Σοσιαλισμός για τις ζημιές καπιταλισμός για τα κέρδη.

Στο πλαίσιο των συζητήσεων περί αντιμετώπισης της κρίσης εντύπωση προκάλεσε η πρόταση του πρώην διοικητή της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι για κάλυψη των επιχειρηματικών χρεών και ζημιών. Στο άρθρο του (Financial Times 25/3) ο Ντράγκι θεωρεί ότι το κράτος θα πρέπει όχι μόνο να καλύψει τα χρέη αλλά και τις όποιες ζημιές των επιχειρήσεων το επόμενο διάστημα. Προσπερνώντας αυτή την έξαρση κρατισμού του κ. Ντράγκι, θα επισημάνω κατ αρχήν ότι δεν κάνει κάποια αντίστοιχη πρόταση για ιδιωτικά χρέη εν γένει (π.χ. στεγαστικά δάνεια) ή το δημόσιο χρέος. Όμως νομίζω ότι ο υπερβάλλων ζήλος του φανερώνει μια πλευρά της οικονομικής σκέψης που εμφανίζεται σε όλες τις μεγάλες κρίσεις και αποδεικνύει την αδυναμία των ορθόδοξων οικονομικών να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Την περιγράφει καταπληκτικά ο Μάρξ στο απόσπασμα που ακολουθεί:

«Αυτοί που λένε ότι απλά υπάρχει έλλειψη μέσου πληρωμών [δηλαδή δανείων], είτε έχουν στο νου κατόχους αξιόχρεων τίτλων, είτε είναι ανόητοι [όπως ο κ. Ντράγκι] που πιστεύουν ότι είναι καθήκον και διακριτική ευχέρεια των τραπεζών να μεταμορφώσουν όλους τους χρεοκοπημένους απατεώνες σε αξιόχρεους και αξιοσέβαστους καπιταλιστές μέσω κομματιών χαρτιού. Εκείνοι που λένε ότι απλά υπάρχει έλλειψη κεφαλαίου, είτε απλά λένε «τρίχες», αφού σε τέτοιες περιόδους υπάρχει μια μάζα κεφαλαίου που, λόγω υπερβολικών εισαγωγών ή υπερπαραγωγής, δεν μπορεί να ρευστοποιηθεί , είτε αναφέρονται σε τέτοιους «ιππότες» της πίστωσης που δεν μπορούν πλέον να αποκτήσουν το κεφάλαιο άλλων ανθρώπων για τις δραστηριότητές τους και απαιτούν η τράπεζα όχι μόνο να πληρώσει για το κεφάλαιο που έχασαν [ο κ. Ντράγκι εδώ πρωτοτυπεί στέλνει το λογαριασμό στο κράτος] αλλά να τους δώσει επίσης τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις απάτες τους» [Κεφάλαιο τόμος 3 σελ. 370]

[----->]

Η δύσκολη θεραπεία της νεκρικής ακαμψίας του αποπληθωρισμού

Οι μονεταριστές οικονομολόγοι συνέδεαν την αύξηση της μάζας του χρήματος με τον πληθωρισμό και τη μείωση του με τον αποπληθωρισμό. Μια θεωρία λαθεμένη. Μια λύση θα μπορούσε να είναι η εισροή χρήματος στην οικονομία , χωρίς τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση

του Marcello De Cecco

Μπορείς να οδηγήσεις ένα άλογο στη βρύση για νερό, αλλά δεν μπορείς να το αναγκάσεις να πιει . Είναι πιο αποτελεσματικό να τραβήξεις ένα σχοινί παρά να το σπρώξεις. Παροιμίες γνωστές σε όλους που αναφέρονται για να δείξουν την ουσιαστική διαφορά μεταξύ πληθωρισμού και αποπληθωρισμού , μεταξύ αύξησης των τιμών και πτώση τους . Οι μονεταριστές οικονομολόγοι ,που κυριάρχησαν τη δεκαετία 70-80, όταν ήταν ανεξέλεγκτος ο διψήφιος πληθωρισμός, δεν συνέβαλαν και λίγο για να μπερδέψουν τους ανθρώπους και ιδίως τους πολιτικούς και τους τραπεζίτες , υποστηρίζοντας ότι οι δύο διαδικασίες , ο πληθωρισμός και ο αποπληθωρισμός, είναι και οι δύο η άμεση συνέπεια της αύξησης της προσφοράς χρήματος ο πρώτος και της μείωσης του ο δεύτερος. Κατ'αρχάς, είναι αμφίβολο ότι οι διακυμάνσεις των τιμών είναι αποτέλεσμα των κινήσεων της νομισματικής μάζας προς την ίδια κατεύθυνση .

