Ο Τσακαλώτος,που φυσικά δεν είχε το παραμικρό πρόβλημα να
ψηφίζεται κάθε εξοντωτικό μέτρο κατά της κοινωνίας ,με την πλήρη κάλυψη των
ακροδεξιών ΑΝΕΛΛ-όπου βέβαια επί διακυβέρνησης συριζανελλ,είχαμε πάμπολλες
εκδηλώσεις ακραίου σωβινισμού,όπως η πλήρης συμμετοχή της πολιτικής ηγεσίας σε πάμπολλες στρατιωτικές ασκήσεις, οι γελοιότητες των 'γιορτών της Σαλαμίνας' ,η
αισχρή συνύπαρξη με τον Κασιδιαρη στο Καστελόριζο ,ως δήθεν απάντηση στην Τουρκία,μια συνύπαρξη μελανή κηλίδα στην Μεταπολίτευση- απάντησε στην συντηρητικότατη
εκδοχή της Κεραμέως περί 'εθνικής συνείδησης' ,με ένα απο τα γνωστά
'αγγλοσαξωνικά αστεία ' του,ξεκινώντας με το '
''«Κάνει τον αγώνα για τον διαφωτισμό επίκαιρο»''..
Το κίνημα του Διαφωτισμού ,πάντως ,που για την εποχή του ήταν
η τότε προοδευτική έκφραση της αναδυόμενης αστικής τάξης δημιούργησε την εθνική
ιδεολογία .
Η εθνική ιδεολογία πολιτική ανακάλυψη της ευρωπαϊκής διανόησης
της νεότερης ιστορικής περιόδου, συστηματοποιήθηκε από τον γαλλικό διαφωτισμό
και την επανάσταση.
Και μάλιστα θεμελιώθηκε πάνω σε μύθους ,που προσέδιδαν την
'αίσθηση' της ιστορικής συνέχειας στους πληθυσμούς,(και αυτό συνέβη στην Ιταλία,στην Σκωτία,στην Αγάλια,στην Γαλλία,στο Ισραήλ και φυσικά στην
Ελλάδα,και αλλού)..
Σκοπός αυτών των μύθων ήταν (και ακόμα είναι) η δημιουργία της εθνικής επικράτειας,για τους πληθυσμούς..Οι αλλαγές των εθνικών επικρατειών
γίνονται με πολέμους ή και πιο 'αναίμακτα' βάσει του εκάστοτε συσχετισμού
δυνάμεων..
Επίσης η προέκταση του Διαφωτισμού ήταν οι δυο μεγάλοι πιο
σφαγιαστικοί πόλεμοι στην ανθρωπότητα (Α.και Β.Παγκόσμιος πόλεμος) ,αλλά και σε σημαντικό βαθμό η αποικιοκρατία. Και ο Ναζισμός επίσης για πολλούς θεωρητικούς
ήταν η ακραία απόκλιση του Διαφωτισμού...
Αυτό φυσικά δεν ακυρώνει την προωθητική ορμή του
Διαφωτισμού,αλλά δείχνει και τα όριά του..
Οι Αντόρνο και Χορκχάϊμερ στο κλασσικό τους έργο 'Η Διαλεκτική
του Διαφωτισμού' ασκούν ουσιαστικότατη κριτική..
''Όταν λέμε σήμερα ότι παρατηρείται «οπισθοχώρηση» στις
κοινωνίες , εννοούμε ότι οι κοινωνίες είναι ανίκανες να ακούσουν με τα δικά
τους αυτιά αυτό που τους είναι άγνωστο, να αγγίξουν με τα δικά τους χέρια αυτό
που δεν άγγιξαν ποτέ: αυτή είναι η καινούρια μορφή τυφλότητας που αντικατέστησε
την ηττημένη μυθική μορφή''
''Ακριβώς όπως οι υποδουλωμένοι άνθρωποι έπαιρναν την ηθική
που τους επιβαλλόταν πολύ πιο σοβαρά απ’ ό,τι οι ίδιοι οι αφέντες τους, έτσι
και οι εξαπατημένες μάζες καταλαμβάνονται σήμερα από το μύθο της επιτυχίας
περισσότερο απ’ ό,τι οι ίδιοι οι επιτυχημένοι. Οι μάζες ποθούν αυτό που έχουν
οι επιτυχημένοι και επιμένουν να υιοθετούν την ιδεολογία που τις σκλαβώνει. ''
''Το άτομο, στο οποίο στηριζόταν η κοινωνία, έφερε τη σφραγίδα
της και φαινομενικά ήταν ελεύθερο, αλλά στην πραγματικότητα ήταν το προϊόν του
οικονομικού και κοινωνικού μηχανισμού της''
.......................................................................................
Ο Άγγελος Ελεφάντης,που κάποιες φορές αναφέρεται εντελώς
ατυχώς και από το μόρφωμα 'συριζα' -αποκρύπτονται βέβαια πολλές πτυχές της
προσωπικότητάς του,όπως το ότι ήξερε άπταιστα Λατινικά,και Αρχαία Ελληνικά και
δεν ενθουσιαζόταν υποχρεωτικά ,με καθε τι που αυτοπροσδιοριζόταν ως
'κινηματικό'-σε μια ομιλία του στη διημερίδα «Κοινωνικοί αγώνες και
Διαφωτισμός. (Συνάντηση στη μνήμη του Φίλιππου Ηλιού», που οργάνωσε το Τμήμα
Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο, στις 14 και
15.10.2005 – δημοσιεύτηκε στο «Εντός Εποχής», 8.7.2007) που τιτλοφορήθηκε 'Το
έθνος του Διαφωτισμού ' ανέφερε οτι για τους οπαδούς του διαφωτισμού το έθνος
(και πολύ σωστά) εμφανίζεται στη βάση τριών βασικών διαφωτιστικών ιδεών: της
ελευθερίας, της εκκοσμίκευσης και απαλλαγής από ηγεμονικούς μύθους, της
ισότητας και της αλληλεγγύης.
Ταυτόχρονα κι ενώ αρνείται πως το έθνος είναι προϊόν του
εθνικισμού, θεωρεί εθνικισμό 'τις κατασκευές αναδρομικής συνέχειας από το έθνος
προς πρότερους μορφολογικούς τύπους, ώστε με τη βοήθεια διαφόρων καταγωγικών
μύθων το έθνος να αποκτήσει μέγα ιστορικό βάθος''(Μην ξεχνάμε πως ο Ελεφαντης,ήταν από τους πρώτους ,που είχαν αντιτεθεί,στα συλλαλητήρια 'για την Μακεδονία'
,στις αρχές του 1990-και το ΚΚΕ-)
Και κάτι ακόμα..Συχνά αναφέρεται ο Ρήγας Φεραίος,αυτή η ωραία
μορφή ως πρόδρομος κάποιου διεθνισμού..
Ο Ρήγας είχε συλλάβει την ιδέα της Παμβαλκανικής Δημοκρατίας
υπό 'Ελληνική ηγεμονία ' όμως αναμένοντας εξέγερση όλων των Βαλκανικών
κοινοτήτων..γεγονός που συχνά αποσιωπάται (οτι δηλαδή οραματιζόταν ελληνική ηγεμονία)..Το σχέδιό του δεν εφαρμόστηκε ποτέ ,λόγω της δολοφονίας του ,αλλά
και μετέπειτα στην Επανάσταση ,η Φιλική Εταιρεία και οι αστοί επέλεξαν άλλη οδό
(ορθά κατά τον σημαντικό Βασίλη Κρεμμυδά)
Επίσης στον πρόλογο του βιβλίου του 'Φυσικής απάνθισμα' στο
οποίο μετέφρασε ότι μπορούσε από την Φυσική της Δυσης,(απο τα Γερμανικά και
Γαλλικά) θεωρεί τους Έλληνες ' δυστυχείς απογόνους των ευκλεεστάτων
Αριστοτέλους και Πλάτωνος''
Με τα σημερινά δεδομένα θα ανήκε σε εκείνους που θα
χαρακτηρίζονταν εθνικιστές.της συνέχειας ..Στα τότε όμως ιστορικά πλαίσια ήταν
επαναστάτης και σωστά.
Υπάρχουν πολλές απαντήσεις στην ακραία συντηρητική εκδοχή της
Κεραμέως ,που θα προτάσσουν το κοινωνικό,την ισότητα ,την αλληλεγγύη,την
(αρχικά)μείωση της ξενοφοβίας,την επισήμανση πως δεν υπάρχουν 'ανώτεροι και
κατώτεροι λαοί'..
Το ζητούμενο είναι πως απαντάς και τι επιθυμείς να επιτύχεις
πολιτικά για να κερδίσεις σημαντικό μέρος των υποτελών τάξεων ...
Γιατί ο πιο εύκολος δρόμος υπέρ του αντιπάλου είναι να τους
χαρίσεις σε αυτόν τσουβαλιάζοντάς τους..Αν βέβαια δεν ενδιαφέρεται κανείς,μόνο
στα λόγια,για μια άλλου τύπου Κοινωνία.
Σίγουρα πάντως οι απλουστεύσεις περί 'Διαφωτισμού' γενικά και
αόριστα δεν επαρκούν..
Μια πολύ ενδιαφέρουσα απάντηση θα ήταν πάλι από άρθρο του
Ελεφάντη από τα 2007,που μεταξύ άλλων αναφέρει για τα σχολικά βιβλία Ιστορίας.
''Μια σχολική Ιστορία πρέπει να περιέχει, τουλάχιστον, τους
βασικούς κόμβους γεγονότων και κοινωνικών καταστάσεων μιας ορισμένης περιόδου
που από μέσα τους πέρασε το δικό μας το έθνος αλλά και -πάντα σε γενικές
γραμμές- τα άλλα έθνη της οικουμένης.
Να είναι επιπλέον μια Ιστορία της εξέλιξης των πολιτισμών, μια
“γραμματική των πολιτισμών” που έλεγε ο Μπροντέλ, να μαθαίνουν δηλαδή τα παιδιά
την περιπέτεια της ζωής των ανθρώπων των προηγούμενων γενεών ως εγνωσμένη
Ιστορία και όχι ως άθυρμα μυθευμάτων, να μαθαίνουν τα μεγάλα δημιουργήματα αλλά
και τα πάθη των ανθρώπων που έζησαν πριν από μας.
Επιπλέον, ένα βιβλίο σχολικής Ιστορίας δεν μπορεί να είναι ένα
σύγγραμμα οκτακοσίων σελίδων . Μια σύντομη, στοιχειακή, αλλά αφηγηματικά δυνατή
εκλαΐκευση πρέπει να είναι το σχολικό εγχειρίδιο.
Άρα, το μέγα πρόβλημα είναι τι κρατάς, τι αφήνεις απ’ έξω και
κυρίως το ότι πρέπει ο τρόπος της αφήγησης να ανοίγει την όρεξη στους δρόμους
της φαντασίας προς την απεραντότητα της Ιστορίας. Άρα είναι εξαιρετικά δύσκολο
το έργο του ιστορικού. .
Πράγματι, υπάρχει μια υπόδειξη της Ε.Ε. να μην εξάπτονται τα
παλιά μίση μεταξύ των λαών, όλα εκείνα που τους χώρισαν στο παρελθόν, να
βοηθιούνται η καταλλαγή και η ειρήνευση των πνευμάτων.
Να μη γράφουν π.χ. τα γερμανικά εγχειρίδια ότι ο Καρλομάγνος
ξεθεμελίωσε επτά πόλεις, παλούκωσε χιλιάδες αντιπάλους και άλλα πολλά ων ουκ
έστι αριθμός. Έστω. Πράγματι, δεν υπάρχει κανείς λόγος να λέμε ότι ο Τούρκος
είναι ένας εκ φύσεως βάρβαρος και απολίτιστος Ανατολίτης ή ότι οι Φράγκοι είναι
ακόλαστα τέκνα της μαλαφράτζας και εκθηλυσμένοι ηδονοθήρες κ.λπ., κ.λπ.
Όμως οι σχέσεις μεταξύ των λαών ήταν συγκρουσιακές. Αν
απαλείψουμε τη συγκρουσιακότητα της πραγματικής Ιστορίας, αν εξωραΐσουμε τις
σχέσεις καλύπτοντάς τες με τον αισχυντηλό πέπλο μιας πλαστής αδελφοσύνης και
αγαστής συμβίωσης που μόνο πότε - πότε τη χαλάνε κάποιοι Σαρακηνοί
μαχαιροβγάλτες, κάποιοι παρανοϊκοί, ε, τότε δεν κάνουμε Ιστορία, αλλά Χάρι
Πότερ σε νέες περιπέτειες. Ή απλώς λέμε ψέματα.
Είπαμε, ένα διδακτικό βιβλίο δεν μπορεί να είναι ναυαρχίδα της
ιστορικής έρευνας. Δεν μπορεί όμως να μην είναι και Κοινωνική Ιστορία, να
δείχνει κάπως πώς έζησαν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα της χώρας μας, των χωριών μας
και των πόλεών μας.
Το σχολείο, τα διδακτικά βιβλία, οι δάσκαλοι, οι επιστήμονες,
οι μεγαλύτεροι έχουμε υποχρέωση να τους διδάξουμε μια τέτοια Ιστορία. Διότι
διδακτόν η αρετή.'
