Κανένα λάικ για τον Κιμ

 

Γιώργος Σερβετάς

Υπήρξαν και υπάρχουν αριστεροί και αναρχικοί που δίνουν τον καλό αγώνα στο πλάι του εθνικού κορμού: για τη συνέχιση της αποικιοκρατίας, την υπερίσχυση του ιμπεριαλισμού, στο τέλος, ενάντια στη διεύρυνση της ελευθερίας των ανθρώπων.

Αλλά ας πούμε διάφορα άσχετα. Έχετε προσέξει ότι ο προσπορισμός κέρδους ή η απόσπαση οφέλους ξυπνά ενοχικά αντανακλαστικά σε μια μεγάλη μάζα, ίσως και πλειοψηφία ανθρώπων; Θα έλεγα ότι είναι μια στάση που απαντάται πιο συχνά στην αριστερά, αλλά όχι αποκλειστικά. Πχ, το να πει ο Γεωργιάδης ότι η Καρυστιανού θέλει να ακολουθήσει πολιτική καριέρα, είναι κάτι που μπλοκάρει πολλούς, κάτι που θα φέρει τους πιο άδολους, τους πιο ανιδιοτελείς ανθρώπους σε θέση απολογίας. Υποκρύπτει και ταυτόχρονα παίρνει ως δεδομένο το εξής: η πολιτική μεταφράζεται σε προσωπικό όφελος. Το οποίο είναι για τον Γεωργιάδη και τους ομοίους του δικαίωμα, για τους άλλους όνειδος. Λέει πολλά για τους ανθρώπους κάτι τέτοιο. Πρώτα από όλα, λέει ότι μόνο επιφανειακά οι νεοφιλελεύθερες, ατομιστικές αξίες έχουν ευρεία αποδοχή. Βέβαια, δεν υπάρχει για την ώρα αντίπαλη αφήγηση τέτοια που να καθιστά την περιφρόνηση του κέρδους πολιτική, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Το άλλο συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε και που έχει μια πολιτική σημασία την οποία τη γνωρίζουν καλά και την παίζουν στα δάχτυλα οι περί την εξουσία, είναι ότι οι άνθρωποι -οι περισσότεροι άνθρωποι- θα σου δώσουν με χαρά αυτό που θα τους ζητήσεις και θα νιώσουν άσχημα, θα έρθουν σε μειονεκτική θέση όταν θα χρειαστεί να απαιτήσουν. Είναι μια συμπεριφορά που θα έχει σίγουρα την εξελικτική της σημασία, θα έχει βοηθήσει το είδος αλλά φαίνεται να δυσχεραίνει την επιβίωση των ατόμων. Δείχνει με έναν τρόπο ανεπίκαιρη, απαρχαιωμένη, ηλίθια. Έχει καταγραφεί στα θρησκευτικά κείμενα, έχει καταγραφεί επίσης στον «Ηλίθιο» του Ντοστογέφσκι

Το γνωρίζουν, και το χρησιμοποιούν σαν εργαλείο χειραγώγησης: οι πολλοί χαρίζουν ευχαρίστως τη δέσμευσή τους σε μια υπόθεση που δεν θα τους ωφελήσει. Η αρνητική χειραγώγηση, η χειραγώγηση στην αποδέσμευση είναι πιο εύκολη. Ακόμα και αν δεν φέρνει ενεργή στράτευση, είναι εύκολο να αδρανοποιήσεις, να στερήσεις την ενεργή στράτευση από τον αντίπαλο. Πρόσφατα πολιτικά παραδείγματα, είναι εκείνη η φμπ σελίδα που είχε ψαρώσει πολλούς αριστερούς που θεωρούν τον εαυτό τους έξυπνο: «δεν είμαι ΣΥΡΙΖΑ αλλά». Ήταν πιο εύκολο να πάρεις μαζί σου κάποιον στην αποδόμηση του ΣΥΡΙΖΑ παρά να τον βάλεις να στηρίξει τον Μητσοτάκη. Στην τελική, απευθυνόταν σε ένα άλλο κοινό που δεν θα ψήφιζε Μητσοτάκη, και επίσης ήταν και είναι άλλοι οι άνθρωποι που κάνουν τη δουλειά της γκρίζας προπαγάνδας, είναι ας πούμε «απογοητευμένοι» ή «σκεπτικιστές» αριστεροί ή αναρχικοί. Παρόμοια πολύ έξυπνοι ήταν εκείνοι που τσίμπησαν με την ημίγυμνη κοπέλα στο Ιράν, που δεν ήταν ωστόσο αρκετά έξυπνοι ώστε να διαγνώσουν το σχεδόν φασιστικό, οριενταλιστικό μοτίβο των σκίτσων της με γαλλική μυτούλα ημίγυμνης damsel in distress, σε αντιδιαστολή με τις Ιρανές μαυροντυμένες με γαμψή μύτη. Ούτε τόσο έξυπνοι βέβαια ώστε να ενώσουν τρεις τελίτσες: να συσχετίσουν α)ποιοι ελέγχουν τα σόσιαλ και την προπαγάνδα, β) ποιοι έχουν σκοπό την γενοκτονία των Παλαιστινίων και γ) τον πόθο του Ισραήλ να καταστρέψει το Ιράν.