Η υποτιθέμενη συμμετρία μεταξύ των δύο διαδικασιών είναι παραπλανητική . Κατά την τελευταία δεκαετία , εν όψει της μαζικής αύξησης της προσφοράς χρήματος , οι τιμές δεν κινηθήκαν προς την ίδια κατεύθυνση αλλά αντίθετα ξεκίνησαν μια αδυσώπητη επιβράδυνση. Οι τιμές ορισμένων σημαντικών αγαθών, όπως τρόφιμα και πολλές υπηρεσίες αυξήθηκαν. Άλλες, όπως αυτές των οικιακών συσκευών και των ηλεκτρονικών προϊόντων και των υπηρεσιών , μειώθηκαν δραματικά . Ο μέσος όρος επομένως σημείωσε μικρή διακύμανση. Έτσι, η αύξηση της προσφοράς χρήματος διόγκωσε δυσανάλογα τις τιμές των χρηματοοικονομικών προϊόντων και το μέγεθος ολόκληρου του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος . Σε συνδυασμό με τις συνεχείς και μαζικές αυξήσεις της προσφοράς χρήματος , το γενικό επίπεδο των τιμών αυξήθηκε αρχικά λίγο.

Στα πιο πρόσφατα χρόνια, η αύξηση άρχισε να επιβραδύνει και τον τελευταίο καιρό, σταμάτησε σχεδόν και έγινε μείωση , όπως έχει ήδη συμβεί στην Ελλάδα και την Ισπανία . Στις Ηνωμένες Πολιτείες , εάν δεν έχουν φθάσει ακόμη σε αρνητικές τιμές, οι αυξήσεις των τιμών είναι ελαφρώς υψηλότερες από το μηδέν. Ωστόσο, είναι ακριβώς εκεί που είχαμε τη μεγαλύτερη προσφορά χρήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οι πρώτες που έριξαν χρήματα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως το νερό στη φωτιά και έτσι κατάφεραν να σβήσουν τουλάχιστον το εμφανές μέρος της πυρκαγιάς που οδηγούσε στην οικονομική κατάρρευση όλο το οικονομικό σύστημα της Αμερικής και την παγκόσμια οικονομία .

Η πραγματική αμερικανική οικονομία , υπό την πίεση μαζικών ενέσεων ρευστού για νέα δημοσία έργα που ξεκίνησαν για να αντιμετωπιστεί η ύφεση που τρόμαζε μετά την κρίση , επέστρεψε για λίγο σε ρυθμούς ανάπτυξης προ κρίσης, γλήγορα όμως παρέλυσε και πάλι. Οσο για την ανεργία , η οποία είχε εκτιναχτεί κατακόρυφα, άρχισε να μειώνεται , αλλά σε ποσοστά μικρότερα από εκείνα που χαρακτήριζαν όλες τις προηγούμενες φάσεις ανάκαμψης. Η αγορά εργασίας των ΗΠΑ συρρικνώθηκε με την έξοδο εκατομμυρίων ανέργων που σταμάτησαν να ψάχνουν για δουλειά , ενώ εκατομμύρια εξακολουθούν να αναζητούν μια θέση εργασίας, χωρίς να την βρίσκουν. Η μακροχρόνια ανεργία και οι χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας αυξήθηκαν και κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης .

Υπάρχει ένα τελετουργικό που τηρείται σε όλες τις περιπτώσεις αλλαγής στο τιμόνι της Fed , ειδικά αν ο νεοφερμένος πρόεδρος έχει τη φήμη ότι είναι φιλελεύθερος : πρέπει να κάνει επίδειξη δύναμης και αυτό μπορεί να το κάνει μόνο με μία περιοριστική πολιτική. Αλλά αυτό δεν είναι ανάγκη να το κάνει, παρά απλά να το ανακοινώσει. Τότε οι αγορές  με βάση τις δηλώσεις του επικεφαλής της Fed προγραμματίζουν τις κινήσεις τους. Έτσι ,ακολουθώντας τα βήματα του προκατόχου της που ήθελε να αφήσει πίσω του μια εικόνα ανδροπρεπούς αυστηρότητα επειδή πίεζε το άλογο να τρέξει όταν αυτό έδειχνε σημάδια κούρασης και μετρίαζε τον καλπασμό του, οι πρώτες δηλώσεις της Τζάνετ Γέλεν ήταν λίγο αντίθετες με τη φήμη της φιλελεύθερης. 

Όμως, το στερεότυπο της Γέλεν που τα μέσα ενημέρωσης πέρασαν προς τα έξω, στις αγορές ενίσχυσε την αυστηρότητα που προκαλούσε ο Μπερνάνκε πριν εγκαταλείψει την σκηνή. Έτσι, οι κερδοσκόποι έσπευσαν να δώσουν στους χρηματιστές εντολές αποχώρησης από τις αναδυόμενες αγορές και επένδυσης σ’ αυτές του ανεπτυγμένου κόσμου. Αντιμέτωπη με την απώλεια της δυναμικής της ανάκαμψης , η φτωχή Γέλεν αναγκάστηκε να στείλει ένα νέο μήνυμα , κάτι σαν "είμαι πάντα η ίδια , νοιάζομαι για την τύχη των απλών ανθρώπων, ανδρών και γυναικών που υποφέρουν από τον αποπληθωρισμό και θέλω να βρουν μια νέα σταθερή και καλά αμειβόμενη απασχόληση", και αναφέρθηκε ακόμη και σε ανθρώπους που ήταν παρόντες στην αίθουσα με το όνομα και το επίθετό τους. Θα δούμε αν αυτή η νέα εικόνα της Γέλεν θα είναι αρκετή για να ξεχαστεί η προηγούμενη και να σπρώξει την αμερικανική οικονομία προς την ανάκαμψη, τονώνοντας την εμπιστοσύνης των επενδυτών, των χρηματιστηρίων, και ειδικά τα στεγαστικά δάνεια , και των καταναλωτών .

