Μπορεί μια αύξηση μισθών να αποτελέσει το φάρμακο για την ύφεση;

 Στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή τη περίοδο διεξάγεται μια πολύ έντονη πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ του Προέδρου Ομπάμα και της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στο Κογκρέσο σχετικά με την πρόταση για αύξηση του ομοσπονδιακού κατώτατου μισθού. Προς το παρόν ο επικεφαλής του Λευκού Οίκου, με μια κίνηση έκπληξη, υπέγραψε διάταγμα που αυξάνει τον κατώτατο μισθό των ομοσπονδιακών υπαλλήλων στα 10,10 δολάρια την ώρα, με προοπτική να επεκτείνει το μέτρο σε όλους τους εργαζομένους. Στα σχέδια των Δημοκρατικών περιλαμβάνεται και η αναπροσαρμογή του ανάλογα με τον πληθωρισμό. Στην πραγματικότητα, το "πλαφόν" των μισθών είχε αυξηθεί σταδιακά το 2007, το 2008 και το 2009, από τα 5,15 έως τα 7,25 δολάρια / ώρα. Η παρέμβαση αύξησε τον κατώτατο μισθό πάνω από τον πληθωρισμό, ξαναφέρνοντας την αξία του σε πραγματικές τιμές στα επίπεδα της δεκαετίας του '80. 

 

Τίποτα πιο επαναστατικό θα πούμε, αν δούμε ότι το όριο της φτώχειας για μια τριμελή οικογένεια είναι σταθερά πάνω από το ετήσιο εισόδημα ενός εργαζομένου που πληρώνεται με τον κατώτερο μισθό από τη δεκαετία κι όλας του '80. 

 

  

Αν και το ποσοστό των εργαζομένων που πληρώνονται με τον κατώτερο μισθό είναι αρκετά μικρό , ελπίζεται ότι αυτό θα επηρεάσει ολόκληρη την αγορά εργασίας , συμβάλλοντας στην αντιστροφή της πτώση του μεριδίου των μισθών που παρατηρείται εδώ και σαράντα χρόνια.

 

Αλλά ο Ομπάμα δεν είναι ο μόνος που επιχειρείί να βελτιώσει τη θέση των οικογενειών με χαμηλό εισόδημα . Παρόμοια μέτρα παίρνονται σε όλη την υδρόγειο και μάλιστα από έναν ηγέτη κάθε άλλο παρά  "αριστερό" .

Στην Ιαπωνία , ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε ανακοίνωσε την " έκπληξη των μισθών" (wage surprise)   [1]. Κυβέρνηση , συνδικάτα και βιομήχανoι εργάζονται για την αύξηση των ονομαστικών μισθών . Με πρώτη ματιά , πρόκειται για ένα μέτρο κοινωνικής δικαιοσύνης , μετά τα τεράστια κέρδη της χρηματιστηριακής αγοράς τη τελευταία χρονιά, χάρη στην ώθηση των "Abenomics" Όμως , όπως θα δούμε , πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο.

Μόνο όταν η σύνδεση μεταξύ κερδοφορίας των επιχειρήσεων και μισθών, που έχει εδώ και χρόνια  διακοπεί, αποκατασταθεί,τότε θα γίνουν επενδύσεις σε σπίτια , αυτοκίνητα και άλλα διαρκή αγαθά , και η κατανάλωση των νοικοκυριών , σε γενικές γραμμές , θα βγάλει, τελικά, την Ιαπωνία από τον αποπληθωρισμό και η οικονομία της θα μπει σε πορεία σταθερής ανάπτυξης .

Αλλά ο Ομπάμα και ο Αμπε δεν είναι οι πρώτοι που θέλουν να αυξηθούν οι μισθοί προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ύφεση.

Το 1935 , ο Franklin Delano Roosevelt που δύο χρόνια πριν είχε αναλάβει την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, πήρε μερικά τολμηρά μέτρα υπέρ των συνδικάτων, με το νόμο περί Εθνικών Εργασιακών Σχέσεων (National Labor Relations Act), με στόχο την αύξηση των μισθών,τη θεσμοθέτηση ενός συμβουλίου επίλυσης των εργατικών διαφορών με την εργοδοσία και την τιμωρία των αντισυνδικαλιστικών συμπεριφορών . Όμως, ήδη από το 1933 , με την Εθνική Πράξη Αποκατάστασης (National Recovery Act), είχε καθιερώσει το δικαίωμα των εργαζομένων να εκπροσωπούνται από τα συνδικάτα , την απαγόρευση των "κίτρινων συνδικάτων", που τα πλήρωνε η εργοδοσία, και στάνταρντ για μισθούς και ωράρια εργασίας. Τέλος, το 1938 ,με το νόμο Fair Labor Standards, νομιμοποιεί και πάλι τον κατώτερο μισθό, το εβδομαδιαίο όριο των 44 ωρών εργασίας, την αυξημένη αμοιβή για υπερωρίες, την απαγόρευση της παιδικής εργασίας (κάτω από τα 16 έτη) και την προστασία της εργασίας των νέων (από 16 έως 18 ετών).Τότε,ο αριθμός των εγγεγραμμένων στα συνδικάτα εκτινάχτηκε στα ύψη και η κατανομή του εισοδήματος άλλαξε υπέρ της μεσαίας τάξης και των εργαζομένων .

