Για τον ιταλό οικονομολόγο η ελληνική πανωλεθρία διδάσκει ότι πρέπει να βάλουμε στην άκρη τη φιλοευρωπαϊκή και παγκοσμιοποιητική ρητορεία και να προετοιμάσουμε ένα εναλλακτικό όραμα, ένα «νέο διεθνισμό της εργασίας». 'Οσον αφορά το Grexit απαντά στον Έλληνα πρωθυπουργό ο οποίος κατήγγειλε την έλλειψη βοήθειας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και την Κίνα: «Αν αυτό αληθεύει, τότε οι μεγάλες δυνάμεις έχουν επιλέξει να μην παρεμβαίνουν και τόσο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις και να αφήσουν την νομισματική ένωση να καταρρεύσει από τις εσωτερικές της αντιφάσεις».
Συνέντευξη του Εμιλιάνο Μπρανκάτσιο στον Τζιάκομο Ρούσο Σπένα
«Είναι περιττό να το αρνηθούμε, η
κυβέρνηση και η Βουλή των Ελλήνων συνθηκολόγησε, οι απολογητές της λιτότητας
κέρδισαν άλλη μια φορά. Αυτή είναι μία ακόμα
απόδειξη ότι στη ζώνη του ευρώ, δυστυχώς, τα πράγματα εξελίχτηκαν όπως τα είχαμε προβλέψει ». «Τα τελευταία χρόνια, πολλοί είχαμε γίνει Κασσάνδρες,παρά τη θέληση μας,προειδοποιώντας για τους επερχόμενους κινδύνους αλλά δεν εισακουγόμαστε». Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τούτες τις μέρες υπενθύμισαν τις
επιστολές που είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα Il Sole 24 Ore, το 2010 και στους
Financial Times το 2013, όπου ο Μπρανκάτσιο και άλλοι συνάδελφοί του τόνιζαν πως οι συνταγές της λιτότητας, της ευελιξίας της
εργασίας και της συμπίεσης των μισθών θα
προκαλούσαν καταστροφές και θα επιδείνωναν τη θέση των υπερχρεωμένων χωρών καθιστώντας όλο και μη βιώσιμη την ευρωζώνη.
Καθηγητά, στις παραμονές των τελευταίων ευρωεκλογών αρνηθήκατε να μπείτε επικεφαλής του συνδυασμού της Άλλης Ευρώπης με τον Τσίπρα. Τώρα που ο Έλληνας ηγέτης έκανε αποδεκτό το τελεσίγραφο των δανειστών, πολλοί – σπεύδουν να κατέβουν από την άμαξα του υποψήφιου νικητή – μετανιώνοντας για την επιλογή τους και θεωρώντας την τότε απόφασή σας διορατική. Είναι πράγματι έτσι;
Είναι ένας άσχημος τρόπος ερμηνείας της απόφασής μου. Εκείνη την εποχή, απέρριψα την πρόταση για επαγγελματικούς λόγους, όχι για πολιτικούς. Ωστόσο είναι αλήθεια, ότι από την αρχή της ανόδου του Τσίπρα διαφωνούσα με την ιδέα ότι μια νίκη της αριστεράς στην Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματικό σημείο καμπής των κατευθυντήριων γραμμών της οικονομικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Τσίπρας συνέβαλε στην ενίσχυσει αυτής της ελπίδας, και τώρα πληρώνει τις συνέπειες.Θα πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε ότι το ίδιο απατηλό όνειρο κυριαρχεί εδώ και χρόνια σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ευρωπαϊκής αριστεράς οπότε το να τα βάζουμε μόνο στον Έλληνα Πρωθυπουργό δεν είναι και τόσο τίμιο. Η κατάρρευσή του ονείρου θα έπρεπε μάλλον να γίνει η αφορμή να ξεκινήσει ένας συλλογικός προβληματισμός για την απουσία, σε όλη την αριστερά, ενός αρκετά ρεαλιστικού οράματος για τους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων των κρατών μελών της ΕΕ και των ενδοκαπιταλιστικών αντιπαραθέσεων που εκφράζουν.
Υπάρχει κάτι που να καταλογίζεται συγκεκριμένα στη συμπεριφορά του Τσίπρα το τελευταίο διάστημα ;
Εμεινα έκπληκτος από το μέγεθος της νίκης του «όχι» στο δημοψήφισμα. Παρά τις κλειστές τράπεζες και τον βομβαρδισμό των μέσων ενημέρωσης υπέρ του «ναι», με απόλυτη σαφήνεια, η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού απέρριψαν τη ληστρική συμφωνία των δανειστών, αναθέτοντας στην κυβέρνηση το καθήκον της διαχείρισης όλων των πιθανών συνεπειών. Επαναλαμβάνω: όλων. Όταν ο Τσίπρας είπε πως ούτε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος τον εξουσιοδοτεί να εξετάσει το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, ειλικρινά νόμιζα ότι ήταν μια απόφαση άστοχη. Η αλήθεια είναι ότι οι Έλληνες ήταν έτοιμοι για οτιδήποτε. Η κυβέρνηση όχι.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Βαρουφάκης, ο αντι Τσίπρας στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, είπε ότι κατά την άποψή του, ήταν αναγκαία η απειλή ενός Grexit στις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, είπε ότι δεν υπήρχε ένα πραγματικό «σχέδιο Β» εξόδου από το ευρώ και ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να οργανώσει την εκτύπωση και διανομή των νέων τραπεζογραμματίων.Εσείς τι πιστεύεται ;
Σέβομαι τον Βαρουφάκη ως επιστήμονα, αλλά η ιδέα ότι μια έξοδος από το ευρώ θα πρέπει να αποκλειστεί λόγω πρακτικών προβλημάτων, όπως η εκτύπωση χαρτονομισμάτων, δεν έχει καμία σχέση με τα πραγματικά γεγονότα. Δεκαετίες νομισματικής πολιτικής, μας έχουν δείξει ότι αυτές οι στενά πρακτικές πλευρές έχουν εντελώς δευτερεύουσα σημασία. Αν υποθέσουμε ότι οργανωνόμαστε για να έχουμε ένα στοιχειώδη έλεγχο του διοικητικού μηχανισμού και ιδίως της κεντρικής τράπεζας, αυτά αντιμετωπίζονται σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Αλλά εσείς ο ίδιος έχετε δηλώσει επανειλημμένα ότι για την Ελλάδα η εγκατάλειψη του ευρώ θα έχει σημαντικές δυσκολίες.
Σίγουρα, αλλά εγώ αναφερόμουν στα κομβικά ζητήματα του προβλήματος, που είναι μακροοικονομικής τάξης. Με άλλους συναδέλφους προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε ότι στη δεινή θέση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία μια έξοδος από το ευρώ και η υποτίμηση, που θα συνοδεύονται πιθανώς από μια ελάχιστη επεκτατική πολιτική θα είχε ως συνέπεια, για ένα όχι και τόσο μικρό χρονικό διάστημα, μια αύξηση της αξίας των εισαγωγών και, επομένως του εξωτερικού χρέους.
Η Ελλάδα, λοιπόν, θα χρειαζόταν μια εξωτερική χρηματοδοτική στήριξη για δύο ή τρία χρόνια για να διαχειριστεί τη μετάβαση από το παλαιό στο νέο νόμισμα. Τις προάλλες, σε συνέντευξή του στη δημόσια τηλεόραση της Έλληνες, ο Τσίπρας είπε ότι συναντήθηκε με εκπροσώπους των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας, και ότι κανένας από αυτούς δεν του εγγυήθηκε βοήθεια στην Ελλάδα αν η χώρα επέστρεφε στη δραχμή [*].
Αν ο Έλληνας πρωθυπουργός είπε την αλήθεια, αυτό μπορεί να είναι ένα από τα κρίσιμα σημεία της όλης υπόθεσης. Αυτό θα σήμαινε ότι οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις έχουν επιλέξει να μην παρεμβαίνουν ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές υποθέσεις και ότι θα αφήσουν την νομισματική ένωση να καταρρεύσει από τις εσωτερικές αντιφάσεις της.
Αλλά για ποιο λόγο να καταρρεύσει η Ένωση ; Εξάλλου, οι Έλληνες επανήλθαν στο σωστό δρόμο. Αυτό δεν είναι μια απόδειξη ότι η πολιτική της ευρωζώνης αντέχει;
Η αντοχή του ευρωπαϊκού σχεδίου υπονομεύεται από την μη βιωσιμότητα του οικονομικού χρέους. Ακόμη και το ΔΝΤ αναγνωρίζει τώρα ότι το χρέος της Αθήνας δεν είναι βιώσιμο. Αλλά το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Ελλάδα.
Φτάνει να δούμε ότι σε όλες τις χώρες τα επιτόκια δανεισμού υπερβαίνουν σταθερά τα ποσοστά αύξησης του ΑΕΠ: για το 2015, η αναμενόμενη διαφορά είναι μεγαλύτερη από μια ποσοστιαία μονάδα στην Ισπανία, δύο μονάδες στην Πορτογαλία, σχεδόν τρεις στην Ιταλία και περισσότερο από τρεις στην Ελλάδα.
Αυτό σημαίνει ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στη Νότια Ευρώπη. Αυτές δεν είναι παρά οι συνέπειες μιας πολιτικής όπου η ΕΚΤ δεν μειώνει αρκετά τα επιτόκια, και μιας δημοσιονομικής πολιτικής που ακολουθεί πιστά το δόγμα της λιτότητας και, επομένως συνεχίζει να συμπιέζει την αύξηση της παραγωγής. Με το ρυθμό αυτό, οι αντιφάσεις μεταξύ πιστωτών και οφειλετών είναι πιθανό να οξυνθούν ακόμα περισσότερο, μέχρι να εκραγούν.
Το ΔΝΤ επιμένει στην ανάγκη να μειωθεί το χρέος της Ελλάδας και Ιταλία και Γαλλία, ακολουθούν από πίσω του. Η Γερμανία και οι άλλοι πιστωτές, όμως, είναι αντίθετοι. Θεωρείται ρεαλιστική μια προοπτική αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους;
Όσο οι χώρες της νότιας Ευρώπης παραμένουν στη ζώνη του ευρώ, οι πιστωτές δεν θα έχουν κανένα συμφέρον να ξεκινήσουν μια επαναδιαπραγμάτευση. Τα πράγματα θα αλλάξουν, όμως, αν μια χώρα αποφασίσει να βγει από την ευρωζώνη.
Πάρτε για παράδειγμα το σχέδιο του Eurogroup που μετέφερε την πρόταση Σόιμπλε για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Ο Γερμανός υπουργός θέλησε να συμπεριλάβει στο έγγραφο ένα σημείο φαινομενικά περίεργο, όπου δηλωνόταν ότι αν οι Έλληνες επιστρέψουν στη δραχμή θα μπορούσε να ξεκινήσει μια επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Αυτήν ακριβώς την επαναδιαπραγμάτευση που η Γερμανία σήμερα αρνείται στις χώρες που παραμένουν στη ζώνη του ευρώ.
Πώς εξηγείτε αυτό το άνοιγμα;
Ο Σόιμπλε και οι πιστωτές φοβούνται ότι, από τη στιγμή που μια χώρα εγκαταλείψει την ευρωζώνη, μπορεί να αποφασίσει τη μετατροπή του χρέους σε νέο υποτιμημένο νόμισμα, ανεξάρτητα από τη νομοθεσία υπό την οποία εκδόθηκε.
Η μακρά ιστορία των κρατικών χρεοστασίων μας διδάσκει ότι αυτό είναι πιο πιθανό από αυτό που κάποιοι αναλυτές που σήμερα είναι στα πάνω τους μπορούν να αναγνωρίσουν. Με το καρότο της επαναδιαπραγμάτευσης ο Σόιμπλε προσπαθεί να πείσει τις χώρες που σκέφτονται να εγκαταλείψουν την ΕΕ να κρατήσουν τα χρέη τους σε ευρώ.
Πάντως δεν είναι βέβαιο ότι θα τα καταφέρει. Με το υστερόγραφο του ο Σόιμπλε αποκάλυψε μία από τις αδυναμίες των πιστωτών: τον κίνδυνο τα χρέη να υποτιμηθούν πάρα πολύ αν η ευρωζώνη τιναχθεί στον αέρα.
Έχετε επανειλημμένα επικαλεστεί τον κίνδυνο μια πιθανή κατάρρευση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος να βρει τις αριστερές δυνάμεις απροετοίμαστες και να ανοίξει ο δρόμος για μια νέα εποχή της ακροδεξιάς. Η πορεία του Τσίπρα είναι πιθανό να δημιουργήσει μεγάλη σύγχυση στην ευρωπαϊκή αριστερά, από τους Podemos στην Ισπανία, στο Sinn Fein στην Ιρλανδία μέχρι την αναδυόμενη «κοινωνική συμμαχία» στην Ιταλία. Ποια διδάγματα μπορούν να αντληθούν από την πορεία της ελληνικής αριστεράς;
Ότι αν θέλουμε πραγματικά να κυβερνήσουμε σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς θα πρέπει να βάλουμε στην άκρη τη φιλοευρωπαϊκή και παγκοσμιοποιητική ρητορική και να έχουμε τουλάχιστον ένα «σχέδιο Β». Θα χρειαστεί ένα νέο όραμα που εγώ το ονομάζω «νέο διεθνισμό της εργασίας», το οποίο θα προωθεί τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των χωρών που σέβονται ορισμένα κοινωνικά κριτήρια και θα βάζει κάποια όρια στις συναλλαγές με εκείνες τις χώρες οι οποίες για να συσσωρεύουν πλεονάσματα έναντι άλλων χωρών επιμένουν σε μια ολέθρια αντιπληθωριστική πολιτική, συμπιέζοντας τους μισθούς και την εγχώρια ζήτηση.
Πρόκειται για έργο σύνθετο που δεν είμαι βέβαιος αν υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για να ξεκινήσει. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα είναι ένα από τα στοιχεία που θα ανακόψουν την άνοδο ενός νέου δεξιού μείγματος ,φιλελευθερισμού και ξενοφοβίας, το οποίο θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη συναίνεση όσο θα οξύνονται οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της Ένωσης.
(16 Iουλίου 2015)
Καθηγητά, στις παραμονές των τελευταίων ευρωεκλογών αρνηθήκατε να μπείτε επικεφαλής του συνδυασμού της Άλλης Ευρώπης με τον Τσίπρα. Τώρα που ο Έλληνας ηγέτης έκανε αποδεκτό το τελεσίγραφο των δανειστών, πολλοί – σπεύδουν να κατέβουν από την άμαξα του υποψήφιου νικητή – μετανιώνοντας για την επιλογή τους και θεωρώντας την τότε απόφασή σας διορατική. Είναι πράγματι έτσι;
Είναι ένας άσχημος τρόπος ερμηνείας της απόφασής μου. Εκείνη την εποχή, απέρριψα την πρόταση για επαγγελματικούς λόγους, όχι για πολιτικούς. Ωστόσο είναι αλήθεια, ότι από την αρχή της ανόδου του Τσίπρα διαφωνούσα με την ιδέα ότι μια νίκη της αριστεράς στην Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματικό σημείο καμπής των κατευθυντήριων γραμμών της οικονομικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Τσίπρας συνέβαλε στην ενίσχυσει αυτής της ελπίδας, και τώρα πληρώνει τις συνέπειες.Θα πρέπει όμως να αναγνωρίσουμε ότι το ίδιο απατηλό όνειρο κυριαρχεί εδώ και χρόνια σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ευρωπαϊκής αριστεράς οπότε το να τα βάζουμε μόνο στον Έλληνα Πρωθυπουργό δεν είναι και τόσο τίμιο. Η κατάρρευσή του ονείρου θα έπρεπε μάλλον να γίνει η αφορμή να ξεκινήσει ένας συλλογικός προβληματισμός για την απουσία, σε όλη την αριστερά, ενός αρκετά ρεαλιστικού οράματος για τους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων των κρατών μελών της ΕΕ και των ενδοκαπιταλιστικών αντιπαραθέσεων που εκφράζουν.
Υπάρχει κάτι που να καταλογίζεται συγκεκριμένα στη συμπεριφορά του Τσίπρα το τελευταίο διάστημα ;
Εμεινα έκπληκτος από το μέγεθος της νίκης του «όχι» στο δημοψήφισμα. Παρά τις κλειστές τράπεζες και τον βομβαρδισμό των μέσων ενημέρωσης υπέρ του «ναι», με απόλυτη σαφήνεια, η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού απέρριψαν τη ληστρική συμφωνία των δανειστών, αναθέτοντας στην κυβέρνηση το καθήκον της διαχείρισης όλων των πιθανών συνεπειών. Επαναλαμβάνω: όλων. Όταν ο Τσίπρας είπε πως ούτε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος τον εξουσιοδοτεί να εξετάσει το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, ειλικρινά νόμιζα ότι ήταν μια απόφαση άστοχη. Η αλήθεια είναι ότι οι Έλληνες ήταν έτοιμοι για οτιδήποτε. Η κυβέρνηση όχι.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Βαρουφάκης, ο αντι Τσίπρας στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, είπε ότι κατά την άποψή του, ήταν αναγκαία η απειλή ενός Grexit στις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, είπε ότι δεν υπήρχε ένα πραγματικό «σχέδιο Β» εξόδου από το ευρώ και ότι θα ήταν πολύ δύσκολο να οργανώσει την εκτύπωση και διανομή των νέων τραπεζογραμματίων.Εσείς τι πιστεύεται ;
Σέβομαι τον Βαρουφάκη ως επιστήμονα, αλλά η ιδέα ότι μια έξοδος από το ευρώ θα πρέπει να αποκλειστεί λόγω πρακτικών προβλημάτων, όπως η εκτύπωση χαρτονομισμάτων, δεν έχει καμία σχέση με τα πραγματικά γεγονότα. Δεκαετίες νομισματικής πολιτικής, μας έχουν δείξει ότι αυτές οι στενά πρακτικές πλευρές έχουν εντελώς δευτερεύουσα σημασία. Αν υποθέσουμε ότι οργανωνόμαστε για να έχουμε ένα στοιχειώδη έλεγχο του διοικητικού μηχανισμού και ιδίως της κεντρικής τράπεζας, αυτά αντιμετωπίζονται σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Αλλά εσείς ο ίδιος έχετε δηλώσει επανειλημμένα ότι για την Ελλάδα η εγκατάλειψη του ευρώ θα έχει σημαντικές δυσκολίες.
Σίγουρα, αλλά εγώ αναφερόμουν στα κομβικά ζητήματα του προβλήματος, που είναι μακροοικονομικής τάξης. Με άλλους συναδέλφους προσπαθήσαμε να εξηγήσουμε ότι στη δεινή θέση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία μια έξοδος από το ευρώ και η υποτίμηση, που θα συνοδεύονται πιθανώς από μια ελάχιστη επεκτατική πολιτική θα είχε ως συνέπεια, για ένα όχι και τόσο μικρό χρονικό διάστημα, μια αύξηση της αξίας των εισαγωγών και, επομένως του εξωτερικού χρέους.
Η Ελλάδα, λοιπόν, θα χρειαζόταν μια εξωτερική χρηματοδοτική στήριξη για δύο ή τρία χρόνια για να διαχειριστεί τη μετάβαση από το παλαιό στο νέο νόμισμα. Τις προάλλες, σε συνέντευξή του στη δημόσια τηλεόραση της Έλληνες, ο Τσίπρας είπε ότι συναντήθηκε με εκπροσώπους των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας, και ότι κανένας από αυτούς δεν του εγγυήθηκε βοήθεια στην Ελλάδα αν η χώρα επέστρεφε στη δραχμή [*].
Αν ο Έλληνας πρωθυπουργός είπε την αλήθεια, αυτό μπορεί να είναι ένα από τα κρίσιμα σημεία της όλης υπόθεσης. Αυτό θα σήμαινε ότι οι μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις έχουν επιλέξει να μην παρεμβαίνουν ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές υποθέσεις και ότι θα αφήσουν την νομισματική ένωση να καταρρεύσει από τις εσωτερικές αντιφάσεις της.
Αλλά για ποιο λόγο να καταρρεύσει η Ένωση ; Εξάλλου, οι Έλληνες επανήλθαν στο σωστό δρόμο. Αυτό δεν είναι μια απόδειξη ότι η πολιτική της ευρωζώνης αντέχει;
Η αντοχή του ευρωπαϊκού σχεδίου υπονομεύεται από την μη βιωσιμότητα του οικονομικού χρέους. Ακόμη και το ΔΝΤ αναγνωρίζει τώρα ότι το χρέος της Αθήνας δεν είναι βιώσιμο. Αλλά το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Ελλάδα.
Φτάνει να δούμε ότι σε όλες τις χώρες τα επιτόκια δανεισμού υπερβαίνουν σταθερά τα ποσοστά αύξησης του ΑΕΠ: για το 2015, η αναμενόμενη διαφορά είναι μεγαλύτερη από μια ποσοστιαία μονάδα στην Ισπανία, δύο μονάδες στην Πορτογαλία, σχεδόν τρεις στην Ιταλία και περισσότερο από τρεις στην Ελλάδα.
Αυτό σημαίνει ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στη Νότια Ευρώπη. Αυτές δεν είναι παρά οι συνέπειες μιας πολιτικής όπου η ΕΚΤ δεν μειώνει αρκετά τα επιτόκια, και μιας δημοσιονομικής πολιτικής που ακολουθεί πιστά το δόγμα της λιτότητας και, επομένως συνεχίζει να συμπιέζει την αύξηση της παραγωγής. Με το ρυθμό αυτό, οι αντιφάσεις μεταξύ πιστωτών και οφειλετών είναι πιθανό να οξυνθούν ακόμα περισσότερο, μέχρι να εκραγούν.
Το ΔΝΤ επιμένει στην ανάγκη να μειωθεί το χρέος της Ελλάδας και Ιταλία και Γαλλία, ακολουθούν από πίσω του. Η Γερμανία και οι άλλοι πιστωτές, όμως, είναι αντίθετοι. Θεωρείται ρεαλιστική μια προοπτική αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους;
Όσο οι χώρες της νότιας Ευρώπης παραμένουν στη ζώνη του ευρώ, οι πιστωτές δεν θα έχουν κανένα συμφέρον να ξεκινήσουν μια επαναδιαπραγμάτευση. Τα πράγματα θα αλλάξουν, όμως, αν μια χώρα αποφασίσει να βγει από την ευρωζώνη.
Πάρτε για παράδειγμα το σχέδιο του Eurogroup που μετέφερε την πρόταση Σόιμπλε για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Ο Γερμανός υπουργός θέλησε να συμπεριλάβει στο έγγραφο ένα σημείο φαινομενικά περίεργο, όπου δηλωνόταν ότι αν οι Έλληνες επιστρέψουν στη δραχμή θα μπορούσε να ξεκινήσει μια επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Αυτήν ακριβώς την επαναδιαπραγμάτευση που η Γερμανία σήμερα αρνείται στις χώρες που παραμένουν στη ζώνη του ευρώ.
Πώς εξηγείτε αυτό το άνοιγμα;
Ο Σόιμπλε και οι πιστωτές φοβούνται ότι, από τη στιγμή που μια χώρα εγκαταλείψει την ευρωζώνη, μπορεί να αποφασίσει τη μετατροπή του χρέους σε νέο υποτιμημένο νόμισμα, ανεξάρτητα από τη νομοθεσία υπό την οποία εκδόθηκε.
Η μακρά ιστορία των κρατικών χρεοστασίων μας διδάσκει ότι αυτό είναι πιο πιθανό από αυτό που κάποιοι αναλυτές που σήμερα είναι στα πάνω τους μπορούν να αναγνωρίσουν. Με το καρότο της επαναδιαπραγμάτευσης ο Σόιμπλε προσπαθεί να πείσει τις χώρες που σκέφτονται να εγκαταλείψουν την ΕΕ να κρατήσουν τα χρέη τους σε ευρώ.
Πάντως δεν είναι βέβαιο ότι θα τα καταφέρει. Με το υστερόγραφο του ο Σόιμπλε αποκάλυψε μία από τις αδυναμίες των πιστωτών: τον κίνδυνο τα χρέη να υποτιμηθούν πάρα πολύ αν η ευρωζώνη τιναχθεί στον αέρα.
Έχετε επανειλημμένα επικαλεστεί τον κίνδυνο μια πιθανή κατάρρευση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος να βρει τις αριστερές δυνάμεις απροετοίμαστες και να ανοίξει ο δρόμος για μια νέα εποχή της ακροδεξιάς. Η πορεία του Τσίπρα είναι πιθανό να δημιουργήσει μεγάλη σύγχυση στην ευρωπαϊκή αριστερά, από τους Podemos στην Ισπανία, στο Sinn Fein στην Ιρλανδία μέχρι την αναδυόμενη «κοινωνική συμμαχία» στην Ιταλία. Ποια διδάγματα μπορούν να αντληθούν από την πορεία της ελληνικής αριστεράς;
Ότι αν θέλουμε πραγματικά να κυβερνήσουμε σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς θα πρέπει να βάλουμε στην άκρη τη φιλοευρωπαϊκή και παγκοσμιοποιητική ρητορική και να έχουμε τουλάχιστον ένα «σχέδιο Β». Θα χρειαστεί ένα νέο όραμα που εγώ το ονομάζω «νέο διεθνισμό της εργασίας», το οποίο θα προωθεί τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των χωρών που σέβονται ορισμένα κοινωνικά κριτήρια και θα βάζει κάποια όρια στις συναλλαγές με εκείνες τις χώρες οι οποίες για να συσσωρεύουν πλεονάσματα έναντι άλλων χωρών επιμένουν σε μια ολέθρια αντιπληθωριστική πολιτική, συμπιέζοντας τους μισθούς και την εγχώρια ζήτηση.
Πρόκειται για έργο σύνθετο που δεν είμαι βέβαιος αν υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για να ξεκινήσει. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα είναι ένα από τα στοιχεία που θα ανακόψουν την άνοδο ενός νέου δεξιού μείγματος ,φιλελευθερισμού και ξενοφοβίας, το οποίο θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη συναίνεση όσο θα οξύνονται οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της Ένωσης.
(16 Iουλίου 2015)
[*]
Ο Πούτιν ποτέ δεν είπε όχι
Ο Πούτιν ποτέ δεν είπε όχι, ο Τσίπρας είναι αυτός που ποτέ δε ζήτησε βοήθεια
Τα δημοσιεύματα των ελληνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης ότι η Ρωσία απέρριψε το αίτημα της Ελλάδας για δάνειο 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων φαίνεται ότι είναι μια προσπάθεια να φορτωθούν οι ευθύνες σε άλλους από τη μεριά του Τσίπρα
Η ρωσική κυβέρνηση έχει επισήμως διαψεύσει το δημοσίευμα της ελληνικής εφημερίδας Το Βήμα ότι τις ώρες που ακολούθησαν το δημοψήφισμα ο Πούτιν απέρριψε αίτημα του Τσίπρα για δάνειο 10 δις δολάριο προκειμένου να στηριχθεί η νέα δραχμή . Το δημοσίευμα της εφημερίδας πρακτικά είναι άνευ ουσίας. Ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει ένα τέτοιο αίτημα, αν ποτέ είχε υποβληθεί
Ο Πούτιν ποτέ δεν είπε όχι, ο Τσίπρας είναι αυτός που ποτέ δε ζήτησε βοήθεια
Τα δημοσιεύματα των ελληνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης ότι η Ρωσία απέρριψε το αίτημα της Ελλάδας για δάνειο 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων φαίνεται ότι είναι μια προσπάθεια να φορτωθούν οι ευθύνες σε άλλους από τη μεριά του Τσίπρα
Η ρωσική κυβέρνηση έχει επισήμως διαψεύσει το δημοσίευμα της ελληνικής εφημερίδας Το Βήμα ότι τις ώρες που ακολούθησαν το δημοψήφισμα ο Πούτιν απέρριψε αίτημα του Τσίπρα για δάνειο 10 δις δολάριο προκειμένου να στηριχθεί η νέα δραχμή . Το δημοσίευμα της εφημερίδας πρακτικά είναι άνευ ουσίας. Ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει ένα τέτοιο αίτημα, αν ποτέ είχε υποβληθεί
Η Ρωσία θα μπορούσε να παράσχει στην Ελλάδα 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε
τόσο σύντομο χρονικό διάστημα μόνο μέσω του εθνικού Ταμείου συντάξεων κάτι όμως που δεν το επιτρέπει ο κανονισμός
του Ταμείου ο οποίος δεν του επιτρέπει
να επενδύει σε τίτλους που δεν έχουν πιστοληπτική διαβάθμιση "ΑΑΑ". Τα
ομολόγα του ελληνικού δημοσίου είναι στην κατηγορία "σκουπίδια", οπότε ένα δάνειο στην Ελλάδα θα παραβίαζε τους
κανόνες του Ταμείου.
Μία φορά, ο Πούτιν διέταξε το Ταμείο να δανείσει χρήματα σε οφειλέτη του οποίου η πιστοληπτική ικανότητα δεν του επέτρεπε να πάρει δάνειο από το Ταμείο. Αυτό έγινε τον Δεκέμβριο του 2013, όταν ο Πούτιν συμφώνησε να χορηγήσει το Ταμείο δάνειο στην Ουκρανία..
Από τότε, οι Ρώσοι έχουν μετανιώσει γι αυτή τους την απόφαση. Αρκεί να πούμε ότι οι Ουκρανοί υποστηρίζουν ότι, επειδή το δάνειο που τους χορηγήθηκε αντιβαίνει τους κανόνες του Ταμείου, κάτι που το καθιστά ιδιωτικό χρέος και όχι δημόσιο , αυτό τους δίνει το δικαίωμα να μην το πληρώσουν.
Οι Ρώσοι δεν είναι διατεθειμένοι ναβρεθούν στην ίδια θέση και έχουν δημοσίως και έχουν αποκλείσει ένα τέτοιο δάνειο στην Ελλάδα. Είναι αδιανόητο να μην το γνώριζε αυτό ο Τσίπρας όταν μίλησε με τον Πούτιν, δεδομένου ότι οι Ρώσοι έχουν επανειλημμένα αναφερθεί σ’ αυτό.
Η μόνη άλλη πιθανή πηγή χρηματοδότησης θα μπορούσε να είναι μια προκαταβολή από την Gazprom ως μέρος της συμφωνίας για τον αγωγό. Οι Ρώσοι είχαν προσφέρει μια τέτοια προκαταβολή 5 δις δολάρια τον Απρίλιο, αλλά ο Τσίπρας και η ελληνική κυβέρνηση είχαν αρνηθεί – κάτι που παραδέχεται η εφημερίδα Το Βήμα.
Η συμφωνία για τον αγωγό που υπεγράφη τον Ιούνιο χωρίς να συνοδεύεται από κάποια προκαταβολή, και δεν φαίνεται καθόλου πειστικός ο ισχυρισμός ότι τις ώρες αμέσως μετά το δημοψήφισμα ο Τσίπρας θα μπορούσε να πιστέψει ότι η σύμβαση θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης σε σύντομο χρονικό διάστημα και να περιλαμβάνει την προκαταβολή.
Αν ο Τσίπρας υπέβαλε ένα τέτοιο αίτημα στον Πούτιν λίγες ώρες μετά το δημοψήφισμα - ή ακόμη και τις εβδομάδες πριν το δημοψήφισμα- τότε αυτό το μόνο που θα έκανε θα ήταν να ενισχύσει την εντύπωση ότι οι Ρώσοι είχαν να κάνουν με έναν ερασιτέχνη , που αδυνατεί να λάβει μια απόφαση και είναι αναξιόπιστος.
Το πιο πιθανό - και που ταιριάζει πολύ περισσότερο με τα γνωστά γεγονότα – είναι ότι το αίτημα για 10 δισεκατομμύρια δολάρια δεν υποβλήθηκε ποτέ.
Στις επαφές τους με τον Τσίπρα οι Ρώσοι είχαν τονίσει επανειλημμένα ότι δεν τους είχε ζητήσει οικονομική για την Ελλάδα, αλλά ότι θα εξέταζαν το αίτημα , αν ποτέ τους το ζητούσε.
Ο Βαρουφάκης, ο οποίος είναι σε θέσει να γνωρίζει, ποτέ δεν αναφέρθηκε σε ένα τέτοιο αίτημα, στο λεπτομερή απολογισμό των διαπραγματεύσεων, και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το λόγο που δεν θα το έκανε, αν όντως είχε υποβληθεί ένα τέτοιο αίτημα.
Για ποιο λόγο λοιπόν, αν κάτι τέτοιο δεν αληθεύει, βγαίνει σήμερα αυτή η ιστορία;
Μια σύντομη απάντηση είναι: λόγω της πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα. Καθώς η κρίση βαθαίνει, καθίσταται επιτακτικό για τον Τσίπρα και τους υποστηρικτές του να ισχυρίζονται ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση και να προσπαθούν να φορτώσουν τις ευθύνες σε κάποιον άλλο.
Αυτός φαίνεται να είναι ο λόγος αυτής της ιστορίας, με τον Πούτιν, την Τεχεράνη και το Πεκίνο - οι οποίοι υποτίθεται ότι αρνήθηκαν το αίτημα του Τσίπρα για βοήθεια –οι οποίοι βαρύνονται με το ότι γύρισαν την πλάτη τους στην Ελλάδα σε στιγμές ανάγκης, μη αφήνοντας στον Τσίπρα άλλη επιλογή από το να ενδώσει στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δυστυχώς, αυτό το περιστατικό ίσως έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Ο Πούτιν έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι τίποτα δεν τον ενοχλεί περισσότερο από το να βλέπει να γίνεται κατάχρηση των εμπιστευτικών συνομιλιών του με ξένους ηγέτες .Στο παρελθόν έχει κατήγγειλε δημοσίως για το θέμα αυτό τον Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, όταν ήταν πρωθυπουργός της Δανίας.
Όταν ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έκανε το ίδιο την περίοδο των μεγαλύτερων συγκρούσεων στην Ουκρανίας το περασμένο έτος, ο Πούτιν απείλησε να δημοσιεύσει την στενογραφική καταγραφή ολόκληρης της συνομιλίας τους, αναγκάζοντας το Μπαρόζο να ανακαλέσει δημόσια.
Αν ο Πούτιν πιστεύει ότι ο Τσίπρας έχει κάνει το ίδιο, τότε η εμπιστοσύνη του Πούτιν στον Τσίπρα θα έχει πληγεί ανεπανόρθωτα.
[--->]
Μία φορά, ο Πούτιν διέταξε το Ταμείο να δανείσει χρήματα σε οφειλέτη του οποίου η πιστοληπτική ικανότητα δεν του επέτρεπε να πάρει δάνειο από το Ταμείο. Αυτό έγινε τον Δεκέμβριο του 2013, όταν ο Πούτιν συμφώνησε να χορηγήσει το Ταμείο δάνειο στην Ουκρανία..
Από τότε, οι Ρώσοι έχουν μετανιώσει γι αυτή τους την απόφαση. Αρκεί να πούμε ότι οι Ουκρανοί υποστηρίζουν ότι, επειδή το δάνειο που τους χορηγήθηκε αντιβαίνει τους κανόνες του Ταμείου, κάτι που το καθιστά ιδιωτικό χρέος και όχι δημόσιο , αυτό τους δίνει το δικαίωμα να μην το πληρώσουν.
Οι Ρώσοι δεν είναι διατεθειμένοι ναβρεθούν στην ίδια θέση και έχουν δημοσίως και έχουν αποκλείσει ένα τέτοιο δάνειο στην Ελλάδα. Είναι αδιανόητο να μην το γνώριζε αυτό ο Τσίπρας όταν μίλησε με τον Πούτιν, δεδομένου ότι οι Ρώσοι έχουν επανειλημμένα αναφερθεί σ’ αυτό.
Η μόνη άλλη πιθανή πηγή χρηματοδότησης θα μπορούσε να είναι μια προκαταβολή από την Gazprom ως μέρος της συμφωνίας για τον αγωγό. Οι Ρώσοι είχαν προσφέρει μια τέτοια προκαταβολή 5 δις δολάρια τον Απρίλιο, αλλά ο Τσίπρας και η ελληνική κυβέρνηση είχαν αρνηθεί – κάτι που παραδέχεται η εφημερίδα Το Βήμα.
Η συμφωνία για τον αγωγό που υπεγράφη τον Ιούνιο χωρίς να συνοδεύεται από κάποια προκαταβολή, και δεν φαίνεται καθόλου πειστικός ο ισχυρισμός ότι τις ώρες αμέσως μετά το δημοψήφισμα ο Τσίπρας θα μπορούσε να πιστέψει ότι η σύμβαση θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης σε σύντομο χρονικό διάστημα και να περιλαμβάνει την προκαταβολή.
Αν ο Τσίπρας υπέβαλε ένα τέτοιο αίτημα στον Πούτιν λίγες ώρες μετά το δημοψήφισμα - ή ακόμη και τις εβδομάδες πριν το δημοψήφισμα- τότε αυτό το μόνο που θα έκανε θα ήταν να ενισχύσει την εντύπωση ότι οι Ρώσοι είχαν να κάνουν με έναν ερασιτέχνη , που αδυνατεί να λάβει μια απόφαση και είναι αναξιόπιστος.
Το πιο πιθανό - και που ταιριάζει πολύ περισσότερο με τα γνωστά γεγονότα – είναι ότι το αίτημα για 10 δισεκατομμύρια δολάρια δεν υποβλήθηκε ποτέ.
Στις επαφές τους με τον Τσίπρα οι Ρώσοι είχαν τονίσει επανειλημμένα ότι δεν τους είχε ζητήσει οικονομική για την Ελλάδα, αλλά ότι θα εξέταζαν το αίτημα , αν ποτέ τους το ζητούσε.
Ο Βαρουφάκης, ο οποίος είναι σε θέσει να γνωρίζει, ποτέ δεν αναφέρθηκε σε ένα τέτοιο αίτημα, στο λεπτομερή απολογισμό των διαπραγματεύσεων, και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το λόγο που δεν θα το έκανε, αν όντως είχε υποβληθεί ένα τέτοιο αίτημα.
Για ποιο λόγο λοιπόν, αν κάτι τέτοιο δεν αληθεύει, βγαίνει σήμερα αυτή η ιστορία;
Μια σύντομη απάντηση είναι: λόγω της πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα. Καθώς η κρίση βαθαίνει, καθίσταται επιτακτικό για τον Τσίπρα και τους υποστηρικτές του να ισχυρίζονται ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση και να προσπαθούν να φορτώσουν τις ευθύνες σε κάποιον άλλο.
Αυτός φαίνεται να είναι ο λόγος αυτής της ιστορίας, με τον Πούτιν, την Τεχεράνη και το Πεκίνο - οι οποίοι υποτίθεται ότι αρνήθηκαν το αίτημα του Τσίπρα για βοήθεια –οι οποίοι βαρύνονται με το ότι γύρισαν την πλάτη τους στην Ελλάδα σε στιγμές ανάγκης, μη αφήνοντας στον Τσίπρα άλλη επιλογή από το να ενδώσει στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δυστυχώς, αυτό το περιστατικό ίσως έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Ο Πούτιν έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι τίποτα δεν τον ενοχλεί περισσότερο από το να βλέπει να γίνεται κατάχρηση των εμπιστευτικών συνομιλιών του με ξένους ηγέτες .Στο παρελθόν έχει κατήγγειλε δημοσίως για το θέμα αυτό τον Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, όταν ήταν πρωθυπουργός της Δανίας.
Όταν ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έκανε το ίδιο την περίοδο των μεγαλύτερων συγκρούσεων στην Ουκρανίας το περασμένο έτος, ο Πούτιν απείλησε να δημοσιεύσει την στενογραφική καταγραφή ολόκληρης της συνομιλίας τους, αναγκάζοντας το Μπαρόζο να ανακαλέσει δημόσια.
Αν ο Πούτιν πιστεύει ότι ο Τσίπρας έχει κάνει το ίδιο, τότε η εμπιστοσύνη του Πούτιν στον Τσίπρα θα έχει πληγεί ανεπανόρθωτα.
[--->]
