Νύχτα

του Vladimiro Giacché

Μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας εμφάνισε 2,2 δισεκατομμύρια καθαρή ζημία το τέταρτο τρίμηνο του 2012 και υποχρεώθηκε να βάλει στην άκρη 1 δισ. δολάρια για δικαστικά έξοδα. Η κεντρική τράπεζα μείωσε περαιτέρω τις προβλέψεις για την ανάπτυξη.Μόνο το μήνα Δεκέμβριο οι λιανικές πωλήσεις μειώθηκαν κατά 1, 7% σε σύγκριση με το Νοέμβριο και 4,7% σε σύγκριση με το Δεκέμβριο του 2011. Όχι, δεν μιλάμε για την Ιταλία, αλλά για τη Γερμανία.

Για τη δραματική κατάσταση των ευρωπαϊκών χωρών που περνάνε κρίση γνωρίζουμε πολλά: για την ανεργία στην Ισπανία, για την αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα, και φυσικά την πτώχευση επιχειρήσεων στην Ιταλία. Λιγότερο γνωστό, ωστόσο, είναι ότι οι λεγόμενες "ενάρετες" και "ασφαλείς" ευρωπαϊκές χώρες   δεν περνάνε καθόλου καλά: η Κεντρική Τράπεζα των Κάτω Χωρών για την Ολλανδία προβλέπει ένα -0,5% του ΑΕΠ το 2013, και μια περαιτέρω μείωση το 2014, η ανεργία στη Φινλανδία βρίσκεται σε άνοδο, όσο για τη Γαλλία, με το χρόνιο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, ο ίδιος ο Υπουργός Εργασίας την χαρακτήρισε " κράτος σε πλήρη πτώχευση."

Τι συμβαίνει; Απλό: το 2007-2008 κατέρρευσε ένα μοντέλο ανάπτυξης που είχε στηρίξει επί τριάντα χρόνια, την οικονομική ανάπτυξη των χωρών του ώριμου καπιταλισμού. Ένα μοντέλο βασισμένο στο χρηματοπιστωτικό τομέα της οικονομίας και το δημόσιο χρέος (ιδιωτικό και δημόσιο). Η κατάρρευση αυτού του μοντέλου δεν είναι περισσότερο αναστρέψιμη από την  πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Αυτό παρότι όλες οι προσπάθειες του κατεστημένου της Δύσης, τα τελευταία χρόνια κινήθηκαν προς μπαλωματικές λύσεις του καταρρέοντος  μοντέλου.

Έτσι εξηγείται η μη ρύθμιση των παραγώγων, η προσπάθεια (επιτυχημένη) να καθυστερήσει όσο το δυνατό περισσότερο η έναρξη ισχύος των νέων κανόνων για τα τραπεζικά κεφάλαια, και, τέλος, η αποτυχημένη ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών (που θα ισχύσει μόνο για ελάχιστες τράπεζες με περιουσιακά στοιχεία άνω των 30 δισ. ευρώ, και θα τεθεί σε ισχύ πριν από τον Απρίλιο του 2014).

Και όχι μόνο : όπως υπογραμμίζει ο Bill Gross της Pimco, το μεγαλύτερο επενδυτικό κεφάλαιο (fund) που ειδικεύεται σε ομόλογα, " όλα σχεδόν τα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης που πάρθηκαν μέχρι σήμερα από τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου αντιμετώπισαν το πρόβλημα, με στόχο την υπεράσπιση του κεφάλαιου ενάντια στην εργασία. " Αλλά στην Ευρώπη  στο σκληρό αυτό ταξικό πόλεμο έχουμε και ένα άγριο πόλεμο μεταξύ των διαφορετικών κεφαλαίων. Ένας πόλεμος που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια του γερμανικού κεφαλαίου και τις χώρες  δορυφόρους του, η καταστροφή του πλεονάζοντος κεφαλαίου που απαιτείται σήμερα, να γίνει στις περιφερειακές χώρες, και αυτές να μετατραπούν όλο και περισσότερο  σε προμηθευτές φτηνής εργατικής δύναμης και ενδιάμεσων αγαθών χαμηλού κόστους προς όφελος του οικονομικού κέντρου της Ευρώπης – δηλαδή της Γερμανίας.

