Ο Sergio Grez, Διδάκτωρ Ιστορίας της Ανώτατης
Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παρισιού, ακαδημαϊκός του Πανεπιστημίου της
Χιλής, εξετάζει τον θρίαμβο του Γκαμπριέλ Μπόριτς και αναλύει τις πιθανές
συνέπειες που θα έχει στο λαϊκό κίνημα η είσοδος στο Προεδρικό μέγαρο του νέου
Προέδρου του αριστερού συνασπισμού «Apruebo Dignidad» (Εγκρίνω την
Αξιοπρέπεια).
Ερώτηση.: Σε ποια κατάσταση βρίσκεται το
λαϊκό κίνημα μετά τον θρίαμβο του Γκάμπριελ Μπόριτς; Πώς θα τοποθετηθούν τα
κοινωνικά κινήματα στο νέο σενάριο που θα έχουμε από τα μέσα Μαρτίου;
Απάντηση.: Το υψηλό ποσοστό που συγκέντρωσε
ο Γκάμπριελ Μπόριτς στο ψηφοδέλτιο της 19ης Δεκεμβρίου -55,87% των ψήφων- και
το άλμα του ποσοστού συμμετοχής στις εκλογές, ιδίως των λαϊκών στρωμάτων, στο
55%, δείχνει ότι η εκλογή του Μπόριτς στην Προεδρία της Δημοκρατίας δημιούργησε
ελπίδες για αλλαγή σε σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Αν και ανάμεσα στους
ψηφοφόρους του υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό αριστερών που το έχουν κάνει – με
βαριά καρδιά - θεωρώντας το «μικρότερο κακό» μπροστά στον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει
ο Καστ, ωστόσο είναι αλήθεια ότι ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος ενσαρκώνει, μέχρι
τώρα, μια επιθυμία για αλλαγή στην προοπτική υπέρβασης του νεοφιλελεύθερου
μοντέλου. Αυτό φάνηκε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας όχι μόνο σε
ατομική βάση, αλλά και σε πολυάριθμες δηλώσεις υποστήριξης των κοινωνικών
οργανώσεων.
Αυτό υποδηλώνει ότι για κάποιο χρονικό διάστημα τα τμήματα
αυτά του πληθυσμού θα κρατήσουν μια στάση αναμονής, αν και προς το παρόν δεν
μπορούμε να γνωρίζουμε αν αυτό θα οδηγήσει σε αναστολή των κινητοποιήσεών τους
ή αν, αντίθετα, θα τις ενθαρρύνει ως μορφή πίεσης απέναντι στη νέα κυβέρνηση
για γλήγορη και πλήρη υλοποίηση των προεκλογικών της υποσχέσεων. Η διαδικασία που ξεκίνησε με
αφορμή τη Συνταγματική Συνέλευση μπορεί να έχει παρόμοια αποτελέσματα, γεγονός
που έχει επίσης γεννήσει ελπίδες σε ένα σημαντικό κομμάτι της χώρας.
Ένας σημαντικός παράγοντας με αυτή την έννοια θα είναι η στάση
που θα κρατήσουν ορισμένοι πολιτικοί παράγοντες - όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα -
που επηρεάζουν ορισμένες κοινωνικές οργανώσεις, ιδιαίτερα τα συνδικάτα. Όπως
γνωρίζουμε, κάθε φορά που το κόμμα αυτό είχε πλήρη συμμετοχή (και υπουργούς) σε
μια κυβέρνηση, ταλαντευόταν μεταξύ περιορισμού και μετρημένης ενθάρρυνσης των
λαϊκών κοινωνικών αγώνων, σύμφωνα με τα σκαμπανεβάσματα των πολιτικών
αντιπαραθέσεων και πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις αντιφάσεις εντός του
κυβερνώντος συνασπισμού. Αυτό συνέβαινε κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων
Γκαμπριέλ Γκονσάλες , της κυβέρνησης Αλιέντε και της κυβέρνησης Μιτσέλ Μπατσελέ.