Είναι ένα μοτίβο που βλέπω να επαναλαμβάνεται και που έχει μια σχετική επιτυχία στα σόσιαλ. Η αποδόμηση του εθνικού εχθρού, η αποκάλυψη ότι δεν είναι κάτι που δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι είναι, για να αποκρύψει ότι το ΝΑΤΟ είναι ακριβώς αυτό που είναι: Ο Πούτιν δεν είναι κομμουνιστής, η Χαμάς είναι ισλαμιστική οργάνωση, το Ιράν στηρίζει τους Παλαιστίνιους όχι με ανθρωπιστικά κίνητρα, οι αποστολές των Κουβανών γιατρών πληρώνονται. Είναι μεγάλος ο πειρασμός να μιλήσει κανείς για μια εύκολα χειραγωγούμενη, αφελή μάζα και για πονηρούς που τη χειραγωγούν πατώντας ακριβώς σε αυτό: εγώ είμαι απέναντι, εγώ δεν έχω προσωπικό κέρδος, δεν είμαι με κόμμα, δεν είμαι με κάποια πλευρά. Είμαι αντικειμενικός αδέσμευτος και όλα τα α- και τα αντι- του κόσμου. Είμαι ο Πανούσης και όχι ο Νταλάρας (δεν θέλω βέβαια να παραβλέψω πόσο δίκιο είχε ο Τζιμάκος για τις συναυλίες του Νταλάρα με τη συμφωνική του Ισραήλ, άλλο είναι το πόιντ).

Είναι μια στάση η οποία φαίνεται οικεία σε ένα πολύ μειοψηφικό αλλά με κάποια ορατή επίδραση κομμάτι κόσμου που έχει διαπαιδαγωγηθεί σε μια αριστερά που εν πολλοίς έμεινε στεγνή από τα βρωμόνερα της εξουσίας αλλά εξίσου στείρα και παρθένα. Ίσως απηχεί και την έλλειψη κάποιας πολιτικής δύναμης, περισσότερο κάποιας ιδεολογίας που να εκφράζει μια πολιτική λαϊκής χειραφέτησης.

Στην πραγματικότητα, ο 20ός αιώνας υπήρξε πλούσιος από εγχειρήματα λαϊκής αυτοδιάθεσης· οι Γάλλοι πήραν πόδι από την Αλγερία και την Ινδοκίνα, η Κίνα έβγαλε 1 δις κόσμο από την φτώχεια, παρέχοντας ένα επίπεδο ζωής καλύτερο από των Η.Π. και με ασύγκριτα μικρότερες κοινωνικές ανισότητες. Η Ρωσία πάλι, έγινε για δεκαετίες η δύναμη που έκανε εφικτή την ένοπλη απελευθέρωση των λαών των αποικιών, επέτρεψε και σε εμάς εδώ στη Δύση και στη σχεδόν Δύση να σπουδάσουμε, να πάμε διακοπές σε νησιά, να ζήσουμε ανθρώπινα. Η Βόρεια Κορέα πάλι ήταν σε μια κατάσταση όχι καλύτερη από τη Γάζα το 1950. Καταλαβαίνω ότι αυτό απέχει πολύ από το όραμα των ντόπιων επαναστατών που δεν έκαναν καμία επανάσταση, αλλά μια πραγματική επανάσταση με χιλιάδες αδυναμίες είναι απείρως προτιμότερη, έχει απείρως μεγαλύτερη επίδραση στον κόσμο από μια μη επανάσταση. Καταλαβαίνω τους δυτικούς διανοούμενους της ακαδημαϊκής απελευθέρωσης. Στην τελική τα κίνητρά τους είναι συνήθως ένα καλύτερο ατομικό πλασάρισμα, πολλές φορές και μια επαγγελματική αποκατάσταση σε έναν από τους οργανισμούς που προάγουν δυτική ελευθερία.

Ευτυχώς, οι Παλαιστίνιοι θέλουν να ζήσουν και αντιστέκονται με την όποια ιδεολογία βρίσκουν εύκαιρη, αφού οι χιλιαστές της επανάστασης δεν πήγαν εκεί να τους βάλουν τα γυαλιά. Ευτυχώς, η Ρωσία έχει απωθήσει νικηφόρα την επέκταση του ΝΑΤΟ. Ευτυχώς, ο Τραορέ δεν περιμένει ούτε από την ελληνική αριστερά, ούτε από τον Σάντερς. Οι Αλγερινοί δεν περίμεναν να ξυπνήσει ο Καμί, ο Κιμ γράφει στα αρχίδια του τις απόψεις δυτικών φιλελεύθερων για το κούρεμά του. Δεν ξέρουν τι χάνουν, οι μαλάκες. Κανένα λάικ για τον Κιμ.

 

[---->] 

Είμαστε πολύ μακριά από αυτή την προοπτική.

 

Ενώ στη Μέση Ανατολή η ένταση αυξάνεται και η πιθανότητα ενός ολοκληρωτικού πολέμου, γίνεται όλο και πιο ρεαλιστική, μια γενική πολιτισμική άποψη μπορεί να φαίνεται άσχετη,  πιστεύω όμως ότι είναι χρήσιμη για την αξιολόγηση  μακροπρόθεσμα των εξελίξεων.

 

Σε όλους τις μεγάλες συγκρούσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, παρατηρούμε μια αρκετά σαφή αντιπαράθεση, με λίγες αμφιλεγόμενες περιπτώσεις: η γραμμή αντιπαράθεσης βρίσκεται εκεί που η Δύση, υπό την πολιτισμική κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αντιτίθεται σε όποιον δεν είναι άμεσα ή έμμεσα υποταγμένος σε αυτήν. 

Πρόκειται δηλαδή για μια ξεκάθαρη αντιπαράθεση κατά μήκος  ΓΡΑΜΜΩΝ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, όπου μια εδραιωμένη «αυτοκρατορία» αντιτίθεται σε άλλους ισχυρούς πόλους εξουσίας που δεν έχουν υποταχθεί (Ρωσία, Κίνα, Ιράν κ.λπ.).

 

Όμως η  κάθε εξουσία χρειάζεται πάντα μια ΙΔΑΝΙΚΗ Κάλυψη, καθώς απαιτείται ένας ορισμένος βαθμός καθολικής συναίνεσης των υπηκόων της: η εξουσία μπορεί να ασκείται με τη μορφή ελέγχου και καταστολής μόνο μέχρι ένα ορισμένο σημείο, αλλά για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού πρέπει να υπάρχει η μέγιστη συναίνεση.

 

Η ιδανική κάλυψη των πόλων της αντίστασης ενάντια στη Δύσης διαφέρει. Πέρα από μια γενικότερη δυσπιστία απέναντι στην ιδέα της «αυτορρυθιζόμενης αγοράς», από Κίνα, Ρωσία, Ιράν, Βενεζουέλα, Βόρεια Κορέα, Νότια Αφρική κ.λπ. δεν υπάρχει κοινή ιδεολογία Η μόνη κοινή «ιδεολογία» τους είναι η επιθυμία να μπορούν να αναπτυχθούν αυτόνομα, σε περιφερειακή βάση, σύμφωνα με τις δικές τους γραμμές πολιτισμικής ανάπτυξης, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις. Αυτό δεν τους καθιστά απαραίτητα υπέρμαχους της ειρήνης, καθώς πάντα υπάρχει ανομοιογένεια σχεδιασμών , ακόμη και σε επίπεδο περιφερειακών σχέσεων, αλλά τους καθιστά ανθεκτικούς σε επιθετικές επεμβάσεις από το εξωτερικό.

