Stratfor – το γνωστό περιοδικό συλλογής και
ανάλυσης γεωπολιτικών πληροφοριών –θεωρεί
ότι για το 2013 το κεντρικό ζήτημα που θα παίξει τεράστιο ρόλο στις παγκόσμιες
εξελίξεις θα είναι το ξεπέρασμα της κρίσης στην Ευρώπη , την οποία και αναλύει με
σαφήνεια και ρεαλισμό.
του George Friedman
Το τέλος του χρόνου συνοδεύεται πάντα από το ερώτημα ποιο μπορεί να είναι το πιο
σημαντικό θέμα της επόμενης χρονιάς. Η ερώτηση είναι απλοϊκή, δεδομένου ότι
πολλά συμβαίνουν κάθε χρόνο και για τον κάθε ένα από εμάς θα μπορούσε σημαντικό
να είναι κάτι άλλο. Θα πρέπει όμως να επιλέξουμε εκείνο το μοναδικό γεγονός που
θα μπορούσε να κάνει τον κόσμο να αλλάξει πορεία. Κατά τη γνώμη μου, η πιο σημαντική
περιοχή προς την οποία πρέπει να στρέψουμε τη προσοχή μας το 2013 είναι η
Ευρώπη.
Σαν ενιαία γεωγραφική οντότητα, η Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Εάν ήθελε, θα μπορούσε να γίνει μια στρατιωτική αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ευρώπη είναι ένας από τους πυλώνες του παγκόσμιου συστήματος, και ότι συμβεί στην Ευρώπη θα καθορίσει το πώς θα κινηθεί ο υπόλοιπος κόσμος. Θα έλεγα ότι το 2013 θα αποσαφηνιστεί το μέλλον της Ευρώπης.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κατάσταση στην ΕΕ θα σταθεροποιηθεί, αν θα σταματήσει η πορεία κατακερματισμού της και αν προχωρήσει προς μια μεγαλύτερη ολοκλήρωση και επέκταση. Διαφορετικά, οι εντάσεις στην Ε.Ε θα μπορούσαν να οξυνθούν, τα θεσμικά όργανα να χάσουν ακόμα μεγαλύτερη νομιμοποίηση και τα κράτη μέλη να ακολουθούν όλο και περισσότερο δικές τους πολιτικές, τόσο στο εσωτερικό τους όσο και προς τα έξω.
Το ευρωπαϊκό Σχέδιο δέχεται επίθεση
Έχουν περάσει πάνω από τέσσερα χρόνια μετά την κρίση του 2008 και περίπου δύο χρόνια από τα προβλήματα που προκάλεσε το δημόσιο χρέος και η τραπεζική κρίση λόγω της κρίσης. Από τότε, η κρίση έχει εξελιχθεί από χρηματοπιστωτική σε οικονομική, με την Ευρώπη να έχει εισέλθει σε ύφεση και την ανεργία να ακολουθεί ανοδική πορεία σε ολόκληρη την ήπειρο, πάνω από 10 τοις εκατό. Αλλά το πιο σημαντικό είναι, ότι ήταν μια περίοδος κατά την οποία τα όργανα λήψης των αποφάσεων που δημιουργήθηκαν με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν κατάφεραν να δώσουν πολιτικές λύσεις, αποφάσεις ευρύτερα αποδεκτές και εφαρμόσιμες. Οι χώρες της ΕΕ αντιμετωπίζουν η μία την άλλη όχι ως μέλη μιας ενιαίας πολιτικής οντότητας, αλλά ως μεμονωμένα έθνη-κράτη που προωθούν το καθένα τα εθνικά του συμφέροντα, σε ένα είδος παιχνιδιού μηδενικού αθροίσματος , όπου η επιτυχία του ενός πραγματοποιείται σε βάρος του άλλου.
