Οι μονεταριστές οικονομολόγοι συνέδεαν την αύξηση της μάζας του χρήματος με τον
πληθωρισμό και τη μείωση του με τον αποπληθωρισμό. Μια θεωρία λαθεμένη. Μια λύση
θα μπορούσε να είναι η εισροή χρήματος στην οικονομία , χωρίς τη
χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση
του Marcello De Cecco
Μπορείς να οδηγήσεις ένα άλογο στη βρύση για νερό, αλλά δεν μπορείς να το
αναγκάσεις να πιει . Είναι πιο αποτελεσματικό να τραβήξεις ένα σχοινί παρά να
το σπρώξεις. Παροιμίες γνωστές σε όλους που αναφέρονται για να δείξουν την
ουσιαστική διαφορά μεταξύ πληθωρισμού και αποπληθωρισμού , μεταξύ αύξησης των
τιμών και πτώση τους . Οι μονεταριστές οικονομολόγοι ,που κυριάρχησαν τη
δεκαετία 70-80, όταν ήταν ανεξέλεγκτος ο διψήφιος πληθωρισμός, δεν συνέβαλαν και
λίγο για να μπερδέψουν τους ανθρώπους και ιδίως τους πολιτικούς και τους τραπεζίτες
, υποστηρίζοντας ότι οι δύο διαδικασίες , ο πληθωρισμός και ο αποπληθωρισμός,
είναι και οι δύο η άμεση συνέπεια της αύξησης της προσφοράς χρήματος ο πρώτος
και της μείωσης του ο δεύτερος. Κατ'αρχάς, είναι αμφίβολο ότι οι διακυμάνσεις
των τιμών είναι αποτέλεσμα των κινήσεων της νομισματικής μάζας προς την ίδια
κατεύθυνση .
Η υποτιθέμενη συμμετρία μεταξύ των δύο διαδικασιών είναι παραπλανητική . Κατά
την τελευταία δεκαετία , εν όψει της μαζικής αύξησης της προσφοράς χρήματος ,
οι τιμές δεν κινηθήκαν προς την ίδια κατεύθυνση αλλά αντίθετα ξεκίνησαν μια
αδυσώπητη επιβράδυνση. Οι τιμές ορισμένων σημαντικών αγαθών, όπως τρόφιμα και πολλές
υπηρεσίες αυξήθηκαν. Άλλες, όπως αυτές των οικιακών συσκευών και των ηλεκτρονικών
προϊόντων και των υπηρεσιών , μειώθηκαν δραματικά . Ο μέσος όρος επομένως σημείωσε
μικρή διακύμανση. Έτσι, η αύξηση της προσφοράς χρήματος διόγκωσε δυσανάλογα τις
τιμές των χρηματοοικονομικών προϊόντων και το μέγεθος ολόκληρου του παγκόσμιου
χρηματοπιστωτικού συστήματος . Σε συνδυασμό με τις συνεχείς και μαζικές αυξήσεις
της προσφοράς χρήματος , το γενικό επίπεδο των τιμών αυξήθηκε αρχικά λίγο.
Στα πιο πρόσφατα χρόνια, η αύξηση άρχισε να επιβραδύνει και τον τελευταίο
καιρό, σταμάτησε σχεδόν και έγινε μείωση , όπως έχει ήδη συμβεί στην Ελλάδα και
την Ισπανία . Στις Ηνωμένες Πολιτείες , εάν δεν έχουν φθάσει ακόμη σε αρνητικές
τιμές, οι αυξήσεις των τιμών είναι ελαφρώς υψηλότερες από το μηδέν. Ωστόσο,
είναι ακριβώς εκεί που είχαμε τη μεγαλύτερη προσφορά χρήματος. Οι Ηνωμένες
Πολιτείες ήταν οι πρώτες που έριξαν χρήματα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως
το νερό στη φωτιά και έτσι κατάφεραν να σβήσουν τουλάχιστον το εμφανές μέρος
της πυρκαγιάς που οδηγούσε στην οικονομική κατάρρευση όλο το οικονομικό σύστημα
της Αμερικής και την παγκόσμια οικονομία .
Η πραγματική αμερικανική οικονομία , υπό την πίεση μαζικών ενέσεων ρευστού για
νέα δημοσία έργα που ξεκίνησαν για να αντιμετωπιστεί η ύφεση που τρόμαζε μετά
την κρίση , επέστρεψε για λίγο σε ρυθμούς ανάπτυξης προ κρίσης, γλήγορα όμως παρέλυσε
και πάλι. Οσο για την ανεργία , η οποία είχε εκτιναχτεί κατακόρυφα, άρχισε να
μειώνεται , αλλά σε ποσοστά μικρότερα από εκείνα που χαρακτήριζαν όλες τις
προηγούμενες φάσεις ανάκαμψης. Η αγορά εργασίας των ΗΠΑ συρρικνώθηκε με την έξοδο
εκατομμυρίων ανέργων που σταμάτησαν να ψάχνουν για δουλειά , ενώ εκατομμύρια
εξακολουθούν να αναζητούν μια θέση εργασίας, χωρίς να την βρίσκουν. Η
μακροχρόνια ανεργία και οι χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς θέσεις εργασίας αυξήθηκαν
και κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης .
Υπάρχει ένα τελετουργικό που τηρείται σε όλες τις περιπτώσεις αλλαγής στο
τιμόνι της Fed , ειδικά αν ο νεοφερμένος πρόεδρος έχει τη φήμη ότι είναι
φιλελεύθερος : πρέπει να κάνει επίδειξη δύναμης και αυτό μπορεί να το κάνει
μόνο με μία περιοριστική πολιτική. Αλλά αυτό δεν είναι ανάγκη να το κάνει, παρά
απλά να το ανακοινώσει. Τότε οι αγορές με βάση τις δηλώσεις του επικεφαλής της Fed προγραμματίζουν
τις κινήσεις τους. Έτσι ,ακολουθώντας τα βήματα του προκατόχου της που ήθελε να
αφήσει πίσω του μια εικόνα ανδροπρεπούς αυστηρότητα επειδή πίεζε το άλογο να
τρέξει όταν αυτό έδειχνε σημάδια κούρασης και μετρίαζε τον καλπασμό του, οι
πρώτες δηλώσεις της Τζάνετ Γέλεν ήταν λίγο αντίθετες με τη φήμη της φιλελεύθερης.
Όμως, το στερεότυπο της Γέλεν που τα μέσα ενημέρωσης πέρασαν προς τα έξω, στις
αγορές ενίσχυσε την αυστηρότητα που προκαλούσε ο Μπερνάνκε πριν εγκαταλείψει
την σκηνή. Έτσι, οι κερδοσκόποι έσπευσαν να δώσουν στους χρηματιστές εντολές
αποχώρησης από τις αναδυόμενες αγορές και επένδυσης σ’ αυτές του ανεπτυγμένου
κόσμου. Αντιμέτωπη με την απώλεια της δυναμικής της ανάκαμψης , η φτωχή Γέλεν
αναγκάστηκε να στείλει ένα νέο μήνυμα , κάτι σαν "είμαι πάντα η ίδια ,
νοιάζομαι για την τύχη των απλών ανθρώπων, ανδρών και γυναικών που υποφέρουν
από τον αποπληθωρισμό και θέλω να βρουν μια νέα σταθερή και καλά αμειβόμενη
απασχόληση", και αναφέρθηκε ακόμη και σε ανθρώπους που ήταν παρόντες στην
αίθουσα με το όνομα και το επίθετό τους. Θα δούμε αν αυτή η νέα εικόνα της
Γέλεν θα είναι αρκετή για να ξεχαστεί η προηγούμενη και να σπρώξει την
αμερικανική οικονομία προς την ανάκαμψη, τονώνοντας την εμπιστοσύνης των
επενδυτών, των χρηματιστηρίων, και ειδικά τα στεγαστικά δάνεια , και των
καταναλωτών .
Στην Ευρώπη , όπου ο αποπληθωρισμός είναι πιο έντονος από ό, τι στην Αμερική ,
το νέο μηντιακό μήνυμα της Fed θα πρέπει να νικήσει μια εντελώς διαφορετική
εικόνα , αυτή που έδωσαν, αξιόπιστα, από κοινού, Μέρκελ και Bundesbank. Το
βέβαιο είναι ότι τα από "καρδιάς λόγια" της Γέλεν θα πρέπει να είναι
πολύ πειστικά για να νικήσουν αυτά της Μέρκελ με το καρφί στην κορυφή του
κράνους. Προς τον αποπληθωρισμό στην
Ευρώπη σπρώχνει η θεσμικά κατοχυρωμένη πραγματικότητα των συνταγματικών
τροποποιήσεων, των "δημοσιονομικών σύμφωνων" και των διεθνών συνθηκών
, όπως το καταστατικό της ΕΚΤ , αλλά και η πρόβλεψη των επιπτώσεων που θα έχει
η ρύθμιση της ένωσης των ευρωπαϊκών τραπεζών που τώρα οικοδομείται.
Ολοι στη Δύση και ειδικά στην Ευρώπη , ακόμα και στη Γερμανία και σε άλλες
πιστώτριες χώρες , μπορούν να δουν με τα ίδια τους τα μάτια τον αποπληθωρισμό
που επελαύνει και προκαλεί στις οικονομίες μια κατάσταση προοδευτικής νεκρικής
ακαμψίας . Η ασθενική κίνηση που το αποδυναμωμένο σώμα των ευρωπαϊκών οικονομιών
φαίνεται να κάνει αυτές τις μέρες δεν πρέπει να μας παραπλανά. Το ίδιο έγινε
και στις Ηνωμένες Πολιτείες : η βασική πρόβλεψη, τιμές σε ακινησία ή σε πτώση, παγώνει
μακροπρόθεσμα τις θετικές προθέσεις των επιχειρήσεων όσον αφορά τις επενδύσεις
και το εργατικό δυναμικό .
Στις Ηνωμένες Πολιτείες , αλλά και αλλού στη Δύση , εν τω μεταξύ , συνεχίζουν
να αυξάνονται οι ανισότητες , που διαρκούν τρεις δεκαετίες. Και αναρωτιόμαστε
πώς είναι δυνατόν το 1 % του πληθυσμού να καταναλώσει όλη την παραγωγή ενός
βιομηχανικού τομέα με τις δυνατότητες του αμερικανικού και του ευρωπαϊκού. Οι
μεγάλοι οικονομολόγοι, της δεκαετίας του '20 και του '30 γνώριζαν καλά ότι ένα
από τα μεγαλύτερα μυστήρια της οικονομίας ήταν πώς , γιατί και πότε θα σταματούσε
ο φαύλος κύκλος του αποπληθωρισμού. Με ένα κερδοσκοπικό χρηματοοικονομικό
σύστημα ακόμα πιο εύρωστο από ότι στην εποχή τους , σήμερα δεν ισχύει ούτε ο "τύπος της απόγνωσης" που επινοήθηκε από τον Κέινς
για την αντιμετώπιση της προτίμησης στο ρευστό : θέλουν χαρτί, ας τους δώσουμε
όσο θέλουν . Ας τυπώσουμε χρήμα και αργά ή γρήγορα οι τιμές θα αρχίσουν και
πάλι να ανεβαίνουν, η προοπτική για επενδύσεις θα βελτιωθούν , η απασχόληση θα
αυξηθεί και οι άνθρωποι θα ξαναρχίσουν να παίρνουν νέα δάνεια από τις τράπεζες
για να αγοράσουν καταναλωτικά αγαθά και στεγαστικά για να αγοράσουν σπίτια .
Αλλά στην Ευρώπη, οι θεσμοί είναι σχεδιασμένοι για να αντιμετωπίζουν τέτοιες
δυσκολίες. Τώρα τα νέα κοινά θεσμικά όργανα ελέγχου ετοιμάζονται να εξετάσουν
ενδελεχώς τους λογαριασμούς των μεγάλων τραπεζών. Αυτό έστειλε ήδη ένα σημαντικό μήνυμα: οι τράπεζες κινήθηκαν
πριν γίνουν οι έλεγχοι ζητώντας από τους πελάτες στους οποίους είχαν χορηγήσει πιστώσεις,
μετά από αισιόδοξες προβλέψεις για τις
επιχειρήσεις τους,και που στη συνέχεια, με την κρίση ακυρώθηκαν, την αποπληρωμή
του χρέους τους .
Η περιοριστική δράση μιας τέτοιας μείωσης της πίστωσης είχε σοβαρές επιπτώσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Εξ ου και η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου
της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας , την Πέμπτη ,να κρατήσει σταθερό το επιτόκιο
αναφοράς για πέμπτη φορά , και τον Ντράγκι, να κάνει σαφές , στην γραπτή
εισήγηση του και στη συνέντευξη Τύπου μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού
συμβουλίου , ότι η ΕΚΤ ανησυχεί πολύ για την κατάσταση στην Ευρώπη, και ετοιμάζεται
να μειώσει κι άλλο τα επιτόκια .
Στο ανάχωμα της λιτότητας έχει απομείνει πλέον μόνο ο επί κεφαλής της
Bundesbank, που τον έχουν εγκαταλείψει τα υπόλοιπα γεράκια τα οποία τώρα πείθονται ολοένα και
περισσότερο από τη συμπεριφορά των εθνικών οικονομιών τους και γίνονται
περιστέρια. Αλλά ακόμα και στη Γερμανία μόλις πρόσφατα αποφάσισε η κυβέρνηση, να αυξήσει
- έστω και καθυστερημένα - τον κατώτερο μισθό κατά περίπου 10 % , και
κάνει εντύπωση όταν μαθαίνουμε ότι αυτό αφορά μόνο πέντε εκατομμύρια γερμανούς
εργαζόμενους. Ο δυστυχής Weidman σύντομα θα θεωρηθεί , αν δεν προσέξει ,ως ο
τελευταίος γιαπωνέζος του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου .
Οι αγορές φαίνεται να πιστεύουν ακόμα στον Ντράγκι και το έδειξαν ρίχνοντας αμέσως
τη συναλλαγματική ισοτιμία ευρώ από το θανατηφόρο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν.
Θυμηθείτε , όμως , ότι για να αναστραφούν πραγματικά και μόνιμα οι προσδοκίες
επιχειρηματιών και καταναλωτών και για να δοθεί ένα αποφασιστικό χτύπημα στην
ευρωπαϊκή ανεργία ίσως είναι αναγκαία η προσφυγή στο "απόλυτο αποτρεπτικό"
όπως προτείνει ο Κέινς και πρώτος το εφάρμοσε ο Χίτλερ και, μετά από αυτόν,
τα δημοκρατικά καθεστώτα : πολλά δημόσια έργα και μεγάλης διάρκειας ,προκειμένου να αυξηθεί άμεσα η απασχόληση,οι μισθοί και οι επενδύσεις, χωρίς τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση
.
Για τους συμβατικούς οικονομολόγους αυτό είναι το όπλο του τέλους του κόσμου
του Δρ Strangelove , και στην Ευρώπη το χρησιμοποίησαν μόνο αφού μετά την
αυτοκαταστραφή της καπιταλιστικής οικονομίας στη δεκαετία του 1920.
[--->]