 

Αυτό αποτελεί ένα όριο με όρους απλής προβολής ισχύος σε σχέση με τον «δυτικό μπλοκ» που – στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ή όχι – συνεχίζει να ενεργεί πάντα με συντονισμένο τρόπο σε όλα τα σενάρια σύγκρουσης. Όπως στην Ουκρανία η Ρωσία αντιμετωπίζει de facto τις δυνάμεις του ενωμένου Δυτικού κόσμου, έστω και έμμεσα, το ίδιο συμβαίνει και με το Ιράν αυτές τις μέρες (μόλις έφτασαν στο Ισραήλ στρατιωτικές προμήθειες από τη Γερμανία, και από τις ΗΠΑ). Αντίθετα, οι συμμαχίες και οι δεσμοί αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ των μπλοκ της «αντιδυτικής αντίστασης» είναι πολύ πιο περιστασιακές, ενδεχομένως με περιορισμένες διμερείς συμφωνίες.

 

Η υπεροχή του συντονισμού της Δύσης στη χρήση της βίας συμβαδίζει όμως με μια άλλη διαδικασία, κατά κύριο λόγο πολιτισμική, την οποία δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε από το εσωτερικό της ίδιας της Δύσης. Για πολύ καιρό, η Δύση μετά το διαφωτισμό παρουσιάζονταν στον κόσμο και στον εαυτό της ως η ενσάρκωση μιας οικουμενικής λογικής, μιας διεθνούς νομιμότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η αντίθετη ερμηνεία του Δυτικού κόσμου ως τόπου  λογικής και  δικαίου, σε αντίθεση με τη «ζούγκλα» του υπόλοιπου κόσμου όπου επικρατεί  βία και  καταπίεση, εξακολουθεί να αποτελεί βασικό στοιχείο της δυτικής ιδεολογίας: επαναλαμβάνεται παντού, από τις εφημερίδες μέχρι τα σχολικά βιβλία.

 

Το παράδοξο είναι ότι το μόνο πραγματικά θεμελιώδες στοιχείο για την ιδεολογική ενότητα του Δυτικού κόσμου δεν έχει καμία σχέση με τη λογική ή το δίκαιο, αλλά αποκλειστικά με την ιδέα της νομιμοποίησης που προσδίδει η ΔΥΝΑΜΗ. Η πραγματική ιδεολογία της Δύσης είναι διαμορφωμένη, αφενός, από την ιδέα της ανώνυμης δύναμης του κεφαλαίου, που εκφράζεται, για παράδειγμα, με τους μηχανισμούς του εξωτερικού χρέους, και, αφετέρου, από την ιδέα της βιομηχανικής-στρατιωτικής δύναμης, που δικαιολογείται ως ο απαραίτητος «μπάτσος» για να «επιβάλλει την τήρηση των συμβάσεων» και να «επιβάλλει την αποπληρωμή των χρεών».

 

Το παράδοξο της κατάστασης έγκειται στο γεγονός ότι η Δύση παρουσιάζεται στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και στο εσωτερικό της, με μια μορφή που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ.

 

Από τη μία, παρουσιάζεται ως υπερασπιστής των αδύναμων, των καταπιεσμένων, ως παγκόσμιος φύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως αυστηρός προστάτης των ελευθεριών, ως ενσάρκωση μιας δικαιοσύνης με καθολικές αξιώσεις.

 

Από την άλλη πλευρά, υιοθετεί συνεχώς κραυγαλέα διπλά πρότυπα («μπορεί να είναι καθάρματα, αλλά είναι τα δικά μας καθάρματα »), αθετεί υποσχέσεις (βλ. προώθηση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά), υποθάλπει αλλαγές καθεστώτων (ατελείωτη η λίστα), εξαπατά διεθνώς χωρίς ντροπή και χωρίς ποτέ να ζητά συγγνώμη (το φιαλίδιο του Πάουελ), χρησιμοποιεί τη διπλωματία για να κάνει τον αντίπαλο να χαλαρώσει την προσοχή του και στη συνέχεια να τον χτυπήσει (διαπραγματεύσεις του Τραμπ με το Ιράν), ασκεί στο εσωτερικό της όλες τις μορφές επιτήρησης και καταστολής που θεωρεί χρήσιμες (αλλά πάντα «για καλό σκοπό»), κ.λπ. κ.λπ.

