Στο blog
του
Russeurope ο καθηγ.
Jacques Sapir αναλύει το θέμα του προστατευτισμού το οποίο επανέρχεται πιο έντονα στην
επικαιρότητα μετά την αναγγελία από τον νεοεκλεγμένο Πρόεδρου Τραμπ των πολιτικών υπεράσπισης της εθνικής
παραγωγής των ΗΠΑ με την εισαγωγή δασμών
για τις επιχειρήσεις που μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Τόσο
στη Γαλλία όσο και στην Ιταλία ο προστατευτισμός παρουσιάζεται ως απειλή για
την οικονομία, αφού υποτίθεται ότι θα μειώσει την ανάπτυξη, σε αντίθεση με τον
φιλελευθερισμό που επεκτείνει το παγκόσμιο εμπόριο. Αλλά είναι έτσι; Εδώ ο Sapir επισημαίνει ότι στην πραγματικότητα ο
φιλελευθερισμός αυξάνει τα κέρδη, πάνω από το συνολικό εισόδημα, και ότι το φιλελεύθερο δόγμα ότι τα κέρδη είναι η
κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης δεν έχει καμία πραγματική βάση.
του Jacques Sapir
Με τις πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ ανοίγει το θέμα του προστατευτισμού. Όπως είναι γνωστό, ο νεοεκλεγμένος Αμερικανός πρόεδρος προέτρεψε τις μεγάλες εταιρείες να μετεγκαταστήσουν την παραγωγική τους δραστηριότητα στις ΗΠΑ. Και τα πρώτα αποτελέσματα, πριν την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ , είναι πραγματικά ενθαρρυντικά. Εταιρείες, όπως η Ford, Chrysler, αλλά και οι General Motors, η Samsung ή η LVMH, ανακοίνωσαν την απόφασή τους να επιστρέψουν στις ΗΠΑ. Αυτό μας υποχρεώνει να θέσουμε δύο ερωτήματα: αν αυτός είναι ένα καλός τρόπος μεσομακροπρόθεσμα , και πώς μπορεί να υποχρεωθούν οι εταιρείες να μεταφέρουν την παραγωγική τους δραστηριότητα.
Οι μέθοδοι προστατευτισμού έχουν μια μάλλον κακή φήμη. Ως προς αυτό, θα πρέπει να δούμε τον τρόπο αντίδρασης του Lionel Fontagne, πρώην διευθυντή του γαλλικού κέντρου παγκόσμιας οικονομίας, CEPII σε ερώτηση που του τέθηκε στο δελτίο ειδήσεων των 20.00 του France-2. Μήπως, η αντίδραση του ήταν τελικά δικαιολογημένη;
Το επιχείρημα που ο Fontagne θεωρεί ως αποφασιστικής σημασίας, είναι το εξής: τα
προϊόντα των εταιρειών που θα
επιστρέψουν στις χώρες τους θα είναι πιο ακριβά από τα εισαγόμενα. Έτσι, οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν με
αυτές τις μετεγκαταστάσεις θα αντισταθμιστούν από τις απώλειες των θέσεων
εργασίας από τις απώλειες του εισοδήματος των νοικοκυριών αφού τα προϊόντα των εταιρειών
που θα επιστρέφουν θα είναι πιο ακριβά.
Ωστόσο, παρά το μένος του ενάντια στον προστατευτισμό
ο κ Fontagne, ξεχνάει ένα βασικό σημείο : ότι το εισόδημα των νοικοκυριών θα
αυξηθεί με την πρόσληψη επιπλέον εργαζομένων, οι οποίοι θα παίρνουν ένα μισθό
αντί να παίρνουν επίδομα ανεργίας. Και ξέρετε ότι στη βιομηχανία το μέσο
επίπεδο των μισθών είναι κατά πολύ υψηλότερο από το επίπεδο αυτού του επιδόματος.
Αν ο κ Fontagne ήθελε να παρουσιάσει με ειλικρίνεια το θέμα του
προστατευτισμού, τότε έπρεπε να συγκρίνει την απώλεια της αγοραστικής δύναμης με
το κέρδος που δημιουργείται από την επιστροφή στην εργασία. Εξ ‘ άλλου αυτό,
δεν είναι και τόσο δύσκολο. Στη Γαλλία στη δεκαετία του '80 η παραγωγή αυτοκινήτων
ήταν περίπου 4 εκατομμύρια αυτοκίνητα ετησίως.
Σήμερα, έχει πέσει στα 2
εκατομμύρια. Ας υποθέσουμε ότι με διάφορες προστατευτικές μεθόδους έχουμε
καταφέρει να παράγουμε 500.000 αυτοκίνητα ετησίως, ότι αυτά τα αυτοκίνητα είναι
της «μικρομεσαίας» κατηγορίας των 10. 000 ευρώ, και ότι το επιπλέον κόστος είναι
10%, γεγονός που εξηγεί γιατί τα αυτοκίνητα αυτής της κατηγορίας κατασκευάζονται
σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό. Η απώλεια εισοδήματος είναι 500 000 x (10.000 x
0,10) = 500 εκατομμύρια ευρώ. Αυτά τα αυτοκίνητα,όμως, πρέπει να παραχθούν.
Θα πρέπει
να κατασκευαστεί μια νέα γραμμή παραγωγής με 7.000 περίπου εργαζόμενους, θα πρέπει
να αυξηθεί η παραγωγή των υπεργολάβων, να αυξηθεί η κατανάλωση ηλεκτρικής
ενέργειας, με λίγα λόγια μπορούμε να πούμε ότι γύρω στο 40% της τιμής
πώλησης θα επανεισαχθεί στη γαλλική οικονομία (με την παραδοχή ότι με το 60% περίπου
πληρώνονται τα εισαγόμενα αγαθά και υπηρεσίες).
Έτσι έχουμε 500 000 x 11000
(τιμή στη Γαλλία) x 0,4 = 2.200.000.000
ευρώ. Έτσι έχουμε μια αφαίρεση της τάξης των 500 εκατομμυρίων ευρώ, λόγω αύξησης
της τιμής συν 2.200 εκατομμύρια ευρώ. Αυτό σημαίνει καθαρή αύξηση 1.700 εκατομμύριων
ευρώ να εισρέουν στη γαλλική οικονομία.
Πρακτικά, μπορούμε να πούμε ότι αν παρθούν μέτρα προστατευτισμού όλοι η παραγωγή
αυτοκινήτων στη Γαλλία θα επηρεαστεί από την αύξηση των τιμών. Αλλά αυτή η
γενική αύξηση θα είναι μικρότερη από 10%, επειδή ένα μέρος από τα εξαρτήματα
των αυτοκίνητων που παράγονται στη Γαλλία κατασκευάζονται στη γαλλική επικράτεια. Από
την άλλη , αν παρθούν αυτά τα μέτρα, τότε η ποσότητα των εξαρτημάτων των
αυτοκινήτων που παράγονται στη Γαλλία θα αυξηθεί. Επομένως, είναι βέβαιο ότι το
πρόσθετο κόστος θα είναι σημαντικά υψηλότερο από τα 500 εκατομμύρια που είχαν αρχικά
υπολογιστεί, αλλά και το κέρδος από την εισροή χρήματος στη γαλλική οικονομία που
συνδέεται με την αύξηση του κομματιού της εθνικής παραγωγής θα αυξηθεί...
Έτσι βλέπουμε μέχρι ποιού σημείου ήταν μεροληπτική η παρουσίαση του θέματος από τον Lionel Fontagne. Αλλά αυτό θέτει ένα άλλο ερώτημα: Αν ο προστατευτισμός είναι όρος για την ανάπτυξη. Το ζήτημα μπορεί να φαίνεται παράλογο, αλλά, μήπως, και η ανάπτυξη τα τελευταία 20 χρόνια δεν μπορεί να αποδοθεί , και δικαίως, στην απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου; Ακριβώς εδώ βρίσκεται ένα θεμελιώδες σφάλμα της οικονομικής θεωρίας. Οι οπαδοί του ελεύθερου εμπορίου, ίσως χωρίς να το γνωρίζουν, γίνονται ακολουθητές της παλιάς θεωρίας του μερκαντιλισμού που βλέπει το εμπόριο ως το λόγο ύπαρξης της παραγωγής. Αλλά στην πραγματικότητα, αν υπάρχει εμπόριο, είναι επειδή υπάρχει παραγωγή. Η παραγωγή έρχεται πρώτη, ακολουθεί το εμπόριο.
Ιστορικά, οι μεγάλες περίοδοι ανάπτυξης των οικονομιών συνέπεσαν με περιόδους προστατευτισμού, όπως στην Ευρώπη από το 1945 έως τη δεκαετία του '80. Πρακτικά, με το πλήρες άνοιγμα των οικονομιών παρατηρείται μια μείωση της ανάπτυξης-μείωση της ανάπτυξης, ασφαλώς, αλλά και αύξηση των κερδών, παράλληλα. Στην πραγματικότητα, με το ελεύθερο εμπόριο δίνεται η δυνατότητα να διατηρούνται πολύ υψηλά τα περιθώρια κέρδους ενώ μειώνεται η ανάπτυξη. Βέβαια, για κάποιους συγγραφείς τα κέρδη πρέπει να γίνονται επενδύσεις.
Μεγαλύτερα κέρδη σήμερα, είναι η εγγύηση για περισσότερες επενδύσεις αύριο
και περισσότερες θέσεις εργασίας, μεθαύριο. Αλλά αυτές οι «εγγύησεις» είναι μια μεγάλη αυταπάτη: τα σημερινά κέρδη μπορεί να κατευθυνθούν σε κερδοσκοπικές
δραστηριότητες, σε δαπάνες για είδη πολυτελείας, που δεν έχουν καμία επίδραση
στις επενδύσεις ή στην απασχόληση. Το
γεγονός αυτό δικαιολογεί τις πολιτικές προστατευτισμού, οι οποίες περνάνε με
τελωνειακούς δασμούς, μέτρα ρυθμιστικά, κανόνες κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς,
ή μεγάλη υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος.
Στην πραγματικότητα, το άνοιγμα των οικονομιών στον διεθνή ανταγωνισμό παράγει θετικά αποτελέσματα μόνο αν ο ανταγωνισμός είναι «δίκαιος», δηλαδή αν έχει να κάνει με επιχειρηματικά σχέδια και όχι με μηχανισμούς μισθολογικού ντάμπινγκ, κοινωνικού και δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό είναι το μάθημα που μας δίνει η σημερινή πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ. Γι 'αυτό και είναι λογικό να δοθεί προσοχή. Από την άλλη ,σε τι αναφέρονται οι πολιτικοί που σήμερα μιλούν για το «Made in France», αν όχι για προστατευτισμό; Και είναι πολύ περίεργο ότι σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη μια συζήτηση τόσο θετική για το «Made in France» αλλά εξακολουθεί να καταγγέλλεται ο προστατευτισμός. Υπάρχει μια βαθιά ασυνέπεια στη συζήτηση που διεξάγεται.
Επομένως, θα πρέπει να ευγνωμονούμε το νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών γιατί σήμερα με τη δράση του αναδεικνύει αυτή την ασυνέπεια.
Π : προσοχή στις συγκρούσεις των '' μεγάλων''