Τα ζητήματα που προκύπτουν είναι δύο. Πρώτο, ποιες χώρες θα φορτωθούν τα οικονομικά βάρη για να σταθεροποιηθεί η ευρωζώνη. Οι οικονομικά υγιείς χώρες θέλουν τα βάρη να τα φορτωθούν οι ασθενέστερες μέσω της λιτότητας ενώ οι πιο αδύναμες, να τα επωμιστούν οι ισχυρότερες μέσω του συνεχούς δανεισμού, παρά το ότι με το συνεχή δανεισμό αυξάνονται οι κίνδυνοι μη αποπληρωμής των δανείων. Το αποτέλεσμα είναι οι συνεχείς προσπάθειες για συμβιβασμό που δεν έχουν ποτέ πραγματικά τελεσφορήσει. Το δεύτερο ζήτημα που προκύπτει είναι ταξικό Τα βάρη θα πρέπει να τα φορτωθεί η μεσαία τάξη και τα κατώτερα στρώματα, μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες που είναι προς όφελός τους; Η οι ελίτ, μέσω της αύξησης της φορολογίας και της παρέμβασης του κράτους;
Όταν μιλάτε με Ευρωπαίους που θεωρούν ότι η Ευρώπη βρίσκεται στο δρόμο επίλυσης των προβλημάτων της, το ερώτημα που πρέπει να τίθεται είναι το εξής: ποιο πρόβλημα προσπαθείτε να λύσετε; Το πρόβλημα των τραπεζών; Το πρόβλημα της ανεργίας; Ή το πρόβλημα της αδυναμίας των χωρών να καταλήξουν σε κοινές λύσεις; Πιο συγκεκριμένα, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εργάζονται πάνω σε αυτό το πρόβλημα εδώ και χρόνια, και είναι από τους καλύτερους και τους ευφυέστερους στον κόσμο. Η αδυναμία τους να βρουν μια λύση δεν εξαρτάται από την έλλειψη καλών ιδεών ή από την ανάγκη να εμβαθύνουν περισσότερο στο ζήτημα αλλά από το ότι δεν υπάρχει μια πολιτική συμφωνία σχετικά με το ποιος θα πρέπει να πληρώσει το τίμημα της κρίσης, γεωγραφικά και κοινωνικά. Οι εθνικές εντάσεις και οι ταξικές εντάσεις δεν επέτρεψαν να βρεθεί μια λύση που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και σεβαστή.
Αν οι Ευρωπαίοι δεν καταλήξουν σε μια κοινή λύση μέσα στο 2013, πολύ αμφιβάλλω αν μπορεί να βρεθεί μια λύση, και να εξακολουθήσουμε να μιλάμε για το μέλλον μιας Ευρώπης χωρίς την Ευρωπαϊκή Ένωση ή μια ένωση αρκετά αποδυναμωμένη . Αν, όμως, η Ευρώπη καταφέρει να καταλήξει σε ένα σχέδιο που θα έχει τη γενική υποστήριξη και κάποια δυναμική, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ευρώπη έχει αρχίσει να βγαίνει από την κρίση, και ότι αυτό, με τη σειρά του, θα ήταν το σημαντικότερο γεγονός του 2013.
Σε αυτό το σημείο, ένας λογικός άνθρωπος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δεν παίρνω υπόψη μου τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν διαφορετικά αλλά εξίσου σημαντικά οικονομικά προβλήματα και αδυνατούν να καταλήξουν σε συναίνεση για το πώς θα τα λύσουν, όπως είδαμε πρόσφατα με το "δημοσιονομικό γκρεμό" και πως αυτό θα συμβεί ξανά και ξανά. Όμως, αν και η σύγκριση ισχύει από οικονομική άποψη, δεν ισχύει σε πολιτικό επίπεδο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αντιμετωπίζουν διάλυση της Ομοσπονδίας τους, αν και ακολουθούν αντιφατικές πολιτικές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ζωή δύο αιώνων και έχουν αντιμετωπίσει πολύ χειρότερες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένου του Εμφυλίου Πολέμου και τη Μεγάλη Ύφεση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ζωή 20 χρόνων περίπου με τη σημερινή της μορφή, και αυτή είναι η πρώτη σοβαρή κρίση που αντιμετωπίζει. Οι συνέπειες της κακοδιαχείρισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι το λιγότερο σημαντικές. Όμως, σε αντίθεση με την Ευρώπη, δεν αποτελούν άμεση υπαρξιακή απειλή.