 

Το τρομερό και αποσταθεροποιητικό ταυτόχρονα είναι ότι έχουμε κάνει τόσο πολύ δικιά μας αυτή τη μορφή «διπλής σκέψης», που μπορούμε να συνεχίσουμε να παράγουμε ένα παραληρηματικό δημόσιο λόγο, όπου για να επιτρέψουμε στις ιρανές γυναίκες να περπατούν ήσυχα με τα μαλλιά τους λυτά, θεωρούμε λογικό να βομβαρδίζουμε τις πόλεις τους. Ή μήπως είναι λογικό, και δεν ακολουθούμε κανένα διπλό πρότυπο , όταν θεωρούμε σωστό μια χώρα γεμάτη κρυφές ατομικές βόμβες βομβαρδίζει προληπτικά μια άλλη για να αποφύγει ότι, αργά ή γρήγορα, ενδεχομένως, και η τελευταία θα αποκτήσει τέτοιες.

 

Το πραγματικό, μεγάλο πρόβλημα που θα πληρώσει η Δύση στις επόμενες δεκαετίες είναι ότι όλη η μεγάλη πολιτιστική παράδοση της , ο ορθολογισμός της, ο οικουμενισμός της, η έκκλησή της για δικαιοσύνη, για νόμο κ.λπ. αποδείχθηκε στην δοκιμασία της ιστορίας ότι είναι καθαρά λόγια του αέρα, λεκτικές μεταμφιέσεις ανίκανες να οικοδομήσουν έναν πολιτισμό όπου μπορεί  κανείς να εμπιστευτεί τον λόγο.

 

Εξω, από αυτή την ίδια την παράδοση, δεν μπορεί κανείς παρά να καταλήξει σε ένα απλό συμπέρασμα ότι όλες οι πολύ καθωσπρέπει φλυαρίες, οι εκκλήσεις για επιστημονική αυστηρότητα, για αλήθεια, για λογική, για παγκόσμια δικαιοσύνη, τελικά δεν αξίζουν ούτε τον αέρα με τον οποίο εκφέρονται. Είναι απλά προφάσεις για την άσκηση της Βίας (το μαρξιστικό «Ideenkleid»).

 

Μπορεί να είναι κουραστικό όταν λέμε ότι δεν ήταν πάντα έτσι, ότι δεν είναι απαραίτητα να είναι έτσι. Η απώλεια της αξιοπιστίας μας έναντι του υπόλοιπου κόσμου είναι τεράστια και δύσκολα ανακτήσιμη (θα μπορούσε να ανακτηθεί μόνο αν αυτές οι εκκλήσεις για λογική και δικαιοσύνη αποδείκνυαν ότι κρατούν τα ηνία της εξουσίας στις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες, αλλά είμαστε πολύ μακριά από αυτή την προοπτική).

 

[---->] 

 

Το ιστορικό αυτής της αντιπαράθεσης ξεκινά πολύ νωρίτερα και έχει βάθος.

 

Ακολουθεί μεγάλη ανάρτηση για όσους αντέχουν:

🇮🇷 Ας μιλήσουμε για το Ιράν, γιατί μέσα στον θόρυβο  χάθηκαν τα γεγονότα. Μπορεί ο Εμανουέλ Μακρόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ελληνική κυβέρνηση να καταδίκασαν το...Ιράν για την  επίθεση που δέχτηκε από το Ισραήλ, όμως το ιστορικό αυτής της αντιπαράθεσης ξεκινά πολύ νωρίτερα και έχει βάθος.

❌ Από το 2023, το Ισραήλ πραγματοποιεί επανειλημμένες επιθέσεις εντός του ιρανικού εδάφους, καθώς και δολοφονίες ανώτερων στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης, χωρίς προηγούμενη διεθνή εξουσιοδότηση. Το Ιράν είναι κυρίαρχο κράτος και μέλος του ΟΗΕ, και οι ενέργειες αυτές αποτελούν παραβίαση του Καταστατικού του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Το Ισραήλ δεν έχει προσφύγει σε διεθνή δικαστήρια ή οργανισμούς για να παρουσιάσει τις κατηγορίες του — πιθανόν επειδή δεν διαθέτει επαρκή νομική βάση.

