"Η μεγάλη
αστάθεια που επικρατεί στον πλανήτη δεν έχει ιστορικό προηγούμενο,"αφού σε τεράστιες περιοχές κυριαρχεί ο λαϊκισμός,η οργή και η απώλεια ελέγχου από το κράτος." Ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι,σύμβουλος στρατηγικής του Κάρτερ και ιστορικός "εγκέφαλος" της αμερικανικής
παγκόσμιας ηγεμονίας, προειδοποιεί: "Δεν αντιμετωπίζουμε κρίση
επιβίωσης, αλλά χάνουμε τον έλεγχο της αντιμετώπισης των προκλήσεων που όλο και περισσότερο, πολλοί από εμάς,
αναγνωρίζουμε ότι παίζουν ιδιαίτερο ρόλο για την ευημερία μας".
Οι αλυσιδωτές πτωχεύσεις των τελευταίων
είκοσι ετών είναι ένα σκληρό
μάθημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες : "Δεν μπορούμε να επιστρατεύσουμε δυνάμεις ή να δημιουργήσουμε
ηγέτες που θα τις διαχειριστούν", και αυτό κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες,να έχουν "
όλο και μικρότερη στρατηγική θέληση και
αίσθηση της κατεύθυνσης που θα πρέπει να ακολουθήσουν". Σενάριο: "Βρισκόμαστε
μπροστά σε έναν κόσμο γεμάτο αναταραχές, αβεβαιότητα και κατακερματισμένο: κανένας δεν απειλείται
άμεσα, πολλές, όμως, και διαφορετικές απειλές απειλούν σχεδόν τους πάντες."
Στην πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής, λέει ο Μπρεζίνσκι σε συνέντευξη του
στον David Rothkopf ,μπορούμε να υπολογίζουμε,μόνο σε ορισμένα κράτη,
σχετικά σταθερά, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος και το Ιράν - με το
οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σοβαρά προβλήματα - και φυσικά το
Ισραήλ, αλλά μόνο με τη προϋπόθεση ότι θα υπάρξει σταθερή ειρήνη με τη
δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Από τον κατάλογο λείπει το Ιράκ:
τραγικό λάθος, παραδέχεται ο Μπρεζίνσκι, ο πόλεμος του George W. Bush εναντίον του Σαντάμ, ο οποίος ήταν ο προμαχώνας του αγώνα ενάντια στη τζιχάντ και την
Αλ-Κάιντα. "Στη Λιβύη επεμβήκαμε χωρίς να έχουμε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε δυνάμεις αποσταθεροποίησης", λέει ο Rothkopf. "Στη Συρία δεν
αναλάβαμε αποφασιστική δράση όπως και στο
Ιράκ, οπότε στη Συρία οι ταραχές εξαπλώθηκαν. Ο κίνδυνος παραμονεύει παντού και οι
μεγαλύτερες δυνάμεις σταθεροποίησης -οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Κίνα – σε
ελάχιστες από αυτές τις περιπτώσεις επιθυμούν να γίνουν επεμβάσεις."
Για τον Μπρεζίνσκι, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πλέον πολλές επιλογές στην περιοχή του πετρελαίου. Αλλά δεν πλήττονται μόνο αυτές από το χάος που
εξαπλώνεται: "Οι δύο χώρες που θα μπορούσαν να πληγούν περισσότερο από
αυτές τις εξελίξεις, μακροπρόθεσμα, είναι η Κίνα και η Ρωσία, λόγω των
περιφερειακών τους συμφερόντων, την ευπάθεια απέναντι στην τρομοκρατία και τα στρατηγικά
τους συμφέροντα στην παγκόσμια αγορά ενέργειας." Επομένως, το Πεκίνο και η
Μόσχα θα πρέπει να "συνεργαστούν μαζί μας" και να μην αφήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να διαχειριστούν μόνες τους μια περιοχή που δεν
μπορούμε, ούτε να ελέγξουμε αλλά ούτε να
κατανοήσουμε".
Ο Rothkopf υπογραμμίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες "πιέστηκαν
από την κατάσταση στο Ιράκ,να συνεργαστούν, προχωρώντας σε ένα είδος σιωπηρής
συμφωνίας με το Isis, το Ισλαμικό
Κράτος", ενώ υπάρχουν και αυτοί που φοβούνται τις διαπραγματεύσεις με το
Ιράν και την αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης. "Το Ιράν είναι ένα πραγματικό έθνος-κράτος", λέει ο Μπρεζίνσκι. "Αυτή η ταυτότητα τού επιτρέπει να έχει μια συνοχή, την οποία δεν έχει το
μεγαλύτερο μέρος της Μέσης Ανατολής."
