Το μαύρο πρόβατο… άσπρισε

Ευρω-γερμανικό brain storming για την ανάνηψη της ελληνικής οικονομίας. Η πολιτική επένδυση της Μέρκελ και τα κοινωνικά ρίσκα του πειράματος.

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

«Στην ουσία, η συνέχιση της ελληνικής χρηματοδότησης γίνεται ένα πολιτικό ζήτημα, αφού το μεγαλύτερο μέρος του χρέους πλέον είναι στα χέρια της τρόικας ή του εγχώριου χρηματοπιστωτικού κλάδου», τονίζει η Goldman Sachs σε έκθεσή της για την Ελλάδα μετά την επαναγορά και τις αποφάσεις του Eurogroup. Και εξηγεί την αναφορά με το επιχείρημα ότι «μέχρι το 2016 ο επίσημος τομέας κατέχει το 80% του ελληνικού χρέους, με χαμηλά επιτόκια, και με μακρά περίοδο ωρίμανσης. Άρα υπάρχουν ελάχιστα ομόλογα για τα οποία θα μπορούσε να χρεοκοπήσει η Ελλάδα στο διάστημα αυτό».

Η Goldman Sachs, εκ των «αρχιτεκτόνων» του ελληνικού χρέους την τελευταία δεκαπενταετία κάτι ξέρει παραπάνω. Και λέει κάτι ορατό δια γυμνού οφθαλμού. Για την επόμενη τριετία, ακόμη κι αν η εφαρμογή του μνημονίου καταρρεύσει και το ελληνικό κράτος βρεθεί σε πλήρη αδυναμία πληρωμών, θα χρεοκοπήσει μόνο αν αυτό αποφασίσουν οι εταίροι πιστωτές. Πρακτικά, αν το αποφασίσει η Γερμανία, βασικός κάτοχος και άτυπος ηγεμών της Ευρωζώνης και όλων των εμπλεκόμενων οργάνων της.

Γερμανική ενορχήστρωση
Κατά τα φαινόμενα, η γερμανική ηγεσία έχει αποφασίσει ότι δεν θα αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει. Με δικές της επιλογές έγινε το νέο «κούρεμα» του χρέους, όποιες παρενέργειες έχει αυτό στο ιερό τραπεζικό σύστημα, με δική της επιλογή θα γίνει ενδεχομένως και ένα νέο «κούρεμα», ακόμη κι αν χρειαστεί αυτή τη φορά να βάλει λίγο το χέρι στην τσέπη.

 Είναι προφανές ότι η ροή εξελίξεων μετά την επαναγορά χρέους που το ελάφρυνε κατά 20 δισ. ευρώ -η πιστοληπτική αναβάθμιση, η μείωση των spreads, η καταβολή της δόσης, η αποδέσμευση κάποιων κονδυλίων του ΕΣΠΑ ή της ΕΤΕπ- είναι προϊόν μιας προσεκτικής ενορχήστρωσης που στοχεύει να αποσύρει σταδιακά την Ελλάδα από το κάδρο της κρίσης. Η ενορχήστρωση είναι κυρίως γερμανική, όπως προδίδουν οι θερμές αναφορές της Μέρκελ στο πρώην «μαύρο πρόβατο», οι οποίες υπαινίσσονται και συνέχεια στις γερμανικές «ευεργεσίες». Ακόμη και εντός του εκλογικά δύσκολου για την Μέρκελ 2013.

Η ενορχήστρωση περιλαμβάνει εξόφθαλμα και την τρικομματική κυβέρνηση, αλλά ιδιαίτερα και προσωπικά τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, που πρωτοστατεί σε μια αγχώδη προσπάθεια να πείσει ότι «οι Γερμανοί είναι φίλοι μας» και να υπαινιχθεί ότι πίσω από την άνευ όρων παράδοση στους πιστωτές και στις απαιτήσεις τους για την εφαρμογή των σκληρών μέτρων υπάρχει ένα καλό «ελληνογερμανικό deal», το οποίο εγγυάται επιτυχία του ελληνικού «πειράματος». Χαρακτηριστική και συμβολικά φορτισμένη ήταν η ομιλία Σαμαρά για την επαναδραστηριοποίηση του γερμανικού Ιδρύματος Αντενάουερ στην Αθήνα, όπου ούτε λίγο ούτε πολύ περιγράφηκε πόσο συμφέρουσα θα αποδειχθεί η μετατροπή της χώρας σε γερμανικό δορυφόρο.