Στην Ευρώπη , όπου ο αποπληθωρισμός είναι πιο έντονος από ό, τι στην Αμερική , το νέο μηντιακό μήνυμα της Fed θα πρέπει να νικήσει μια εντελώς διαφορετική εικόνα , αυτή που έδωσαν, αξιόπιστα, από κοινού, Μέρκελ και Bundesbank. Το βέβαιο είναι ότι τα από "καρδιάς λόγια" της Γέλεν θα πρέπει να είναι πολύ πειστικά για να νικήσουν αυτά της Μέρκελ με το καρφί στην κορυφή του κράνους. Προς τον αποπληθωρισμό στην Ευρώπη σπρώχνει η θεσμικά κατοχυρωμένη πραγματικότητα των συνταγματικών τροποποιήσεων, των "δημοσιονομικών σύμφωνων" και των διεθνών συνθηκών , όπως το καταστατικό της ΕΚΤ , αλλά και η πρόβλεψη των επιπτώσεων που θα έχει η ρύθμιση της ένωσης των ευρωπαϊκών τραπεζών που τώρα οικοδομείται.

Ολοι στη Δύση και ειδικά στην Ευρώπη , ακόμα και στη Γερμανία και σε άλλες πιστώτριες χώρες , μπορούν να δουν με τα ίδια τους τα μάτια τον αποπληθωρισμό που επελαύνει και προκαλεί στις οικονομίες μια κατάσταση προοδευτικής νεκρικής ακαμψίας . Η ασθενική κίνηση που το αποδυναμωμένο σώμα των ευρωπαϊκών οικονομιών φαίνεται να κάνει αυτές τις μέρες δεν πρέπει να μας παραπλανά. Το ίδιο έγινε και στις Ηνωμένες Πολιτείες : η βασική πρόβλεψη, τιμές σε ακινησία ή σε πτώση, παγώνει μακροπρόθεσμα τις θετικές προθέσεις των επιχειρήσεων όσον αφορά τις επενδύσεις και το εργατικό δυναμικό .

Στις Ηνωμένες Πολιτείες , αλλά και αλλού στη Δύση , εν τω μεταξύ , συνεχίζουν να αυξάνονται οι ανισότητες , που διαρκούν τρεις δεκαετίες. Και αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν το 1 % του πληθυσμού να καταναλώσει όλη την παραγωγή ενός βιομηχανικού τομέα με τις δυνατότητες του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού. Οι μεγάλοι οικονομολόγοι, της δεκαετίας του '20 και του '30 γνώριζαν καλά ότι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της οικονομίας ήταν πώς , γιατί και πότε θα σταματούσε ο φαύλος κύκλος του αποπληθωρισμού. Με ένα κερδοσκοπικό χρηματοοικονομικό σύστημα ακόμα πιο εύρωστο από ότι στην εποχή τους , σήμερα δεν ισχύει ούτε ο "τύπος  της απόγνωσης" που επινοήθηκε από τον Κέινς για την αντιμετώπιση της προτίμησης στο ρευστό : θέλουν χαρτί, ας τους δώσουμε όσο θέλουν . Ας τυπώσουμε χρήμα και αργά ή γρήγορα οι τιμές θα αρχίσουν και πάλι να ανεβαίνουν, η προοπτική για επενδύσεις θα βελτιωθούν , η απασχόληση θα αυξηθεί και οι άνθρωποι θα ξαναρχίσουν να παίρνουν νέα δάνεια από τις τράπεζες για να αγοράσουν καταναλωτικά αγαθά και στεγαστικά για να αγοράσουν σπίτια .

Αλλά στην Ευρώπη, οι θεσμοί είναι σχεδιασμένοι για να αντιμετωπίζουν τέτοιες δυσκολίες. Τώρα τα νέα κοινά θεσμικά όργανα ελέγχου ετοιμάζονται να εξετάσουν ενδελεχώς τους λογαριασμούς των μεγάλων τραπεζών. Αυτό έστειλε ήδη  ένα σημαντικό μήνυμα: οι τράπεζες κινήθηκαν πριν γίνουν οι έλεγχοι ζητώντας από τους πελάτες στους οποίους είχαν χορηγήσει πιστώσεις, μετά από αισιόδοξες  προβλέψεις για τις επιχειρήσεις τους,και που στη συνέχεια, με την κρίση ακυρώθηκαν, την αποπληρωμή του χρέους τους .

