Είναι ένα θέμα που με απασχολεί εδώ και καιρό: σε ποιο σημείο είναι οικονομικά λογικό για μία χώρα να εγκαταλείψει το ευρώ;
Δύο είναι οι παράγοντες που θα πρέπει να εξεταστούν: Ο πρώτος είναι εάν το τραπεζικό της σύστημα είναι βιώσιμο στο πλαίσιο μιας ατελούς τραπεζικής ένωσης - όπου στο άμεσο μέλλον δεν πρόκειται να υπάρξει κατανομή κινδύνου. Ο δεύτερος είναι εάν τα χρέη του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα είναι διατηρήσιμα, δεδομένου του ρυθμού ανάπτυξης τόσο τώρα όσο και στο μέλλον.
Για την Κύπρο, η απάντηση και στα δύο ερωτήματα είναι αρνητική. Η απόφαση για bail in (σ.σ.: διάσωση εκ των έσω) των μετόχων, ομολογιούχων και ανασφάλιστων καταθετών θα ήταν λογική εάν υπήρχε πλήρης τραπεζική ένωση στην Ευρωζώνη. Δεν θα υπήρχε φυγή των καταθετών, καθώς όλες οι τράπεζες θα ήταν ασφαλισμένες κεντρικά.
Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν, θα μπορούσε να προχωρήσει η εκκαθάριση της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της Κύπρου χωρίς να υπάρξουν παράπλευρες απώλειες στο ευρύτερο τραπεζικό σύστημα, ούτε στην κυπριακή οικονομία.
Οι ΗΠΑ δείχνουν πως αυτό μπορεί να γίνει. Εάν η Federal Deposit Insurance Corporation, η ομοσπονδιακή εποπτική αρχή, κάνει έφοδο σε μία τράπεζα στο Σαν Φρανσίσκο και υπάρξει bail in των ανασφάλιστων καταθετών της, δεν θα υπάρξει φυγή των καταθετών από τις γειτονικές τράπεζες γιατί υπεύθυνη για το τραπεζικό σύστημα δεν είναι η Καλιφόρνια. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ έχουν μία ομοσπονδιακή αρχή εκκαθάρισης και ομοσπονδιακό σύστημα ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων.
Στην Ευρωζώνη, όμως, κάθε χώρα παραμένει υπεύθυνη για το τραπεζικό της σύστημα. Έτσι, η Κύπρος δεν είχε άλλη επιλογή μετά το bail in από την επιβολή περιορισμών στις κινήσεις των κεφαλαίων. Παρά τις δηλώσεις των αξιωματούχων, οι περιορισμοί αυτοί θα διατηρηθούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι αρχές πρακτικά έχουν εισαγάγει ένα νέο παράλληλο νόμισμα μετατρέψιμο στο κανονικό ευρώ σε ισοτιμία 1 προς 1, αλλά μόνο μέχρι το ποσό των 5.000 ευρώ, που είναι το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο για μεταφορά κεφαλαίων. Δύσκολα πιστεύει κανείς ότι η έξοδος από το ευρώ δεν θα ήταν πιο δραματική. Θα έφερνε όμως, επίσης, το πλεονέκτημα της συναλλαγματικής υποτίμησης.
Εδώ βρίσκεται και η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα. Η Κύπρος είναι πιθανότερο να επιστρέψει σε βιώσιμο χρέος εκτός Ευρωζώνης, επειδή με χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία θα μειώσει το καθαρό της χρέος και λόγω της ταχύτερης επιστροφής στην οικονομική ανάπτυξη.
Το ίδιο ισχύει και για την Ισπανία. Ο Γερούν Ντέισελμπλουμ, ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του Eurogroup, άθελά του απάντησε αυτό το ερώτημα, όταν -σε συνέντευξή του στους Financial Times- σόκαρε τον κόσμο λέγοντας την αλήθεια. Είναι τώρα δηλωμένη πολιτική των πιστωτριών χωρών να λύνουν το πρόβλημα του υπερχρεωμένου τραπεζικού τομέα στις χώρες της περιφέρειας με τη συμμετοχή των ομολογιούχων και των καταθετών.
Ας το σκεφτούμε λίγο αυτό. Χωρίς τις δύο μεγαλύτερές του τράπεζες -την BBVA και τη Santander- το τραπεζικό σύστημα της Ισπανίας είναι χρεωκοπημένο, παρά τις ανακεφαλαιοποιήσεις στις οποίες συμφώνησε προσφάτως. Το βασικό πρόβλημα της χώρας δεν είναι πλέον η φούσκα στην αγορά ακινήτων, αλλά η συνεχιζόμενη ύφεση, η οποία πιθανότατα θα διαρκέσει πέρα από μία δεκαετία με την υφιστάμενη πολιτική.