➡️Ταυτόχρονα, η ισραηλινή στρατηγική επεκτείνεται σε τρίτες χώρες. Από το 2023 έως σήμερα, το Ισραήλ έχει εξαπολύσει περισσότερες από 350 αεροπορικές επιδρομές στη Συρία, κυρίως κοντά στη Δαμασκό και στο Ιντλίμπ. Οι επιθέσεις αυτές στοχεύουν ιρανικές υποδομές, βάσεις του IRGC, τη Χεζμπολάχ και τις εφοδιαστικές γραμμές οπλισμού. Πολλές πραγματοποιούνται σε συντονισμό με τις ΗΠΑ. Στόχος είναι η σταδιακή αποδυνάμωση της ιρανικής παρουσίας  στη Συρία και την ευρύτερη περιοχή. Δεν πρόκειται, λοιπόν, μόνο για επιθέσεις εντός Ιράν, αλλά για πολεμικές ενέργειες σε άλλα κυρίαρχα κράτη (όπως η Συρία και ο Λίβανος), που έχουν ως τελικό στόχο το Ιράν. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς: αν η Ρωσία βομβάρδιζε σήμερα γαλλικές στρατιωτικές υποδομές ή το αεροδρόμιο Charles de Gaulle, ή στόχους μέσα στη Γερμανία  προκειμένου να αποτρέψει αποστολές όπλων στην Ουκρανία, πόσο «ανεκτή» θα θεωρούταν μια τέτοια πράξη;

Η ένταση κλιμακώθηκε δραματικά με τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Qasem Soleimani στις 3 Ιανουαρίου 2020, στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης (ακόμα μια τρίτη χώρα), από τις Ηνωμένες Πολιτείες με εντολή του τότε προέδρου Τραμπ. Ο Σουλεϊμανί ήταν επικεφαλής της Δύναμης Quds, του τμήματος των Φρουρών της Επανάστασης υπεύθυνου για τις εξωτερικές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μέσω αυτού του μηχανισμού, το Ιράν ασκούσε επιρροή στον Λίβανο, τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Υεμένη. Η δολοφονία του αποτέλεσε σαφή προσπάθεια αποδιάρθρωσης αυτού του περιφερειακού αποτρεπτικού συστήματος.

☢️ Σε ό,τι αφορά το πυρηνικό του πρόγραμμα, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) έχει επανειλημμένα επιβεβαιώσει ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις πως το Ιράν κατασκευάζει πυρηνικό όπλο ή εμπλουτίζει ουράνιο κατά παράβαση των διεθνών δεσμεύσεων. Παράλληλα, η ανώτατη θρησκευτική ηγεσία του Ιράν έχει εκδώσει φετφά που απαγορεύει τη χρήση πυρηνικών όπλων ως αντι-ισλαμική. Το Ιράν έχει, επίσης, καταθέσει πρόταση για τη δημιουργία Ζώνης Ελεύθερης από Πυρηνικά Όπλα στη Μέση Ανατολή, αλλά η πρόταση αυτή απορρίφθηκε — κυρίως επειδή θα απαιτούσε και από το Ισραήλ, που διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο χωρίς διεθνή αναγνώριση, να αποπυρηνικοποιηθεί.

Το 2015, είχε υπογραφεί η Κοινή Ολοκληρωμένη Δράση (Joint Comprehensive Plan of Action - JCPOA), δηλαδή η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ανάμεσα στο Ιράν και τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με αυτή, το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου, να δεχθεί εξαντλητικούς ελέγχους από την IAEA και να χρησιμοποιεί την πυρηνική τεχνολογία αποκλειστικά για ειρηνικούς σκοπούς, με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων.