 Η περιοριστική δράση μιας τέτοιας μείωσης της πίστωσης είχε σοβαρές επιπτώσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Εξ ου και η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας , την Πέμπτη ,να κρατήσει σταθερό το επιτόκιο αναφοράς για πέμπτη φορά , και τον Ντράγκι, να κάνει σαφές , στην γραπτή εισήγηση του και στη συνέντευξη Τύπου μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου , ότι η ΕΚΤ ανησυχεί πολύ για την κατάσταση στην Ευρώπη, και ετοιμάζεται να μειώσει κι άλλο τα επιτόκια .

Στο ανάχωμα της λιτότητας έχει απομείνει πλέον μόνο ο επί κεφαλής της Bundesbank, που τον έχουν εγκαταλείψει τα υπόλοιπα γεράκια τα οποία τώρα πείθονται ολοένα και περισσότερο από τη συμπεριφορά των εθνικών οικονομιών τους και γίνονται περιστέρια. Αλλά ακόμα και στη Γερμανία μόλις πρόσφατα αποφάσισε η κυβέρνηση, να αυξήσει - έστω και καθυστερημένα  - τον κατώτερο μισθό κατά περίπου 10 % , και κάνει εντύπωση όταν μαθαίνουμε ότι αυτό αφορά μόνο πέντε εκατομμύρια γερμανούς εργαζόμενους. Ο δυστυχής Weidman σύντομα θα θεωρηθεί , αν δεν προσέξει ,ως ο τελευταίος γιαπωνέζος του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου .

Οι αγορές φαίνεται να πιστεύουν ακόμα στον Ντράγκι και το έδειξαν ρίχνοντας αμέσως τη συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ από το θανατηφόρο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν. Θυμηθείτε , όμως , ότι για να αναστραφούν πραγματικά και μόνιμα οι προσδοκίες επιχειρηματιών και καταναλωτών και για να δοθεί ένα αποφασιστικό χτύπημα στην ευρωπαϊκή ανεργία ίσως είναι αναγκαία η προσφυγή στο "απόλυτο αποτρεπτικό" όπως προτείνει ο Κέινς και πρώτος το εφάρμοσε ο Χίτλερ και, μετά από αυτόν, τα δημοκρατικά καθεστώτα : πολλά δημόσια έργα και μεγάλης διάρκειας ,προκειμένου να αυξηθεί άμεσα η απασχόληση,οι μισθοί και οι επενδύσεις, χωρίς τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση .

Για τους συμβατικούς οικονομολόγους αυτό είναι το όπλο του τέλους του κόσμου του Δρ Strangelove , και στην Ευρώπη το χρησιμοποίησαν μόνο αφού μετά την αυτοκαταστραφή της καπιταλιστικής οικονομίας στη δεκαετία του 1920.

[--->]

χοιρινό (PIIGS) στην κατσαρόλα

Η ΕΚΤ  "θα χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της κατά του αποπληθωρισμού" . Αυτά δήλωσε ο Μάριο Ντράγκι την περασμένη Πέμπτη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας . Μια δήλωση πιστή αντιγραφή της περιβόητης " θα κάνουμε ο,τι χρειαστεί για να διασωθεί το ευρώ" της 26 Ιουλίου του 2012 . Από εκείνη την ημέρα , τα spreads (δηλαδή η διαφορά μεταξύ του επιτοκίου δανεισμού των περιφερειακών χωρών της ζώνης του ευρώ και της Γερμανίας μειώνονται συνεχώς . Η χώρα μας είναι εδώ και λίγες ημέρες κάτω από τις 200 μονάδες βάσης ( 2 % διαφορά με τα ομόλογα δεκαετίας της Γερμανίας ) .


 


 Και όλα αυτά, χωρίς ο Ντράγκι να χρησιμοποιήσει καν τα εργαλεία που ανακοίνωσε εκείνη τη χρονική στιγμή , το λεγόμενο  ΟΜΤ(Outright Monetary Transactions,Πρόγραμμα Αγοράς κρατικών Ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Εφτανε ο λόγος του προέδρου της ΕΚΤ για να πειστούν οι αγορές να μειώσουν τα στοιχήματα ως προς την έξοδο των υπερχρεωμένων κρατών , μια ηχηρή επιβεβαίωση της κεϋνσιανής θεωρίας , σύμφωνα με την οποία η κεντρική τράπεζα είναι αυτή που καθορίζει τα επιτόκια . Φαίνεται δηλαδή ότι ο "πυρετός" του ευρώ βρίσκεται υπό έλεγχο . Αλλά είναι πραγματικά έτσι ;

Το μπαζούκα του Ντράγκι (και οι δημόσιοι υπάλληλοι)

του Vladimiro Giacchè

Τελικά, ο Ντράγκι το μπαζούκα το χρησιμοποίησε. Δηλώνοντας ότι η ΕΚΤ είναι έτοιμη να παρέμβει "απεριόριστα" στη δευτερογενή αγορά τίτλων του Δημοσίου (διάρκειας έως και 3 έτη), προκειμένου να μειώσει τις αποδόσεις τους σε αποδεκτά επίπεδα.

