Φίμωση της ερευνητικής δημοσιογραφίας από τις πολυεθνικές

του Fabio Sebastiani *

Ονομάζεται «οδηγία για την προστασία της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών (εμπορικών απορρήτων) κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης και αποκάλυψή τους,Directive on the protection of undisclosed know-how and business information (trade secrets) against their unlawful acquisition, use and disclosure», εν συντομία «Trade Secrets Protection», «οδηγία για την προστασία του επιχειρηματικού απόρρητου» και πριν από δέκα ημέρες εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία (77% των ψήφων υπέρ) από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
 

Με πρώτη ματιά μοιάζει με ένα νομικό μέσο που παραχωρείται στις επιχειρήσεις για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από την οικονομική και βιομηχανική κατασκοπεία. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι παρά ένα ακόμα εμπόδιο, διόλου ασήμαντο, ώστε να υποχρεωθούν να κλείσουν οριστικά τα στόματά τους και οι ελάχιστοι εναπομείναντες ερευνητές δημοσιογράφοι που συνεχίζουν να υπάρχουν στη χώρα μας και στην Ευρώπη.

Όλη η ουσία της οδηγίας περιστρέφεται γύρω από την έννοια του «δημοσίου συμφέροντος». Η οδηγία αποκλείει κάθε πληροφορία που μπορεί να αφορά το δημόσιο συμφέρον, από το πεδίο εφαρμογής της. Το ζήτημα, όμως,είναι ότι δεν ορίζεται συγκεκριμένα τι είναι δημόσιο συμφέρον. 

Ένα κενό, ή αν θέλετε ένα δύσκολο εγχείρημα για το οποίο θα πρέπει να αποφασίσουν τα δικαστήρια, και το οποίο πρακτικά θα υποχρεώσει τους δημοσιογράφους να ακολουθήσουν την μακριά, επικίνδυνη και κουραστική δικαστική οδό και ασφαλώς ένας αποτρεπτικός παράγοντας, για να μην ασχοληθούν με θέματα που έχουν σχέση με την παραγωγή και τη διαχείριση των πληροφοριών οι οποίες, όταν βρίσκονται στα χέρια των πολυεθνικών (και όχι των μικρών επιχειρήσεων, όπως χλευαστικά τονίζεται στην οδηγία),έχουν να κάνουν με δισ. ευρώ και εκ των πραγμάτων, το δημόσιο συμφέρον, λόγω του ιδιαίτερου βάρους των εμπλεκόμενων δυνάμεων.
 

«Δεν είναι δυνατό να προστατεύεται το επιχειρηματικό απόρρητο όταν η αποκάλυψη ενός επιχειρηματικού μυστικού εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον - γράφει ο Claudia Vago στο www.nonconimieisoldi.org - στο βαθμό που δίνει τη δυνατότητα να αποκαλυφθεί ένα επαγγελματικό λάθος, ή άλλα λάθη ή παράνομες δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με το απόρρητο. Το πρόβλημα είναι ότι η οδηγία δεν ορίζει με σαφήνεια ούτε τι είναι δημόσιο συμφέρον, ούτε τη συνάφεια, τη σύνδεση μεταξύ του αποκαλυπτόμενου απόρρητου και του λάθους ή την παράνομη δραστηριότητα.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση των Panama papers πολλές υπεράκτιες εταιρείες που εμφανίζονται στα δημοσιευμένα έγγραφα της έρευνας δεν έχουν διαπράξει παράνομες πράξεις, οπότε, χάρη στη νέα οδηγία θα μπορούσαν να προσφύγουν στη δικαιοσύνη, και να φιμώσουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή να απαιτήσουν από τις πηγές πληροφορίες και από τους δημοσιογράφων που τις διάδωσαν εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια ευρώ ως αποζημίωση».
 

Στη Γαλλία η Elise Lucet, ερευνήτρια δημοσιογράφος, επικεφαλής της "Cash Investigation", ήταν  αυτή που σήμανε το καμπανάκι κινδύνου.
 Πριν λίγους μήνες είχε αποστείλει μια αναφορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όπου κατήγγειλε τις βλαβερές συνέπειες αυτού της οδηγίας κανονισμού και ζητούσε την απόσυρσή της.

Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατάφερε να συγκεντρώσει πάνω από 400.000 υπογραφές. Μεταξύ αυτών και πολλών γάλλων ερευνητών δημοσιογράφων όπως ο γνωστός Edwy Plenel της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας Mediapart, πληροφοριοδότες του διαμετρήματος του Hervé Falciani, ευρωβουλευτών όπως η πρώην δικαστικός Eva Joly και μη κυβερνητικών οργανώσεων όπως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα.
 

Τώρα, τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν δύο χρόνια για να εισάγουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο, και, με δεδομένη την έλλειψη σαφήνειας, κάποιοι σίγουρα θα μπουν στον πειρασμό να το χρησιμοποιήσουν για να καταπνίξουν ερευνητικές προσπάθειες που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομική εξουσία ή / και την πολιτική.

Το BBC πήρε συνέντευξη από τον εισηγητή της οδηγίας, τη Γαλλιδα Constance Le Grip, για τους κινδύνους που διατρέχουν οι δημοσιογράφοι και  οι πληροφοριοδότες που αποκαλύπτουν επιχειρηματικά μυστικά. 

Στην ερώτηση: «Θα μπορούσες να διαβεβαιώσεις ότι δεν θα καταδικαστεί κανείς εξαιτίας αυτής της οδηγίας ;», η Le Grip, απάντησε: «Εγώ,δεν είμαι δικαστής».
 

Οι πραγματικοί δημοσιογράφοι και ένας μεγάλος αριθμός πολιτών που δεν περιορίζονται σε πληροφορίες copy-paste (αντιγραφή / επικόλληση) των δελτίων τύπου των επιχειρήσεων, επειδή πιστεύουν, όπως είπε ο Τζορτζ Όργουελ ότι «δημοσιογραφία είναι να δημοσιεύεις αυτό που οι άλλοι δεν θα ήθελαν να δουν να δημοσιεύεται.Όλα τα άλλα είναι δημόσιες σχέσεις» έχουν κάθε λόγο να κινητοποιούνται ενάντια σ’ αυτή την οδηγία που περιορίζει τις ελευθερίες στις χώρες τους.
 

Την οδηγία καταψήφισαν  μόνο οι βουλευτές της GUE, της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και των Πράσινων. Απείχαν οι ευρωβουλευτές του M5S.

[--->]