Τα προβλήματα: ο ανταγωνισμός με τους σουνίτες και η απειλή του Ιράν ενάντια στο
Ισραήλ, στην οποία όμως ο Μπρεζίνσκι δεν δείχνει να πιστεύει."Το ζήτημα είναι ότι το
Ισραήλ έχει το πυρηνικό μονοπώλιο στην περιοχή και θα το έχει για μεγάλο
χρονικό διάστημα," συνεχίζει ο αναλυτής. "Ένα πράγμα που οι Ιρανοί
δεν θα τολμήσουν να κάνουν, σίγουρα, είναι να ξεκινήσουν μια επιχείρηση αυτοκτονίας, όταν κατασκευάσουν την ατομική
βόμβα. Επομένως, η κυρίαρχη ιδέα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ότι το Ιράν θα μπορούσε να ξεκινήσει ένα τρελό αγώνα δρόμου για να αποκτήσει τη βόμβα μέσα σε εννέα μήνες,
κατά τη γνώμη μου, είναι ανόητη, και επειδή το Ισραήλ διαθέτει ένα πολύ ισχυρό στρατό αλλά και επειδή διαθέτει γύρω
στις 150-200 ατομικές βόμβες,που φτάνουν και περισσεύουν για να σκοτώσουν κάθε Ιρανό". Εξάλλου,
υπάρχουν και οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή.
Ο Μπρεζίνσκι δηλώνει "συγχυσμένος"
από την τραγωδία του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. "Δεν καταλαβαίνω -
λέει - τι ακριβώς περίμεναν να κερδίσουν
οι Σαουδάραβες και το Κατάρ υποκινώντας ένα θρησκευτικό πόλεμο στη
Συρία, και είμαι ακόμα πιο μπερδεμένος για το τι πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε να
κερδίσουμε εμείς υποστηρίζοντας τους με έναν τρόπο τόσο διστακτικό και
ασυνεπή". Ο Μπρεζίνσκι παραδέχεται ότι: "Από το δεύτερο πόλεμο στο Ιράκ και μετά,οι Αμερικανοί έχουμε πάψει να θεωρούμαστε προστάτες και πρωτεργάτες της όποιας θετικής
εξέλιξης, οπότε "θα ήταν καλύτερα αν καταλήγαμε σε κάποια σιωπηρή συμφωνία
με τους Κινέζους και τους Ρώσους", για τη
διαχείριση της γεωπολιτικής στης Μέση Ανατολή.
Για τη Ρωσία, ωστόσο, η άποψη του Μπρεζίνσκι είναι πολύ μονόπλευρη: εδώ και καιρό , "το δόγμα" του προέβλεπε την απόσχιση της Ουκρανίας
από τη Μόσχα και ειδικότερα της Κριμαίας, στερώντας από τους Ρώσους την
στρατηγική έξοδο προς τη Μαύρη Θάλασσα. Σήμερα δεν έχει αλλάξει άποψη : ονομάζει "εισβολή"
την ανάκτηση της Κριμαίας από τους Ρώσους και καταλογίζει στην Μόσχα - και όχι στην Ουάσιγκτον
- την ευθύνη για την κατάσταση στην Ουκρανία, χωρίς να κάνει κανένα σχόλιο για τους
νεοναζί που υποστηρίζει το ΝΑΤΟ και οι οποίοι διαχειρίστηκαν το πραξικόπημα στο
Κίεβο, έβαλαν φωτιά στο κτίριο των συνδικάτων στην Οδησσό και άρχισαν να χτυπούν τους ρωσόφωνους άμαχους για να τους εκδιώξουν από τις ανατολικές περιοχές της χώρας που το είχαν "καπαρώσει" μεγάλες εταιρείες, όπως η Shell, οι οποίες ενδιαφέρονται για το "σχιστολιθικό
φυσικό αέριο" του ουκρανικού υπεδάφους.Ο Μπρεζίνσκι ονειρεύεται
προνομιακές σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα αποκλείοντας τη Ρωσία, διότι δεν ανέχεται
την ολοένα και μεγαλύτερη διεθνή επιρροή του Πούτιν και των Brics, αν και γνωρίζει πολύ
καλά ότι στους Κινέζους δεν αρέσει ένας διπολικός κόσμος, υπό την ηγεσία
της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου.
