Αγαπητέ πολιτικέ,
ας υποθέσουμε ότι περνάς μπροστά από μία βιτρίνα και βλέπεις κάτι που χρειάζεσαι, που σου αρέσει, που είναι καλής
ποιότητας. Τι μπορεί να σε κάνει να μην το
αγοράσεις; Δύο μόνο πράγματα: είτε η πολύ υψηλή τιμή του, ή αν η ποιότητα δικαιολογεί
την υψηλή τιμή (οπότε, θα ήσουν πρόθυμος να το αγοράσεις),ότι δεν διαθέτεις το
ανάλογο χρηματικό ποσό. Η τιμή του μπορεί να είναι πολύ υψηλή π.χ., επειδή το εμπόρευμα
αυτό αρέσει σε όλους, όλοι το θέλουν, οπότε ο έμπορος προσαρμόζει ανάλογα την
τιμή του: αυτό ονομάζετε νόμος της προσφοράς και της ζήτησης.Αυτό οι οικονομολόγοι,
το ονομάζουν "θεωρία της ζήτησης", και η ζήτηση ενός εμπορεύματος
εξαρτάται από το εισόδημα του πελάτη και την τιμή του εμπορεύματος.
Αν αυτό το καταλαβαίνεις, αγαπητέ πολιτικέ, τότε θα καταλάβεις και:
1) το λόγο που δημιουργήθηκε τυ ευρώ, και:
2) το λόγο που θα τιναχτεί στον αέρα.
Και ας αφήσουμε κατά μέρος , παρακαλώ, την πλούσια (γεω) πολιτική ανεκδοτολογία (ο Μιτεράν, που ήθελε να εκμεταλλευτεί τον Κολ, κ.λπ. , κλπ.) :όλα αυτά είναι αλήθεια, αλλά και αηδίες. Ο Μιτεράν ήταν ένας άνθρωπος βαθύτατα δογματικός, άσχετος με τα οικονομικά και πολύ φιλόδοξος.
Αν αυτό το καταλαβαίνεις, αγαπητέ πολιτικέ, τότε θα καταλάβεις και:
1) το λόγο που δημιουργήθηκε τυ ευρώ, και:
2) το λόγο που θα τιναχτεί στον αέρα.
Και ας αφήσουμε κατά μέρος , παρακαλώ, την πλούσια (γεω) πολιτική ανεκδοτολογία (ο Μιτεράν, που ήθελε να εκμεταλλευτεί τον Κολ, κ.λπ. , κλπ.) :όλα αυτά είναι αλήθεια, αλλά και αηδίες. Ο Μιτεράν ήταν ένας άνθρωπος βαθύτατα δογματικός, άσχετος με τα οικονομικά και πολύ φιλόδοξος.
Το πιο σημαντικό είναι ότι συνδέοντας το μάρκο με τα νομίσματα των κυριότερων πελατών
της, η Γερμανία δεν επέτρεπε να ανατιμηθεί το μάρκο κάθε φορά που ανέβαινε η
ζήτηση για γερμανικά προϊόντα. Αυτό έγινε σε όλη τη δεκαετία του ΄80 : το μάρκο
είχε ανατιμηθεί έξι φορές στο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (European Monetary System), έναντι τεσσάρων
υποτιμήσεων της ιταλικής λίρας. Αλλά με το ευρώ, όλα αυτά θα έπαιρναν ένα τέλος,
δηλαδή, ουσιαστικά,οι Γερμανοί επιχειρηματίες θα μπορούσαν με πλήρη ασφάλεια να
ασκήσουν μια πολιτική συμπίεσης των μισθών. Και λοιπόν; θα μου πείτε.
Η συμπίεση των μισθών έχει δύο επιπτώσεις: αυξάνει τα κέρδη (όταν ένα κομμάτι της πίτας μικραίνει, το άλλο μεγαλώνει), και κάνει τα εγχώρια αγαθά φθηνότερα (αν μειώσεις το κόστος εργασίας, μπορείς να κρατήσεις σχετικά χαμηλά την τιμή των εμπορευμάτων σου).Αυτή η δεύτερη είναι πολύ, πολύ σημαντική, αφού αν κόψεις χρήματα από τους εργαζομένους σου, μειώνοντας τους μισθούς τους, τότε για να έχεις κέρδη θα πρέπει να πουλήσεις τα εμπορεύματα σου στο εξωτερικό, επειδή οι εργαζόμενοι σου δεν θα έχουν πλέον χρήματα να τα αγοράσουν!
Αυτό το καταλαβαίνετε αγαπητοί πολιτικοί; Αν το καταλαβαίνετε, συνεχίζεται να με ρωτάται τι σχέση έχουν οι ισοτιμίες με όλα αυτά ;
Φυσικά, και έχουν. Τι θα είχε συμβεί στη δεκαετία του '80 ή του '90, αν η Γερμανία ακολουθούσε μια επιθετική πολιτική κοινωνικού ντάμπινγκ (για παράδειγμα, πουλώντας "κάτω από το κόστος", περικόπτοντας τους μισθούς των εργαζομένων της, αν ασκούσε δηλαδή μια πολιτική "εσωτερικής υποτίμησης"); Χαμηλότεροι μισθοί ,σημαίνει χαμηλότερες τιμές, και κάποιος από το εξωτερικό θα είχε συμφέρον να αγοράσει στη Γερμανία, έτσι , όμως θα ανέβαζε τη ζήτηση για μάρκα προκειμένου να αγοραστούν γερμανικά προϊόντα, και το μάρκο θα ήταν πιο ακριβό, οπότε θα τον συνέφερε λιγότερο να αγοράσει στη Γερμανία.
Η συμπίεση των μισθών έχει δύο επιπτώσεις: αυξάνει τα κέρδη (όταν ένα κομμάτι της πίτας μικραίνει, το άλλο μεγαλώνει), και κάνει τα εγχώρια αγαθά φθηνότερα (αν μειώσεις το κόστος εργασίας, μπορείς να κρατήσεις σχετικά χαμηλά την τιμή των εμπορευμάτων σου).Αυτή η δεύτερη είναι πολύ, πολύ σημαντική, αφού αν κόψεις χρήματα από τους εργαζομένους σου, μειώνοντας τους μισθούς τους, τότε για να έχεις κέρδη θα πρέπει να πουλήσεις τα εμπορεύματα σου στο εξωτερικό, επειδή οι εργαζόμενοι σου δεν θα έχουν πλέον χρήματα να τα αγοράσουν!
Αυτό το καταλαβαίνετε αγαπητοί πολιτικοί; Αν το καταλαβαίνετε, συνεχίζεται να με ρωτάται τι σχέση έχουν οι ισοτιμίες με όλα αυτά ;
Φυσικά, και έχουν. Τι θα είχε συμβεί στη δεκαετία του '80 ή του '90, αν η Γερμανία ακολουθούσε μια επιθετική πολιτική κοινωνικού ντάμπινγκ (για παράδειγμα, πουλώντας "κάτω από το κόστος", περικόπτοντας τους μισθούς των εργαζομένων της, αν ασκούσε δηλαδή μια πολιτική "εσωτερικής υποτίμησης"); Χαμηλότεροι μισθοί ,σημαίνει χαμηλότερες τιμές, και κάποιος από το εξωτερικό θα είχε συμφέρον να αγοράσει στη Γερμανία, έτσι , όμως θα ανέβαζε τη ζήτηση για μάρκα προκειμένου να αγοραστούν γερμανικά προϊόντα, και το μάρκο θα ήταν πιο ακριβό, οπότε θα τον συνέφερε λιγότερο να αγοράσει στη Γερμανία.
Στο τέλος ,οι ξένοι αγοραστές, από τη διαφορά της τιμής του
μάρκου θα έχαναν ότι είχαν κερδίσει αγοράζοντας γερμανικά προϊόντα με μάρκα,
και θα επέστρεφαν πάλι πίσω στο σημείο εκκίνησης. Τότε οι Γερμανοί
επιχειρηματίες θα έμεναν με μια εγχώρια ζήτηση συμπιεσμένη (λόγω της περικοπής
των μισθών), αλλά με μια εξωτερική ζήτηση, ίδια όπως και πριν!
Σας παρακαλώ, τουλάχιστον εσείς, αγαπητοί πολιτικοί, κάντε μια μικρή προσπάθεια: ανεβείτε ένα σκαλοπάτι στην κλίμακα της εξέλιξης, και μην τοποθετείστε όπως οι δημοσιογράφοι, "Αυτές είναι οι δικές σου θεωρίες". Παραθέτω τη μελέτη ενός οικονομολόγου του London School of Economics, του KevinFeatherstone, ενός ένθερμου υποστηρικτή του "ευρωπαϊκού σχεδίου". Κατά τη γνώμη του, στη Γερμανία "EMU provided opportunities to the social partners [...] the business community sought it as an opportunity for labour market flexibility and a means of getting rid of an ovevalued DM".
Σας παρακαλώ, τουλάχιστον εσείς, αγαπητοί πολιτικοί, κάντε μια μικρή προσπάθεια: ανεβείτε ένα σκαλοπάτι στην κλίμακα της εξέλιξης, και μην τοποθετείστε όπως οι δημοσιογράφοι, "Αυτές είναι οι δικές σου θεωρίες". Παραθέτω τη μελέτη ενός οικονομολόγου του London School of Economics, του KevinFeatherstone, ενός ένθερμου υποστηρικτή του "ευρωπαϊκού σχεδίου". Κατά τη γνώμη του, στη Γερμανία "EMU provided opportunities to the social partners [...] the business community sought it as an opportunity for labour market flexibility and a means of getting rid of an ovevalued DM".
Τη μελέτη μπορείτε να την βρείτε εδώ, και η μετάφραση, αν το θέλετε, είναι "το
ενιαίο νόμισμα στη Γερμανία έδωσε ευκαιρίες στους κοινωνικούς εταίρους [...] οι
βιομήχανοι το ήθελαν ως μια ευκαιρία εισαγωγής της ευελιξίας στην αγορά
εργασίας και ως ένα εργαλείο απαλλαγής από ένα
υπερτιμημένο μάρκο. "
Αλλά για ποιο λόγο το μάρκο ήταν υπερτιμημένο; Επειδή η αγορά εργασίας λειτουργούσε ως εξής: είναι καλά τα γερμανικά προϊόντα; Τα αγοράζουμε, αλλά θα πρέπει να αγοράσουμε μάρκα, και τότε μάρκο ανέβαινε ...
Με το ευρώ δε συμβαίνει το ίδιο : αν μια ισχυρή χώρα ακολουθήσει μια επιθετική κοινωνική πολιτική (περικοπής μισθών), τότε οι εξαγωγές της θα απογειωθούν, αλλά η αγορά συναλλάγματος δεν παρεμβαίνει για να διορθώσει την ανισορροπία, επειδή δεν υπάρχει πλέον αγορά συναλλάγματος. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν, γιατί χρειαζόταν το ενιαίο νόμισμα για να περάσει η ευελιξία ; Επειδή αν δεν πριν το ενιαίο νόμισμα, η ευελιξία , η επισφάλεια, οι περικοπές μισθών, θα οδηγούσαν στην ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ενώ με το ενιαίο νόμισμα, όχι, κάτι τέτοιο δε θα συνέβαινε.
Το αποτέλεσμα είναι, ότι οι αγοραστές των αδύναμων χωρών συνεχίζουν να αγοράζουν εμπορεύματα της πιο ισχυρής χώρας, και για να το κάνουν, θα πρέπει να δανείζονται, μέχρι να τους έλθει ο λογαριασμός. Σ’ εμάς ο λογαριασμός, ήλθε όταν τινάχτηκε στον αέρα η αγορά των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου, που είναι τίτλοι τοξικοί, με τους οποίους οι ηλίθιοι από το Duesseldorf είχαν φορτωθεί μέχρι τα μπούνια. Όταν άρχισε να κινδυνεύει η βιωσιμότητα του ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, επειδή οι δανειακές απαιτήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν γίνει επισφαλείς (και δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή να ζητηθεί να τους επιστραφούν τα δανεικά με το ζόρι), οι ηγεμονεύουσες χώρες άρχισαν τις πιέσεις στο Νότο, σταματώντας τη χρηματοδότηση του (αν και μέχρι τότε αυτό τους συνέφερε, επειδή ο αλόγιστος δανεισμός τροφοδοτούσε τη ζήτηση για γερμανικά προϊόντα). Τα υπόλοιπα τα γνωρίζετε.
Δηλαδή, κέρδισε η Γερμανία;
Όχι, βέβαια
Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο, επιστρέφοντας πάλι πίσω στο παράδειγμα της βιτρίνας. Αν ο μηχανισμός των τιμών δεν λειτουργεί, δηλαδή, εάν οι τιμές διατηρούνται χαμηλές ,τεχνητά, τότε το μόνο που μπορεί να σε κάνει να μην αγοράσεις είναι να μην έχεις χρήματα (σε περίπτωση που ο μαγαζάτορας δεν θέλει να σου κάνει πίστωση, και ο γερμανός καταστηματάρχης δεν θέλει πλέον να κάνει, όπως αντιλαμβάνεστε)!
Στην Ευρωζώνη, η τιμή των προϊόντων του Βορρά κρατιέται τεχνητά χαμηλή, επειδή η συναλλαγματική ισοτιμία, δηλαδή η τιμή που ρυθμίζεται πιο γρήγορα, είναι κλειδωμένη και οι συνέπειες είναι προφανείς : αν μια χώρα του Βορρά ακολουθεί μια επιθετική κοινωνική πολιτική (περικοπές μισθών),τότε και οι χώρες του Νότου είναι αναγκασμένες να την ακολουθήσουν, αμέσως, ή αφού δανειστούν έχοντας αγοράσει ένα κάρο προϊόντα του Βορρά, με δανεικά από τον καταστηματάρχη του Βορρά. Εννοείται ότι η πρώτη λύση δεν ακολουθιέται ποτέ: καμία κυβέρνηση δεν θέλει να χάσει τη συναίνεση, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι άλλο είναι η μείωση μισθών σε μια σχετικά πλούσια χώρα, και άλλο η μείωση μισθών σε μια σχετικά φτωχή χώρα. Αντιλαμβάνεστε τώρα, γιατί ένα καθεστώς ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι "αριστερό", ή τουλάχιστον "της κοινωνικής δεξιάς", ή τουλάχιστον δεν είναι άδικο; Επειδή επιτρέπει στις άρχουσες τάξεις των λιγότερο πλούσιων χωρών να απομονώσουν τη χώρα τους από τις επιθετικές επιλογές των πλουσιότερων χωρών, και άρα να επιβραδύνουν (αν όχι να εμποδίσουν) την όξυνση των ανισοτήτων, κάτι που βλέπουμε να γίνεται τα τελευταία χρόνια.
Με άλλα λόγια, επειδή στην ευρωζώνη δεν υπάρχει ένα καθεστώς συναλλαγματικών ισοτιμιών, για να αποκατασταθεί η ισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών θα πρέπει να προσαρμοσθεί το εισόδημα, δηλαδή, να ασκηθεί πολιτική λιτότητας: να περικοπούν οι δημόσιες δαπάνες για να μειωθεί το εισόδημα των ιδιωτών και να αυξηθεί η ανεργία η οποία μειώνει τους μισθούς,αλλά και να μειωθούν οι εισαγωγές. Αυτό έκανε ο Μόντι και μας το είπε κι όλας. Το έκανε εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των ξένων πιστωτών, φυσικά.
Τώρα θα πείτε,"Ναι, καλά", αλλά η Γερμανία θα μπορούσε να ασκήσει επεκτατική πολιτική ... ".
Αλλά τότε δεν είναι σαφή τα παραπάνω!
1) Δεν ισχύει ότι "η Γερμανία…"
2) μια σοβαρή επεκτατική πολιτική θα επέβαλε να διανεμηθούν στους γερμανούς εργάτες τα κέρδη από την παραγωγικότητα, αλλά αυτό απαιτεί μια συμπίεση των κερδών κάτι που οι γερμανικές επιχειρήσεις δεν είναι πρόθυμες να το αποδεχθούν, και ίσως να οδηγούσε σε πληθωριστικές πιέσεις κάτι που οι Γερμανοί πιστωτές δεν είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν (γιατί με τον πληθωρισμό, τα χρήματα που έχεις δανείσει χάνουν την αγοραστική τους δύναμη, και αυτός είναι ο λόγος που οι πιστωτές δεν θέλουν τον πληθωρισμό. Τελεία).
Με άλλα λόγια, δεν θα υπάρξει ποτέ μια αρκετά επεκτατική πολιτική από τη πλευρά της Γερμανίας, και αυτό το έχουν κάνει σαφές τόσο ο Μπολκεστάιν όσο και ο Χένκελ. Ο Γερμανός "μαγαζάτορας" ποτέ δεν θα αγοράσει αρκετά προϊόντα από τον Ιταλό "πελάτη" ώστε να μπορεί και ο Ιταλός "πελάτης" να αγοράζει από το Γερμανό "μαγαζάτορα" χωρίς να είναι αναγκασμένος να δανείζεται. Η μόνη λύση που έχει ο Ιταλός πελάτης, ο οποίος δεν θέλει να δανείζεται, είναι να σταματήσει να αγοράζει, δηλαδή, η λιτότητα.
Αυτή είναι η λογική του συστήματος, και αυτός είναι ο λόγος που το σύστημα θα αποτύχει. Για ποιο λόγο;
Επειδή υπάρχει κάτι που πρέπει να καταλάβετε, αγαπητοί πολιτικοί. Ξέρω, χρειάζεται προσπάθεια, πρόκειται για πλήρη αντιστροφή του παραδείγματος, αλλά είναι κάτι πολύ λογικό:
ο λόγος για τον οποίο ένας αριθμός χωρών ενώνει τις οικονομίες του δεν είναι για να ανταγωνίζεται με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά για να μην ανταγωνίζεται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Τι θέλω να πω μ’ αυτό; Θέλω να πω ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα αφηγούνται οι δημοσιογράφοι και όπως τα λέτε εσείς, ότι δηλαδή "Πρέπει να ενωθούμε γιατί εκέι έξω υπάρχει η Κίνα, και δεν μπορούμε να την ανταγωνιστούμε αν δεν είμαστε μεγάλοι, ένας κόσμος μεγάλος χρειάζεται μεγάλες χώρες, και μια μεγάλη χώρα χρειάζεται ένα ισχυρό νόμισμα, και ένας μεγάλος τοίχος χρειάζεται μεγάλο πινέλο".