Η ανακοίνωση και μόνο της παρέμβασης αυτής, στις  6 Σεπτεμβρίου, μείωσε τις αποδόσεις των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων και τόνωσε τα χρηματιστήρια σε όλη την Ευρώπη. Σε τέτοιο βαθμό που η γερμανική εφημερίδα Die Welt είχε τον μελαγχολικό τίτλο:  "Οι χρηματοπιστωτικές αγορές γιορτάζουν το θάνατο της Bundesbank."  Να μιλάμε για θάνατο είναι υπερβολικό. Δεν είναι λάθος, όμως, να μιλάμε  για βαριά ήττα.

Στην πραγματικότητα, η αδιάλλακτη γραμμή της Bundesbank, που άφηνε τα κράτη της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο έλεος των αγορών, νικήθηκε. Προφανώς, με τη συναίνεση της γερμανικής κυβέρνησης. Ίσως, και λόγω των εκτιμήσεων που κυκλοφορούσαν στο Βερολίνο σχετικά με το πόσο θα κόστιζε το τέλος του ευρώ στη Γερμανία.

Και πράγματι, από τότε που στο μάτι του κυκλώνα μπήκαν η Ισπανία και η Ιταλία, το σενάριο μιας πραγματικής διάλυσης του ευρώ είχε γίνει όλο και πιο πιθανό. Διόλου τυχαία, μία από τις συνέπειες από την  ανακοίνωση του Ντράγκι ήταν και η ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Κάτι που, παρεμπιπτόντως, αποτελεί ένα ακόμα πλήγμα για την Bundesbank, αφού προφανώς, οι αγορές δεν πιστεύουν ότι η κίνηση του Ντράγκι συνεπάγεται πληθωριστικές πιέσεις (αφού τότε, θα έπεφτε η αξία του ευρώ).

Με την ανακοίνωση του Ντράγκι ανακόπηκε η πορεία του ευρώ προς τη διάλυση. Και ξεκίνησε η μετατροπή της ΕΚΤ ... σε κεντρική τράπεζα. Είναι αλήθεια ότι σε όλο τον κόσμο, οι κεντρικές τράπεζες είναι δανειστές έσχατης ανάγκης, ακόμη και των Κρατών, ενώ η ΕΚΤ μέχρι τώρα ήταν μόνο προς τις τράπεζες. Φτάνει να πούμε ότι από το 2008/9 το 60% των νέων τίτλων του αμερικανικού Δημοσίου και του Ηνωμένου Βασιλείου το αγόρασαν οι κεντρικές τράπεζες τους. Γι 'αυτό και μειώθηκαν σημαντικά οι τόκοι που καταβάλλονται για την εξυπηρέτηση του χρέους τους.

Όλα καλά, λοιπόν; Όχι ακριβώς. Και για διαφορετικούς λόγους. Ας προσπαθήσουμε να τους βάλουμε σε μια σειρά.

1) Η ανακοίνωση του Ντράγκι περιλαμβάνει και τη διευκρίνηση ότι η αγορά των κρατικών ομολόγων θα είναι "αποστειρωμένη" (με ισόποση πώληση χρεογράφων από την ΕΚΤ  ή με καταθέσεις των τραπεζών στην ΕΚΤ), ότι δηλαδή η ΕΚΤ δεν θα τυπώσει χρήμα. Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την αποτελεσματικότητα των αγορών της ΕΚΤ όταν πρόκειται για ιδιαίτερα μεγάλο όγκο τίτλων. Και θα μπορούσε να σπρώξει την κερδοσκοπία να "τεστάρει"  το όριο αυτό.

2) Η μείωση της απόδοσης των ομολόγων μας και της διαφοράς μεταξύ αυτών και των γερμανικών ομολόγων ίδιας διάρκειας είναι ασφαλώς κάτι το θετικό, επειδή μειώνει το βάρος των τόκων στο χρέος μας, και γενικότερα το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τράπεζες και ιταλικές εταιρείες. Αλλά αυτό δεν λύνει τα προβλήματα της οικονομίας μας, που επιδεινώθηκαν από τα διορθωτικά μέτρα του κρατικού προϋπολογισμού από τον Ιούλιο του 2011 και μετά. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η Ιταλία θα κλείσει το 2012 με ένα έλλειμμα -2,4% του ΑΕΠ, και σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις το 2013 θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερα. Και για ένα επιπλέον λόγο ότι, οι επιπτώσεις από τα μέτρα είναι σταδιακές: 77 δις για το 2012, 100 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2013 και άλλα 114 για το επόμενο έτος. Τέτοιες περικοπές στα δημόσια οικονομικά δεν μπορεί παρά να οδηγήσουν σε σημαντική και παρατεταμένη μείωση της εγχώριας ζήτησης και, επομένως, της οικονομικής δραστηριότητας. Με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, να επιδεινωθεί ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ.

3) Και αυτό έχει να κάνει με μια άλλη κρίσιμη πλευρά της αγοράς κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ: το γεγονός ότι αυτό θα γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει επίσημη προσφυγή της χώρας στο "Μηχανισμό στήριξης" (EFSF/EMS) βοήθεια από την πολιτεία ενδιαφέρεται για το ταμείο σταθερότητας, η υπογραφή ενός πρωτοκόλλου και την επαλήθευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο πρωτόκολλο. 