Η αλήθεια είναι ότι το σενάριο αυτό έχει βάση. Η κυβέρνηση Μέρκελ αντιλαμβάνεται ότι η επανεκλογή της και η εδραίωση της γερμανικής ηγεμονίας στην Ε.Ε. προϋποθέτει κάποια επιτυχή παραδείγματα «εξυγίανσης» κρατών και αποτελεσματικής εφαρμογής της εξουθενωτικής λιτότητας που να τα περιφέρει ως τρόπαια τόσο στους Γερμανούς ψηφοφόρους όσο και στους εταίρους της στην Ε.Ε. και στο ΔΝΤ που επιμένουν σε αλλαγή συνταγής. Από την άποψη αυτή, η γερμανική ηγεσία ίσως επιφυλάσσει μερικά ακόμη «δώρα» στην κυβέρνηση Σαμαρά, τουλάχιστον στο ακανθώδες πεδίο της βιωσιμότητας του χρέους, για την οποία δεν έχει πειστεί ακόμη το ΔΝΤ.

Μαστίγιο χωρίς καρότο
Εν ονόματι αυτού του σεναρίου, το οποίο μπορεί να συνοδεύεται και από συγκεκριμένες γερμανικές υποσχέσεις, η κυβέρνηση Σαμαρά και προσωπικά ο ίδιος παίρνει πάνω της το παιχνίδι της αντιμετώπισης του «εχθρού λαού». Ελλείψει καρώτου, είναι διατεθειμένη να χρησιμοποιήσει μόνο μαστίγιο για την πλήρη εφαρμογή των σκληρών μέτρων των μνημονίων. Παρ’ ότι δεν είναι ακόμη ορατή κάποια σημαντική απειλή από την κοινωνική πλειοψηφία που θίγεται, είναι διατεθειμένη να εξαντλήσει τα όρια αυταρχισμού σε βάρος ομάδων που αντιδρούν και να πυκνώσει τις παρακάμψεις της ήδη ανάπηρης συνταγματικής τάξης (χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις του χαρατσιού της ΔΕΗ, αλλά και των υπαλλήλων της Βουλής, ομάδας που προσφέρεται για ασκήσεις λαϊκισμού εις βάρος της).

Το πιο αδύνατο σημείο του σεναρίου αυτού, στο οποίο επενδύουν από κοινού γερμανική και ελληνική κυβέρνηση, είναι πρωτίστως ότι είναι ενάντια στις ρεαλιστικές προβλέψεις. Δημοσιονομικά είναι αδύνατο να επιτευχθούν οι στόχοι των μνημονίων χωρίς νέα μέτρα. Τα φορολογικά έσοδα απειλούνται με κατάρρευση υπό την πίεση μιας ανεργίας που καλπάζει προς το 30% και με την ύφεση στο 5% και το 2013, κατά τις μετριοπαθείς εκτιμήσεις της ΤτΕ. Και οι ιδιωτικοποιήσεις, ακόμη κι αν αποφέρουν τα εκτιμώμενα έσοδα, είναι αδύνατο να αναπληρώσουν την αναπόφευκτη μείωση των φορολογικών εσόδων.

Βουβή αναμονή
Το άλλο αδύνατο σημείο του σεναρίου είναι οι διαθέσεις της κοινωνίας. Το κλίμα είναι εντυπωσιακά υποτονικό, και τα λίγα αγωνιστικά μέτωπα που ανοίγουν δεν έχουν αντοχές. Υπάρχει μια περίεργη σιωπή, μια ιδιότυπη βουβή αναμονή. Αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι κρύβει ανοχή. Αν το 2013 εξελιχθεί πράγματι σε χρονιά πλήρους εφαρμογής των μνημονιακών μέτρων είναι μάλλον απίθανο η κυβέρνηση να αποφύγει μια μετωπική σύγκρουση με ευρύτατα στρώματα. Το είδος της, το βάθος της και η έκβασή της, βεβαίως, παραμένει ο άγνωστος παράγοντας της εξίσωσης.

[--->]