Η πραγματική έννοια της ακραίας λιτότητας που επιβάλλεται στις ήδη αποδυναμωμένες από την κρίση χώρες, είναι ακριβώς αυτή. Αλλά ο στόχος αυτός, που σε ένα ποσοστό έχει πετύχει (η οπισθοχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής της Ιταλίας στα επίπεδα του 1988 το δείχνει από μόνη της), είχε μια σοβαρή παράπλευρη απώλεια: την κατάρρευση των εισοδημάτων και της κατανάλωσης των περιφερειακών χωρών σε  τόσο μεγάλο βαθμό ώστε να υπάρξουν τεράστιες επιπτώσεις στο ενδοευρωπαϊκό εμπόριο. Και άρα και στις γερμανικές εξαγωγές και στις εξαγωγές των άλλων χωρών της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης. Αποτέλεσμα: Το πρόβλημα της βιομηχανικής υπερπαραγωγής, μόλις το φορτώθηκε η Νότια Ευρώπη, επέστρεψε σαν εφιάλτης στην ίδια τη Γερμανία.

Και επιπλέον, η πρόσβαση στις αγορές του εξωτερικού τώρα είναι πιο δύσκολη λόγω του νομισματικού πολέμου που εξαπέλυσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία με μαζικές ενέσεις ρευστότητας στο σύστημα με αποτέλεσμα να αποδυναμωθούν σημαντικά το δολάριο και το γιεν έναντι του ευρώ. Οικονομική κρίση, μαζική ανεργία, αποπληθωρισμός μισθών, νομισματικός  πόλεμος: Τα τέσσερα κρίσιμα συστατικά της κρίσης του Μεσοπολέμου ξεδιπλώνονται ξεκάθαρα μπροστά στα μάτια μας, ενώ και ο αυξανόμενος ευρωπαϊκός  στρατιωτικός ακτιβισμός στην Αφρική μας γυρίζει πίσω δεκαετίες.

Αυτά είναι τα  πλαίσια  εντός των οποίων τα αντιπολιτευτικά κινήματα στην Ιταλία και στην Ευρώπη, θα πρέπει  να ορίσουν  τους στόχους τους. Ξεκινώντας από την αντίθεση στις πολιτικές αυστηρής λιτότητας και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται, με το περιβόητο Δημοσιονομικό  Σύμφωνο (Fiscal Compact) να μην αποτελεί παρά μόνο την τελευταία ψηφίδα. Ένα πλαίσιο, που τώρα χρησιμεύει μόνο για να καλύψει ένα μοντέλο ανάπτυξης που έχει πτωχεύσει.

[--->]

Το μπαζούκα του Ντράγκι (και οι δημόσιοι υπάλληλοι)

του Vladimiro Giacchè

Τελικά, ο Ντράγκι το μπαζούκα το χρησιμοποίησε. Δηλώνοντας ότι η ΕΚΤ είναι έτοιμη να παρέμβει "απεριόριστα" στη δευτερογενή αγορά τίτλων του Δημοσίου (διάρκειας έως και 3 έτη), προκειμένου να μειώσει τις αποδόσεις τους σε αποδεκτά επίπεδα.

Η ανακοίνωση και μόνο της παρέμβασης αυτής, στις  6 Σεπτεμβρίου, μείωσε τις αποδόσεις των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων και τόνωσε τα χρηματιστήρια σε όλη την Ευρώπη. Σε τέτοιο βαθμό που η γερμανική εφημερίδα Die Welt είχε τον μελαγχολικό τίτλο:  "Οι χρηματοπιστωτικές αγορές γιορτάζουν το θάνατο της Bundesbank."  Να μιλάμε για θάνατο είναι υπερβολικό. Δεν είναι λάθος, όμως, να μιλάμε  για βαριά ήττα.

Στην πραγματικότητα, η αδιάλλακτη γραμμή της Bundesbank, που άφηνε τα κράτη της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο έλεος των αγορών, νικήθηκε. Προφανώς, με τη συναίνεση της γερμανικής κυβέρνησης. Ίσως, και λόγω των εκτιμήσεων που κυκλοφορούσαν στο Βερολίνο σχετικά με το πόσο θα κόστιζε το τέλος του ευρώ στη Γερμανία.

Και πράγματι, από τότε που στο μάτι του κυκλώνα μπήκαν η Ισπανία και η Ιταλία, το σενάριο μιας πραγματικής διάλυσης του ευρώ είχε γίνει όλο και πιο πιθανό. Διόλου τυχαία, μία από τις συνέπειες από την  ανακοίνωση του Ντράγκι ήταν και η ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Κάτι που, παρεμπιπτόντως, αποτελεί ένα ακόμα πλήγμα για την Bundesbank, αφού προφανώς, οι αγορές δεν πιστεύουν ότι η κίνηση του Ντράγκι συνεπάγεται πληθωριστικές πιέσεις (αφού τότε, θα έπεφτε η αξία του ευρώ).