Εδώ έχουμε δύο είδη προβλημάτων. Κατ 'αρχάς, δεν είναι σαφές τι θα συμβεί  αν οι προσφυγές κατά του Μηχανισμού στήριξης που εκκρεμούν ενώπιον του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου γίνουν αποδεκτές. Αλλά αυτό θα το γνωρίζουμε σύντομα: το Δικαστήριο θα αποφασίσει στις 12 Σεπτεμβρίου. Το πιο σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο, είναι άλλο.  
Τι θα συνέβαινε όμως αν μια χώρα, που ακολουθεί ήδη πρόγραμμα λιτότητας, χρειαζόταν τη βοήθεια του Μηχανισμού στήριξης και της ΕΚΤ; Φυσικά, θα πρέπει να προσθέσει στα μέτρα που ήδη εφαρμόζει κι άλλα,πρόσθετα μέτρα. Αλλά ποιά; Σύμφωνα με τις δηλώσεις κάποιου Υπουργού ιδιαίτερα ομιλητικού, ένα από τα  πιθανότερα μέτρα  θα είναι οι ελεύθερες απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Αν είναι έτσι,τότε  εκατομμύρια  ιταλοί εργαζόμενοι μπορεί σύντομα να ανακαλύψουν  ότι το μπαζούκα του Ντράγκι σημαδεύει αυτούς.

  (9 Σεπτεμβρίου, 2012)

[--->]

ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΝΤΡΑΓΚΙ ΚΑΙ ΟΙ ΕΓΧΩΡΙΟΙ... «ΕΥΡΩΛΑΓΝΟΙ»!

 Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ*

Όσοι δεν το έμαθαν ας το πληροφορηθούν! «Η αρχή του τέλους της κρίσης στην ευρωζώνη» είναι γεγονός μετά το «ματ Νράγκι σε εννέα κινήσεις» και το «τείχος προστασίας στις χώρες που κινδυνεύουν». Με αυτόν τον τίτλο η εφημερίδα «Τα Νέα» 7.9.12, υποδέχτηκε τις ανακοινώσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Μάριο Ντράγκι. Ωστόσο για μια ακόμα φορά αποδείχτηκε «άνθρακας ο θησαυρός». Για την ακρίβεια άνθρακας για τους λαούς και τους εργαζόμενους της ευρωζώνης και ιδιαίτερα των χωρών της «περιφέρειας», ενώ για τους τραπεζίτες και τους τοκογλύφους ήταν πράγματι θησαυρός!

 

ΑΓΟΡΑ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΜΕ «ΑΝΤΙΤΙΜΟ» ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ

Ποιες ακριβώς είναι «κινήσεις ματ» του «σούπερ Μάριο» σύμφωνα τις εγχώριες «μαριονέτες» των τραπεζιτών; Η ΕΚΤ θα αγοράζει χωρίς ποσοτικό όριο, βραχυπρόθεσμα κρατικά ομόλογα (διάρκειας 1-3 ετών) από τη δευτερογενή αγορά και θα πιέζει προς τα κάνω επιτόκια (χωρίς να μπαίνουν όμως ανώτατα όρια!) των κρατών που δανείζονται ακριβά από τις «αγορές», όπως η Ιταλία και Ισπανία. Ως εδώ ας πούμε καλά! Όμως η αγορά ομολόγων με το λεγόμενο πρόγραμμα «Άμεσων Νομισματικών Συναλλαγών» (Outright Monetary Transactions), θα γίνεται μετά από την επίσημη προσφυγή της χώρας στο «μηχανισμό στήριξης» (EFSF/EMS). Το «αντίτιμο» θα είναι αυστηρά μέτρα λιτότητας με έγκριση της ευρωζώνης, ανάλογα με αυτά που βιώνουν οι χώρες που βρίσκονται στο «μηχανισμό» (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία). 

Σε περίπτωση που δεν τηρηθούν αυστηρά οι δεσμεύσεις, τότε …«τέρμα η πίστωση»! Γιαυτό και υπάρχει έντονος σκεπτικισμός στην Ισπανία και Ιταλία, αντί για θριαμβολογίες στις αποφάσεις! Όσον αφορά τις χώρες που ήδη είναι στο «μηχανισμό», θα έχουν δικαίωμα χρήσης του «ευεργετικού» μέτρου, μόνο «όταν κι εφ’ όσον» επιστρέψουν στις «αγορές»! Γι' αυτό είναι εξωπραγματικές οι προσδοκίες των κάθε είδους «ευρωλάγνων», που βλέπουν ελπιδοφόρο βήμα την κίνηση Ντράγκι στην επιβίωση του ευρώ, ξεχνώντας πρώτα απ’ όλα την επιβίωση των λαών!

Επίσης τα κεφάλαια που δίδονται από την ΕΚΤ για να μη θεωρηθούν εντελώς «φρεσκοτυπωμένο χρήμα» (η «Bundesbank» και κατ’ επέκταση η γερμανική κυβέρνηση αντιδρούν έντονα), θα εξισορροπούνται από πράξεις μείωσης της ρευστότητας σε άλλους τομείς ώστε το αποτέλεσμα από πλευράς όγκου ρευστότητας (πιστωτικού χρήματος) να είναι ουδέτερο. 

