούμε μόνο το κονδύλια για τη γεωργία), να γίνουν εξαιρέσεις όσον αφορά τις μεθόδους παραγωγής και την τήρηση των περιβαλλοντικών ορίων κ.λπ. Είναι δύσκολο να επιτευχθεί ομόφωνη συναίνεση μεταξύ των 27, ή τουλάχιστον να αποφευχθεί μια ισχυρή μειοψηφία αντιθέτων.
Όσον αφορά το θέμα των «χρημάτων» (σημεία 12, 13 και 14), στα βασικά ζητήματα είναι ότι το κόστος της ανοικοδόμησης θα βαρύνει την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ τα τυχόν κέρδη θα μοιραστούν – σύμφωνα με την πρόταση – μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Απλό, έτσι;
Δεν έχει νόημα να συνεχίσουμε. Είναι κατανοητό ότι κάθε σημείο θα πρέπει να «συγκεκριμενοποιηθεί» με πολύ λεπτομερή τρόπο, ώστε να αποφευχθεί η «ελεύθερη ερμηνεία» κάθε συμβαλλόμενου μέρους να οδηγήσει αμέσως σε έναν νέο πόλεμο. Πρόκειται για ένα προσχέδιο συζήτησης, γραμμένο «σε στυλ Τέξας», με τα μπότες πάνω στο τραπέζι και χωρίς καν χάρτη. Καθορίζει μια κατεύθυνση, αλλά κανείς δεν θα το δεχόταν ως «πρόταση συνθήκης».
Για να γίνει κατανοητό. Στο σημείο 10 αναφέρεται: «Εάν η Ουκρανία εκτοξεύσει πύραυλο κατά της Μόσχας ή της Αγίας Πετρούπολης χωρίς βάσιμο λόγο, η εγγύηση ασφάλειας θα θεωρηθεί άκυρη και ανίσχυρη.» Σε οποιαδήποτε άλλη ρωσική πόλη είναι Ο.Κ;
Έχουμε μπροστά μας έναν ακόμη αρκετά ανώμαλο δρόμο, εν τέλει, αν και η εντύπωση ότι άνοιξε μια πιθανότητα ειρήνης αρκούσε για να καταρρεύσουν οι μετοχές των στρατιωτικών βιομηχανιών στο χρηματιστήριο.
Το ότι η Ουκρανία δέχεται να «το σκεφτεί» είναι προφανώς αποφασιστικής σημασίας. Πέρα από κάθε ηθικολογικό συλλογισμό, θα ήταν περίπλοκο να «εγγυηθεί την ειρήνη», ενώ ένοπλες ομάδες χρησιμοποιούν «τρομοκρατικές» τακτικές για να αναζωπυρώσουν εκτός προθεσμίας ένα εστιακό σημείο πολέμου.
Το θέμα που φαίνεται εντελώς αποκλεισμένο είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και η Μεγάλη Βρετανία που δεν ανήκει πλέον σε αυτήν. Οι Στάρμερ, Μερτς και Mακρόν – χωρίς καν να συμβουλευτούν τη Μελόνι, για να δείξουν πόσο σημαντική είναι… – έσπευσαν αμέσως να προτείνουν ένα «εναλλακτικό σχέδιο». Αυτό που δεν είχαν καν εξετάσει επί τέσσερα χρόνια, τυφλωμένοι από τον στόχο να «νικήσουν τη Ρωσία, τελεία και παύλα».
Το πόσο ρεαλιστικό είναι να σκεφτόμαστε να συνεχίσουμε τον πόλεμο χωρίς τη συμβολή των Ηνωμένων Πολιτειών είναι το σημείο εκκίνησης της «ομιλίας του Ζελένσκι. προς τον λαό» «Είναι μια πρόταση που δεν μπορεί να απορριφθεί».