Με την ανακοίνωση του Ντράγκι ανακόπηκε η πορεία του ευρώ προς τη διάλυση. Και ξεκίνησε η μετατροπή της ΕΚΤ ... σε κεντρική τράπεζα. Είναι αλήθεια ότι σε όλο τον κόσμο, οι κεντρικές τράπεζες είναι δανειστές έσχατης ανάγκης, ακόμη και των Κρατών, ενώ η ΕΚΤ μέχρι τώρα ήταν μόνο προς τις τράπεζες. Φτάνει να πούμε ότι από το 2008/9 το 60% των νέων τίτλων του αμερικανικού Δημοσίου και του Ηνωμένου Βασιλείου το αγόρασαν οι κεντρικές τράπεζες τους. Γι 'αυτό και μειώθηκαν σημαντικά οι τόκοι που καταβάλλονται για την εξυπηρέτηση του χρέους τους.

Όλα καλά, λοιπόν; Όχι ακριβώς. Και για διαφορετικούς λόγους. Ας προσπαθήσουμε να τους βάλουμε σε μια σειρά.

1) Η ανακοίνωση του Ντράγκι περιλαμβάνει και τη διευκρίνηση ότι η αγορά των κρατικών ομολόγων θα είναι "αποστειρωμένη" (με ισόποση πώληση χρεογράφων από την ΕΚΤ  ή με καταθέσεις των τραπεζών στην ΕΚΤ), ότι δηλαδή η ΕΚΤ δεν θα τυπώσει χρήμα. Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την αποτελεσματικότητα των αγορών της ΕΚΤ όταν πρόκειται για ιδιαίτερα μεγάλο όγκο τίτλων. Και θα μπορούσε να σπρώξει την κερδοσκοπία να "τεστάρει"  το όριο αυτό.

2) Η μείωση της απόδοσης των ομολόγων μας και της διαφοράς μεταξύ αυτών και των γερμανικών ομολόγων ίδιας διάρκειας είναι ασφαλώς κάτι το θετικό, επειδή μειώνει το βάρος των τόκων στο χρέος μας, και γενικότερα το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τράπεζες και ιταλικές εταιρείες. Αλλά αυτό δεν λύνει τα προβλήματα της οικονομίας μας, που επιδεινώθηκαν από τα διορθωτικά μέτρα του κρατικού προϋπολογισμού από τον Ιούλιο του 2011 και μετά. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ιταλία θα κλείσει το 2012 με ένα έλλειμμα -2,4% του ΑΕΠ, και σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις το 2013 θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερα. Και για ένα επιπλέον λόγο ότι, οι επιπτώσεις από τα μέτρα είναι σταδιακές: 77 δις για το 2012, 100 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2013 και άλλα 114 για το επόμενο έτος. Τέτοιες περικοπές στα δημόσια οικονομικά δεν μπορεί παρά να οδηγήσουν σε σημαντική και παρατεταμένη μείωση της εγχώριας ζήτησης και, επομένως, της οικονομικής δραστηριότητας. Με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, να επιδεινωθεί ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ.

3) Και αυτό έχει να κάνει με μια άλλη κρίσιμη πλευρά της αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ: το γεγονός ότι αυτό θα γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει επίσημη προσφυγή της χώρας στο "Μηχανισμό στήριξης" (EFSF/EMS) βοήθεια από την πολιτεία ενδιαφέρεται για το ταμείο σταθερότητας, η υπογραφή ενός πρωτοκόλλου και την επαλήθευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο πρωτόκολλο. 

Εδώ έχουμε δύο είδη προβλημάτων. Κατ 'αρχάς, δεν είναι σαφές τι θα συμβεί  αν οι προσφυγές κατά του Μηχανισμού στήριξης που εκκρεμούν ενώπιον του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου γίνουν αποδεκτές. Αλλά αυτό θα το γνωρίζουμε σύντομα: το Δικαστήριο θα αποφασίσει στις 12 Σεπτεμβρίου. Το πιο σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο, είναι άλλο.  
Τι θα συνέβαινε όμως αν μια χώρα, που ακολουθεί ήδη πρόγραμμα λιτότητας, χρειαζόταν τη βοήθεια του Μηχανισμού στήριξης και της ΕΚΤ; Φυσικά, θα πρέπει να προσθέσει στα μέτρα που ήδη εφαρμόζει κι άλλα,πρόσθετα μέτρα. Αλλά ποιά; Σύμφωνα με τις δηλώσεις κάποιου Υπουργού ιδιαίτερα ομιλητικού, ένα από τα  πιθανότερα μέτρα  θα είναι οι ελεύθερες απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Αν είναι έτσι,τότε  εκατομμύρια  ιταλοί εργαζόμενοι μπορεί σύντομα να ανακαλύψουν  ότι το μπαζούκα του Ντράγκι σημαδεύει αυτούς.

  (9 Σεπτεμβρίου, 2012)

[--->]