Κάτι ανάλογο είναι πιθανό να συμβεί και τώρα.
Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι πολιτικοί παράγοντες
των κομμάτων δεν είναι σε θέση να ελέγξουν, πολλές φορές δεν είναι καν σε θέση
να επηρεάσουν μεγάλα τμήματα του λαού. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές μεταξύ όσων
υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειες του νεοφιλελεύθερου μοντέλου:
επισφαλείς και άτυποι εργαζόμενοι, αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι, λαϊκά
στρώματα σε ακραία φτώχεια, την εθνότητα Μαπούτσε που κατοικούν στην περιοχή
Wallmapu στη Νότια Χιλή και την Αργεντινή, μετανάστες, και άλλους.
Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι τα στοιχεία περιορισμού που θα
θέσει σε εφαρμογή η νέα κυβέρνηση θα μπορέσουν να σταματήσουν ή να ακυρώσουν
οριστικά τις κινητοποιήσεις αυτών των τομέων, κινητοποιήσεις που μπορούν να
πάρουν ριζοσπαστικές και εξωθεσμικές μορφές. Ορισμένες κοινότητες και
οργανώσεις Μαπούτσε «σε αντίσταση» έχουν ήδη ανακοινώσει ότι δεν θα υπάρξει
«εκεχειρία» με την κυβέρνηση Μπόριτς. Και αυτό μας επιτρέπει να προβλέψουμε την
διάρκεια ενός εμπόλεμου κλίματος στην
προγονική επικράτεια αυτού του λαού, που ευφημιστικά αναφέρεται ως «νότια
μακροζώνη», από τους οπαδούς του εθνικού κράτους.
Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί μεσοπρόθεσμα να δώσει ώθηση
στην οργάνωση του λαού -ακόμα κι αν είναι περισσότερο εντός συγκεκριμένων ορίων
και ελεγχόμενη- είναι η υποσχεμένη μεταρρύθμιση που θα επιτρέπει απεργίες και
διαπραγματεύσεις σε παραγωγικούς τομείς. Αυτοί και άλλοι παράγοντες -που μπορεί
να κινούνται προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση- υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός
πολύπλοκου και απρόβλεπτου σεναρίου, ιδίως στο πλαίσιο της διαιώνισης σοβαρών
κοινωνικών προβλημάτων. Όπως συμβαίνει συχνά, η πολιτική δράση των
πρωταγωνιστών του εθνικού δράματος θα είναι ο καθοριστικός παράγοντας ώστε η
πλάστιγγα να γείρει είτε προς την πλευρά της ενίσχυσης και της αυτονομίας του
κινήματος ή υπέρ του κατακερματισμού και της ακύρωσης των κοινωνικών κινημάτων
στο όνομα της κυβερνησιμότητας.
Στο δίλημμα να υποστηρίξουμε τον Μπόριτς και να «μην του
δημιουργήσουμε προβλήματα», τα κινήματα θα μάθουν ότι το πρόβλημα δεν είναι πώς
ο κόσμος θα στηρίξει τον Μπόριτς, αλλά πώς ο Μπόριτς θα στηρίξει τους αγώνες
του λαού και θα ικανοποιήσει τα αιτήματά του.
Πιστεύω ότι, σε λίγους μήνες, όταν η «περίοδος χάριτος» που
συνοδεύει συχνά τους κυβερνώντες που αρχίζουν τη θητεία τους τελειώσει,τότε, οι
κοινωνικοί αγώνες θα ξαναβρούν τη συνήθη πορεία τους και αναπόφευκτα θα
αναδυθούν οι αξεπέραστες αντιφάσεις. Δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε τη μορφή
και την προοπτική που θα πάρουν αυτοί οι αγώνες, καθώς δεν γνωρίζουμε ακόμη
ποια θα είναι η ικανότητά τους να ελίσσονται ή σε ποιο βαθμό η κυβέρνηση
Μπόριτς (που δεν θα είναι μόνο του αριστερού συνασπισμού Apruebo Dignidad) θα
χρησιμοποιήσει την καταστολή για να συγκρατήσει τα κοινωνικά αιτήματα. Για το
λόγο αυτό, αν το λαϊκό κίνημα θέλει να δυναμώσει, θα πρέπει -όπως θα έπρεπε
πάντα να κάνει- να διατηρήσει την αυτονομία του και να δυναμώσει σε όλα τα
επίπεδα. Οι δύσκολες στιγμές που έρχονται το απαιτούν.