Όσο για την Ιαπωνία, η οποία κάνει βήματα προσέγγισης προς την Ινδία προκειμένου να
εξισορροπήσει τον κινεζικό επεκτατισμό, είναι καλό να γνωρίζουμε, ότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες δεν θα στηρίξουν το Τόκιο αν επιχειρήσει μια στρατιωτική αντιπαράθεση
με την Κίνα για τα αμφισβητούμενα νησιά του Ειρηνικού. Μεγάλος απών από οποιοδήποτε
παγκόσμιο γεωπολιτικό σενάριο, η γηραιά ήπειρος, "Πού είναι οι
πατέρες της Ευρώπης που πραγματικά πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ταυτότητα;
Τελικά,
η ΕΕ αποδείχτηκε ότι δεν είναι παρά μια σειρά συμφωνιών των Βρυξελλών, με βάση το χρήμα και το δούναι και λαβείν ανάμεσα στα κράτη μέλη της,
αλλά με περιορισμένη αίσθηση των κοινών τους στόχων. "Εκτός από το να προστατεύει
- τα μετα-αποικιοκρατικά συμφέροντα της σε χώρες της Αφρικής, όπως το Σουδάν, η Σομαλία, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Νιγηρία
και το Μάλι.
Ο Μπρεζίνσκι βλέπει τα πράγματα να εξελίσσονται ως εξής: "συγκυριαρχία" Αμερικής-Κίνας, η Ευρώπη να παραμένει ένα ''παρακλάδι" των
Ηνωμένων Πολιτειών, με την προϋπόθεση ότι θα αποδεχθεί τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών,
όπως τις ευρωατλαντικές συμφωνίες ΤΤΙΡ: "Ας ενώσουμε τους τελευταίους γύρω
από το ΝΑΤΟ , την προσάρτηση της Ουκρανίας στην ΕΕ, η οποία με τη σειρά της θα
μπορούσε να τραβήξει τη Ρωσία προς την Ευρώπη, επειδή η σκιά της Κίνας όλο και πέφτει πάνω από τη Μόσχα",και
τότε θα έχουμε μία κατάσταση η οποία, σύμφωνα με τον Μπρεζίνσκι,"θα
μπορούσε να κινείται προς το συλλογικό όφελος".
Όσον αφορά την πρώην "πίσω αυλή'' των Ηνωμένων Πολιτειών,τη Λατινική Αμερική, ο Μπρεζίνσκι είναι
το ίδιο απορριπτικός: "Οι Ηνωμένες Πολιτείες μαθαίνουν να είναι ανεκτικές,"
λέει. "Έχουμε μάθει να συμβιώνουμε με την Κούβα,τη Νικαράγουα και τη
Βενεζουέλα." Η Κίνα; Βασικά είναι ανεκτική. Και ο Μπρεζίνσκι καταλήγει,
"το ίδιο πρέπει να κάνουμε κι εμείς με αυτούς στην Ασία. Δηλαδή:
θα λύνεις τα προβλήματά σου με τους γείτονές σου, αλλά δε θα προχωράς πιο πέρα. Θα
ανεχθούμε κάποια ψήγματα αυτονομίας. "Ψήγματα ανοχής"
την οποία ο Μπρεζίνσκι την ονομάζει "βιώσιμη σε διμερές επίπεδο." Κυρίως για
έναν λόγο: "Αυτοί", οι Κινέζοι δηλαδή, "δεν μας ανταγωνίζονται ιδεολογικά".
Ιστορικός προβληματισμός:
"Η απουσία μιας ιδεολογικής αντιπαράθεσης ανάμεσα σε εμάς και τους Κινέζους
είναι η βασική διαφορά της παλιάς αντιπαράθεσης μας με τη Σοβιετική Ένωση ή με τον
Χίτλερ και τη Γερμανία. Και στις δύο περιπτώσεις, υπήρξε ισχυρός ανταγωνισμός, για γεωπολιτικούς λόγους, αλλά και για λόγους έντονα ιδεολογικούς.
Ο Μπρεζίσκι πιστεύει ότι, θα πρέπει "να υπάρξει ένα
είδος κατανόησης, ανάλογη των σχέσεων Ρώμης και Βυζαντίου:
Οι
δύο αυτές πόλεις είχαν πολλά κοινά,αφού ήταν προεκτάσεις της ίδιας αυτοκρατορίας,
αλλά με διαφορετικά κέντρα εξουσίας.
Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός
ότι κατά πάσα πιθανότητα για το υπόλοιπο της ζωής μας –εκτός κι αν όλα πάνε
κατά διαόλου, πράγμα που θα ήταν πολύ χειρότερο - οι Ηνωμένες Πολιτείες και η
Κίνα είναι προορισμένες να συνεργαστούν, αν ο κόσμος θέλει να έχει ένα
αποτελεσματικό σύστημα"
Αλλά αυτό δεν θα είναι καθόλου εύκολο: ο κινεζικός στρατός, είναι σφόδρα κατά των αμερικανών.Ο
Μπρεζίσκι, ως συνήθως, απλουστεύει τα πράγματα: "Εμείς είμαστε μια μεγάλη δημοκρατία, ενώ αυτοί
μια δικτατορία εγωκεντρική." Υπάρχουν και οι Brics, φυσικά,την ολοένα και μεγαλύτερη
αυτονόμηση των οποίων , οι Ηνωμένες Πολιτείες φοβούνται.