Τα υπόλοιπα κόστη της κρίσης
Η πολιτική διάσταση της κρίσης είναι η πιο σημαντική και όχι η οικονομική. Μπορεί κάλλιστα η Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι έτοιμη να λύσει τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα της και προβλήματα του δημόσιου χρέους, αλλά το τίμημα που καταβάλλει είναι η ύφεση, και κάτι πολύ πιο σοβαρό, η ανεργία σε ποσοστά υψηλότερα από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών, σε ορισμένες δε χώρες πολύ πιο υψηλά.
Μπορούμε να χωρίσουμε την ΕΕ σε τρεις κατηγορίες, σε σύγκριση με το ποσοστό ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είναι περίπου 7,7 τοις εκατό. Έχουμε πέντε χώρες της ΕΕ με αισθητά χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας (Αυστρία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ολλανδία και η Μάλτα). Επτά χώρες με ποσοστό ανεργίας ίδια με αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών (Ρουμανία, Τσεχία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο). Οι υπόλοιπες 15 χώρες έχουν ποσοστά ανεργίας μεγαλύτερα από αυτά των ΗΠΑ. 11 με ποσοστά ανεργίας μεταξύ 10 και 17 τοις εκατό, σε 10,07 και περιλαμβάνεται η Γαλλία με 10,07, η Ιταλία με 11, 1, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία 14,7 έως 16,3 τοις εκατό. Άλλες δύο απίστευτα πιο υψηλό – η Ελλάδα με 25,4 τοις εκατό και η Ισπανία με 26,2 τοις εκατό. Τα επίπεδα αυτά βρίσκονται κοντά στα ποσοστά ανεργίας των ΗΠΑ τα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης.
Για προηγμένες χώρες - μερικές από τις πιο ισχυρές στην Ευρώπη, τα νούμερα αυτά κόβουν την ανάσα. Είναι σημαντικό να δούμε τι σημαίνουν οι αριθμοί αυτοί από κοινωνική άποψη. Λάβετε υπόψη ότι το ποσοστό ανεργίας είναι ψηλότερο για τους νέους εργαζόμενους. Στην Ιταλία, τη Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, περισσότερο από το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού κάτω των 25 ετών είναι άνεργοι. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, θα χρειαστεί μια γενιά για να κατέβουν αυτά τα ποσοστά σε αποδεκτά επίπεδα. Ακόμη και για τις χώρες που το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να παραμένει περίπου στο 10 τοις εκατό για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, η διάρκεια θα είναι ζωτικής σημασίας, και η Ευρώπη εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση.
Σκεφτείτε έναν άνεργο 20 ετών, ακόμη και με πανεπιστημιακό πτυχίο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην έχει ποτέ την ευκαιρία να ακολουθήσει την καριέρα της επιλογής του και πιθανότατα δεν πρόκειται ποτέ να βρει μια θέση εργασίας στο κοινωνικό επίπεδο που επέλεξε. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, ο νέος - όπως και οι ηλικιωμένοι - αντιμετωπίζουν μια προσωπική τραγωδία. Σε άλλες χώρες, το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν μια προσωπική καταστροφή είναι μικρότερο, αλλά πάντως μεγάλο. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι η ανεργία δεν αφορά μόνο ένα άτομο. Επηρεάζει άμεσα όλη την οικογένεια, τους συγγενείς και τα άλλα πρόσωπα του ευρύτερου περιβάλλοντος του άνεργου. Οι συνέπειες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά και ψυχολογικές. Δημιουργείται μια αίσθηση αποτυχίας και τρόμου.
Δημιουργεί νέους χωρίς ταυτότητα, γεμάτους ενέργεια και οργή. Η ανεργία γεννά κινήματα της αντικρατικής αριστεράς και κινήματα της δεξιάς. Μια μάζα απελπισμένων ανέργων που δεν έχει να χάσει και πολλά και πιστεύει ότι κάτι μπορεί να κερδίσει από την αποσταθεροποίηση του κράτους. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε το επίπεδο της ανεργίας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτό το είδος κοινωνικής αναταραχής, αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ισπανία και η Ελλάδα βρίσκονται ήδη σε αυτή τη ζώνη και άλλοι μπορεί να φτάσουν σαυτή.
Εχει σημασία να σημειώσουμε ότι ενώ στην Ελλάδα έχει ήδη αναπτυχθεί ένα κίνημα ριζοσπαστικής δεξιάς με κάποιες διαστάσεις, το ισπανικό πολιτικό σύστημα, παρά το ότι αντιμετωπίζει προβλήματα μεταξύ του κέντρου και των αυτόνομων περιοχών του, παραμένει σχετικά σταθερό. Θα έλεγα ότι η σταθερότητα αυτή οφείλεται στην πεποίθηση ότι θα βρεθεί κάποια λύση για την ανεργία. Το μέγεθός της δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό,ούτε και το γεγονός ότι αυτή η ανεργία δεν μπορεί να ξεπεραστεί γρήγορα. Πρόκειται για ανεργία έντονα διαρθρωτική. Το ποσοστό της ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης μειώθηκε κάπως με το New Deal, αλλά μόνο με την ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο λύθηκε πραγματικά.
Γι αυτό, το 2013 θα είναι μια κρίσιμη χρονιά για την Ευρώπη. Η Ευρώπη έχει κάνει βήματα προόδου προς την επίλυση της τραπεζικής κρίσης και του δημόσιου χρέους. Αλλά αυτό το έκανε, αποδυναμώνοντας σοβαρά την οικονομία της και με μαζική ανεργία σε κάποιες χώρες. Η άνιση κατανομή του κόστους της κρίσης, τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι το πρόβλημα που απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι απλά ένα ζήτημα χωρών που κινούνται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά για νέα πολιτικά κινήματα, κυρίως από τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται πιο πολύ οικονομικά, τα οποία είτε είναι εθνικιστικά είτε δυσπιστούν απόλυτα απέναντι στις ελίτ. Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί στις χώρες με τόσο οξυμένα κοινωνικά προβλήματα; Ακόμη και αν το μέγεθος της καταστροφής μετριαστεί κάπως, λόγω της άτυπης οικονομίας και της μετανάστευσης, που μειώνουν την ανεργία, τα νούμερα σε 14 ευρωπαϊκές οικονομίες δείχνουν μια κατάσταση που βαδίζει από τον πόνο στη μιζέρια.
Το Ευρωπαϊκό Σταυροδρόμι
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολήθηκε τόσο πολύ με την χρηματοπιστωτική κρίση που δεν είναι διόλου σαφές, αν η πραγματικότητα της ανεργίας άγγιξε την Ευρώπη των αξιωματούχων και των γραφειοκρατών,εν μέρει λόγω του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ της κοσμοθεωρίας των ευρωπαϊκών ελίτ και εκείνων των οποίων η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει μετατραπεί σε εφιάλτη. Και εν μέρει, λόγω του γεωγραφικού παράγοντα. Οι χώρες με χαμηλά ποσοστά ανεργίας τείνουν να συγκεντρώνονται στη Βόρεια Ευρώπη, που είναι και η καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η ανεργία είναι υψηλότερη στην περιφέρεια. Είναι εύκολο να αγνοεί κανείς τα πράγματα όταν βρίσκεται μακριά.
Αλλά το 2013 είναι η χρονιά κατά την οποία ο ορισμός του προβλήματος θα πρέπει να υπερβεί την οικονομική κρίση, τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης. Θαπρέπει να γίνουν βήματα προόδου, αν όχι, να δοθεί μια ολοκληρωμένη λύση. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η στασιμότητα και η ανεργία θα παραμείνουν σε αυτά τα επίπεδα για άλλο ένα χρόνο χωρίς να δημιουργηθεί μια αντιπολίτευση τόσο ισχυρή που να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν στη διάλυση της Ευρώπης.