Επίσης η ΕΚΤ εγκαταλείπει το καθεστώς του προνομιακού δανειστή (seniority status), όπερ σημαίνει ότι δεν θα επιμένει να πληρώνεται κατά προτεραιότητα για τα ομόλογα που κατέχει, κίνηση που «κλείνει μάτι» εφησυχασμού στις αγορές (ιδιώτες δανειστές). Την απόφαση της ΕΚΤ χαιρέτησαν με ενθουσιασμό η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρ. Λαγκάρντ και εκ μέρους του Eurogroup ο Ολί Ρεν, δεδομένου ότι και οι δύο φορείς θα παίζουν με την ΕΚΤ ρόλο «τρόϊκας» στη εφαρμογή των δεσμεύσεων. 

Ωστόσο οι συγκεκριμένες αποφάσεις δεν αλλάζουν το ρόλο της ΕΚΤ, ούτε διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης ενώ σηματοδοτούν ακραία μέτρα λιτότητας σε βάρος των εργαζόμενων χωρών της περιφέρειας, σε όφελος των κατόχων δανειακού κεφαλαίου.

 

Η ΕΚΤ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΤΗΣ ΟΝΕ

Οι τελευταίες αποφάσεις δεν αλλάζουν βέβαια ούτε τον αντιδραστικό ρόλο της ΕΚΤ ως πυλώνα της ΟΝΕ. Να θυμίσουμε ότι η ΕΚΤ δεν υπόκειται στον έλεγχο των κοινοτικών οργάνων (παρ’ ότι και αυτά δεν είναι εκλεγμένα) αλλά λειτουργεί ανεξάρτητα, κάτι σαν «Βατικανό» της ευρωζώνης με σημερινό «πάπα» το Μάριο Ντράγκι. Επίσης η ΕΚΤ δεν παίζει ρόλο «κεντρικής τράπεζας» της ΕΕ, δηλ. «δανειστή τελευταίας καταφυγής» των κρατών-μελών με χαμηλό επιτόκιο όπως ισχύει με τις κεντρικές τράπεζες ΗΠΑ, Αγγλίας, Ιαπωνίας, κα. Λειτουργεί περισσότερο ως «τράπεζα των τραπεζιτών». Η ΕΚΤ δανείζει χαμηλότοκα τις τράπεζες (0,75%) και αυτές με τη σειρά τους δανείζουν τα κράτη-μέλη με πολλαπλάσια επιτόκια. 

Αυτό το καθεστώς όπως και άλλες δραστηριότητες (ρύθμιση νομισματικής κυκλοφορίας ευρώ, παροχή ρευστότητας στις τράπεζες με ενέχυρο κρατικά ομόλογα κά), έχουν ως υπόβαθρο τα νεοφιλελεύθερα-μονεταριστικά δόγματα που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του χρηματιστικού κεφαλαίου. Σε αυτή τη βάση κινήθηκαν και άλλες αποφάσεις της το τελευταίο διάστημα, όπως η παροχή τέλος Μάρτη ’12 πρόσθετης ρευστότητας ύψους 1 τρις € στις τράπεζες (260 δις σε ιταλικές και 250 δις σε ισπανικές) για τη συγκράτηση των επιτοκίων δανεισμού χωρίς όμως επιτυχία (λίγες ημέρες αργότερα τα επιτόκια εκτινάχτηκαν στα 6-7%). Έτσι ο «σούπερ Μάριο» τον Ιούλιο ’12 απείλησε με «μπαζούκας» τις αγορές! 

Όμως τελικά το «μπαζούκας» στράφηκε κατά των λαών των χωρών που θα κάνουν χρήση των επιλογών της και όχι των αγορών! Το μεγάλο θέμα της ανάπτυξης και της απασχόλησης, παραμένει έξω από τις προτεραιότητες της. Αυτό έχει αφεθεί ουσιαστικά στους αυτόματους μηχανισμούς των αγορών, ενώ οι χώρες βυθίζονται μια μετά την άλλη στην ύφεση (το ΑΕΠ της ευρωζώνης θα μειωθεί το 2012 τουλάχιστον 0,5%).

Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Η ΕΚΤ εξ’ αρχής ήταν αντίθετη σε κάθε ιδέα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, ούτε δέχτηκε «κούρεμα» στα ομολόγων που κατείχε παρ’ ότι πολλά είχαν αγοραστεί στη δευτερογενή αγορά σε «σκοτωμένη» τιμή κατά 35-40%. Σήμερα η αξία των ομολόγων που κατέχει ανέρχεται σε 48-50 δις και μαζί με των άλλων «κεντρικών τραπεζών» σε 57 δις €. Αν τα συγκεκριμένα ομόλογα «κουρεύονταν» στο ύψος που είχαν αγοραστεί, θα προέκυπτε για την Ελλάδα όφελος 18-20 δις €, υπερκαλύπτοντας έτσι τις περικοπές-σφαγείο του νέου Μνημονίου. Ωστόσο η ΕΚΤ επιμένει για εξόφληση στην ονομαστική τιμή και ένα μέρος τους έχει ήφη αποπληρωθεί στο 100% (ομόλογα λήξης Μαρτίου, Μαΐου και Αυγούστου).