Η Ευρώπη; "Ποιοι είναι οι
Ευρωπαίοι; Αν πάτε στο Παρίσι ή στην Πορτογαλία, ή την Πολωνία, και ρωτήσετε
"τι είσαι;" Θα σου απαντήσουν "Είμαι Πορτογάλος,"
"Είμαι Ισπανός", "Είμαι
Πολωνός." Ποιοι είναι οι πραγματικά Ευρωπαίοι";
Ο πρώην υπεύθυνος
στρατηγικού σχεδιασμού του Λευκού Οίκου ελπίζει στην καλλιέργεια σχέσεων
συνεργασίας με την Κίνα, τη μόνη υπερδύναμη που μπορεί να συγκριθεί με τις Ηνωμένες
Πολιτείες, ένα έθνος "που υπάρχει εδώ και 5-6000 χρόνια",σίγουρο για
την εθνική του ταυτότητα και με συνείδηση της δύναμής του. Ένα
μεγάλο έθνος, ψυχολογικά πιο αξιόπιστο και
από τις Ηνωμένες Πολιτείες: "Εμείς μπορεί να μπλέξουμε
συναισθηματικά,πολύ εύκολα με τα δικά τους προβλήματα,αυτοί, με τα δικά μας,ποτέ και σε καμία περίπτωση."
Επιπλέον, σύμφωνα με τον Μπρεζίνσκι, "οι Κινέζοι δεν υπήρξαν ποτέ τόσο
ηλίθιοι, όσο οι Ρώσοι, οι οποίοι περισσότερες από μια φορά τόλμησαν να μας πουν κατάμουτρα "Θα σας συντρίψουμε".
Για το άμεσο μέλλον, ο Μπρεζίνσκι συνιστά σύνεση. Στόχος: Να αποφύγουμε αυτό
που πολλοί ονομάζουν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. "Ναι, υπάρχουν ομοιότητες με
το 1914," αλλά εκείνη την εποχή "οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν μια περιορισμένη αντίληψη
του κόσμου", πίστευαν ότι θα έλυναν
τα προβλήματα "με τη χρήση ωμής βίας." Σήμερα αυτό δεν συμβαίνει.
"Δεν χρειάζεται να βυθιστούμε σε μια κρίση όπως αυτή στη Μέση Ανατολή.
Οι Ρώσοι αυτό θα
το προτιμούσαν, αλλά μένοντας απ’ έξω. Στους Κινέζους αρέσει να βλέπουν τα πράγματα από
απόσταση. Όλα αυτά μας δίνουν κάποιες διαβεβαιώσεις ότι δεν θα έχουμε κάποια έκρηξη και ότι η κατάληξη δεν θα είναι η ίδια όπως το 1914".
Προσοχή, λοιπόν, στη χρήση των όπλων.
Για να φέρουμε την ειρήνη στη Μέση Ανατολή με τη βοήθεια της Τουρκίας, του
Ιράν, της Αιγύπτου και του Ισραήλ, με "την Κίνα ως ισότιμο εταίρο", απαραίτητο σε "ένα είδος παγκόσμιας σταθερότητας," ακόμη και με τη Ρωσία ως
δυνητικό σύμμαχο, "αμέσως μόλις λύσει τις διαφορές της με τους
Ευρωπαίους".
Μιας και έχει εξαντληθεί ο ρόλος του ΟΗΕ και οποιασδήποτε άλλης
μορφής θεσμικής διακυβέρνησης, ο Μπρεζίνσκι προτείνει μια νέα Γιάλτα: η Δύση στις
ΗΠΑ και η Ασία, στην Κίνα, με ένα ειδικό καθεστώς για την Ινδία και την
Ιαπωνία. "Αυτό είναι το καλύτερο που μπορεί να γίνει και πιστεύω ότι
θα πρέπει να εργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση, αυτό τον αιώνα. Θα είναι
δύσκολο. Θα είναι επικίνδυνο και αντιφατικό, αλλά δεν νομίζω ότι διολισθαίνουμε
προς έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο. Αντίθετα νομίζω ότι διολισθαίνουμε προς μια κατάσταση
μεγάλης σύγχυσης όπου επικρατεί το χάος".
[*]