Ερώτηση.: Πώς χαρακτηρίζετε την πολιτική
και κοινωνική συγκυρία που βιώνει η χώρα μετά τη λαϊκή εξέγερση της 18ης
Οκτωβρίου; Πιστεύετε ότι αυτή η διαδικασία θα συνεχιστεί ακόμη και μετά το
δημοψήφισμα που θα πρέπει να γίνει το δεύτερο εξάμηνο του 2022;
Απάντηση: Από τον Οκτώβριο του 2019 έχουν
γίνει πολλά. Μετά την «κοινωνική έκρηξη», η κοινοβουλευτική κάστα αντέδρασε,
προσθέτοντας στην ανελέητη κρατική καταστολή, τον πολιτικό ελιγμό που
αποκρυσταλλώθηκε στη «Συμφωνία για την Κοινωνική Ειρήνη και νέο Σύνταγμα» της
15ης Νοεμβρίου, με στόχο να εκτραπεί η δύναμη της λαϊκής εξέγερσης προς μια
ακίνδυνη κατεύθυνση, αυτή μιας
συνταγματικής διαδικασίας κανονισμένη από το Κοινοβούλιο, αποφεύγοντας
μια ελεύθερη και κυρίαρχη Συντακτική Συνέλευση που θα έβαζε σε κίνδυνο τα
μεγάλα συμφέροντα που συνδέονται με τη διατήρηση του σημερινού μοντέλου.
Μια πρώτη φάση της εξέγερσης κράτησε μέχρι εκείνη τη στιγμή.Σε
γενικές γραμμές, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προαναφερθείσα Συμφωνία έδωσε τα
αποτελέσματα που περίμεναν οι υποστηρικτές της, αφού πέτυχε να απενεργοποιήσει
πολλά από τα άτομα που πίστευαν ότι η συνταγματική διαδικασία που τους
προσφέρθηκε θα ανταποκρινόταν στις φιλοδοξίες τους, αλλά αυτό δεν έφτανε για
την επιστροφή στην «κανονικότητα» που ποθούσε η κυβέρνηση, η πολιτική κάστα και
η συντηρητική κοινή γνώμη.
Ωστόσο, παρά τη συμφωνία και τις καλοκαιρινές διακοπές, οι
διαμαρτυρίες και οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν όλο το καλοκαίρι του 2020, και
κορυφώθηκαν στις 8 Μαρτίου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Με το
που ξεκίνησε, όμως, η πανδημία του Covid-19 στη Χιλή, αυτό βοήθησε την
κυβέρνηση να επιβάλει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης η οποία συνοδευόταν από
καραντίνες, απαγόρευση της κυκλοφορίας σε όλη την επικράτεια και άλλα μέτρα που
συνέβαλαν στην αποστράτευση του κόσμου. Ετσι, στα μέσα Μαρτίου,η προαναφερθείσα
φάση που είχε ξεκινήσει τέσσερις μήνες νωρίτερα, τελείωσε.
Παρόλα αυτά, το φθινόπωρο και τον χειμώνα εκείνης της χρονιάς,
θύλακες διαμαρτυρίας υπήρχαν σε ορισμένες γειτονιές και περιοχές διαφόρων
πόλεων, κυρίως ως αντίδραση των λαϊκών τάξεων στην επιδείνωση της οικονομικής
κρίσης, στην αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, σε συνθήκες ανεπαρκούς
βοήθειας από το κράτος στις κοινωνικές ομάδες που χτυπήθηκαν περισσότερο από
αυτή τη νέα κατάσταση. Στις αρχές της άνοιξης, όταν η πανδημία φάνηκε να
υποχωρεί κάπως και με το δημοψήφισμα της
25ης Οκτωβρίου να πλησιάζει, οι κοινωνικές κινητοποιήσεις ανέκαμψαν κάπως, λόγω
της επικείμενης διαβούλευσης.