Επίσης η ΕΚΤ ενώ παρείχε στις ελληνικές τράπεζας ρευστότητα με ενέχυρο ελληνικά ομόλογα, από τον Ιούλιο ’12 τις ανέστειλε εντελώς, συνδέοντας την παροχή ρευστότητας με την έκθεση της τρόϊκας, στην ουσία δηλ. εκβιάζοντας για την αυστηρή εφαρμογή του Μνημονίου. Έτσι οι παροχή ρευστότητας από 73,6 δις € τον Ιούνιο ’11, μειώθηκε σε 23,9 δις στις αρχές Ιουλίου ’12 και οι τράπεζες αναγκάζονται να προσφύγουν στον «έκτακτο μηχανισμό παροχής ρευστότητας» το λεγόμενο ELA (Emergency Liquidity Assistance), με κόστος δανεισμού 4% σε σχέση με 0,75% από την ΕΚΤ. Η παροχή έκτακτης ρευστότητας από τον ELA, αρχές Σεπτέμβρη ’12, ήταν 106,3 δις σε σχέση με 61,9 δις τον Ιούνιο. Το πρόσθετο κόστος ανέρχεται σε 1 δις €, το οποίο τελικά μεταφράζεται σε ακριβότερες πιστώσεις προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά, πέρα από τη γενικότερη συρρίκνωση του συνολικού τους όγκου (από 253 δις τον Ιούνιο ’11, σε 240 δις Ιούνιο ’12).

Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΕΩΛΗ

Οι αποφάσεις της ΕΚΤ φέρνουν και πάλι στο προσκήνιο το κρίσιμο ερώτημα της βιωσιμότητας της ευρωζώνης. Είναι φανερό ότι η κρίση δεν αντιμετωπίζεται με μέτρα «ασπιρίνες» πολύ περισσότερο που οι συγκεκριμένες ασπιρίνες αποτελούν «κινίνο» για τους λαούς και τους εργαζόμενους, διότι συνοδεύονται από «μνημονιακά» μέτρα. Η βιωσιμότητα της απαιτεί αλλαγή αρχιτεκτονικής και επαναθεμελιώση της με όρους λαών και εργαζόμενων. Και αυτό το έργο είναι υπόθεση όλων των λαών της ΕΕ, καθώς και κάθε λαού ξεχωριστά. 

Για τον ελληνικό λαό η ανατροπή του «Μνημονίου» είναι όρος για την αποτροπή της εξαθλίωσης του και ταυτόχρονα αφετηρία για ριζική στροφή στις ασκούμενες πολιτικές. Ανατροπή του «Μνημονίου» και των εφαρμοστικών νόμων, σημαίνει «αθέτηση πληρωμής χρέους με επίκληση του διεθνούς δικαίου» και στόχο τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του (πάνω από 80%). 

Παράλληλα σημαίνει εφαρμογή προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης, εθνικοποίησης-κοινωνικοποίησης τραπεζών, κλείσιμο των «διαρροών» δημοσίων πόρων (εσόδων και δαπανών), στήριξη αγοραστικής δύναμης μισθών-συντάξεων, κά. Αυτή είναι η «κόκκινη γραμμή» και δεν μπορεί να εγκαταληφθεί στο όνομα της παραμονής στο ευρώ!

Η αντίληψη της «πάση θυσίας» παραμονής στην ευρωζώνη, που καλλιεργούν οι πάσης φύσεως «ευρωλάγνοι» και συνολικά «οι δυνάμεις της χρεοκοπίας του ελληνικού λαού» εντός και εκτός χώρας και πρώτα απ’ όλα η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, έχουν σαφή στόχο. Την αποτροπή του κινδύνου κατάρρευσης της ευρωζώνης, τη διασφάλιση των συμφερόντων των πιστωτών και μαζί των στενών πολιτικο-οικονομικών συμφερόντων της ιθύνουσας ελίτ στην Ελλάδα.

 Ωστόσο ο ελληνικό λαός δεν είναι διατεθημένος να παίζει το ρόλο της Ιφιγένειας προς χάριν του ευρώ και του εγχώριου αστικού συστήματος. Με την ανάπτυξη του κινήματος αντίστασης, αλληλεγγύης και ανατροπής, την κοινή δράση των δυνάμεων της αριστεράς, την απομάκρυνση της σημερινής κυβέρνησης χρεοκοπίας του ελληνικού λαού και την άνοδο στην εξουσία των αριστερών-ριζοσπαστικών δυνάμεων, μπορεί να γίνει πραγματικότητα η εφαρμογή προοδευτικού προγράμματος εξόδου από την κρίση, για μια ελπιδοφόρα προοπτική του ελληνικού λαού και της νέας γενιάς στο μέλλον.

*Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών επιστημών

Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 2012.

 [--->]