🚫Το 2018, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Τραμπ αποχώρησαν μονομερώς από τη συμφωνία και επανέφεραν κυρώσεις. Είχε προηγηθεί ανεπίσημη πρόταση απο το Ιράν να διατηρήσει πυρηνικό πρόγραμμα μόνο για ενεργειακή χρήση, με καύσιμο που θα εισαγόταν από τρίτες χώρες, πρόταση που αρχικά έγινε δεκτή απο τις ΗΠΑ, αλλά την απέρριψαν  έπειτα από πίεση του Ισραήλ. Έτσι εγκαινιάστηκε η πολιτική «μέγιστης πίεσης»: επαναφορά κυρώσεων, εμπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο και στοχευμένη προσπάθεια οικονομικής αποσταθεροποίησης. Αυτή η στρατηγική είχε εφαρμοστεί από την κυβέρνηση Ομπάμα στη Βόρεια Κορέα, με στόχο την αποτροπή περαιτέρω εξάπλωσης του πυρηνικού της προγράμματος. Ωστόσο, απέτυχε — διότι οι Βορειοκορεάτες είχαν ήδη αποκτήσει λειτουργικό πυρηνικό οπλοστάσιο, και η οικονομική απομόνωση δεν λειτούργησε ως αποτρεπτικός μηχανισμός. Η ίδια λογική μεταφέρθηκε από τον Τραμπ στο ιρανικό ζήτημα, με την προσδοκία ότι η οικονομική πίεση θα έκαμπτε την ιρανική πολιτική βούληση. Δεν το πέτυχε.

Ο Τζο Μπάιντεν το 2021, δήλωσε  ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν επιστροφή στη συμφωνία. Ωστόσο, έθεσε ως προϋπόθεση το Ιράν να συμμορφωθεί πλήρως πρώτο — δηλαδή να επανέλθει σε όλα τα όρια της JCPOA πριν την άρση οποιασδήποτε κύρωσης. Το Ιράν απάντησε ότι δεν έχει εμπιστοσύνη μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ το 2018 και ζήτησε δεσμεύσεις: πλήρη και συγχρονισμένη άρση κυρώσεων, επίσημη εγγύηση ότι οι ΗΠΑ δεν θα αποχωρήσουν ξανά μονομερώς, και πλήρη τραπεζική αποκατάσταση. Η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να δώσει τέτοιες εγγυήσεις. Έτσι, οι διαπραγματεύσεις σε Βιέννη, Ομάν και Κατάρ (2021–2023) απέτυχαν.

Τον Φεβρουάριο 2025, ο Τραμπ, εξέδωσε Προεδρικό Υπόμνημα που επανενεργοποιούσε την πολιτική «μέγιστης πίεσης», απαγορεύοντας εκ νέου την ανάπτυξη πυρηνικών και βαλλιστικών προγραμμάτων από το Ιράν. Τον Μάρτιο απέστειλε επιστολή στον Αγιατολάχ Χαμενεΐ, δίνοντάς του δίμηνη προθεσμία για την υπογραφή νέας συμφωνίας, απειλώντας με «πολύ χειρότερες συνέπειες» σε περίπτωση άρνησης. Παράλληλα, οι ΗΠΑ ενίσχυσαν τις κυρώσεις, ανέπτυξαν στρατηγικά βομβαρδιστικά B-2 στην περιοχή και άνοιξαν νέο δίαυλο διαλόγου μέσω του Ομάν.

 Στις 13 Ιουνίου, μόλις δύο ημέρες πριν από την έναρξη των συνομιλιών, ξεκίνησε νέα στρατιωτική επίθεση εναντίον ιρανικών στόχων. Η χρονική συγκυρία δεν μπορεί να αγνοηθεί. Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί αν αυτή η κλιμάκωση λειτουργεί όχι απλώς ως «μέσο πίεσης», αλλά ως τρόπος να ακυρωθεί εκ των προτέρων η διαδικασία διαλόγου. Ίσως αυτό που επιδιώκεται τελικά δεν είναι η αποπυρηνικοποίηση του Ιράν, αλλά η αλλαγή καθεστώτος και η αναδιάταξη της γεωπολιτικής ισορροπίας στην περιοχή.

⚠️Όσο πιο κοντά φαίνεται να φτάνουν οι δύο πλευρές σε έναν συμβιβασμό, τόσο συχνότερα εμφανίζονται «συμπτώσεις» που διακόπτουν τη διαδικασία. Μάλλον γιατί το ζητούμενο δεν είναι η συμφωνία — αλλά η αδυναμία συμφωνίας να παραμείνει το σταθερό αποτέλεσμα.