 

Μήπως η αύξηση των μισθών λύνει το πρόβλημα; Με μια  πρώτη ματιά θα μπορούσε κανείς να πει ότι αν οι επιχειρήσεις αυξήσουν τους μισθούς θα αναγκαστούν να απολύσουν εργαζομένους ή τουλάχιστον να προσλάβουν λιγότερους, επειδή αυξάνεται το κόστος .Υπάρχουν όμως πολλά επιχειρήματα που συνηγορούν υπέρ της αύξησης των μισθών κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης . 

Πρώτον , η αύξηση των εισοδημάτων από εργασία είναι ένα κίνητρο για την κατανάλωση , όπως επισημαίνει ο ίδιος ο Σίνζο Αμπε στο προαναφερόμενο άρθρο του. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο, αφού οι εργαζόμενοι, ειδικά αν είναι χρεωμένοι, μπορούν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος τους να το βάλουν στην άκρη και για να ξεχρεώσουν τα χρέη τους. Σε κάθε περίπτωση, η ελάφρυνση από τα χρέη,μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει, ένα επεκτατικό αποτέλεσμα. 

Δεύτερον, η καλύτερη κατανομή του εισοδήματος αποτελεί σημείο σταθεροποίησης του οικονομικού συστήματος [2]. 

Αλλά ίσως η ήττα των αποπληθωριστικών πιέσεων να αποτελεί και τον πιο άμεσο στόχο των πολιτικών που στοχεύουν στην αύξηση των ονομαστικών μισθών . Μια γενική αύξηση των μισθών, πράγματι, θα έχει άμεση επίδραση στην αύξηση των τιμών, τόσο πιο έντονη όσο περισσότερο η αγορά αγαθών απομακρύνεται από την υπόθεση του τέλειου ανταγωνισμού (δεν είναι τυχαίο που ο Ρούσβελτ υιοθέτησε ορισμένα μέτρα ολιγοπωλιακού χαρακτήρα). Ενας συγκρατημένος πληθωρισμός, και η προσδοκία για αύξηση των τιμών μελλοντικά , λειτουργεί υπέρ της ανάκαμψης,  μειώνοντας αφενός τα πραγματικά επιτόκια των προηγούμενων χρεών και από την άλλη σπρώχνοντας όσους έχουν ρευστό (ζεστό χρήμα) να το ξοδέψουν αμέσως έτσι ώστε να αποφύγουν την υποτίμηση του , αντί να αναβάλλουν για το μέλλον επενδύσεις και κατανάλωση . Επιπλέον , η προσδοκία για αύξηση της ζήτησης και των τιμών στο μέλλον αποτελεί  κίνητρο για επενδύσεις .

Τα συμπεράσματα αυτά δεν είναι και τόσο ανορθόδοξα. Ακόμη και στα λεγόμενα κυρίαρχα "νεοκεϋνσιανά " μοντέλα ( DSGE) , όταν μια οικονομία βρίσκεται σε "παγίδα ρευστότητας" ( όταν δηλαδή η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να ρίξει πιο κάτω τα επιτόκια) τότε,ένα αρνητικό σοκ από πλευράς προσφοράς (αυξήσεις μισθών, μονοπωλιακές τάσεις ή ακόμα και ένας σεισμός ) μπορεί να έχει επεκτατικά αποτελέσματα [3] .

Σημειώσεις

[1] Shinzo Abe, Japan’s Coming “Wage Surprise”, Project Syndicate, 2014 : http://www.project-syndicate.org/commentary/shinzo-abe-unveils-a-concerted-effort-to-raise-japanese-workers–pay-

[2] Engelbert Stockhammer, Rising Inequality as a Root Cause of the Present Crisis, UMass WP, 2012: http://ideas.repec.org/p/uma/periwp/wp282.html

[3] Αναφέρουμε δύο επιστημονικές εργασίες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον , επειδή αναλύουν το New Deal και τις πρόσφατες κρίσεις

 1.  Gauti B. Eggertsson, Was the New Deal Contractionary?, Federal Reserve Bank NY, 2006:  http://ideas.repec.org/p/fip/fednsr/264.html

2.  Gauti Eggertsson, Paul Krugman, Debt, Deleveraging, and the Liquidity Trap, mimeo, 2010: http://ideas.repec.org/a/oup/qjecon/v127y2012i3p1469-1513.html  

3.  Δύο εκλαϊκευτικά κείμενα του Paul Krugman στην επιστημονική εργασία του Χρέος , Απομόχλευση και Παγίδα ρευστότητας (Debt, Deleveraging, and the Liquidity Trap) , διαθέσιμα στην Voxeu.org :

http://www.voxeu.org/article/debt-deleveraging-and-liquidity-trap-new-model

και στην ιστοσελίδα των New York Times : http://krugman.blogs.nytimes.com/2010/11/18/debt-deleveraging-and-the-liquidity-trap/

[--->]

Βλέπε και  Η μπαρούφα των Abenomics