H 9 Ιουνίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων. Ίσως μια τέτοια ημέρα να την γνωρίζουν και να την θεωρούν σημαντική μόνο οι αρχειονόμοι και οι ιστορικοί, οι οποίοι προφανώς δουλεύουν με τα αρχεία, αν και ο στόχος μιας τέτοιας επετείου είναι ακριβώς να κάνει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τη σημασία των τεκμηρίων.
Φέτος, η ημέρα αυτή θα πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία για μια συζήτηση σχετικά με το ρόλο των αρχείων στην αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, προκειμένου να εξασφαλιστεί η δυνατότητα ελεύθερης ιστορικής έρευνας. Διότι, αυτό που συχνά περνά απαρατήρητο είναι η χρήση των αρχείων από τους σιωνιστές για κατεξοχήν πολιτικούς λόγους.
Αρχικά,θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ένα αρχείο δεν είναι απλώς η συλλογή των ιχνών που άφησε πίσω του το παρελθόν, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας που γράφεται καθημερινά. Δεν έχει νόημα εδώ να αναπτύξουμε την θεωρία των αρχείων , αλλά αξίζει να θυμηθούμε ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις βιβλιοθήκες.
Για να κατανοήσουμε όμως πλήρως τη σημασία που έχει ένα αρχείο για το παρόν, δίνουμε δύο παραδείγματα. Το ένα πηγαίνει αρκετά πίσω στο χρόνο, το άλλο λιγότερο. Το πρώτο είναι η καταστροφή την οποία υπέστησαν πολλά έγγραφα που πιστοποιούσαν φεουδαρχικά δικαιώματα την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης.
Το πιο πρόσφατο είναι ο αποχαρακτηρισμός τον περασμένο Αύγουστο ορισμένων κυβερνητικών εκθέσεων του Λευκού Οίκου από την εποχή του πραξικοπήματος του Πινοσέτ στη Χιλή. Η ευθύνη των ΗΠΑ για εκείνη τη φάση της Χιλιανής ιστορίας είναι πλέον καλά τεκμηριωμένη.
Σε μία από αυτές τις εκθέσεις διευκρινίζεται ότι "ο αποχαρακτηρισμός εγγράφων είναι μια διαδικασία πολύπλοκη και αφορά πολλές υπηρεσίες κατά την οποία η κυβέρνηση των ΗΠΑ λαμβάνει υπόψη της πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της εθνικής ασφάλειας, της προστασίας των πηγών και των πιθανών κινδύνων και τα κέρδη από τη δημοσιοποίηση συγκεκριμένων πληροφοριών".
Τα δύο παραδείγματα και τα λόγια της δήλωσης που μόλις παραθέσαμε καθιστούν σαφές πώς το αρχείο και η δυνατότητα απόκρυψης, ανάδειξης και χειραγώγησης πηγών του παρελθόντος παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη πολιτισμικών αφηγήσεων ηγεμονικών, που μπορούν να δικαιολογήσουν μια συγκεκριμένη πολιτική τάξη πραγμάτων.
Κατανοώντας ότι ένα αρχείο έχει μια πολιτική χρήση, έχοντας υπόψη ότι το έργο του ιστορικού είναι σε κάθε περίπτωση μια ερμηνεία και επομένως, όσο κι αν υποστηρίζεται από εκτεταμένη σειρά αποδεικτικών στοιχείων, δεν παύει να είναι το αποτέλεσμα μιας αξιολόγησης αυτών που συχνά δεν είναι τίποτα περισσότερο από στοιχεία του παρελθόντος, μπορούμε να παρατηρήσουμε πώς το Τελ Αβίβ, έχοντας επίγνωση αυτού του γεγονότος, κινήθηκε δραστήρια σε αυτόν τον τομέα.
Το ντοκιμαντέρ του 2012, Η Μεγάλη Ληστεία των Βιβλίων ( The Great Book Robbery), αφηγείται με ποιο τρόπο την εποχή της Νάκμπα, ένας μεγάλος αριθμός εγγράφων και χειρογράφων, πάνω από 70.000 , εκλάπησαν από τις ισραηλινές δυνάμεις και σήμερα αποτελούν αποκλειστική ιδιοκτησία της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Ισραήλ.
Πολλά από αυτά είναι προσβάσιμα, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετές χιλιάδες έχουν χαρακτηριστεί ως εγκαταλελειμμένη περιουσία (Abandoned Property). Ο ορισμός αυτός χρησιμοποιείται σκόπιμα προκειμένου να καυχηθεί το Ισραήλ ότι ενδιαφέρεται για τον πολιτιστικό πλούτο που άφησαν πίσω τους οι Παλαιστίνιοι όταν έφευγαν το 1948, ενώ στην πραγματικότητα δείχνει την λεηλασία που πραγματοποιήθηκε σε βάρος εκείνων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Αλλά δεν πρόκειται μόνο για την ιδιοποίηση των αρχείων των άλλων. Το 1982, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο και κατάσχεσε τα έγγραφα της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), και πολλών άλλων ιδρυμάτων, μέχρι και τα βίντεο της Μονάδας Κινηματογράφου της Παλαιστίνης (Palestine Film Unit).
Στο άρθρο της ιστορικού Hana Sleiman, The Paper Trail of a Liberation Movement, η ιστορικός δείχνει το πώς το υλικό που έκλεψαν από την PLO αργότερα χρησιμοποιήθηκε εναντίον της ίδιας της PLO. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εργασία που έγινε πάνω σε αυτά ήδη από το 1983 του ιστορικού Raphael Israeli, του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ.
Ο Raphael Israeli επέλεξε και οργάνωσε τα έγγραφα με στόχο να εμφανίσει την PLO ως "τρομοκρατική οργάνωση και τον ισραηλινό στρατό ως απελευθερωτή του νότιου Λιβάνου".
Ο Israeli εμφάνιζε την παλαιστινιακή οργάνωση ως μέρος δικτύου "εγκληματικών παραγόντων στη διεθνή σκηνή, τονίζοντας τους δεσμούς της με το Ανατολικό Μπλοκ, τις αραβικές και ισλαμικές χώρες και άλλες χώρες που "επιτρέπουν σε ανατρεπτικές ομάδες να διεξάγουν τρομοκρατικές επιχειρήσεις ".
Παραλείποντας,πρακτικά, ένα μεγάλο μέρος των αρχείων της PLO, το Ισραήλ νομιμοποίησε τον πόλεμό του. Και αυτό το έκανε ισχυριζόμενο ότι ήταν τα ίδια τα έγγραφα της PLO που αποδείκνυαν τον τρομοκρατικό της χαρακτήρα.
Επιστρέφοντας σε πιο πρόσφατες εποχές, ο Lior Yavne, διευθυντής του ερευνητικού ινστιτούτου Akevot, γνωστοποίησε πριν μερικά χρόνια τον τρόπο με τον οποίο το ισραηλινό υπουργείο Άμυνας εμπλέκεται άμεσα στην παρεμπόδιση της πρόσβασης σε πολλά έγγραφα.
Ο Yavne είπε στο Μανιφέστο ότι για να γίνει αυτό, κάποιοι "εμφανίζονται ως υπάλληλοι των κρατικών αρχείων, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Πιστεύουμε ότι είναι υπάλληλοι του μηχανισμού ασφαλείας και πιο συγκεκριμένα του Malmab, μιας ειδικής υπηρεσίας του υπουργείου Άμυνας".
Τα έγγραφα που θέλουν να εξαφανίσουν συχνά δεν αποτελούν κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια (πράγμα που θα έκανε κατανοητή την εμπλοκή του υπουργείου Άμυνας). Έχουν, ωστόσο, μεγάλη ιστορική και πολιτική σημασία.
Συγκεκριμένα, υπάρχει ένα έγγραφο με ημερομηνία 30 Ιουνίου 1948, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του Akevot, στο οποίο οι σιωνιστικές μυστικές υπηρεσίες κάνουν αναφορά στη Νάκμπα. Το έγγραφο αναφέρει ότι "ο αντίκτυπος των εβραϊκών στρατιωτικών ενεργειών στη μετανάστευση ήταν καθοριστικός, καθώς περίπου το 70% των κατοίκων εγκατέλειψαν τις κοινότητές τους και μετανάστευσαν λόγω αυτών των ενεργειών".
Η δημοσιογράφος Hagar Shezaf στη συνέχεια πήρε συνέντευξη από τον Yehiel Horev, τον πρώην επικεφαλής της Malmab. Ο Horev εξήγησε ότι η μονάδα του έπρεπε να εξαφανίσει έγγραφα, ώστε να καταστεί αδύνατη η ανασύσταση παρελθόντων γεγονότων και να υπονομευθεί η αξιοπιστία της έρευνας που βασιζόταν σαυτά τα έγγραφα.
Η συνέχιση της εθνοκάθαρσης που ξεκίνησε με τη Νάκμπα συνεχίζεται σήμερα με την καταστροφή των αρχείων της Γάζας. Στις 29 Νοεμβρίου 2023, τα Κεντρικά Αρχεία της Γάζας καταστράφηκαν από τις ισραηλινές βόμβες και έτσι χάθηκαν τουλάχιστον ενάμιση αιώνα αρχεία που αφορούσαν τη ζωή των Παλαιστινίων.
Την 1η Φεβρουαρίου, το Δίκτυο Βιβλιοθηκονόμων και Αρχειονόμων υπέρ της Παλαιστίνης ( Librarians and Archivists with Palestine ,LAP) δημοσίευσε έκθεση για τις καταστροφές που προκάλεσε το Τελ Αβίβ στα αρχεία, τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία της Λωρίδας της Γάζας. Η μελέτη είναι προκαταρκτική , αλλά αρκετά μακροσκελής.
Στο μυαλό μας έρχονται εικόνες του Ισλαμικού Κράτους να γκρεμίζει μερικά από τα πιο όμορφα αρχαιολογικά θαύματα της Μέσης Ανατολής. Τα συνήθη δυτικά διπλά πρότυπα δυσκολεύουν σήμερα να ακουστούν οι ίδιες καταδίκες για το καταστροφικό έργο που επιτελεί το Ισραήλ.
Και κάτι τελευταίο .Αν και τα αρχεία και τα μνημεία του παρελθόντος έχουν μεγάλη καλλιτεχνική και επιστημονική αξία, αυτό ωστόσο, δεν έχουν μεγαλύτερη αξία από την ιστορία σε κίνηση, η οποία δεν ασχολείται με τον ιστορικό του μέλλοντος.
Για να το θέσω με τρόπο λιγότερο πομπώδη, όσο κι αν ο ιστορικός μπορεί να στεναχωριέται που δεν έχει στη διάθεσή του κάποια αρχεία από την εποχή της φεουδαρχίας, τα οποία σίγουρα θα του ήταν πολύ χρήσιμα στην ανασύσταση της ιστορίας, ωστόσο,η Γαλλική Επανάσταση, για να είναι επανάσταση, έπρεπε να καταστρέψει αυτά τα αρχεία!
Η απουσία τεκμηρίωσης είναι από μόνη της μια πηγή και ο ιστορικός μελετά την ιστορία για να μας μιλήσει για τα προβλήματα του παρόντος μέσα από αυτήν. Ειδάλλως, ξεπέφτει σε μια σχέση με ό,τι μας έχει αφήσει το παρελθόν ενός συντηρητικού ειδήμονα, που παραβλέπει την σημερινή τους αξία, όσο τα εκρηκτικά του Ισλαμικού Κράτους.
To θεμελιώδες ζήτημα, για μια μεθοδολογικά ορθή ανασύνθεση από ιστοριογραφική άποψη, είναι να θυμόμαστε ότι αυτό που έχουμε -και αυτό που δεν έχουμε- στα αρχεία είναι, λιγότερο ή περισσότερο άμεσα, το αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών, εκτός από τις ζημιές που προκάλεσαν τραγωδίες όπως οι σεισμοί, οι εκρήξεις ή άλλες φυσικές καταστροφές.
Μπορούμε να διαμαρτυρόμαστε, σε προσωπικό επίπεδο, για τα αγάλματα που κατέστρεψε το Ισλαμικό Κράτος, αλλά για τον ιστορικό, η καταστροφή τους είναι η ίδια μια πηγή, τουλάχιστον όσο μπορούμε να παρακολουθούμε αυτά τα γεγονότα. Το ίδιο ισχύει και για τα έγγραφα που εξαφανίστηκαν από τους ανθρώπους του Τελ Αβίβ: το ζήτημα δεν είναι να θρηνούμε για το ότι λείπουν κάποια από αυτά, αλλά να ερμηνεύουμε την απουσία τους ως πολιτική βούληση ενός ιστορικού υποκειμένου.
Και με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας Αρχείων, δεν μπορούμε παρά να υπενθυμίσουμε πώς η πολιτική βούληση του Ισραήλ είναι να κάνει αδύνατη την ιστοριογραφική ανασύνθεση της κατοχής του και της ύπαρξης του παλαιστινιακού λαού. Ένα άλλο πρόσωπο της γενοκτονίας που διαπράττει το Ισραήλ