Οι λογικές επιπτώσεις από τα λεγόμενα του Ντέισελμπλουμ και από την πραγματικότητα της λιτότητας και της ανεπαρκούς τραπεζικής ένωσης είναι ένα μελλοντικό bail in των Ισπανών ομολογιούχων και καταθετών.
Το πρόβλημα είναι πως ακόμη και οι ασφαλισμένες καταθέσεις δεν θα προστατευθούν σε αυτήν την περίπτωση. Ας δούμε τι συνέβη στην Κύπρο, όπου οι κεφαλαιακοί περιορισμοί επηρεάζουν τόσο τους μεγαλοκαταθέτες όσο και τους μικρούς καταθέτες. Εκτιμώ ότι το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και στην Ισπανία. Δεδομένης της δηλωμένης πολιτικής, είναι λογικά παράλογο για κάθε Ισπανό αποταμιευτή να διατηρεί ακόμη και μικρές αποταμιεύσεις στο ισπανικό τραπεζικό σύστημα. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να εγγυηθεί το Δημόσιο τις καταθέσεις χωρίς να χρεωκοπήσει το ίδιο.
Το αποτέλεσμα είναι πως κάποια στιγμή και για την Ισπανία η οικονομική λογική θα επιβάλει έξοδο από την Ευρωζώνη. Η καλύτερη στιγμή θα είναι όταν η χώρα πετύχει δημοσιονομική ισορροπία προ τόκων.
Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, όπου ο ρυθμός ανάπτυξης εξακολουθεί να είναι χαμηλότερος των εκτιμήσεων που περιλαμβάνονται στην επίσημη ανάλυση για τη βιωσιμότητα του χρέους. Απουσία προθυμίας από τις πιστώτριες χώρες να συμφωνήσουν ένα ακόμη πρόγραμμα μετακύλισης του χρέους, καιροφυλακτεί η ίδια μοίρα: περισσότερα bail in, όπου θα περιλαμβάνονται και οι ελληνικές τραπεζικές καταθέσεις.
Και τι θα γίνει με την Ιταλία; Το δημόσιο χρέος της, που πλησιάζει το 130% του ΑΕΠ, θα είναι βιώσιμο εάν επιστρέψει σε ρυθμό ανάπτυξης 2%. Τα τελευταία 15 χρόνια, όμως, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ελάχιστα πάνω από το μηδέν και δεν είναι σαφές τι θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση για να αλλάξει τα πράγματα. Θα έπρεπε να προχωρήσει σε μεγάλες προσαρμογές των μισθών στον ιδιωτικό τομέα πτωτικά και να δημιουργήσει κέρδη αποτελεσματικότητας στο δημόσιο.
Με άλλα λόγια, η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας θα πρέπει να αντιμετωπίσει κατεστημένα συμφέροντα παρόμοια με εκείνα που αντιμετώπισε η Βρετανία τη δεκαετία του 1980. Εάν δεν λυθεί το πολιτικό αδιέξοδο κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επιτευχθεί αυτό, τότε η ιταλική κοινωνία μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με την ευθεία επιλογή μεταξύ χρεωκοπίας εντός Ευρωζώνης ή εξόδου από το ευρώ.
Η πρώτη επιλογή θα ήταν πραγματικά τοξική, ειδικότερα για τους καταθέτες. Εάν πιστεύετε τον Ντέισελμπλουμ -εγώ τον πιστεύω-, τότε θα ήταν λογικό για κάθε Ευρωπαίο του Νότου να πάρει τα χρήματά του από τη χώρα του και να τα καταθέσει εκτός Ευρωζώνης.
Σε ένα περιβάλλον όπου οι πιστώτριες χώρες αρνούνται μία γνήσια τραπεζική ένωση, είναι ελάχιστα, σε σημείο να σοκάρεσαι, τα όσα εμποδίζουν ένα κράτος να φύγει από την Ευρωζώνη. Βεβαίως, η οικονομία μπορεί να μην είναι το βασικό κριτήριο στην απόφαση μιας χώρας. Βραχυπρόθεσμα, η πολιτική μπορεί να επικρατήσει της οικονομίας. Μακροπρόθεσμα, όμως, δεν μπορεί να λειτουργήσει κανείς μία νομισματική ένωση κόντρα στην οικονομική λογικη.
[--->]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου