Οποιος έχει διαβάσει ευρωπαϊκή ιστορία και δεν έχει μείνει
προσκολλημένος στην παιδική ηλικία που τα αγόρια παίζουν Ινδιάνους και
καουμπόιδες, αντιλαμβάνεται ότι η μακριά πορεία διαμόρφωσης και επικράτησης των
ευρωπαϊκών κρατών καθορίζεται από τους πολέμους που μεταξύ τους και από κοινού
εναντίον τρίτων πραγματοποιούν οι ηγετικές κάστες των λαών, των φυλών και των
εθνών. Ο αγώνας για κυριαρχία και επέκταση σε βάρος των άλλων είναι το κύριο
χαρακτηριστικό τους. Και η θρησκεία, η γλώσσα, ακόμα και τα γράμματα και οι
τέχνες χρησιμοποιούνται γι’ αυτό το σκοπό και εξαρτιούνται από την έκβασή του.
Κι αυτό αφορά τους πάντες, από την πιο μεγάλη συλλογικότητα ως την πιο μικρή.
Η κυριαρχία είναι η προϋπόθεση για την ύπαρξη, τον πλούτο, την
ευημερία, την ανάπτυξη. Γι’ αυτό δεν έχει όρια. Γι’ αυτό στην Ευρώπη δεν
υπάρχουν ούτε ειρηνικά ούτε αδελφικά κράτη. Υπάρχουν μόνο κράτη με
ετοιμοπόλεμες ηγετικές τάξεις. Γι’ αυτό η ιστορία της Ευρώπης είναι μια συνεχής
πολεμική αναμέτρηση με διαλείμματα ανασυγκρότησης. Η δε οικονομική ανάπτυξη, η
επιστημονική πρόοδος, η έξαρση των τεχνών και η καλλιέργεια των γραμμάτων,
επειδή δεν μπόρεσαν να αλλάξουν την ίδια την έννοια της κυριαρχίας ως αυτοσκοπό,
όχι μόνο δεν έφεραν την πολυπόθητη για τους λαούς ειρήνη, αλλά επέτειναν την
αντιπαλότητα και τη σύγκρουση.
Το πιο κοινό γνώρισμα των κρατών που συγκροτούν την Ευρώπη, όσο πίσω κι αν πάει κανείς στην Ιστορία, είναι ο πόλεμος μεταξύ τους και ο πόλεμος εναντίον των άλλων που είναι έξω από την Ευρώπη. Έτσι βρίσκει το καπιταλιστικό σύστημα την πιο ολοκληρωμένη εφαρμογή του. Γιατί ο καπιταλισμός είναι από τη φύση του πολεμικός, επιθετικός και αρπακτικός. Δεν μπορούσε σε καμία άλλη περιοχή του κόσμου να βρει τόσο εύφορο έδαφος για να διαμορφωθεί, να εδραιωθεί και να επεκταθεί συμπαρασύροντας στο διάβα του με τη μέγιστη δυνατή βία την ανθρωπότητα ολόκληρη.
Στην Ευρώπη, με τη συγκεκριμένη συγκέντρωση των
καθαρόαιμα πολεμικών ορδών, γονιμοποιήθηκαν μέσα από διαδικασίες αιώνων τα
συστατικά της δημιουργίας του. Κι ο πολιτισμός στην Ευρώπη ήταν η φάτνη μέσα
στην οποία γεννήθηκε. Ακραία ανισότητα και ακραία αδικία, ακραία φτώχεια και
ακραία πολυτέλεια, δουλεία και δουλοπαροικία, λεηλασία του πλούτου ολόκληρης
της γης, θρησκοληψία και Ιερά Εξέταση, ανταγωνισμοί και δολοφονίες μέσα στις
ηγετικές κάστες και σφαγές και βασανιστήρια σε βάρος των υπηκόων, πόλεμοι και
πόλεμοι και πόλεμοι… Όλα τα άλλα στην ευρωπαϊκή ιστορία είναι παράγωγα,
παραγεμίσματα, υποστηρίγματα και απόνερα του βασικού χαρακτήρα του ευρωπαϊκού
κόσμου. Και ο Μεσαίωνας δεν κράτησε μόνο χίλια χρόνια.
Μεσαίωνας
Ακόμα κι αν παραβλέψουμε όλα αυτά που συντείνουν στην παράτασή
του επί ευρωπαϊκού εδάφους, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι ο μετριασμός του
στην Ευρώπη ήταν αποτέλεσμα όχι της εξάλειψής του, αλλά της εξαγωγής του στην
υπόλοιπη ανθρωπότητα. Και ως εξαγώγιμο προϊόν ο Μεσαίωνας, αν πάρουμε ως
αφετηρία το θεωρούμενο ως τέλος του, δηλαδή την περίοδο της λεγόμενης
Αναγέννησης, ήταν ακόμα χειρότερος από το μοντέλο εφαρμογής του στην Ευρώπη.
Ξεκινάει με τις ασύλληπτες σε έκταση, διάρκεια, αγριότητα και καταστροφές,
γενοκτονίες –βιολογικές, πολιτισμικές και οικονομικές– των λαών της Βόρειας,
Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, συνεχίζεται με την αφαίμαξη της Ασίας και της
Αφρικής από ανθρώπους και από πρώτες ύλες χάρη στις οποίες χτίζονται τα
παλάτια, τα μουσεία, οι γέφυρες και οι πόλεις στη Δύση και συμπληρώνεται από
εκατοντάδες πολέμους σε όλη τη γη με κορυφαίους τους δύο παγκόσμιους μέσα στον
εικοστό αιώνα. Κι απ’ ό,τι φαίνεται, ανικανοποίητη από τους «μικρούς» πολέμους
στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία, την Υεμένη
κ.λπ., η Δύση κάνει ό,τι μπορεί για να οδηγήσει την ανθρωπότητα στον τρίτο
παγκόσμιο!
Μόνο για την κατάκτηση και λεηλασία της αμερικάνικης ηπείρου,
την αρπαγή δούλων από την Αφρική και τους δύο παγκόσμιους πολέμους, η Δύση με
τους συμμάχους της προκάλεσε –με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς– το θάνατο,
την εξολόθρευση, τον αφανισμό ΔΙΑΚΟΣΙΩΝ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ (200.000) ανθρώπων! Και με
πολύ μεγαλύτερο αριθμό αναπήρων και τραυματιών! Αν συνυπολογίσουμε τα θύματα κι
από εκατοντάδες άλλους πολέμους και επεμβάσεις, από Βιετνάμ, Καμπότζη και Λάος
μέχρι Ιράκ και Υεμένη, ο αριθμός αυτός αυξάνεται κατακόρυφα! Για να μην
μιλήσουμε για τους πρόσφυγες που δημιούργησαν, τους πολιτισμούς που εξαφάνισαν
και την καταστροφή στη φύση που επέφεραν! Είναι κόλαση που δεν τη χωράει ο
νους!
Ο Δυτικός Μεσαίωνας, οι πόλεμοι, οι αρπαγές και οι λεηλασίες,
η ακραία φτώχεια και εξαθλίωση, με εγκάθετους δικτάτορες να υπηρετούν την
αποικιοκρατία, πλαισιωμένα όλα από τις ιεραποστολές και το εισαγόμενο
λάιφσταϊλ, εμπόδισαν ολόκληρη την οικουμένη να ψάξει, να βρει και να βαδίσει
στο δικό της δρόμο προόδου και ευημερίας με σεβασμό στη διαφορετικότητα και τη
συνύπαρξη των λαών με τους ξεχωριστούς τοπικούς πολιτισμούς.
Όποιος νομίζει ότι τα κύρια χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού
πολιτισμού είναι τα έργα του Μιχαήλ Άγγελου, του Σαίξπηρ, του Βολταίρου και του
Μπετόβεν, βλέπει μερικά λαμπερά δέντρα, αλλά όχι το πυκνό σκοτεινό δάσος.
Απομονώνει αυτά και αυτούς που έριχναν φως με σχετικά περιορισμένη επιρροή στο
γίγνεσθαι και χάνει τα καθεστώτα τα οποία υφίσταντο και τις ηγετικές κάστες και
τάξεις υπό τις οποίες ζούσαν καταναγκαστικά και ασφυκτικά οι κοινωνίες.
Έτσι διαμορφώθηκε ο δυτικός κόσμος. Κυρίως με αιματοχυσίες,
λεηλασίες, διακρίσεις, καταπιέσεις και καταστροφές. Και δεν ξέρει ούτε μπορεί
να αποδεχτεί άλλο τρόπο. Γι’ αυτό θα πολεμάει όσο βαστούν οι δυνάμεις του για
να αποτρέψει την ανάδυση οποιουδήποτε άλλου μοντέλου και να διατηρήσει την
κυριαρχία του σε όλη τη γη ακόμα κι αν χρειαστεί να διαπράξει νέους πολέμους,
νέες γενοκτονίες, νέες υποδουλώσεις και νέες λεηλασίες.
Κουτσουλιές
Σήμερα, σε ένα ψύχραιμο παρατηρητή φαίνεται εκ πρώτης όψεως
φαιδρό, κράτη όπως η Γερμανία, η Αγγλία ή η Δανία να μεγαλοπιάνονται, να
προσπαθούν να δείξουν υπέρμετρο μπόι και να χρησιμοποιούν μια ρητορική που δεν
αντιστοιχεί στα κιλά τους. Αλλά η εξήγηση είναι εύκολη. Το δείχνει η ιστορία
τους. Αφενός έχουν διατηρήσει μια φόρα από το ένδοξο παρελθόν τους στις
ληστείες, τον εκφοβισμό και τον εξανδραποδισμό των πιο ανίσχυρων και αφ’ ετέρου
κρέμονται από το τέρας που γέννησε η ίδια η Ευρώπη, την Αμερική. Σημείο της
άνοιας που έρχεται με την παρακμή είναι η αδυναμία σύνδεσης με αυτό που έπαθε η
Ευρώπη από το άλλο μεγάλο τέρας που γέννησε και έθρεψε, δηλαδή τον φασισμό! Ένα
ευρωπαϊκής έμπνευσης και κατασκευής τέρας που μεγάλωσε τόσο γρήγορα και τόσο
πολύ μέσα στα σπλάχνα της Ευρώπης που θα είχε καταπιεί ολόκληρη τη μάνα του αν
δεν έκανε το λάθος να πειράξει τη Σοβιετική Ένωση η οποία άθελά της, για να
σώσει τον εαυτό της, έσωσε και την Ευρώπη από το εκτρωματικό της τέκνο!
Ναι, θα γινόταν μια θαυμάσια σάτιρα, αν δεν έβαζε σε κίνδυνο
την ανθρωπότητα, να βλέπεις τον Μπόρις Τζόνσον να νουθετεί την Ινδία και την
Κίνα να ευθυγραμμιστούν με τη Δύση κατά της Ρωσίας. Ο αγράμματος Εγγλέζος δεν
μπορεί να φανταστεί πώς τον βλέπουν οι Ινδοί και οι Κινέζοι. Ότι δεν έχουν
καθόλου ξεχάσει πόση καταστροφή, εξαθλίωση, θάνατο και πόνο έχει προκαλέσει η
Αγγλία σ’ αυτές τις μεγάλες χώρες με τους αρχαιότερους και ασυγκρίτως
σημαντικότερους πολιτισμούς από τον αγγλικό. Ότι για τους Ινδούς και τους
Κινέζους, η Αγγλία έχει λιγότερους κατοίκους από τη Σαγκάη και το Νέο Δελχί!
Έχοντας ακόμα ίνδαλμα τη βασίλισσα, οι Εγγλέζοι νομίζουν ότι ζουν στον 19ο
αιώνα! Σε πρόσφατη σφυγμομέτρηση, οι μισοί δήλωσαν ότι νοσταλγούν τη βρετανική
αυτοκρατορία!
Ότι ενώ όλη η Ευρώπη γερνάει και γεμίζει οίκους ευγηρίας, στην Αφρική ήδη το 77% των κατοίκων της είναι κάτω από 35 ετών! Γεννούν και απαιτούν, όσες δικτατορίες κι αν τους επιβάλλουν. Όσες βόμβες και να ρίξουν στη Λιβύη, όσα καθεστώτα κι αν ανατρέψουν, όσους εμφύλιους κι αν προκαλέσουν, οι Αφρικάνοι ξυπνούν, όπως ξύπνησαν οι Κινέζοι και οι Βιετναμέζοι κι όπως ξυπνούν οι Λατινοαμερικάνοι και οι Αφγανοί και οι Πακιστανοί και πολλοί άλλοι που δεν τρομάζουν πια όταν εκτοξεύει απειλές η Φον ντερ Λάιεν ή ο Μπορέλ, ο Μισέλ κι ο κάθε θλιβερός γραφειοκράτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όχι, δεν έχει χάσει η Ευρώπη όλη τη δύναμή της και δεν έχουν
πάψει οι γραφειοκράτες να είναι επικίνδυνοι για την ανθρωπότητα, επειδή έχουν
το know-how της καταστροφής κι επειδή έχουν τη συνδρομή του πέραν του
Ατλαντικού τέρατος. Αλλά συναίσθηση της κατάστασής τους δεν έχουν. Ότι μπορούν
όλοι μαζί να καταστρέφουν τη Λιβύη, τη Γιουγκοσλαβία και την Υεμένη, αλλά
μέχρις εκεί. Κι αυτό όλο και με πιο μεγάλη δυσκολία.
Δευτεροκλασάτοι
Κίνα, Ινδία και Ρωσία έχουν αποδείξει ότι δεν θέλουν πολέμους.
Το αποδεικνύει η πραγματικότητα, η στατιστική. Την άμυνά τους θέλουν να
εξασφαλίζουν. Όχι για φιλοσοφικούς λόγους, για πρακτικούς. Σε καιρό ειρήνης
προοδεύουν. Ούτε 800 βάσεις ανά τον κόσμο έχουν όπως οι ΗΠΑ, ούτε κυρώσεις
έχουν επιβάλλει σε οποιαδήποτε χώρα.
Ακόμα και η ανθυπομινιόν Λιθουανία, βροντάει κι αστράφτει! Με
λιγότερους από 2,5 εκατομμύρια Λιθουανούς που συνεχώς μειώνονται (όπως και οι
ακόμα λιγότεροι Λετονοί και Εσθονοί), με ένδοξο φιλοναζιστικό παρελθόν και με
επιφάνεια εδάφους ίση με τη μισή Ελλάδα, θέλει να κατατροπώσει με ξένα κόλλυβα
τη Ρωσία! Φαντασιώνονται οι ηγέτες της ότι ζουν την αναγέννηση του Μεγάλου
Δουκάτου που στον 14ο αιώνα περιλάμβανε τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και τμήματα
της Πολωνίας και της Ρωσίας!
Στην Ευρώπη, όλοι με κάποια φαντασίωση ζουν. Ο Ριχάρδος ο
Λεοντόκαρδος, ο Καρλομάγνος, ο Φερδινάνδος, ο Ναπολέων, ο Φρειδερίκος, ο
Λεοπόλδος, όλοι σαν οπτασίες ή σαν ολογράμματα αναπληρώνουν τα κενά στη μνήμη
και τις ξεπουπουλιασμένες φιλοδοξίες των Ευρωπαίων που δεν μπορούν να χωνέψουν
ότι με τον Σολτς, τον Μακρόν, τον Τζόνσον, τον Μόντι, την Μπέρμποκ, την Λιζ
Τρας, τον Σάντσεθ, τον Ντούντα και τους υπόλοιπους, της Ελλάδας, της
Φινλανδίας, της Βουλγαρίας κ.λπ., μόνο τρίτους ρόλους μπορούν πλέον να
διεκδικούν στην παγκόσμια σκηνή. Γι’ αυτό έρποντας πίσω από τους Αμερικάνους,
κάνουν τους κομπάρσους δίπλα στον Ζελένσκι.
Είμαστε στο κατώφλι ενός πυρηνικού πολέμου, κι ο ασήμαντος
καγκελάριος λέει ότι «δεν είναι καιρός για πασιφισμό»! Και πότε είναι; Μετά τα
πρώτα πυρηνικά πλήγματα;
Σήψη
Σαπίζουν οι Ευρωπαίοι, αλλά δεν είναι να τους λυπάται κανείς.
Όπως έστρωσαν θα κοιμηθούν. Αυτοξεφτιλίζονται. Κι ούτε πρέπει να ανησυχούμε για
τα θετικά που πήραμε από την Ευρώπη. Αυτά θα τα κρατήσουμε. Εξάλλου πολλά είναι
κλεψιμαίικα, δεν τους ανήκουν. Κι από τα άλλα, τα περισσότερα είναι
αντιπροϊόντα της κυρίαρχης κουλτούρας και πολεμήθηκαν από το δυτικό
κατεστημένο. Αμέτρητες χιλιάδες προοδευτικοί άνθρωποι σκοτώθηκαν στους πολέμους
στους οποίους είχαν εναντιωθεί, κάηκαν κατά χιλιάδες ζωντανοί –όχι μόνο τα
βιβλία τους- από τον κάθε Τορκεμάδα ως αντιφρονούντες ή εξολοθρεύτηκαν στους
θαλάμους αερίων χάρη στους μισούς Ευρωπαίους που ανήκαν στον φασιστικό Άξονα
και τους άλλους μισούς που τον ανέχθηκαν ή συνεργάστηκαν μαζί του.
Στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, σε όλες σχεδόν τις χώρες, οι διανοούμενοι που αντιστέκονταν στις μοναρχίες, στις φασιστικές δικτατορίες και στα αυταρχικά αστικά καθεστώτα, υπέστησαν εξοντωτικές διώξεις. Πολιτικοί, αγωνιστές, ιστορικοί, συγγραφείς, καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί, δημοσιογράφοι, αλλά και φοιτητές και εργαζόμενοι, απομονώθηκαν, εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, δολοφονήθηκαν για να μην ακούγονται, για να μην γράφουν, για να μην υπάρχουν. Κι αν το καλοεξετάσεις, ό,τι είναι πολύτιμο πνευματικά, ότι ανεβάζει την κουλτούρα στις κοινωνίες προέρχεται κυρίως από τους κάθε λογής αντιφρονούντες.
Από τους φιλοσόφους, τους ποιητές και τους συγγραφείς ως τους
μουσικούς, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς και τους ζωγράφους, πριν τους
αχρηστεύσει η εμπορευματοποίηση και η ολιγαρχία των ΜΜΕ, οι άξιοι λόγου
δημιουργοί με κοινωνική συνείδηση –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- ήταν στην
αντίθετη από την ευρωπαϊκή εξουσία όχθη. Από τον καιρό της μοναρχίας μέχρι τις
μεταπολεμικές αστικές δημοκρατίες. Αυτοί άφησαν τα σπουδαιότερα έργα. Από τον
Μαρξ ως τον Κεν Λόουτς.
Κι όσο για την πολυπόθητη δημοκρατία, αποδείχτηκε μετά από εμπειρία διακοσίων ετών, από την ελληνική επανάσταση του ’21, ότι είναι ασύμβατη με τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία. Σε καμία περιοχή του κόσμου, που την κυβέρνησαν οι Δυτικοί, ούτε εφάρμοσαν κάποιας μορφής δημοκρατία ούτε επιτρέψανε –δια πυρός και σιδήρου- την εμφάνιση οποιασδήποτε δημοκρατίας. Ούτε μία! Ενώ κατείχαν εκατοντάδες χώρες και λαούς.
Ενδεικτικά, ούτε οι Γάλλοι
επί 150 χρόνια στην Αλγερία, ούτε οι Άγγλοι επί 100 χρόνια στην Ινδία, την
Τζαμάικα ή το Χονγκ-Κονγκ, ούτε οι Γερμανοί στη Ναμίμπια, ούτε οι Ολλανδοί επί
350 χρόνια στην Ινδονησία, ούτε οι Βέλγοι στο Κονγκό, ούτε οι Πορτογάλοι στην
Αγκόλα, τη Βραζιλία και το Μακάο, ούτε οι Ιταλοί στην Αιθιοπία, ούτε οι Ισπανοί
στο Περού, την Αργεντινή, το Μεξικό και τη Βενεζουέλα! Πουθενά, πουθενά,
πουθενά! Μόνο δικτατορίες με μαστίγιο, ακρωτηριασμούς και κρεμάλες! Ο
εξαγώγιμος ευρωπαϊκός Μεσαίωνας είναι πολύ χειρότερος, ασυγκρίτως αγριότερος,
από τον Μεσαίωνα επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Συμμορία προθύμων
Τώρα, οι κάθε είδους φιλονατοϊκοί, μαλακοί και σκληροί,
ισχυρίζονται ότι η μεγάλη συμμαχία ΗΠΑ, ευρωπαϊκών χωρών και παρελκόμενων
(Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία κ.ά.) κατά της Ρωσίας, είναι αποτέλεσμα του
ενδιαφέροντος της Δύσης για την ακεραιότητα μιας ανεξάρτητης χώρας που δέχεται
εξωτερική επίθεση! Αν είναι έτσι, γιατί ακριβώς τα ίδια αυτά κράτη συνέπτυξαν
ακριβώς το ίδιο κοινό μέτωπο πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν για να
επιτεθούν εναντίον άλλων ανεξάρτητων χωρών, π.χ. Γιουγκοσλαβία, με τις οποίες
ούτε συνόρευαν ούτε είχαν καθ’ οιονδήποτε τρόπο προκληθεί!
ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Καναδάς, Ολλανδία,
Δανία, Πολωνία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία,
Σουηδία, Αλβανία, Φινλανδία, Αυστραλία, Νορβηγία, Ρουμανία, Γεωργία, Ελλάδα
κ.λπ., ακόμα και η Ουκρανία που τώρα διαμαρτύρεται για την επέμβαση στο έδαφός
της, είναι στη νατοϊκή λίστα «Troop Contributing Nations», δηλαδή των κρατών
που συμμετέχουν στις στρατιωτικές επεμβάσεις του ΝΑΤΟ εναντίον ανεξάρτητων
χωρών, όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Λιβύη κ.λπ. Πολλές συμμετείχαν και στον
πόλεμο της Κορέας!
Πρόκειται, λοιπόν, για μια συμμορία προθύμων εναντίον κάθε
υποψήφιου στόχου που επιλέγουν οι ΗΠΑ. Γι’ αυτό, τα περί ανεξαρτησίας και
δημοκρατίας ας τα πουλήσουν στους αφελείς. Την Ουκρανία την έχουν στα
αναλώσιμα. Μία δήλωση της Γαλλίας ή της Γερμανίας ότι δεν θα μπει στο ΝΑΤΟ
αρκούσε για να αποτραπεί η σύρραξη! Και προτίμησαν να κηρύξουν τον πόλεμο στη
Ρωσία και να απαγορεύσουν τον Τσαϊκόφσκι, τον Ντοστογιέφσκι, τον Πούσκιν και
τον Ταρκόφσκι!
Σ’ αυτό το σημείο, χωρίς επιχειρήματα, οι μεταλλαγμένοι θα κάνουν πάλι την κλασική προβοκατόρικη ερώτηση: Και τι θέλετε να γίνουμε, Βόρεια Κορέα;
Κι εμείς θα απαντάμε σταθερά: Δεν θέλουμε να γίνουμε ούτε Κορέα, ούτε Κίνα, ούτε Βέλγιο, ούτε Βενεζουέλα, ούτε Καναδάς, ούτε Ιαπωνία, ούτε Ρωσία, ούτε Σουηδία.
Απαιτούμε να μας αφήσουν ήσυχους, να διαλέξουμε και να
αποφασίσουμε μόνοι μας τι θέλουμε και τι μπορούμε να γίνουμε! Γνωρίζοντας ότι η
ανεξαρτησία δεν φέρνει αυτομάτως τη δημοκρατία, αλλά κι ότι χωρίς ανεξαρτησία
δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία. Και χρόνος θα χρειαστεί και προσπάθεια, και
πισωγυρίσματα θα υπάρχουν και αγωνίες, αδικίες και απογοητεύσεις, αλλά όσο
δύσβατος κι αν είναι ο δρόμος για την πραγματική δημοκρατία μόνο με την
εξασφάλιση της πραγματικής ανεξαρτησίας και με συστατικά του πολιτισμού κάθε
λαού μπορεί να χτιστεί και να ευδοκιμήσει. Τέτοια δημοκρατία θέλουμε.