Όχι, δεν είναι έτσι, για δύο λόγους:
1) πώς είναι δυνατό να πιστεύουμε ότι θα ανταγωνιστούμε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας από το δικό μας, όταν έχουμε ένα νόμισμα τόσο υπερτιμημένο , όπως το ευρώ; Από την άλλη ,αν εμείς οι Ιταλοί, υποτιμήσουμε το ευρώ θα χειροτερεύσουμε τη θέση μας, επειδή θα ξοδεύαμε στη Γερμανία όσα θα κερδίζαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
2) Οι χώρες που ενώνονται το κάνουν για να δημιουργήσουν μια αγορά (κοινή ή ενιαία) που θα λειτουργήσει ως εσωτερική αγορά για τα προϊόντα τους, δηλαδή, στην πραγματικότητα, για να μην ανταγωνίζονται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Εξηγούμαι. Σύμφωνα με τον Alesina (1997), το νόημα της ένωσης είναι ακριβώς αυτό: Η Αμερική αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα επειδή ακολουθεί μια τρελή πιστωτική πολιτική. Και εμάς τι μας νοιάζει!; Αν αυτοί δεν αγοράζουν πλέον τα μακαρόνια μας, θα τα αγοράσουν οι Γερμανοί: υπάρχει μια κοινή αγορά που μας προστατεύει από εξωτερικούς κραδασμούς, με την έννοια ότι στο εσωτερικό της κοινής αγοράς υπάρχει η ζήτηση που στον υπόλοιπο κόσμο μπορεί να μην υπάρχει, για τον οποιοδήποτε λόγο. Με την κοινή αγορά, επομένως η ανάγκη να αυξάνεται η εξωτερική ζήτηση, δηλαδή, να "ανταγωνιστούμε" τον υπόλοιπο κόσμο, θα πρέπει να υποχωρήσει, διαφορετικά η κοινή ή ενιαία αγορά δεν έχει λόγο ύπαρξης.
Επειδή όμως, στην πραγματικότητα, η ένωση μας, είναι ένας χώρος ανταγωνισμού όπου, χάρη στο ευρώ, η μόνη δυνατή αντίδραση σε ένα σοκ είναι η περικοπή των μισθών στις πιο αδύναμες χώρες, δηλαδή η καταστροφή της ζήτησης, γίνεται σαφές ότι η ένωσή μας στερείται λογικής και ότι θα καταρρεύσει αν δεν εγκαταλείψουμε το ευρώ. Μια κοινή αγορά με ένα ενιαίο νόμισμα, με διαρθρωτικές ασυμμετρίες είναι μια οικονομική ανοησία. Το ενιαίο νόμισμα καταστρέφει το μόνο πράγμα που καθιστά ορθολογικό το σχέδιο της κοινής αγοράς: την εγχώρια ζήτηση.
Και προσοχή: την καταστρέφει πρώτα στο Νότο, αλλά στη συνέχεια, όπως δείχνουν τα πράγματα, και στο Βορρά. Το σύστημα καταρρέει. Δεν είναι ακριβώς όπως τα λέει ο Evans-Pritchard: το ευρώ δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο την Ιταλία. Το ευρώ είναι πρόβλημα που αφορά ολόκληρη την Ευρώπη, οπότε για την Ευρώπη, δεν υπάρχει άλλη λύση από το να εγκαταλείψει το ευρώ.
Παρακαλώ μην ακούτε τους τσαρλατάνους που τάζουν λύσεις θαυματουργές, όπως η εγκατάλειψη της λιτότητας! Για αυτούς μια μικρή αύξηση των δημοσίων δαπανών θα έλυνε τα πάντα. Μια λύση απλοϊκή, αντίθετη στην οικονομική θεωρία. Με σταθερές τιμές, η αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση των εισαγωγών. Αν αυξάναμε τις δημόσιες δαπάνες, τώρα, χωρίς να αναπροσαρμόσουμε τις ισοτιμίες, τότε, πολύ απλά θα ξαναβάζαμε σε κρίση το ισοζύγιο πληρωμών, κάτι που θα άνοιγε το δρόμο στην τρόικα. Σας ικετεύω, μην ακούτε αυτές τις απερίσκεπτες φωνές, θέλουν να σας κάνουν να πιστέψετε ότι το ευρώ είναι καλό, και η "Γερμανία" κακή, οπότε όλα θα λυθούν με λίγο παραπάνω δαπάνες!
Σας δίνω δύο παραδείγματα ότι αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο.
Το πρώτο είναι ο Μόντι. Επαναλαμβάνω: ο ίδιος είπε καθαρά ότι η λιτότητα χρειάζεται για να αποκατασταθεί η ισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών, για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό; Επειδή δεν μπορούμε να αναπροσαρμόσουμε την τιμή του νομίσματος,οπότε πρέπει να προσαρμόσουμε τα εισοδήματα. Τελεία.
Το δεύτερο είναι η Ισπανία, η οποία είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση. Όπως μπορείτε να διαβάσετε στις εφημερίδες, η Ισπανία ξεχώρισε ως παράδειγμα χώρας που σώθηκε, έκανε μεταρρυθμίσεις και εμφανίζει ανάπτυξη. Αυτό δεν είναι αλήθεια, η Ισπανία είναι μια χώρα κατεστραμμένη, και η (μικρή) ανάπτυξη που εμφάνισε μέχρι τώρα οφείλεται στο τεράστιο δημόσιο έλλειμμα για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Δηλαδή, έχουν δίκιο όσοι τάσσονται κατά της λιτότητας, ότι το έλλειμμα οδηγεί στην ανάπτυξη;
Όχι, επειδή αγνοούν τους λόγους για τους οποίους έγινε η "ευγενική παραχώρηση" στην Ισπανία να έχει έλλειμμα, και οι λόγοι δεν είναι ασήμαντοι.
Η Ισπανία έχει το δικαίωμα να παραβιάζει την παράμετρο του 3% για έναν προφανή λόγο: οι πιστωτές Γερμανοί είχαν εκτεθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ισπανία, και επομένως, επειδή τους συνέφερε, άφησαν το ισπανικό κράτος να χρεωθεί ώστε να μπορέσει ο ιδιωτικός τομέας της Ισπανίας να επιστρέψει στις γερμανικές τράπεζες τα χρήματα που τους όφειλε. Η παρέκκλιση από τη λιτότητα στην περίπτωση της Ισπανίας ήταν το εργαλείο που ο γερμανικός χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός χρησιμοποίησε για να μετατρέψει ένα δικό του πρόβλημα (τα δάνεια που εκταμιεύθηκαν, κακώς, στην Ισπανία) σε πρόβλημα των Ισπανών (μια αύξηση του ισπανικού δημόσιου χρέους που θα επιβαρύνει την Ισπανία τις επόμενες γενιές). Μια μαζική μετατροπή του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο χρέος, μια τεράστια κοινωνικοποίηση των ζημιών, σε βάρος εκείνου που τις έχει υποστεί: του ισπανικού λαού.
Ποιο δίδαγμα πρέπει να βγάλουμε από όλη αυτή την ιστορία; Είναι απλό: ότι τώρα κάποια τμήματα (όχι όλα, ορισμένα)του γερμανικού καπιταλισμού αρχίζουν να κατανοούν ότι μόνο με τη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής στο Νότο μπορούν να σώσουν τις ίδιες τους τις επιχειρήσεις. Η εναλλακτική λύση θα ήταν να χαλαρώσει στο Βορρά, αλλά αυτό δεν θέλουν να το κάνουν για τους λόγους που σας ανάφερα . Παρά το γεγονός ότι η Γερμανία είναι λιγότερο εκτεθειμένη προς την Ιταλία από ό, τι προς την Ισπανία, η κατάρρευση της ζήτησης στην Ιταλία αρχίζει να έχει επιπτώσεις στις οικονομίες τους. Έτσι, γίνεται ξεκάθαρο ότι, ορισμένα τμήματα της γερμανικής κοινωνίας θα τα συνέφερε αν το κράτος μας άρχιζε και πάλι να δαπανά "κατά παρέκκλιση", όπως η Ισπανία: με σταθερές τιμές και σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, αφού κάτι τέτοιο θα ενίσχυε τη ζήτηση για τα γερμανικά προϊόντα, και το πλοίο τους θα ξανάπαιρνε μπροστά. Μόνο που εμείς θα επιβαρύναμε τις μελλοντικές γενιές. Δεν ξέρω αν αυτό γίνεται σαφές. Αυτό που ανησυχεί ένα μέρος της "Γερμανίας" είναι ότι τώρα εμείς, δυστυχώς, δεν έχουμε πια λεφτά για να αγοράσουμε BMW, και να πληρώνουμε τους φόρους οι οποίοι μέσω των μηχανισμών "διάσωσης των κρατών" πηγαίνουν για να σώσουν τις ισπανικές τράπεζες, δηλαδή τους ίδιους τους Γερμανούς πιστωτές. Είναι εύκολο να προβλέψει κανείς ότι η Γερμανία θα κάνει κάποια προσπάθεια να ξαναδεί το θέμα της λιτότητας. Κατά τη γνώμη μου, όμως, αυτή η προσπάθεια θα αποτύχει: τα διαφορετικά τμήματα του γερμανικού καπιταλισμού δεν θα καταφέρουν να συντονιστούν, και να υιοθετήσουν μια ορθολογική πολιτική, οπότε το ευρώ θα καταρρεύσει, αλλά μέχρι τότε, σας παρακαλώ ας μην δυσκολεύουμε άλλο τη θέση μας.
Για να βγούμε από αυτό το αδιέξοδο μόνο μία λύση υπάρχει: να ξανατεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός των τιμών, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, και στη συνέχεια να επιστρέψουμε στα εθνικά νομίσματα.
Να προσθέσω, τώρα, κάτι για τους συναδέλφους που τάσσονται κατά της λιτότητας. Αυτό που κάνετε είναι λυπηρό, επειδή δε θέλετε να παραδεχτείτε ότι η λιτότητα οφείλεται στο ευρώ, και χωρίς την άρση της αιτίας δεν μπορείτε να βρείτε λύσεις για το πρόβλημα:
1) καλλιεργείτε ένα επικίνδυνο αντιγερμανικό μίσος (εντοπίζοντας στην Γερμανία την αιτία της λιτότητας)
2) βάζετε εμπόδια (εάν είστε αριστεροί) στην ωρίμανση της ταξικής συνείδησης του εκλογικού σώματος (τους πιέζεται να εγκρίνουν μια επιλογή που είναι ο λόγος της ήττα τους στον αγώνα αναδιανομής)
3) εγκρίνετε έμμεσα την διαστρεβλωμένη αφήγηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης ότι χώρες όπως η Ισπανία αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.
Αλλά για ποιο λόγο το μάρκο ήταν υπερτιμημένο; Επειδή η αγορά εργασίας λειτουργούσε ως εξής: είναι καλά τα γερμανικά προϊόντα; Τα αγοράζουμε, αλλά θα πρέπει να αγοράσουμε μάρκα, και τότε μάρκο ανέβαινε ...
Με το ευρώ δε συμβαίνει το ίδιο : αν μια ισχυρή χώρα ακολουθήσει μια επιθετική κοινωνική πολιτική (περικοπής μισθών), τότε οι εξαγωγές της θα απογειωθούν, αλλά η αγορά συναλλάγματος δεν παρεμβαίνει για να διορθώσει την ανισορροπία, επειδή δεν υπάρχει πλέον αγορά συναλλάγματος. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν, γιατί χρειαζόταν το ενιαίο νόμισμα για να περάσει η ευελιξία ; Επειδή αν δεν πριν το ενιαίο νόμισμα, η ευελιξία , η επισφάλεια, οι περικοπές μισθών, θα οδηγούσαν στην ανατίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ενώ με το ενιαίο νόμισμα, όχι, κάτι τέτοιο δε θα συνέβαινε.
Το αποτέλεσμα είναι, ότι οι αγοραστές των αδύναμων χωρών συνεχίζουν να αγοράζουν εμπορεύματα της πιο ισχυρής χώρας, και για να το κάνουν, θα πρέπει να δανείζονται, μέχρι να τους έλθει ο λογαριασμός. Σ’ εμάς ο λογαριασμός, ήλθε όταν τινάχτηκε στον αέρα η αγορά των ενυπόθηκων δανείων υψηλού ρίσκου, που είναι τίτλοι τοξικοί, με τους οποίους οι ηλίθιοι από το Duesseldorf είχαν φορτωθεί μέχρι τα μπούνια. Όταν άρχισε να κινδυνεύει η βιωσιμότητα του ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, επειδή οι δανειακές απαιτήσεις προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είχαν γίνει επισφαλείς (και δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή να ζητηθεί να τους επιστραφούν τα δανεικά με το ζόρι), οι ηγεμονεύουσες χώρες άρχισαν τις πιέσεις στο Νότο, σταματώντας τη χρηματοδότηση του (αν και μέχρι τότε αυτό τους συνέφερε, επειδή ο αλόγιστος δανεισμός τροφοδοτούσε τη ζήτηση για γερμανικά προϊόντα). Τα υπόλοιπα τα γνωρίζετε.
Δηλαδή, κέρδισε η Γερμανία;
Όχι, βέβαια
Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο, επιστρέφοντας πάλι πίσω στο παράδειγμα της βιτρίνας. Αν ο μηχανισμός των τιμών δεν λειτουργεί, δηλαδή, εάν οι τιμές διατηρούνται χαμηλές ,τεχνητά, τότε το μόνο που μπορεί να σε κάνει να μην αγοράσεις είναι να μην έχεις χρήματα (σε περίπτωση που ο μαγαζάτορας δεν θέλει να σου κάνει πίστωση, και ο γερμανός καταστηματάρχης δεν θέλει πλέον να κάνει, όπως αντιλαμβάνεστε)!
Στην Ευρωζώνη, η τιμή των προϊόντων του Βορρά κρατιέται τεχνητά χαμηλή, επειδή η συναλλαγματική ισοτιμία, δηλαδή η τιμή που ρυθμίζεται πιο γρήγορα, είναι κλειδωμένη και οι συνέπειες είναι προφανείς : αν μια χώρα του Βορρά ακολουθεί μια επιθετική κοινωνική πολιτική (περικοπές μισθών),τότε και οι χώρες του Νότου είναι αναγκασμένες να την ακολουθήσουν, αμέσως, ή αφού δανειστούν έχοντας αγοράσει ένα κάρο προϊόντα του Βορρά, με δανεικά από τον καταστηματάρχη του Βορρά. Εννοείται ότι η πρώτη λύση δεν ακολουθιέται ποτέ: καμία κυβέρνηση δεν θέλει να χάσει τη συναίνεση, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι άλλο είναι η μείωση μισθών σε μια σχετικά πλούσια χώρα, και άλλο η μείωση μισθών σε μια σχετικά φτωχή χώρα. Αντιλαμβάνεστε τώρα, γιατί ένα καθεστώς ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι "αριστερό", ή τουλάχιστον "της κοινωνικής δεξιάς", ή τουλάχιστον δεν είναι άδικο; Επειδή επιτρέπει στις άρχουσες τάξεις των λιγότερο πλούσιων χωρών να απομονώσουν τη χώρα τους από τις επιθετικές επιλογές των πλουσιότερων χωρών, και άρα να επιβραδύνουν (αν όχι να εμποδίσουν) την όξυνση των ανισοτήτων, κάτι που βλέπουμε να γίνεται τα τελευταία χρόνια.
Με άλλα λόγια, επειδή στην ευρωζώνη δεν υπάρχει ένα καθεστώς συναλλαγματικών ισοτιμιών, για να αποκατασταθεί η ισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών θα πρέπει να προσαρμοσθεί το εισόδημα, δηλαδή, να ασκηθεί πολιτική λιτότητας: να περικοπούν οι δημόσιες δαπάνες για να μειωθεί το εισόδημα των ιδιωτών και να αυξηθεί η ανεργία η οποία μειώνει τους μισθούς,αλλά και να μειωθούν οι εισαγωγές. Αυτό έκανε ο Μόντι και μας το είπε κι όλας. Το έκανε εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των ξένων πιστωτών, φυσικά.
Τώρα θα πείτε,"Ναι, καλά", αλλά η Γερμανία θα μπορούσε να ασκήσει επεκτατική πολιτική ... ".
Αλλά τότε δεν είναι σαφή τα παραπάνω!
1) Δεν ισχύει ότι "η Γερμανία…"
2) μια σοβαρή επεκτατική πολιτική θα επέβαλε να διανεμηθούν στους γερμανούς εργάτες τα κέρδη από την παραγωγικότητα, αλλά αυτό απαιτεί μια συμπίεση των κερδών κάτι που οι γερμανικές επιχειρήσεις δεν είναι πρόθυμες να το αποδεχθούν, και ίσως να οδηγούσε σε πληθωριστικές πιέσεις κάτι που οι Γερμανοί πιστωτές δεν είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν (γιατί με τον πληθωρισμό, τα χρήματα που έχεις δανείσει χάνουν την αγοραστική τους δύναμη, και αυτός είναι ο λόγος που οι πιστωτές δεν θέλουν τον πληθωρισμό. Τελεία).
Με άλλα λόγια, δεν θα υπάρξει ποτέ μια αρκετά επεκτατική πολιτική από τη πλευρά της Γερμανίας, και αυτό το έχουν κάνει σαφές τόσο ο Μπολκεστάιν όσο και ο Χένκελ. Ο Γερμανός "μαγαζάτορας" ποτέ δεν θα αγοράσει αρκετά προϊόντα από τον Ιταλό "πελάτη" ώστε να μπορεί και ο Ιταλός "πελάτης" να αγοράζει από το Γερμανό "μαγαζάτορα" χωρίς να είναι αναγκασμένος να δανείζεται. Η μόνη λύση που έχει ο Ιταλός πελάτης, ο οποίος δεν θέλει να δανείζεται, είναι να σταματήσει να αγοράζει, δηλαδή, η λιτότητα.
Αυτή είναι η λογική του συστήματος, και αυτός είναι ο λόγος που το σύστημα θα αποτύχει. Για ποιο λόγο;
Επειδή υπάρχει κάτι που πρέπει να καταλάβετε, αγαπητοί πολιτικοί. Ξέρω, χρειάζεται προσπάθεια, πρόκειται για πλήρη αντιστροφή του παραδείγματος, αλλά είναι κάτι πολύ λογικό:
ο λόγος για τον οποίο ένας αριθμός χωρών ενώνει τις οικονομίες του δεν είναι για να ανταγωνίζεται με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά για να μην ανταγωνίζεται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Τι θέλω να πω μ’ αυτό; Θέλω να πω ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα αφηγούνται οι δημοσιογράφοι και όπως τα λέτε εσείς, ότι δηλαδή "Πρέπει να ενωθούμε γιατί εκέι έξω υπάρχει η Κίνα, και δεν μπορούμε να την ανταγωνιστούμε αν δεν είμαστε μεγάλοι, ένας κόσμος μεγάλος χρειάζεται μεγάλες χώρες, και μια μεγάλη χώρα χρειάζεται ένα ισχυρό νόμισμα, και ένας μεγάλος τοίχος χρειάζεται μεγάλο πινέλο".
Όχι, δεν είναι έτσι, για δύο λόγους:
1) πώς είναι δυνατό να πιστεύουμε ότι θα ανταγωνιστούμε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας από το δικό μας, όταν έχουμε ένα νόμισμα τόσο υπερτιμημένο , όπως το ευρώ; Από την άλλη ,αν εμείς οι Ιταλοί, υποτιμήσουμε το ευρώ θα χειροτερεύσουμε τη θέση μας, επειδή θα ξοδεύαμε στη Γερμανία όσα θα κερδίζαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
2) Οι χώρες που ενώνονται το κάνουν για να δημιουργήσουν μια αγορά (κοινή ή ενιαία) που θα λειτουργήσει ως εσωτερική αγορά για τα προϊόντα τους, δηλαδή, στην πραγματικότητα, για να μην ανταγωνίζονται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Εξηγούμαι. Σύμφωνα με τον Alesina (1997), το νόημα της ένωσης είναι ακριβώς αυτό: Η Αμερική αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα επειδή ακολουθεί μια τρελή πιστωτική πολιτική. Και εμάς τι μας νοιάζει!; Αν αυτοί δεν αγοράζουν πλέον τα μακαρόνια μας, θα τα αγοράσουν οι Γερμανοί: υπάρχει μια κοινή αγορά που μας προστατεύει από εξωτερικούς κραδασμούς, με την έννοια ότι στο εσωτερικό της κοινής αγοράς υπάρχει η ζήτηση που στον υπόλοιπο κόσμο μπορεί να μην υπάρχει, για τον οποιοδήποτε λόγο. Με την κοινή αγορά, επομένως η ανάγκη να αυξάνεται η εξωτερική ζήτηση, δηλαδή, να "ανταγωνιστούμε" τον υπόλοιπο κόσμο, θα πρέπει να υποχωρήσει, διαφορετικά η κοινή ή ενιαία αγορά δεν έχει λόγο ύπαρξης.
Επειδή όμως, στην πραγματικότητα, η ένωση μας, είναι ένας χώρος ανταγωνισμού όπου, χάρη στο ευρώ, η μόνη δυνατή αντίδραση σε ένα σοκ είναι η περικοπή των μισθών στις πιο αδύναμες χώρες, δηλαδή η καταστροφή της ζήτησης, γίνεται σαφές ότι η ένωσή μας στερείται λογικής και ότι θα καταρρεύσει αν δεν εγκαταλείψουμε το ευρώ. Μια κοινή αγορά με ένα ενιαίο νόμισμα, με διαρθρωτικές ασυμμετρίες είναι μια οικονομική ανοησία. Το ενιαίο νόμισμα καταστρέφει το μόνο πράγμα που καθιστά ορθολογικό το σχέδιο της κοινής αγοράς: την εγχώρια ζήτηση.
Και προσοχή: την καταστρέφει πρώτα στο Νότο, αλλά στη συνέχεια, όπως δείχνουν τα πράγματα, και στο Βορρά. Το σύστημα καταρρέει. Δεν είναι ακριβώς όπως τα λέει ο Evans-Pritchard: το ευρώ δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο την Ιταλία. Το ευρώ είναι πρόβλημα που αφορά ολόκληρη την Ευρώπη, οπότε για την Ευρώπη, δεν υπάρχει άλλη λύση από το να εγκαταλείψει το ευρώ.
Παρακαλώ μην ακούτε τους τσαρλατάνους που τάζουν λύσεις θαυματουργές, όπως η εγκατάλειψη της λιτότητας! Για αυτούς μια μικρή αύξηση των δημοσίων δαπανών θα έλυνε τα πάντα. Μια λύση απλοϊκή, αντίθετη στην οικονομική θεωρία. Με σταθερές τιμές, η αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση των εισαγωγών. Αν αυξάναμε τις δημόσιες δαπάνες, τώρα, χωρίς να αναπροσαρμόσουμε τις ισοτιμίες, τότε, πολύ απλά θα ξαναβάζαμε σε κρίση το ισοζύγιο πληρωμών, κάτι που θα άνοιγε το δρόμο στην τρόικα. Σας ικετεύω, μην ακούτε αυτές τις απερίσκεπτες φωνές, θέλουν να σας κάνουν να πιστέψετε ότι το ευρώ είναι καλό, και η "Γερμανία" κακή, οπότε όλα θα λυθούν με λίγο παραπάνω δαπάνες!
Σας δίνω δύο παραδείγματα ότι αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο.
Το πρώτο είναι ο Μόντι. Επαναλαμβάνω: ο ίδιος είπε καθαρά ότι η λιτότητα χρειάζεται για να αποκατασταθεί η ισορροπία του ισοζυγίου πληρωμών, για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό; Επειδή δεν μπορούμε να αναπροσαρμόσουμε την τιμή του νομίσματος,οπότε πρέπει να προσαρμόσουμε τα εισοδήματα. Τελεία.
Το δεύτερο είναι η Ισπανία, η οποία είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση. Όπως μπορείτε να διαβάσετε στις εφημερίδες, η Ισπανία ξεχώρισε ως παράδειγμα χώρας που σώθηκε, έκανε μεταρρυθμίσεις και εμφανίζει ανάπτυξη. Αυτό δεν είναι αλήθεια, η Ισπανία είναι μια χώρα κατεστραμμένη, και η (μικρή) ανάπτυξη που εμφάνισε μέχρι τώρα οφείλεται στο τεράστιο δημόσιο έλλειμμα για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Δηλαδή, έχουν δίκιο όσοι τάσσονται κατά της λιτότητας, ότι το έλλειμμα οδηγεί στην ανάπτυξη;
Όχι, επειδή αγνοούν τους λόγους για τους οποίους έγινε η "ευγενική παραχώρηση" στην Ισπανία να έχει έλλειμμα, και οι λόγοι δεν είναι ασήμαντοι.
Η Ισπανία έχει το δικαίωμα να παραβιάζει την παράμετρο του 3% για έναν προφανή λόγο: οι πιστωτές Γερμανοί είχαν εκτεθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ισπανία, και επομένως, επειδή τους συνέφερε, άφησαν το ισπανικό κράτος να χρεωθεί ώστε να μπορέσει ο ιδιωτικός τομέας της Ισπανίας να επιστρέψει στις γερμανικές τράπεζες τα χρήματα που τους όφειλε. Η παρέκκλιση από τη λιτότητα στην περίπτωση της Ισπανίας ήταν το εργαλείο που ο γερμανικός χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός χρησιμοποίησε για να μετατρέψει ένα δικό του πρόβλημα (τα δάνεια που εκταμιεύθηκαν, κακώς, στην Ισπανία) σε πρόβλημα των Ισπανών (μια αύξηση του ισπανικού δημόσιου χρέους που θα επιβαρύνει την Ισπανία τις επόμενες γενιές). Μια μαζική μετατροπή του ιδιωτικού χρέους σε δημόσιο χρέος, μια τεράστια κοινωνικοποίηση των ζημιών, σε βάρος εκείνου που τις έχει υποστεί: του ισπανικού λαού.
Ποιο δίδαγμα πρέπει να βγάλουμε από όλη αυτή την ιστορία; Είναι απλό: ότι τώρα κάποια τμήματα (όχι όλα, ορισμένα)του γερμανικού καπιταλισμού αρχίζουν να κατανοούν ότι μόνο με τη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής στο Νότο μπορούν να σώσουν τις ίδιες τους τις επιχειρήσεις. Η εναλλακτική λύση θα ήταν να χαλαρώσει στο Βορρά, αλλά αυτό δεν θέλουν να το κάνουν για τους λόγους που σας ανάφερα . Παρά το γεγονός ότι η Γερμανία είναι λιγότερο εκτεθειμένη προς την Ιταλία από ό, τι προς την Ισπανία, η κατάρρευση της ζήτησης στην Ιταλία αρχίζει να έχει επιπτώσεις στις οικονομίες τους. Έτσι, γίνεται ξεκάθαρο ότι, ορισμένα τμήματα της γερμανικής κοινωνίας θα τα συνέφερε αν το κράτος μας άρχιζε και πάλι να δαπανά "κατά παρέκκλιση", όπως η Ισπανία: με σταθερές τιμές και σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, αφού κάτι τέτοιο θα ενίσχυε τη ζήτηση για τα γερμανικά προϊόντα, και το πλοίο τους θα ξανάπαιρνε μπροστά. Μόνο που εμείς θα επιβαρύναμε τις μελλοντικές γενιές. Δεν ξέρω αν αυτό γίνεται σαφές. Αυτό που ανησυχεί ένα μέρος της "Γερμανίας" είναι ότι τώρα εμείς, δυστυχώς, δεν έχουμε πια λεφτά για να αγοράσουμε BMW, και να πληρώνουμε τους φόρους οι οποίοι μέσω των μηχανισμών "διάσωσης των κρατών" πηγαίνουν για να σώσουν τις ισπανικές τράπεζες, δηλαδή τους ίδιους τους Γερμανούς πιστωτές. Είναι εύκολο να προβλέψει κανείς ότι η Γερμανία θα κάνει κάποια προσπάθεια να ξαναδεί το θέμα της λιτότητας. Κατά τη γνώμη μου, όμως, αυτή η προσπάθεια θα αποτύχει: τα διαφορετικά τμήματα του γερμανικού καπιταλισμού δεν θα καταφέρουν να συντονιστούν, και να υιοθετήσουν μια ορθολογική πολιτική, οπότε το ευρώ θα καταρρεύσει, αλλά μέχρι τότε, σας παρακαλώ ας μην δυσκολεύουμε άλλο τη θέση μας.
Για να βγούμε από αυτό το αδιέξοδο μόνο μία λύση υπάρχει: να ξανατεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός των τιμών, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, και στη συνέχεια να επιστρέψουμε στα εθνικά νομίσματα.
Να προσθέσω, τώρα, κάτι για τους συναδέλφους που τάσσονται κατά της λιτότητας. Αυτό που κάνετε είναι λυπηρό, επειδή δε θέλετε να παραδεχτείτε ότι η λιτότητα οφείλεται στο ευρώ, και χωρίς την άρση της αιτίας δεν μπορείτε να βρείτε λύσεις για το πρόβλημα:
1) καλλιεργείτε ένα επικίνδυνο αντιγερμανικό μίσος (εντοπίζοντας στην Γερμανία την αιτία της λιτότητας)
2) βάζετε εμπόδια (εάν είστε αριστεροί) στην ωρίμανση της ταξικής συνείδησης του εκλογικού σώματος (τους πιέζεται να εγκρίνουν μια επιλογή που είναι ο λόγος της ήττα τους στον αγώνα αναδιανομής)
3) εγκρίνετε έμμεσα την διαστρεβλωμένη αφήγηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης ότι χώρες όπως η Ισπανία αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.
4) ανοίγετε
το δρόμο σε επιλογές οικονομικής
πολιτικής ασυντόνιστες με σοβαρές επιπτώσεις για τη χώρα μας από την άποψη των
εσωτερικών και εξωτερικών οικονομικών ανισορροπιών, ανισορροπίες, οι οποίες υπό
καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών δεν μπορούν να επιλυθούν (αναγκαία
προϋπόθεση, αλλά όχι ικανή).
Η λιτότητα είναι κάτι κακό, αλλά είναι κάτι που το έχει επιβάλει το ευρώ, είναι στη λογική του ευρώ. Όποιος θέλει το ευρώ, θέλει την ύφεση. Όποιος, θέλει το ευρώ, αλλά δεν θέλει την ύφεση, όπως οι συνάδελφοί που τάσσονται "κατά της λιτότητας" στην πραγματικότητα θέλει την επιτροπεία της χώρας μας από την τρόικα.
[--->]Η λιτότητα είναι κάτι κακό, αλλά είναι κάτι που το έχει επιβάλει το ευρώ, είναι στη λογική του ευρώ. Όποιος θέλει το ευρώ, θέλει την ύφεση. Όποιος, θέλει το ευρώ, αλλά δεν θέλει την ύφεση, όπως οι συνάδελφοί που τάσσονται "κατά της λιτότητας" στην πραγματικότητα θέλει την επιτροπεία της χώρας μας από την τρόικα.
