Χρήστος Λάσκος *
Πρόσφατα στα «Νέα», ο Γιάννης Βούλγαρης, αφού εξέφρασε για
πολλοστή φορά την απέχθειά του προς την κυβέρνηση, της αναγνώρισε, ωστόσο, τη
μεγάλη της συνεισφορά στο σύστημα, δηλαδή στη «χώρα»: «Ενσωμάτωσε τη μνημονιακή
"αγανάκτηση" στη μνημονιακή αναγκαιότητα», έγραψε.
Η αλήθεια είναι πως, πραγματικά, αν υπάρχει ένα αναμφισβήτητο
ίχνος από την παρουσία της κυβέρνησης Τσίπρα αυτό συνίσταται κατεξοχήν στη
«συνεισφορά» που επισημαίνει ο Βούλγαρης. Η απονεύρωση μιας εξαιρετικά
επικίνδυνης για το σύστημα δυναμικής θα ήταν απίθανη χωρίς την καθοριστική
«συμβολή» της παρούσας κυβέρνησης.
Πράγμα που, λογικά, θα έπρεπε, αντί για απέχθεια να
κινητοποιεί αισθήματα ευγνωμοσύνης προς τον νέο ΣΥΡΙΖΑ σε όσους είναι
πεπεισμένοι πως τα μνημόνια «είναι κάτι το ωραίον». Ξαναλέω, συμφωνώντας τελικά
με τον Βούλγαρη: χωρίς την αναντικατάστατη συμβολή της κυβέρνησης Τσίπρα, η
πρακτική επιβολή της ιδέας πως «δεν υπάρχει εναλλακτική» δεν θα μπορούσε να
υλοποιηθεί τόσο «αναίμακτα».
Ευγνωμοσύνη, λοιπόν, περισσότερο από απέχθεια της χρωστάει το
σύστημα.
Αλλωστε, το ίδιο υπαινίσσονται, ασυνείδητα, και όσοι από το
εσωτερικό της κυβέρνησης διαπιστώνουν, σε κάθε ευκαιρία, πως το δίλημμα
«μνημόνιο –αντιμνημόνιο» είναι παρωχημένο εδώ και καιρό –αν, βέβαια, δεχτούμε
πως δεν ήταν εξ αρχής «άκυρο και παραπειστικό».
Θα πορευτούμε, λοιπόν, πια χωρίς διλήμματα; Κάθε άλλο! Το νέο
δίλημμα είναι παρόν και αναζητάει απάντηση επειγόντως. Με τα λόγια του Βούλγαρη
να η διατύπωσή του: Ανάπτυξη ή στασιμότητα.
Δίλημμα όμορφο και παραγωγικό. Και με ένα σαφές πλεονέκτημα:
κανείς δεν είναι με τη στασιμότητα. Ολοι είναι φίλοι, οπαδοί, ρητά αφοσιωμένοι
στην Ανάπτυξη. Ετσι έχουμε να κάνουμε με ένα δίλημμα μη δίλημμα. Είμαστε όλοι
με την Ανάπτυξη και το μόνο προς συζήτηση –να, πεδίον δόξης λαμπρό!- είναι οι
πρόσφοροι τρόποι για την επίτευξή της.
Είχαμε μια ευκαιρία πρόσφατα να πάρουμε μια γεύση αυτής της
ουσιώδους αντιπαράθεσης. Κάπου εκεί στο ΙΟΒΕ, αν δεν κάνω λάθος, ο υπουργός
Οικονομικών και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος διαφώνησαν ως προς το πώς
μπορεί να εκκινήσει η ανάπτυξη. Ο μεν Στουρνάρας υποστήριξε ότι όρος είναι η
αύξηση της ιδιωτικής αποταμίευσης, ο δε Τσακαλώτος πως χωρίς την ώθηση της
ιδιωτικής κατανάλωσης κάτι τέτοιο είναι το απόλυτο absurdum. Ως προς αυτό,
μάλιστα, επικαλέστηκε και τους κοινούς –κεϊνσιανούς;- τους δασκάλους στην
Αγγλία.
Είναι προφανές, νομίζω, πως η συζήτηση είναι χωρίς
περιεχόμενο. Διότι ούτε ανάκαμψη της ιδιωτικής αποταμίευσης είναι ορθολογικό να
αναμένουμε για μερικές δεκαετίες τουλάχιστον –εκτός αν ο Στουρνάρας πείσει τους
πατριώτες επιχειρηματίες να φέρουν πίσω τις καταθέσεις τους σε ξένες τράπεζες ή
οφ σορ- ούτε, βεβαίως, αύξηση της κατανάλωσης, στο μέτρο που τα αμέσως επόμενα
νέα από το μέτωπο του διαθέσιμου εισοδήματος περιλαμβάνουν μεγάλες περικοπές
στις συντάξεις και στα χαμηλά εισοδήματα από μισθούς λόγω μείωσης του
αφορολόγητου.
Αν, λοιπόν, η ανάπτυξη είναι να βασιστεί σε αυτά ζήτω που
καήκαμε!
Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που πολλοί «έγκυροι
πραγματογνώμονες» συμφωνούν πως πραγματική ανάπτυξη δεν μπορεί να πυροδοτηθεί
–μετά από την καταστροφή που μεσολάβησε- χωρίς ένεση επενδύσεων, τουλάχιστον,
100 δισεκατομμυρίων, τα επόμενα λίγα χρόνια! Από πού; Από την ιδιωτική
αποταμίευση, από την ιδιωτική κατανάλωση και, κρατηθείτε, από τις... ξένες
άμεσες επενδύσεις (τύπου Fraport;), οι οποίες από 1 με 2 δισεκατομμύρια τον
χρόνο –τα περσινά 4 πανηγυρίστηκαν εξόχως από το υπουργείο Ανάπτυξης- θα
εκτοξευτούν στα εκατοντάδες δισεκατομμύρια!
Κοροϊδία; Από κάποιους ναι, από άλλους όχι! Το θεμελιώδες,
ωστόσο, είναι πως λείπουν απολύτως τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Είναι προφανές
πως χωρίς δημόσιες επενδύσεις δεν είναι δυνατή καμιά «επανεκκίνηση». Οι
δημόσιες επενδύσεις, όμως, είναι επικηρυγμένες. Μόνο μια πραγματική ρήξη με τον
ζουρλομανδύα που μας έχουν φορέσει θα μπορούσε να δώσει λύση και ελπίδα. Ολα τα
άλλα είναι απλώς φληναφήματα.
Ως προς αυτό, φτάνει να παρακολουθήσουμε τα περιφερειακά
αναπτυξιακά συνέδρια της κυβέρνησης: κλισέ, αερολογίες, γενικότητες, μηδέν
σχέδιο. Εκθέσεις ιδεών, με λίγο ΕΣΠΑ, ένα κάποιο μετρό και πολλή θάλασσα.
«Παραγωγική ανασυγκρότηση» λέει, αλλά, όσο καλόπιστος και να είσαι προτιμάς, να
διαβάσεις το σχέδιο της McKinsey παρά να χάνεις τον χρόνο σου στο απολύτως
τίποτε. Σας καλώ να τα δείτε και διαψεύστε με.
Για δε το αναπτυξιακό όραμα της αντιπολίτευσης ας μη μιλήσουμε
καλύτερα.
Να το ξαναπούμε γι’ άλλη μια φορά. Δεδομένης αυτής της
οικονομικά καταστροφικής και κοινωνικά κανιβαλικής πολιτικής, που υπηρετούν από
το 2010 κι έπειτα οι κυβερνήσεις αδιακρίτως, δεν υπάρχει καμιά ελπίδα ούτε
«δίκαιης» ούτε άδικης (sic) ανάπτυξης. Οσα λέγονται είναι απλώς ασυναρτησίες.
Το σύστημα τα κατάφερε: μεταξύ άλλων, έφτιαξε μια εργοδοτική
δικτατορία χωρίς προηγούμενο, πραγματοποίησε μια θηριώδη αναδιανομή σε βάρος
του κόσμου της εργασίας, έσωσε τις τράπεζες και διασφάλισε την αποπληρωμή των
«τοκογλύφων» -που έλεγε και ο Τσίπρας. Δεν είναι και λίγα! Η ανάπτυξη θα έρθει
όταν έρθει – ώς τότε μπορούμε να σκιαμαχούμε θεωρητικώς περί του πρωτείου της
αποταμίευσης ή της δαπάνης.
* εκπαιδευτικός
