Η ΕΚΤ "θα χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία που
έχει στη διάθεσή της κατά του αποπληθωρισμού" . Αυτά δήλωσε ο Μάριο
Ντράγκι την περασμένη Πέμπτη κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου μετά τη
συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας . Μια
δήλωση πιστή αντιγραφή της περιβόητης " θα κάνουμε ο,τι χρειαστεί για
να διασωθεί το ευρώ" της 26 Ιουλίου του 2012 . Από εκείνη την ημέρα , τα
spreads (δηλαδή η διαφορά μεταξύ του
επιτοκίου δανεισμού των περιφερειακών χωρών της ζώνης του ευρώ και της Γερμανίας
μειώνονται συνεχώς . Η χώρα μας είναι εδώ και λίγες ημέρες κάτω από τις 200
μονάδες βάσης ( 2 % διαφορά με τα ομόλογα δεκαετίας της Γερμανίας ) .
Και όλα αυτά, χωρίς ο Ντράγκι να χρησιμοποιήσει καν τα εργαλεία που ανακοίνωσε εκείνη τη χρονική στιγμή , το λεγόμενο ΟΜΤ(Outright Monetary Transactions,Πρόγραμμα Αγοράς κρατικών Ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Εφτανε ο λόγος του προέδρου της ΕΚΤ για να πειστούν οι αγορές να μειώσουν τα στοιχήματα ως προς την έξοδο των υπερχρεωμένων κρατών , μια ηχηρή επιβεβαίωση της κεϋνσιανής θεωρίας , σύμφωνα με την οποία η κεντρική τράπεζα είναι αυτή που καθορίζει τα επιτόκια . Φαίνεται δηλαδή ότι ο "πυρετός" του ευρώ βρίσκεται υπό έλεγχο . Αλλά είναι πραγματικά έτσι ;
Η ΧΥΤΡΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΚΕΛΑΣ- Η σημερινή κατάσταση στην ευρωζώνη μοιάζει με αυτή μιας κουζίνας με πολυκοσμία και θορυβώδη . Στο μάτι της κουζίνας υπάρχει μια χύτρα ταχύτητας που μαγειρεύει ένα χυμώδες ψητό κατσαρόλας : τις περιφερειακές χώρες της ΕΕ , δηλαδή τη Πορτογαλία , την Ιταλία , την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία ( ακρωνύμιο : PIIGS , χοίροι) . Στη χύτρα υπάρχουν λίγο απ’όλα: οι εργαζόμενοι από τους οποίους αφαιρούνται τα δικαιώματα μέσω των "διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων" , οι μικρές επιχειρήσεις που κλείνουν , οι μεγαλύτερες εταιρείες με οσμή εξαγοράς από τα κεφάλαια του "κέντρου" της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Και είναι ακριβώς αυτά τα κεφάλαια οι πελάτες που περιμένουν να φάνε τα ψητό κατσαρόλας μαγειρεμένο στην εντέλεια από δύο εξαίρετους σεφ: την Αγκελα Μέρκελ και το Μάριο Ντράγκι. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα . Η χύτρα ταχύτητας έχει ελαττωματική βαλβίδα και το μανόμετρο έχει σπάσει . Ο Μάριο και η Αγκελα ,πηγαίνοντας στα τυφλά , θα πρέπει να αποφύγουν ένα διπλό ρίσκο : αν η πίεση είναι πολύ υψηλή , η χύτρα μπορεί να εκραγεί, αν είναι πολύ χαμηλή , το κρέας θα μείνει άψητο . Έτσι, κάθε τόσο ανοίγουν τη βαλβίδα για να φύγει ατμός , αλλά όχι πολύ και σχεδόν πάντα την τελευταία στιγμή λίγο πριν η πίεση τινάξει το καπάκι στον αέρα
Σε άλλες περιπτώσεις , όμως , αυξάνουν τη φωτιά κάτω από τη χύτρα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι πελάτες δείχνουν ανυπόμονοι και κάθε λίγο στέλνουν τους ανθρώπους τους στην κουζίνα να παραπονεθούν , οπως ο πιο φωνακλάς από αυτούς ο διοικητής της Bundesbank ,ο Jens Weidmann .Θα τα καταφέρουν, άραγε, η Μέρκελ και ο Ντράγκι ;
ΑΠΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ- Αν στην πρώτη φάση της κρίσης της ευρωζώνης , η Γερμανία επέβαλε λιτότητα στις χώρες της περιφέρειας , τώρα το νέο σύνθημα είναι " διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις" , δηλαδή πλήρης απελευθέρωση, ιδιωτικοποιήσεις και μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας ( σε βάρος των εργαζομένων , φυσικά) . Και τα δύο μέτρα , όμως, οδηγούν στον αποπληθωρισμό , δηλαδή , τη μείωση των τιμών , τη μείωση των μισθών και την κατάρρευση της ζήτησης στις αδύναμες χώρες .Αν φύγουν από τη μέση οι κρατικές δαπάνες και η ιδιωτική κατανάλωση ,τότε η μόνη πηγή ζήτησης είναι οι εξαγωγές , αλλά για να ανακτηθεί η χαμένη ανταγωνιστικότητα με τη Γερμανία, ο αποπληθωρισμός θα πρέπει να είναι γύρω στο 20 % , και με το σημερινό ρυθμό , θα χρειαστούν δεκαετίες .
Ο αποπληθωρισμός ( ή μια μικρότερη αύξηση των τιμών σε σύγκριση με την αναμενόμενη ) , ωστόσο , έχει μια παρενέργεια δυνητικά καταστροφική, την αύξηση των πραγματικών επιτοκίων και συνεπώς την επιδείνωση της θέσης των οφειλετών . Ετσι, λιτότητα και αποπληθωριστικές τάσεις καθιστούν ιδιαίτερα δυσβάστακτα τα χρέη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών ( το ίδιο όμως ισχύει και για τις κυβερνήσεις) , οπότε, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται κατακόρυφα. Με τι επιπτώσεις ;
ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ - Εάν οι τράπεζες αρχίζουν να πτωχεύουν λόγω των κόκκινων δανείων που δεν μπορούν να επιστρέψουν οι πτωχευμένοι οφειλέτες , η χύτρα του ευρώ κινδυνεύει .
Μέχρι στιγμής τα αντίμετρα δεν φαίνεται να επαρκούν : το EFSF είναι πολύ μικρό και οι δυσκίνητο και αμφισβητήσιμοι μηχανισμοί της τραπεζικής ένωσης και των μηχανισμών επίβλεψης της ΕΚΤ , που εγκρίθηκαν πρόσφατα , δεν πείθουν ένα μεγάλο μέρος των ειδικών , και για το ότι αφήνουν εκτός επιτήρησης από πλευράς της ΕΚΤ, τα Γερμανικά Ταμιευτήρια (Sparkasse). Παρά τη μείωση των spread , με λίγα λόγια , η κρίση του ευρώ δεν έχει τελειώσει . Επιπλέον , οι αγορές που σήμερα δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη ζώνη του ευρώ ζητώντας ονομαστικά επιτόκια λιγότερο ακριβά , είναι οι ίδιες που επί μια δεκαετία πίστευαν ότι η Ελλάδα και η Γερμανία αντιμετώπιζαν τους ίδιους κινδύνους . Ετσι , η Μέρκελ και ο Ντράγκι κινούνται στην κόψη του ξυραφιού και απόδειξη είναι ο φόβος του αποπληθωρισμού της ΕΚΤ .Μια λάθος εκτίμηση, μια καθυστερημένη παρέμβαση ή ένα νέο εξωτερικό σοκ θα μπορούσαν να χαλάσουν τα σχέδια και στη συνέχεια να γυρίσουν πίσω το ρολόι στο 2011 , ένα βήμα δηλαδή από την ανάφλεξη του ευρώ . Σε αυτή την περίπτωση θα πρόκειται για ξαφνική ανάφλεξη , η οποία θα μπορούσε να αρχίσει με την έξοδο μιας περιφερειακής χώρας από το ευρώ , και από κοντά οι υπόλοιπες , ασυντόνιστα και χωρίς αλεξίπτωτο.
Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ - Το εναλλακτικό σενάριο , ωστόσο , δεν είναι περισσότερο καθησυχαστικό , διότι αυτό σημαίνει ότι ο Ντράγκι και η Μέρκελ θα καταφέρουν να "ψήσουν" το φαγητό : τις χώρες της περιφέρειας . Αυτό που θα είχαμε σε αυτή την περίπτωση , συνεπώς, δεν θα ήταν μόνο μια κρίση αλά Ιαπωνικά, με πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στην ευρωζώνη , αλλά τη συνέχιση του χάσματος μεταξύ "κέντρου" και "περιφέρειας" και την εξαγορά των μεγάλων επιχειρήσεων των περιφερειακών χωρών από αυτές των κυρίαρχων κρατών, η οποία έχει ήδη αρχίσει .
Ένα είδος αποικιοκρατίας με λίγα λόγια, που ευνοείται από τις διαδικασίες ιδιωτικοποίησης και απελευθέρωσης. Ότι μια τέτοια κατάσταση μπορεί να διαρκέσει αδιάλειπτα είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς . Ενώ οι φτωχές περιοχές των εθνικών κρατών επωφελούνται από τις δημοσιονομικές μεταβιβάσεις , οι ευρωπαϊκές περιφέρειες δεν έχουν καμία υποστήριξη από τις ισχυρές χώρες . Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση , συνεπώς, τίθεται και πάλι η πιθανότητα μιας ρήξης .
Και όλα αυτά, χωρίς ο Ντράγκι να χρησιμοποιήσει καν τα εργαλεία που ανακοίνωσε εκείνη τη χρονική στιγμή , το λεγόμενο ΟΜΤ(Outright Monetary Transactions,Πρόγραμμα Αγοράς κρατικών Ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Εφτανε ο λόγος του προέδρου της ΕΚΤ για να πειστούν οι αγορές να μειώσουν τα στοιχήματα ως προς την έξοδο των υπερχρεωμένων κρατών , μια ηχηρή επιβεβαίωση της κεϋνσιανής θεωρίας , σύμφωνα με την οποία η κεντρική τράπεζα είναι αυτή που καθορίζει τα επιτόκια . Φαίνεται δηλαδή ότι ο "πυρετός" του ευρώ βρίσκεται υπό έλεγχο . Αλλά είναι πραγματικά έτσι ;
Η ΧΥΤΡΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΚΕΛΑΣ- Η σημερινή κατάσταση στην ευρωζώνη μοιάζει με αυτή μιας κουζίνας με πολυκοσμία και θορυβώδη . Στο μάτι της κουζίνας υπάρχει μια χύτρα ταχύτητας που μαγειρεύει ένα χυμώδες ψητό κατσαρόλας : τις περιφερειακές χώρες της ΕΕ , δηλαδή τη Πορτογαλία , την Ιταλία , την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία ( ακρωνύμιο : PIIGS , χοίροι) . Στη χύτρα υπάρχουν λίγο απ’όλα: οι εργαζόμενοι από τους οποίους αφαιρούνται τα δικαιώματα μέσω των "διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων" , οι μικρές επιχειρήσεις που κλείνουν , οι μεγαλύτερες εταιρείες με οσμή εξαγοράς από τα κεφάλαια του "κέντρου" της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Και είναι ακριβώς αυτά τα κεφάλαια οι πελάτες που περιμένουν να φάνε τα ψητό κατσαρόλας μαγειρεμένο στην εντέλεια από δύο εξαίρετους σεφ: την Αγκελα Μέρκελ και το Μάριο Ντράγκι. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα . Η χύτρα ταχύτητας έχει ελαττωματική βαλβίδα και το μανόμετρο έχει σπάσει . Ο Μάριο και η Αγκελα ,πηγαίνοντας στα τυφλά , θα πρέπει να αποφύγουν ένα διπλό ρίσκο : αν η πίεση είναι πολύ υψηλή , η χύτρα μπορεί να εκραγεί, αν είναι πολύ χαμηλή , το κρέας θα μείνει άψητο . Έτσι, κάθε τόσο ανοίγουν τη βαλβίδα για να φύγει ατμός , αλλά όχι πολύ και σχεδόν πάντα την τελευταία στιγμή λίγο πριν η πίεση τινάξει το καπάκι στον αέρα
Σε άλλες περιπτώσεις , όμως , αυξάνουν τη φωτιά κάτω από τη χύτρα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι πελάτες δείχνουν ανυπόμονοι και κάθε λίγο στέλνουν τους ανθρώπους τους στην κουζίνα να παραπονεθούν , οπως ο πιο φωνακλάς από αυτούς ο διοικητής της Bundesbank ,ο Jens Weidmann .Θα τα καταφέρουν, άραγε, η Μέρκελ και ο Ντράγκι ;
ΑΠΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ- Αν στην πρώτη φάση της κρίσης της ευρωζώνης , η Γερμανία επέβαλε λιτότητα στις χώρες της περιφέρειας , τώρα το νέο σύνθημα είναι " διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις" , δηλαδή πλήρης απελευθέρωση, ιδιωτικοποιήσεις και μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας ( σε βάρος των εργαζομένων , φυσικά) . Και τα δύο μέτρα , όμως, οδηγούν στον αποπληθωρισμό , δηλαδή , τη μείωση των τιμών , τη μείωση των μισθών και την κατάρρευση της ζήτησης στις αδύναμες χώρες .Αν φύγουν από τη μέση οι κρατικές δαπάνες και η ιδιωτική κατανάλωση ,τότε η μόνη πηγή ζήτησης είναι οι εξαγωγές , αλλά για να ανακτηθεί η χαμένη ανταγωνιστικότητα με τη Γερμανία, ο αποπληθωρισμός θα πρέπει να είναι γύρω στο 20 % , και με το σημερινό ρυθμό , θα χρειαστούν δεκαετίες .
Ο αποπληθωρισμός ( ή μια μικρότερη αύξηση των τιμών σε σύγκριση με την αναμενόμενη ) , ωστόσο , έχει μια παρενέργεια δυνητικά καταστροφική, την αύξηση των πραγματικών επιτοκίων και συνεπώς την επιδείνωση της θέσης των οφειλετών . Ετσι, λιτότητα και αποπληθωριστικές τάσεις καθιστούν ιδιαίτερα δυσβάστακτα τα χρέη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών ( το ίδιο όμως ισχύει και για τις κυβερνήσεις) , οπότε, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται κατακόρυφα. Με τι επιπτώσεις ;
ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ - Εάν οι τράπεζες αρχίζουν να πτωχεύουν λόγω των κόκκινων δανείων που δεν μπορούν να επιστρέψουν οι πτωχευμένοι οφειλέτες , η χύτρα του ευρώ κινδυνεύει .
Μέχρι στιγμής τα αντίμετρα δεν φαίνεται να επαρκούν : το EFSF είναι πολύ μικρό και οι δυσκίνητο και αμφισβητήσιμοι μηχανισμοί της τραπεζικής ένωσης και των μηχανισμών επίβλεψης της ΕΚΤ , που εγκρίθηκαν πρόσφατα , δεν πείθουν ένα μεγάλο μέρος των ειδικών , και για το ότι αφήνουν εκτός επιτήρησης από πλευράς της ΕΚΤ, τα Γερμανικά Ταμιευτήρια (Sparkasse). Παρά τη μείωση των spread , με λίγα λόγια , η κρίση του ευρώ δεν έχει τελειώσει . Επιπλέον , οι αγορές που σήμερα δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη ζώνη του ευρώ ζητώντας ονομαστικά επιτόκια λιγότερο ακριβά , είναι οι ίδιες που επί μια δεκαετία πίστευαν ότι η Ελλάδα και η Γερμανία αντιμετώπιζαν τους ίδιους κινδύνους . Ετσι , η Μέρκελ και ο Ντράγκι κινούνται στην κόψη του ξυραφιού και απόδειξη είναι ο φόβος του αποπληθωρισμού της ΕΚΤ .Μια λάθος εκτίμηση, μια καθυστερημένη παρέμβαση ή ένα νέο εξωτερικό σοκ θα μπορούσαν να χαλάσουν τα σχέδια και στη συνέχεια να γυρίσουν πίσω το ρολόι στο 2011 , ένα βήμα δηλαδή από την ανάφλεξη του ευρώ . Σε αυτή την περίπτωση θα πρόκειται για ξαφνική ανάφλεξη , η οποία θα μπορούσε να αρχίσει με την έξοδο μιας περιφερειακής χώρας από το ευρώ , και από κοντά οι υπόλοιπες , ασυντόνιστα και χωρίς αλεξίπτωτο.
Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ - Το εναλλακτικό σενάριο , ωστόσο , δεν είναι περισσότερο καθησυχαστικό , διότι αυτό σημαίνει ότι ο Ντράγκι και η Μέρκελ θα καταφέρουν να "ψήσουν" το φαγητό : τις χώρες της περιφέρειας . Αυτό που θα είχαμε σε αυτή την περίπτωση , συνεπώς, δεν θα ήταν μόνο μια κρίση αλά Ιαπωνικά, με πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στην ευρωζώνη , αλλά τη συνέχιση του χάσματος μεταξύ "κέντρου" και "περιφέρειας" και την εξαγορά των μεγάλων επιχειρήσεων των περιφερειακών χωρών από αυτές των κυρίαρχων κρατών, η οποία έχει ήδη αρχίσει .
Ένα είδος αποικιοκρατίας με λίγα λόγια, που ευνοείται από τις διαδικασίες ιδιωτικοποίησης και απελευθέρωσης. Ότι μια τέτοια κατάσταση μπορεί να διαρκέσει αδιάλειπτα είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς . Ενώ οι φτωχές περιοχές των εθνικών κρατών επωφελούνται από τις δημοσιονομικές μεταβιβάσεις , οι ευρωπαϊκές περιφέρειες δεν έχουν καμία υποστήριξη από τις ισχυρές χώρες . Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση , συνεπώς, τίθεται και πάλι η πιθανότητα μιας ρήξης .
Αλλά σε αυτό το σημείο θα μπορούσε να ήταν η ίδια η Γερμανία αυτή που θα
έβαζε ένα τέλος στην εμπειρία του κοινού νομίσματος , αφού πρώτα εισέπραττε το μερίδιο
της ,ώστε να μην πληρώσει το αναπόφευκτο κόστος
Και όλα αυτά, όταν την ίδια στιγμή η πολιτική φαίνεται να μην ξέρει
πώς να βγάλει την κατσαρόλα από τη φωτιά .