Η Ε.Ε δεν έχει μεγάλη ιστορία ούτε και είναι τόσο ισχυρή ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Οι λαοί της Ευρώπης δεν καλούνται να πεθάνουν στο πεδίο της μάχης για τη χώρα τους, αλλά να ζήσουν μέσα στη δυστυχία και στην απόγνωση. Κάτι για το οποίο θα χρειαστεί πολύ περισσότερα από απλό θάρρος. Και δεδομένου ότι η βασική υπόσχεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η ευημερία, η αποτυχία επίτευξης της ευημερίας - και η φτώχεια, που ούτε καν κατανέμεται ομοιόμορφα - δεν θα είναι βιώσιμη. Εάν η Ευρώπη περνάει κρίση, κρίση περνάει η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, κρίση πολιτική και οικονομική. Και ίσως αυτό να μετράει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο για ολόκληρο τον κόσμο.
Σαν ενιαία γεωγραφική οντότητα, η Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Εάν ήθελε, θα μπορούσε να γίνει μια στρατιωτική αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ευρώπη είναι ένας από τους πυλώνες του παγκόσμιου συστήματος, και ότι συμβεί στην Ευρώπη θα καθορίσει το πώς θα κινηθεί ο υπόλοιπος κόσμος. Θα έλεγα ότι το 2013 θα αποσαφηνιστεί το μέλλον της Ευρώπης.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κατάσταση στην ΕΕ θα σταθεροποιηθεί, αν θα σταματήσει η πορεία κατακερματισμού της και αν προχωρήσει προς μια μεγαλύτερη ολοκλήρωση και επέκταση. Διαφορετικά, οι εντάσεις στην Ε.Ε θα μπορούσαν να οξυνθούν, τα θεσμικά όργανα να χάσουν ακόμα μεγαλύτερη νομιμοποίηση και τα κράτη μέλη να ακολουθούν όλο και περισσότερο δικές τους πολιτικές, τόσο στο εσωτερικό τους όσο και προς τα έξω.
Το ευρωπαϊκό Σχέδιο δέχεται επίθεση
Έχουν περάσει πάνω από τέσσερα χρόνια μετά την κρίση του 2008 και περίπου δύο χρόνια από τα προβλήματα που προκάλεσε το δημόσιο χρέος και η τραπεζική κρίση λόγω της κρίσης. Από τότε, η κρίση έχει εξελιχθεί από χρηματοπιστωτική σε οικονομική, με την Ευρώπη να έχει εισέλθει σε ύφεση και την ανεργία να ακολουθεί ανοδική πορεία σε ολόκληρη την ήπειρο, πάνω από 10 τοις εκατό. Αλλά το πιο σημαντικό είναι, ότι ήταν μια περίοδος κατά την οποία τα όργανα λήψης των αποφάσεων που δημιουργήθηκαν με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν κατάφεραν να δώσουν πολιτικές λύσεις, αποφάσεις ευρύτερα αποδεκτές και εφαρμόσιμες. Οι χώρες της ΕΕ αντιμετωπίζουν η μία την άλλη όχι ως μέλη μιας ενιαίας πολιτικής οντότητας, αλλά ως μεμονωμένα έθνη-κράτη που προωθούν το καθένα τα εθνικά του συμφέροντα, σε ένα είδος παιχνιδιού μηδενικού αθροίσματος , όπου η επιτυχία του ενός πραγματοποιείται σε βάρος του άλλου.
Τα ζητήματα που προκύπτουν είναι δύο. Πρώτο, ποιες χώρες θα φορτωθούν τα οικονομικά βάρη για να σταθεροποιηθεί η ευρωζώνη. Οι οικονομικά υγιείς χώρες θέλουν τα βάρη να τα φορτωθούν οι ασθενέστερες μέσω της λιτότητας ενώ οι πιο αδύναμες, να τα επωμιστούν οι ισχυρότερες μέσω του συνεχούς δανεισμού, παρά το ότι με το συνεχή δανεισμό αυξάνονται οι κίνδυνοι μη αποπληρωμής των δανείων. Το αποτέλεσμα είναι οι συνεχείς προσπάθειες για συμβιβασμό που δεν έχουν ποτέ πραγματικά τελεσφορήσει. Το δεύτερο ζήτημα που προκύπτει είναι ταξικό Τα βάρη θα πρέπει να τα φορτωθεί η μεσαία τάξη και τα κατώτερα στρώματα, μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες που είναι προς όφελός τους; Η οι ελίτ, μέσω της αύξησης της φορολογίας και της παρέμβασης του κράτους;
Όταν μιλάτε με Ευρωπαίους που θεωρούν ότι η Ευρώπη βρίσκεται στο δρόμο επίλυσης των προβλημάτων της, το ερώτημα που πρέπει να τίθεται είναι το εξής: ποιο πρόβλημα προσπαθείτε να λύσετε; Το πρόβλημα των τραπεζών; Το πρόβλημα της ανεργίας; Ή το πρόβλημα της αδυναμίας των χωρών να καταλήξουν σε κοινές λύσεις; Πιο συγκεκριμένα, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εργάζονται πάνω σε αυτό το πρόβλημα εδώ και χρόνια, και είναι από τους καλύτερους και τους ευφυέστερους στον κόσμο. Η αδυναμία τους να βρουν μια λύση δεν εξαρτάται από την έλλειψη καλών ιδεών ή από την ανάγκη να εμβαθύνουν περισσότερο στο ζήτημα αλλά από το ότι δεν υπάρχει μια πολιτική συμφωνία σχετικά με το ποιος θα πρέπει να πληρώσει το τίμημα της κρίσης, γεωγραφικά και κοινωνικά. Οι εθνικές εντάσεις και οι ταξικές εντάσεις δεν επέτρεψαν να βρεθεί μια λύση που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή και σεβαστή.
Αν οι Ευρωπαίοι δεν καταλήξουν σε μια κοινή λύση μέσα στο 2013, πολύ αμφιβάλλω αν μπορεί να βρεθεί μια λύση, και να εξακολουθήσουμε να μιλάμε για το μέλλον μιας Ευρώπης χωρίς την Ευρωπαϊκή Ένωση ή μια ένωση αρκετά αποδυναμωμένη . Αν, όμως, η Ευρώπη καταφέρει να καταλήξει σε ένα σχέδιο που θα έχει τη γενική υποστήριξη και κάποια δυναμική, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ευρώπη έχει αρχίσει να βγαίνει από την κρίση, και ότι αυτό, με τη σειρά του, θα ήταν το σημαντικότερο γεγονός του 2013.
Σε αυτό το σημείο, ένας λογικός άνθρωπος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δεν παίρνω υπόψη μου τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν διαφορετικά αλλά εξίσου σημαντικά οικονομικά προβλήματα και αδυνατούν να καταλήξουν σε συναίνεση για το πώς θα τα λύσουν, όπως είδαμε πρόσφατα με το "δημοσιονομικό γκρεμό" και πως αυτό θα συμβεί ξανά και ξανά. Όμως, αν και η σύγκριση ισχύει από οικονομική άποψη, δεν ισχύει σε πολιτικό επίπεδο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αντιμετωπίζουν διάλυση της Ομοσπονδίας τους, αν και ακολουθούν αντιφατικές πολιτικές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ζωή δύο αιώνων και έχουν αντιμετωπίσει πολύ χειρότερες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένου του Εμφυλίου Πολέμου και τη Μεγάλη Ύφεση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ζωή 20 χρόνων περίπου με τη σημερινή της μορφή, και αυτή είναι η πρώτη σοβαρή κρίση που αντιμετωπίζει. Οι συνέπειες της κακοδιαχείρισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι το λιγότερο σημαντικές. Όμως, σε αντίθεση με την Ευρώπη, δεν αποτελούν άμεση υπαρξιακή απειλή.
Τα υπόλοιπα κόστη της κρίσης
Η πολιτική διάσταση της κρίσης είναι η πιο σημαντική και όχι η οικονομική. Μπορεί κάλλιστα η Ευρωπαϊκή Ένωση να είναι έτοιμη να λύσει τα προβλήματα του τραπεζικού τομέα της και προβλήματα του δημόσιου χρέους, αλλά το τίμημα που καταβάλλει είναι η ύφεση, και κάτι πολύ πιο σοβαρό, η ανεργία σε ποσοστά υψηλότερα από αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών, σε ορισμένες δε χώρες πολύ πιο υψηλά.
Μπορούμε να χωρίσουμε την ΕΕ σε τρεις κατηγορίες, σε σύγκριση με το ποσοστό ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είναι περίπου 7,7 τοις εκατό. Έχουμε πέντε χώρες της ΕΕ με αισθητά χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας (Αυστρία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ολλανδία και η Μάλτα). Επτά χώρες με ποσοστό ανεργίας ίδια με αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών (Ρουμανία, Τσεχία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο). Οι υπόλοιπες 15 χώρες έχουν ποσοστά ανεργίας μεγαλύτερα από αυτά των ΗΠΑ. 11 με ποσοστά ανεργίας μεταξύ 10 και 17 τοις εκατό, σε 10,07 και περιλαμβάνεται η Γαλλία με 10,07, η Ιταλία με 11, 1, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία 14,7 έως 16,3 τοις εκατό. Άλλες δύο απίστευτα πιο υψηλό – η Ελλάδα με 25,4 τοις εκατό και η Ισπανία με 26,2 τοις εκατό. Τα επίπεδα αυτά βρίσκονται κοντά στα ποσοστά ανεργίας των ΗΠΑ τα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης.
Για προηγμένες χώρες - μερικές από τις πιο ισχυρές στην Ευρώπη, τα νούμερα αυτά κόβουν την ανάσα. Είναι σημαντικό να δούμε τι σημαίνουν οι αριθμοί αυτοί από κοινωνική άποψη. Λάβετε υπόψη ότι το ποσοστό ανεργίας είναι ψηλότερο για τους νέους εργαζόμενους. Στην Ιταλία, τη Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, περισσότερο από το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού κάτω των 25 ετών είναι άνεργοι. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, θα χρειαστεί μια γενιά για να κατέβουν αυτά τα ποσοστά σε αποδεκτά επίπεδα. Ακόμη και για τις χώρες που το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να παραμένει περίπου στο 10 τοις εκατό για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, η διάρκεια θα είναι ζωτικής σημασίας, και η Ευρώπη εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση.
Σκεφτείτε έναν άνεργο 20 ετών, ακόμη και με πανεπιστημιακό πτυχίο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην έχει ποτέ την ευκαιρία να ακολουθήσει την καριέρα της επιλογής του και πιθανότατα δεν πρόκειται ποτέ να βρει μια θέση εργασίας στο κοινωνικό επίπεδο που επέλεξε. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, ο νέος - όπως και οι ηλικιωμένοι - αντιμετωπίζουν μια προσωπική τραγωδία. Σε άλλες χώρες, το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν μια προσωπική καταστροφή είναι μικρότερο, αλλά πάντως μεγάλο. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι η ανεργία δεν αφορά μόνο ένα άτομο. Επηρεάζει άμεσα όλη την οικογένεια, τους συγγενείς και τα άλλα πρόσωπα του ευρύτερου περιβάλλοντος του άνεργου. Οι συνέπειες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά και ψυχολογικές. Δημιουργείται μια αίσθηση αποτυχίας και τρόμου.
Δημιουργεί νέους χωρίς ταυτότητα, γεμάτους ενέργεια και οργή. Η ανεργία γεννά κινήματα της αντικρατικής αριστεράς και κινήματα της δεξιάς. Μια μάζα απελπισμένων ανέργων που δεν έχει να χάσει και πολλά και πιστεύει ότι κάτι μπορεί να κερδίσει από την αποσταθεροποίηση του κράτους. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε το επίπεδο της ανεργίας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυτό το είδος κοινωνικής αναταραχής, αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Ισπανία και η Ελλάδα βρίσκονται ήδη σε αυτή τη ζώνη και άλλοι μπορεί να φτάσουν σαυτή.
Εχει σημασία να σημειώσουμε ότι ενώ στην Ελλάδα έχει ήδη αναπτυχθεί ένα κίνημα ριζοσπαστικής δεξιάς με κάποιες διαστάσεις, το ισπανικό πολιτικό σύστημα, παρά το ότι αντιμετωπίζει προβλήματα μεταξύ του κέντρου και των αυτόνομων περιοχών του, παραμένει σχετικά σταθερό. Θα έλεγα ότι η σταθερότητα αυτή οφείλεται στην πεποίθηση ότι θα βρεθεί κάποια λύση για την ανεργία. Το μέγεθός της δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό,ούτε και το γεγονός ότι αυτή η ανεργία δεν μπορεί να ξεπεραστεί γρήγορα. Πρόκειται για ανεργία έντονα διαρθρωτική. Το ποσοστό της ανεργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης μειώθηκε κάπως με το New Deal, αλλά μόνο με την ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο λύθηκε πραγματικά.
Γι αυτό, το 2013 θα είναι μια κρίσιμη χρονιά για την Ευρώπη. Η Ευρώπη έχει κάνει βήματα προόδου προς την επίλυση της τραπεζικής κρίσης και του δημόσιου χρέους. Αλλά αυτό το έκανε, αποδυναμώνοντας σοβαρά την οικονομία της και με μαζική ανεργία σε κάποιες χώρες. Η άνιση κατανομή του κόστους της κρίσης, τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι το πρόβλημα που απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι απλά ένα ζήτημα χωρών που κινούνται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά για νέα πολιτικά κινήματα, κυρίως από τα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται πιο πολύ οικονομικά, τα οποία είτε είναι εθνικιστικά είτε δυσπιστούν απόλυτα απέναντι στις ελίτ. Τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί στις χώρες με τόσο οξυμένα κοινωνικά προβλήματα; Ακόμη και αν το μέγεθος της καταστροφής μετριαστεί κάπως, λόγω της άτυπης οικονομίας και της μετανάστευσης, που μειώνουν την ανεργία, τα νούμερα σε 14 ευρωπαϊκές οικονομίες δείχνουν μια κατάσταση που βαδίζει από τον πόνο στη μιζέρια.
Το Ευρωπαϊκό Σταυροδρόμι
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολήθηκε τόσο πολύ με την χρηματοπιστωτική κρίση που δεν είναι διόλου σαφές, αν η πραγματικότητα της ανεργίας άγγιξε την Ευρώπη των αξιωματούχων και των γραφειοκρατών,εν μέρει λόγω του αυξανόμενου χάσματος μεταξύ της κοσμοθεωρίας των ευρωπαϊκών ελίτ και εκείνων των οποίων η ευρωπαϊκή εμπειρία έχει μετατραπεί σε εφιάλτη. Και εν μέρει, λόγω του γεωγραφικού παράγοντα. Οι χώρες με χαμηλά ποσοστά ανεργίας τείνουν να συγκεντρώνονται στη Βόρεια Ευρώπη, που είναι και η καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η ανεργία είναι υψηλότερη στην περιφέρεια. Είναι εύκολο να αγνοεί κανείς τα πράγματα όταν βρίσκεται μακριά.
Αλλά το 2013 είναι η χρονιά κατά την οποία ο ορισμός του προβλήματος θα πρέπει να υπερβεί την οικονομική κρίση, τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης. Θαπρέπει να γίνουν βήματα προόδου, αν όχι, να δοθεί μια ολοκληρωμένη λύση. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η στασιμότητα και η ανεργία θα παραμείνουν σε αυτά τα επίπεδα για άλλο ένα χρόνο χωρίς να δημιουργηθεί μια αντιπολίτευση τόσο ισχυρή που να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν στη διάλυση της Ευρώπης.
Η Ε.Ε δεν έχει μεγάλη ιστορία ούτε και είναι τόσο ισχυρή ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Οι λαοί της Ευρώπης δεν καλούνται να πεθάνουν στο πεδίο της μάχης για τη χώρα τους, αλλά να ζήσουν μέσα στη δυστυχία και στην απόγνωση. Κάτι για το οποίο θα χρειαστεί πολύ περισσότερα από απλό θάρρος. Και δεδομένου ότι η βασική υπόσχεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η ευημερία, η αποτυχία επίτευξης της ευημερίας - και η φτώχεια, που ούτε καν κατανέμεται ομοιόμορφα - δεν θα είναι βιώσιμη. Εάν η Ευρώπη περνάει κρίση, κρίση περνάει η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, κρίση πολιτική και οικονομική. Και ίσως αυτό να μετράει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο για ολόκληρο τον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου