Η ιστορία των Εθνικών Δανείων Μέρος 1ο
Ο Κολοκοτρώνης ήταν εκείνος που έλεγε και προειδοποιούσε να
μην πάρει η Ελλάδα το καταστροφικό δάνειο από την Αγγλία και από το
Λονδίνο ο Ιωάννης Ορλάνδος ο γαμπρός του
Κουντουριώτη, φώναζε για τον στρατηγό του Μοριά:
"Να τον κρεμάσετε ,εδώ και τώρα! "
Ο πολιτικοί του αντίπαλοι λοιπόν, τον φυλάκισαν στις 2
Φεβρουαρίου και στις 7 Φεβρουαρίου σύναψαν το πρώτο ληστρικό, τοκογλυφικό
δάνειο με τους Εβραίους τραπεζίτες-τοκογλύφους, τους αδελφούς Ρικάρντο.
Οι όροι του δεν ήταν απλώς ληστρικοί, αλλά άνευ προηγουμένου
για τα παγκόσμια χρονικά:
- Συμφωνήθηκε ότι θα δοθεί το 55% της ονομαστικής αξίας του
δανείου, προκειμένου να καλυφθούν οι επισφάλειες των Άγγλων πιστωτών!
Δηλαδή οι 2.000.000 λίρες έγιναν 1.100.000.
Οι Έλληνες βεβαίως
πληρώναμε τόκους για ολόκληρο το ποσόν
(2 εκατ. λίρες).
Mε αυτό τον τρόπο η
τότε πολιτική τριανδρία Κωλέττης –
Μαυροκορδάτος – Κουντουριώτης υποθήκευσε το μέλλον του Ελληνικού
λαού για τους επόμενους δύο αιώνες.
Για τις οικονομικές
ανάγκες του Αγώνα
του 1821 τα πρώτα χρήματα τα είχαν προσφέρει οι
Φιλικοί και οι έμποροι του εξωτερικού,
(κυρίως Βλάχοι), αλλά αυτά γρήγορα
ξοδεύτηκαν.
Έτσι οι
υπεύθυνοι για την
χρηματοδότηση του Αγώνα, αποφάσισαν να μπουν ως υποθήκη Εθνικά
οικόπεδα, προκειμένου να βρεθούν χρήματα εκ δανείων,
για να διατεθούν στον Αγώνα.
Στις 12 Απριλίου 1823 η έκθεση της δωδεκαμελούς επιτροπής, που
είχε ορίσει η Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους,
για να συντάξει ένα πρόχειρο προϋπολογισμό του επαναστατημένου Έθνους
δεν άφηνε κανένα περιθώριο για την κρισιμότητα της κατάστασης:
Τα έξοδα του πρώτου εξαμήνου του 1823 θα ανέρχονταν σε 38
εκατομμύρια γρόσια και τα έσοδα σε μόλις 12 εκατομμύρια γρόσια...
Η φορολογία, οι
τελωνειακοί δασμοί, οι λείες, τα λάφυρα, τα λύτρα, ο εσωτερικός δανεισμός, οι
εισφορές ντόπιων και φιλελλήνων, δεν ήταν ικανές να ισοσκελίσουν τον
προϋπολογισμό.
Η έκθεση της Επιτροπής
κατέληγε με την προτροπή να γίνεται καλύτερη διαχείριση του δημόσιου χρήματος
από τους τοπικούς άρχοντες και την ανάγκη να αναζητηθούν νέοι πόροι.
Η ανάγκη εξωτερικού δανεισμού ήταν πλέον μονόδρομος.
Έτσι, η διοίκηση της
Αν. Στερεάς, ο «Άρειος Πάγος», με πρόταση του Θ.Νέγρη στις 23 Νοεμβρίου
1821, σε συνέλευση των αντιπροσώπων της ανατολικής Ελλάδας στα Σάλωνα,
αποφάσιζε τη σύναψη δανείου, 150.000 φλορινιών
και όριζε διαπραγματευτές τον Θεοχάρη
Κεφαλά και τον Χρόνια Δροσινό, οι οποίοι πήγαν σε Ιταλία Γερμανία και
Ελβετία, όπου είχαν ορισμένες προτάσεις.
Εκεί συνομολόγησαν 2 δάνεια: ένα στη Ζυρίχη
(40.000) κι ένα στη Μασσαλία (62.000). Χωρίς τα χρήματα να έρθουν στην Ελλάδα,
η κυβέρνηση επικύρωσε την οφειλή!
Η συμφωνία για ένα
σοβαρό ύψος δανείου δεν ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί παρά μόνο σε περίπτωση
που υπήρχε οργανωμένη γενική διοίκηση.
Γι αυτό η πρώτη Εθνική
Συνέλευση που ξεκίνησε τις εργασίες της
20 Δεκεμβρίου 1821, αποφάσισε να στείλει στην Ιταλία και Γερμανία,
ανεξάρτητα από τον Κεφαλά και Δροσινό, τον Μιχάλη Σχινά και Βίλχελμ Δίττμαρ, ως
αντιπροσώπους πλέον της Διοίκησης.
Με τα (ανύπαρκτα) αυτά
λεφτά παραγγέλθηκαν δύο κανόνια και άλλα στρατιωτικά είδη που δεν έφτασαν ποτέ
στην Ελλάδα, ενώ εξοπλίστηκε ένα στρατιωτικό σώμα Γερμανών, που ήρθε μεν στην
Ελλάδα, αλλά δεν ενεργοποιήθηκε στρατιωτικά, αφού το δάνειο δεν δόθηκε.
Αγοράστηκαν άχρηστα
τουφέκια, κάτι που διαπιστώθηκε όταν εμφανίστηκαν οι εθελοντές της
«Γερμανικής λεγεώνας» στην Ύδρα.
Οι Γερμανοί θέλησαν να επιδείξουν τη στρατιωτική τους πείρα με
μια χαιρετιστήρια ομοβροντία, αλλά, όταν ο διοικητής έδωσε το παράγγελμα «πυρ»,
τα τουφέκια δεν πήραν φωτιά γιατί, όπως αφηγείται ο αυτόπτης μάρτυρας,
Γερμανός Χάινριχ Κίφερ, ήταν... σκουριασμένα.
Έτσι στις 9 Μαρτίου 1822 η ελληνική πολιτική διοίκηση εκδίδει
νέο διάταγμα για εξωτερικό δανεισμό, ενός εκατομμυρίου τάλιρων (ισπανικών δίστηλων).
Η διαπραγματευτική επιτροπή αποτελείται από τον Λουριώτη, τον
μητροπολίτη Ιγνάτιο και τον Δ. Περούκα και έναν Ελβετό τον Εϋνάρδο Γνέπερ .
Οι χώρες που θα επισκέπτονταν ήταν η Ισπανία, Πορτογαλία,
Αγγλία.
Ο Ιγνάτιος, ως προς την δυνατότητα σύναψης δανείου, δεν
αισιοδοξούσε, γιατί και άλλη φορά είχε μεσολαβήσει για δάνειο 25 εκατομμυρίων
ρουβλιών από τη Ρωσία.
Η σιωπή όμως του
Καποδίστρια, στον οποίον είχε αποταθεί έδειχνε το αποτέλεσμα.
Την ίδια τύχη είχαν και ανάλογες προτάσεις προς τους ομογενείς
της Οδησσού, τους οποίους κατηγορούσε για φιλαργυρία.
Στα τέλη του 1822, έφτασε στην Ερμιόνη ο Ρούπενταλ,
αντιπρόσωπος Άγγλων κεφαλαιούχων, ο οποίος πρότεινε στην ελληνική διοίκηση τη σύναψη νέου δανείου 40 εκατομμυρίων
γροσιών με τιμή έκδοσης 50% και τόκο 6% με βάση υποθήκη εθνικών κτημάτων.
Με την πρόταση αυτή ήταν αντίθετος ο Αθανάσιος Κανακάρης ο οποίος διέβλεπε
ανάμειξη του αγγλικού δάχτυλου στα ελληνικά πράγματα.
Η θέση του Κανακάρη υπερίσχυσε, ο Ρούπενταλ όμως θα επέστρεφε με νέες προτάσεις αργότερα.
Τον Οκτώβριο –
Δεκέμβριο 1822, στο συνέδριο των Ευρωπαίων ηγεμόνων στη Βερόνα της Ιταλίας,
άλλη επιτροπή αποτελούμενη από τους
Ανδρέα Μεταξά και τον απόστρατο Γάλλο πλοίαρχο
Φ. Ζουρνταίν, προσπαθούσε να
εξασφαλίσει νέο δάνειο τεσσάρων εκατομμυρίων φράγκων, από το Τάγμα των
Ιωαννιτών Ιπποτών, που δεν διέθετε εδαφικές κτήσεις από το 1798 (όταν πήρε τη
Μάλτα ο Ναπολέων).
Το Τάγμα αυτό κατά το
Συνέδριο της Βιέννης ( 1815), είχε κατορθώσει να εκμαιεύσει απόφαση για παραχώρηση σε αυτούς τα Ιόνια
Νησιά, «την οποίαν είχε αποκρούσει δι’
ευφυών ελιγμών ο Καποδίστριας».
Οι Ιωαννίτες ζητούσαν
τώρα να τους δοθούν τα νησιά, Ρόδος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Σύρος,
Οινούσσες και ερημόνησα στη
μεσημβρινοδυτική πλευρά της Πελοποννήσου.
Προσωρινά, όμως ζητούσαν να εγκατασταθούν στη Σύρο και τις
Οινούσσες.
Επίσης ζητούσαν να συναφθεί δάνειο άλλο 10 εκατομμυρίων, από
τα οποία, τα 6 εκατομμύρια, θα χρησιμοποιούσε το Τάγμα για δική του χρήση, ρίχνοντας στην ελληνική
διοίκηση την ευθύνη της απόσβεσης.
Η Προσωρινή Διοίκηση
της Ελλάδος απόρριψε την πρόταση.
Στις 2 Ιουνίου 1823, το εκτελεστικό εξουσιοδότησε τους Ιωάννη
Ορλάνδο, ( καταγωγή από το Κρανίδι,
γαμπρό του Γ. Κουντουριώτη), Ι.
Ζαΐμη (αδελφό του Ανδρέα Ζαΐμη) και
Ανδρέα Λουριώτη από την Ήπειρο), να μεταβούν στο Λονδίνο για σύναψη δανείου
τεσσάρων εκατομμυρίων Ισπανικών τάλιρων. Έπρεπε
να αναχωρήσουν στις 30/11/1823.
(Στις 25/11/1823 ήδη
έχει αρχίσει ουσιαστικά ο πρώτος εμφύλιος).
Όμως για το ταξίδι αυτό
δεν υπήρχαν χρήματα.
Αρχές Νοεμβρίου του 1823, ο Ορλάνδος επισκέφτηκε το λόρδο
Βύρωνα ο οποίος με έντοκο δάνειο 4.000
λιρών κάλυψε τα έξοδα του ταξιδιού.
Στις 20/1/1824, έφθασαν
στην αγγλική πρωτεύουσα και ύστερα από διαπραγματεύσεις με τον Γ. Κάνινγκ και
το δήθεν ''φιλελληνικό'' Κομιτάτο (πρόεδρος Τζ. Μπένθαμ και γραμματέας ο Τζ.
Μπόουρινγκ), αποτελούμενο κυρίως από τραπεζίτες και εμπόρους, συνομολόγησαν ένα
δάνειο 800.000 λιρών στο 59% του
ονομαστικού (472.000 λίρες) με τον οίκο Λούγκαν Σονς και Ο’Μπράιεν.
Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και
διάρκεια 36 χρόνια.
Στις 20 Φεβρουαρίου 1824, υπογράφεται η συμφωνία για το
δάνειο.
Στις 27 του ίδιου μήνα,
ακολούθησε η υπογραφή.
Η επίσημη σύναψη του δανείου ανακοινώθηκε δημοσίως στις 29
Φεβρουαρίου 1824 και θα δινόταν σε 6
δόσεις.
Είχε ονομαστική αξία 800.000 λίρες και το τελικό ποσό που
απόμεινε ήταν μόλις... 298.700 λίρες, περίπου.
Ως εγγύηση δινόταν για μεν την πληρωμή των τόκων όλα τα
δημόσια έσοδα, (από αλυκές, τελωνεία, ιχθυοτροφεία), για δε την πληρωμή του
κεφαλαίου όλα τα εθνικά κτήματα!
Αποφασίστηκε να αποσταλούν στην Ελλάδα αμέσως 2 εμβάσματα των
40.000 λιρών το καθένα.
Το υπόλοιπο ποσό θα παραδοθεί μέχρι τον Νοέμβριο του
1824. Από το δάνειο παρακρατήθηκαν
80.000 ως ...προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεωλύσια, 2.000 ως
προμήθεια και ''άλλες δαπάνες'', 5.900 κατακρατήθηκαν από τον ίδιο τον Ορλάνδο
για χρέη του κράτους προς τη σύζυγό του, 60.000 πήγαν σε μίζες (ο
''φιλέλληνας'' γραμματέας Τζ. Μπόουρινγκ πήρε 11.000 λίρες για τη μεσιτεία) και
μόλις ...10.000 για αγορά εφοδίων για την επανάσταση!
Έτσι το ποσό που έφθασε
στην Ελλάδα ήταν μόλις 298.000 λίρες.
Μεγάλη ευθύνη για τους δυσμενείς όρους σύναψης του δανείου είχαν και οι
2 Έλληνες διαπραγματευτές, οι οποίοι
σπατάλησαν μεγάλα ποσά στο Λονδίνο (5.045 λίρες), ζώντας με προκλητική
πολυτέλεια.
Σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση, το ποσό θα αποστέλλονταν στις
Τράπεζες Λογοθέτη και Βαρφ, που έδρευσαν στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο και θα
παραδίδονταν τμηματικά στην ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από έγκριση της
επιτροπής που την αποτελούσαν ο Λόρδος Βύρων, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ και ο
Λάζαρος Κουντουριώτης.
Το δάνειο διασπαθίστηκε για να κερδίσει η παράταξη
Κουντουριώτη – Κωλέττη – Μαυροκορδάτου την εμφύλια διαμάχη, που είχε φουντώσει
(25/11/1823-12/6/1824) στην Πελοπόννησο.
Παρότι ληστρικό, το δάνειο χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως
πολιτική επιτυχία της Επανάστασης και ως έμμεση αναγνώριση του Ελληνικού
Κράτους.
Πάντως, οι ελπίδες που
στηρίχτηκαν πάνω του θα διαψευστούν οικτρά, καθώς θα χρησιμοποιηθεί για να
κερδίσει η παράταξη Κουντουριώτη την εμφύλια διαμάχη.
Μεγάλη ευθύνη για τους δυσμενείς όρους σύναψης του δανείου
είχαν και οι δύο διαπραγματευτές, ο Γιαννιώτης πολιτικός Ανδρέας Λουριώτης και
ο Σπετσιώτης πλοιοκτήτης Ιωάννης Ορλάνδος, οι οποίοι σπατάλησαν μεγάλα ποσά στο
Λονδίνο, ζώντας πολυτελώς, σε αντίθεση με τους αγωνιστές, που πολεμούσαν με
μεγάλες στερήσεις.
Έτσι τα χρήματα τόσο
του πρώτου όσο και του δεύτερου δανείου, χρησίμευσαν για να λήξουν οι εμφύλιοι
πόλεμοι τους οποίους τα ίδια αυτά δάνεια
κατά κύριο λόγο προκάλεσαν!
(συνεχίζεται...)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1.Samuel Howe, Η σπατάλη του Ελληνικού Δανείου: κερδοσκοπίες
και καταχρήσεις
2.Κυριάκος Σιμόπουλος, Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και
Υποτέλεια. 3. Ιστορία του ελληνικού έθνους, Εκδοτική Αθηνών
4.Ιστορικό Αρχείο Διονυσίου Ρώμα
5. Ιστορία των Εθνικών Δανείων ( Α. Ανδρεάδου)
6.Αρχεία τής Ελληνικής Παλιγγενεσίας
7.Medelson-Baltordi , Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.
8 H Απολογία Ιωάννου Ορλάνδου και Ανδρέου Λουριώτου,25 Οκτ.
1863.
9.Το πρώτο δάνειο της Ανεξαρτησίας ( Αν. Λιγνάδη).
10. Αυτόχθονες Έλληνες (Παπαζάχος Ζ.) κ.ά....