Ταυτόχρονα, η 25η Οκτωβρίου ήταν μια έκρηξη λαϊκής χαράς για
τη συντριπτική νίκη των επιλογών Εγκρίνω (την σύνταξη ενός νέου Συντάγματος)
και Ναι στη Συντακτική Συνέλευση, στο ερώτημα «Ποιο όργανο θα πρέπει να
συντάξει το νέο Σύνταγμα» (τις λιγότερο περιοριστικές από τις δύο), ένα σημαντικό
βήμα στον δρόμο της θεσμοθέτησης της σύγκρουσης και της συνταγματικής
διαδικασίας. , όπως προέβλεπε η Συμφωνία της 15ης Νοεμβρίου.
Οι προσπάθειες, οι ενέργειες και τα αποθέματα δυνάμεων πολλών
ακτιβιστών, συνελεύσεων, συμβουλίων και κοινωνικών οργανώσεων, που
επαναδραστηριοποιήθηκαν χάρη στις νέες συνθήκες, επικεντρώθηκαν κυρίως στην
εκστρατεία για την εκλογή αντιπροσώπων στη Συντακτική Συνέλευση. Με τον χρόνο
που έχει μεσολαβήσει από τότε, μπορούμε να πούμε ότι εκείνη τη χρονιά, από τα
μέσα Μαρτίου, μετά τη Συμφωνία της 15ης Νοεμβρίου, η λαϊκή εξέγερση έσβησε λόγω
της πανδημίας, του δικού της κατακερματισμού και τα πολιτικά περιοριστικά μέτρα ενώ από την άλλη
προχωρούσε μια εκ των άνω καθορισμένη και ελεγχόμενη συνταγματική διαδικασία
από τις δυνάμεις του καθεστώτος.
Ερώτηση.: Πώς θα περιγράφατε την τρέχουσα
κατάσταση στο εσωτερικό του λαϊκού κινήματος;
Απάντηση.: Σε όσα ανέφερα στην πρώτη μου
απάντηση, θα πρέπει να προστεθεί ότι η παρούσα περίοδος θα μπορούσε να θεωρηθεί
ως μια φάση μετά την εξέγερση, με όλες τις ασάφειες και τις αβεβαιότητες που
συνεπάγεται ένας ορισμός αυτού του τύπου. Μετά την εξέγερση, γιατί παρόλο που η
εξέγερση έχει τελειώσει εδώ και καιρό, πολλά από τα υποκειμενικά της στοιχεία -
ο Οκτωβρισμός - συνεχίζουν να υπάρχουν στη φαντασία, τις επιθυμίες και τις
μορφές πολιτικής έκφρασης σημαντικών τμημάτων του πληθυσμού.
Αν και υπάρχουν διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις για
συγκεκριμένα θέματα - απελευθέρωση των κρατούμενων της εξέγερσης, διάφορα
οικονομικά και κοινωνικά αιτήματα - αυτά δεν αποτελούν μέρος μιας λαϊκής
εξέγερσης. Βέβαια, η κατάσταση σήμερα, όσον αφορά τις κοινωνικές κινητοποιήσεις
μοιάζει περισσότερο με αυτή πριν τον Οκτώβρη του 2019 παρά με αυτή από τον
Οκτώβρη μέχρι τον Μάρτιο του 2020.
Στους προαναφερθέντες παράγοντες θα πρέπει να προστεθούν οι
πολυάριθμες εκλογές τον τελευταίο χρόνο (για περιφερειάρχες, δημοτικές εκλογές,
πρωτοβάθμιες, βουλευτικές, για τα περιφερειακά συμβούλια και προεδρικές
εκλογές) που συνέβαλαν στην «κανονικοποίηση» και θεσμοθέτηση των συγκρούσεων.
Υπό αυτή την έννοια, παρά τη δραματική κατάσταση, οι προεδρικές εκλογές του
2021 δεν είχαν στοιχεία που αλλοιώνουν πολύ αυτόν τον χαρακτηρισμό, επειδή η
λαϊκή εξέγερση δεν μπόρεσε να εκφράσει τη δική της εναλλακτική, που θα της
επέτρεπε να είναι αυτόνομα παρούσα σε αυτές τις εκλογές.
Σε επίπεδο απάντησης στους κρατικούς θεσμούς, το μόνο
αξιοσημείωτο γεγονός που πιστώνεται στον Οκτωβρισμό, ήταν το σημαντικό
αποτέλεσμα της Φαμπιόλα Καμπιλάι στη Γερουσία του Σαντιάγο. Αν και δεν είναι
δυνατόν να προβλεφθεί η πορεία των λαϊκών κινητοποιήσεων, ωστόσο, είναι βέβαιο,
ότι αυτές που έρχονται δεν μπορούν να θεωρηθούν ως μέρος της εξέγερσης του
Οκτώβρη, αλλά μάλλον ως μέρος ενός νέου πλαισίου που, πιστεύω, θα συνεχιστεί
και μετά το δημοψήφισμα της συνταγματικής διαδικασίας που ελέγχουν οι πολιτικές
δυνάμεις της Συμφωνίας Κοινωνικής Ειρήνης και του νέου Συντάγματος.
Ερώτηση.: Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια
τα μειονεκτήματα της έλλειψης τυπικών δομών και ηγεσίας στη λαϊκή εξέγερση;
Απάντηση.: Είναι προφανές ότι στην αρχή -
μεταξύ 18 Οκτωβρίου και τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου του 2019 - η έλλειψη
τυπικών δομών και εθνικών ηγετών ήταν
ένας παράγοντας που δεν επέτρεψε στο κράτος να αφοπλίσει το κίνημα, καθώς καμία
κατασταλτική επέμβαση δεν κατάφερε να διαλύσει τις πολυάριθμες και διάσπαρτες
εστίες εξέγερσης. Δεν υπήρχε κάποιο «γενικό επιτελείο» ο αφανισμός του οποίου
θα μπορούσε να σταματήσει τις κινητοποιήσεις.
Ωστόσο, μετά από δύο ή τρεις εβδομάδες, οι αδυναμίες φάνηκαν
επειδή, παρά την εφήμερη προσπάθεια δημιουργίας μιας συγκεντρωτικής ηγεσίας ή
συντονισμού - Κοινωνική Ενότητα -, η εξέγερση δεν κατάφερε να κατακτήσει μια
βασική πολιτική ενότητα και δεν μπόρεσε να απαντήσει στον έξυπνο ελιγμό της
συμφωνίας της 15ης Νοεμβρίου. Από τότε, η έλλειψη ενός σταθερού συντονισμού
μεταξύ των κύριων συνιστωσών ενός πολύ ετερογενούς και διάσπαρτου κινήματος,
έγινε έντονα αισθητή.
Οσοι ισχυρίστηκαν ότι εκπροσωπούσαν πολιτικά τη λαϊκή εξέγερση
ήταν διχασμένοι ως προς το τι πρέπει να κάνουν σχετικά με τη συνταγματική
διαδικασία που την κανονίζει το Κοινοβούλιο. Άλλοι επέλεξαν να συμμετάσχουν,
άλλοι να την μποϊκοτάρουν ή να απόσχουν. Και όσοι αποφάσισαν να συμμετάσχουν
για να την ακυρώσουν, το έκαναν ασυντόνιστα, σχηματίζοντας λίστες και
προτείνοντας υποψηφίους που ανταγωνιζόταν ο ένας τον άλλο.
http://elirreverente.cl/sergio-grez-el-problema-no-es...
pueblo-y-dara-satisfaccion-a-sus-demandas /
