Η ποιητική επανάσταση της καθημερινής ζωής
του Γιώργου Μπλάνα
Ήταν κάποτε ένας Ιταλός χαρτογράφος, που τον έλεγαν Αντζελίνο Νταλόρτο. Ο άνθρωπος αυτός συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της γεωγραφίας και ο πορτολάνος του (Γένοβα, 1325) αποτέλεσε σπουδαίο οδηγό για τους ναυτικούς. Σ' αυτόν τον χάρτη, λοιπόν, εμφανίζεται ένα μυστηριώδες νησί με το όνομα Μπραζίλ. Βρισκόταν στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο χαρτογράφος δεν το είχε επισκεφτεί ποτέ. Συνήγαγε την ύπαρξή του από μεσαιωνικές μαρτυρίες. Έκτοτε, και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, δεν εγκαταλείφθηκαν ποτέ οι προσπάθειες για την εύρεσή του. Στο μεταξύ, όλο και κάποιες πληροφορίες έφταναν στα λιμάνια. Πότε έλεγαν πως ζούσαν εκεί μεγάλα μαύρα κουνέλια κι ένας μάγος και πότε πως ήταν ένας παράδεισος. Πότε πως ήταν γεμάτο με νεράιδες και ξωτικά και πότε πως το λυμαίνονταν τέρατα.
Μύθος! Ναι, αλλά αυτός ο μύθος έκανε μεγάλα ιστιοφόρα να ταξιδεύουν, με τεράστιο κόστος. Τα ταξίδια αυτά δεν σταμάτησαν ούτε μετά την ανακάλυψη της Βραζιλίας. Το ιστορικό γεγονός δεν μπορούσε να διαλύσει τη γοητεία του μύθου. Θα μπορούσαν κάλλιστα οι θαλασσοπόροι να υποθέσουν πως το μυστηριώδες νησί ήταν μια ασαφής πληροφορία για την ύπαρξη γης στην άκρη του Ατλαντικού. Αλλά ο καλός θαλασσοπόρος κάνει πάντα δύο ταξίδια σε κάθε ταξίδι του. Εμείς γνωρίζουμε το ένα, αυτό για το οποίο μας πείθουν τα γεγονότα.
Τον Φεβρουάριο του 1500 ο Καμπράλ ξεκίνησε με τα καράβια του για την Ινδία. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς έφτασε στη σημερινή Βραζιλία, συνέχισε για την Ινδία, έκανε τις δουλειές του και τον Ιούλιο του 1501 επέστρεψε στην Πορτογαλία, ισχυριζόμενος πως είχε ανακαλύψει ένα νέο νησί. Οι επόμενοι θαλασσοπόροι επιβεβαίωσαν τον ισχυρισμό του, διαπίστωσαν πως δεν επρόκειτο για το μυθικό νησί Μπραζίλ -ούτε καν για νησί- και οι δουλειές συνεχίστηκαν. Το άλλο ταξίδι που έκανε ο Καμπράλ ήταν από τον μύθο στην πραγματικότητα. Κι αυτό λέγεται Ιστορία. Η κίνηση από τον μύθο προς την πραγματικότητα, που είναι τελικά δημιουργία. Ζούμε τον μύθο, ταξιδεύουμε μέσα του και για να καλύψουμε τις ανάγκες μας αφαιρούμε συνεχώς στοιχεία, ώσπου να αποφασίσουμε πως τον φέραμε σε μια κατάσταση που την ονομάζουμε πραγματικότητα. Και κάνουμε τη δουλειά μας. Κι αυτό το πετυχαίνουμε όχι επειδή μπορούμε να βλέπουμε αυτό που υπάρχει, αλλά επειδή μπορούμε να βλέπουμε αυτό που δεν υπάρχει.
Η βραζιλιάνικη ποίηση, γραμμένη αποκλειστικά στα πορτογαλικά, άργησε να στραφεί προς τη μυθική ιθαγενή εμπειρία. Όταν στις αρχές του 20ού αιώνα πραγματοποίησε αυτήν τη στροφή, δημιούργησε έναν πολύχρωμο μοντερνισμό, βασισμένο στην άμεση, σωματική, αίσθηση του κόσμου που διατηρούσαν επί 2.600 χρόνια οι εντόπιες φυλές. Στόχος του βραζιλιάνικου μοντερνισμού ήταν «...ένας κόσμος χωρίς ημερομηνίες, χωρίς κοινωνικά πρωτόκολλα, χωρίς Ναπολέοντες και Καίσαρες», όπως έγραφε στο Ανθρωποφαγικό μανιφέστο του ο πατριάρχης της γενεάς του 1922, Όσβαλντ ντε Αντράντε. Η στροφή ήταν τόσο σημαντική, που η βραζιλιάνικη ποίηση κατέλαβε έκτοτε μια σημαντική θέση στις λογοτεχνίες του κόσμου, εντελώς ξεχωριστή από τη λογοτεχνία της μητρόπολης Πορτογαλίας.
Ο ποιητής Λέντο Ίβο (1924-2012), αν και κορυφαίος εκπρόσωπος της αντι-μοντερνιστικής γενιάς του 1944, πέτυχε να πλάσει τον κόσμο που οραματιζόταν ο μοντερνιστής Αντράντε. Γεννημένος και μεγαλωμένος σ' ένα ψαροχώρι της βορειοδυτικής Βραζιλίας, βίωσε έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από τον κόσμο της μεγαλούπολης του Ρίο, στο οποίο βρέθηκε στα είκοσί του χρόνια. Ήταν σαν να γεννήθηκε στη μυθική Μπραζίλ και πλέοντας για την ποίηση να βρέθηκε στη Βραζιλία. Το πραγματικό ποιητικό ταξίδι άρχισε εκεί. Και ήταν ένα ταξίδι προς τη μυθική γενέτειρά του ή μάλλον μια συνεχής ανίχνευση του φανταστικού τόπου στον πραγματικό.
Η μέθοδός του: «Κοιτάξτε αυτό που δεν υπάρχει. Πιστέψτε το και θα γίνετε ποιητές!» (σελ. 37) "...Διδάσκω το φανταστικό και στην ιεροτελεστία αυτή ξαναγεννιέμαι να παρατηρήσω το ανύπαρκτο... σαν εκείνα τα φανταστικά νησιά που δεν ταιριάζουν με τις κοινές ώρες των θαλασσοπόρων, χώρες που ποτέ δεν γεννήθηκαν...» (σελ. 39).
Ο Λέντο Ίβο θέλει τον αναγνώστη πρόθυμο να συμμετάσχει σε μιαν ιεροτελεστία κάθε φορά. Κι αυτό σημαίνει πως το ποίημα μπορεί να μας ευχαριστεί, αλλά το κυριότερο είναι να πάρουμε στα σοβαρά αυτό που μας λέει. Εμείς, άνθρωποι ρεαλιστές, πνιγμένοι στα προβλήματα, είναι δυνατόν να παρατήσουμε τις δουλειές μας και να φαντασιωθούμε έναν κόσμο πίσω από τον κόσμο; Ας μη γελιόμαστε, στο σημείο που έφτασε η Ιστορία, είναι ό,τι πιο ρεαλιστικό μπορούμε να κάνουμε.
Είτε θα προχωρήσουμε -αρχής γενομένης από εμάς- στην επινόηση ενός καινούργιου κόσμου, ονειρευόμενοι «...ότι και τα βουνά ονειρεύονται κι αυτά, ότι τα βουνά μάς ονειρεύονται όταν τα ονειρευόμαστε, ότι είμαστε τα όνειρα των βουνών και όταν ξυπνάμε ονειρευόμαστε και πάλι και γινόμαστε βουνά...» (σελ. 131) ή έχουμε τελειώσει, αφού σήμερα ασκείται πάνω μας ένας ιμπεριαλισμός που -αν όχι στη μορφή, οπωσδήποτε στην ουσία του- μοιάζει με 'κείνον που ασκήθηκε στους φυσικούς κατοίκους της Βραζιλίας.
Ο ποιητής μάς συμβουλεύει «...να κάψουμε ό,τι μπορούμε...». Βέβαια, είναι δύσκολο -αν όχι ακατόρθωτο- να κάψουμε «...τους λογαριασμούς του τηλεφώνου, τα συμβόλαια και τα έγγραφα». Αλλά μπορούμε τουλάχιστον «...στους παλιανθρώπους στον δρόμο να δείχνουμε μόνον τα μυτερά μας δόντια... πάντα όχι να λέμε στα ηλεκτρονικά σκουπίδια...» (σελ. 109). Έτσι ίσως γίνουμε κάποιοι που τα έχασαν όλα, αλλά δημιούργησαν την πραγματικότητα.
Η ανθολογία του Λέντο Ίβο είναι ένα βιβλίο -το πρώτο στα ελληνικά- εξαίρετης σύγχρονης ποίησης, αλλά και ένα εγχειρίδιο επανάστασης της καθημερινής ζωής, ένα εγχειρίδιο προετοιμασίας για τη δημιουργία. Πίσω από κάθε ποίημα υπάρχει ένας κόσμος «χωρίς ημερομηνίες, χωρίς κοινωνικά πρωτόκολλα, χωρίς Ναπολέοντες και Καίσαρες». Μας δείχνει συνεχώς πως η πιο απλή καθημερινή κίνηση είναι το τέλος και η αρχή ενός ταξιδιού, που ανακαλύπτει αυτό που δεν υπάρχει. Δεν είναι απλό, αλλά μήπως είμαστε εμείς κάτι απλό;
[--->]
ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΨΕΜΑ
Φουρτουνιασμένη η θάλασσα.
Οι αστερισμοί
είναι τα πλοία.
Η ποίηση είναι ένα ψέμα.
Τ' αστέρια δεν είναι πλοία.
Αυταπάτη ο ουρανός.
Η αλήθεια βρίσκεται στη γη,
στα αγκυροβολημένα πλοία
στην προκυμαία, στη σειρά.
[--->]
βλέπε και : http://deworde.blogspot.gr/2012_06_01_archive.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου