Εθνολαϊκισμός οτιδήποτε αμφισβητεί τον ευρωδεσποτισμό

του Δημήτρη Μπελαντή

Τι είναι ο «εθνολαϊκισμός»; Υπάρχει αυτό το πράγμα;

Κατά πρώτον, η έννοια του εθνολαϊκισμού αποτελεί μια αρνητική και πολεμική έννοια, κάτι σαν την «τρομοκρατία». Είναι μια έννοια που αποδίδεις στον αντίπαλο, για να τον Απαξιώσεις και να τον δυσφημήσεις. Κανείς πολιτικός, καμία πολιτική δύναμη και κανένα κοινωνικό κίνημα, από όσο ξέρω, δεν αυτοπροσδιορίζεται ως εθνολαϊκιστικό ή έστω ως λαϊκιστικό.

Παρ’ όλα αυτά, πολιτικά κινήματα πολύ  διαφορετικά  μεταξύ  τους  χαρακτηρίζονται ότι συγκλίνουν στον εθνολαϊκισμό. Από τον ΣΥΡΙΖΑ της  αντιμνημονιακής  περιόδου  ως το Brexit, τον Τραμπ και τον Πούτιν. Ειδικά, στον ευρωπαϊκό χώρο και στον χώρο της Ε.Ε., ο κεντρικός φορέας που απονέμει τον προσδιορισμό αυτόν είναι το ιερατείο των Βρυξελλών, καθώς και το τεράστιο σύστημα πολιτικών και ιδεολογικών μηχανισμών, των οποίων το ιερατείο προΐσταται.

Ως «εθνολαϊκισμός» χαρακτηρίζονται όλες εκείνες οι δυνάμεις, οι οποίες, είτε με «αριστερό» είτε με «δεξιό» είτε με «ακροδεξιό» πρόσημο, αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία και τον ηγετικό παρεμβατικό ρόλο της Ε.Ε. στην εσωτερική πολιτική ζωή της χώρας τους. Αμφισβητούν την υπονόμευση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, την επιβολή της δημοσιονομικής πολιτικής της Ε.Ε. και στενότερα της ευρωζώνης και κατ’ επέκταση την υπονόμευση συνολικά της εσωτερικής κρατικής πολιτικής.

Το Ριζοσπαστικό ή Ολοκληρωτικό Κέντρο

Στον αντίποδα αυτών των αντιφατικών και πολύμορφων πολιτικών, οι υποστηρικτές της Ε.Ε. και των ευρύτατων παρεμβάσεών της στα εσωτερικά των χωρών, συγκροτούν ένα είδος ριζοσπαστικού ή καλύτερα ολοκληρωτικού Κέντρου. Αυτό απαρτίζεται από μια φιλελεύθερη και νεοφιλελεύθερη Κεντροδεξιά ή Δεξιά και από μια φιλελεύθερη ή νεοφιλελεύθερη Κεντροαριστερά και Αριστερά (πιο δόκιμος ο σύνθετος όρος που περιλαμβάνει την έννοια «κέντρο-»). 

Το Κέντρο αυτό διακρίνεται από ορισμένες συναινέσεις:

• Συναίνεση στη διαρκή λιτότητα και το διαρκές ξήλωμα του κοινωνικού κράτους.

• Αποδοχή θεσμοποιημένων ή μη   μορφών   εποπτείας   από   τις Βρυξέλλες στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική, σε συνδυασμό, ειδικά στην ευρωζώνη, και με την περιφρούρηση του ευρώ.

• Θωρακισμένη δημοκρατία κατά μορφών του ευρωσκεπτικισμού.

• Αποδοχή των ιμπεριαλιστικών γεωπολιτικών στρατηγικών των ΗΠΑ και του Βερολίνου.

• Υποκριτική στήριξη μέσα από μια ατομικιστική/ναρκισσιστική σκοπιά των ατομικών δικαιωμάτων, στήριξη των ΜΚΟ και άλλων   μορφών   διαχείρισης  της   κοινωνικής   εξαθλίωσης   σε   συνθήκες   διεθνοποίησης   του κεφαλαίου.

• Άρθρωση ενός λόγου «αντιεθνικιστικού» , «αντιρατσιστικού», δήθεν «αντιφασιστικού», αλλά και ευθέως αντικομμουνιστικού σε αρκετές περιπτώσεις.

• Απόρριψη της «εθνικής αναδίπλωσης» και του «εθνικού προστατευτισμού», σε συνδυασμό και με την προβληματική των «ανοιχτών συνόρων».

• Ξαναγράψιμο της Ιστορίας κάθε χώρας με απίσχναση της ταξικής πάλης, αλλά και της εθνικής μνήμης.

Στην Ελλάδα, το ριζοσπαστικό Κέντρο εκφράζεται πια από το άθροισμα του «Μένουμε Ευρώπη» και του «Ναι» στο Δημοψήφισμα του 2015 μαζί με τις δυνάμεις του μνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ. 

Αλλά ακόμα και αντιμνημονιακές αριστερές και ριζοσπαστικές δυνάμεις, σον βαθμό που τίθενται σε ρήξη με την εθνική ταυτότητα, επηρεάζονται και ηγεμονεύονται σοβαρά από το Ριζοσπαστικό Κέντρο.Επίσης, ορισμένα σημαντικά think tank στηρίζουν το ριζοσπαστικό Κέντρο συστηματικά.

Πέρα από τα συστημικά ΜΜΕ, οι βασικοί, πλην εξαιρέσεων, ακαδημαϊκοί και πανεπιστημιακοί κύκλοι, είτε μιλούν με την γλώσσα του Άνταμ Σμιθ είτε του Τόνυ Μπλερ είτε και του Καρλ Μαρξ ακόμη, στηρίζουν και μάλιστα άκριτα αυτό που ονομάζουν «ευρωπαϊκό» προσανατοισμό κάθε χώρας. Όποτε υπάρχει διακύβευση αυτού του προσανατολισμού, η μεγάλη πλειοψηφία των έντονα εξαρτώμενων από πόρους της Ε.Ε. διανοουμένων στρωμάτων, τάσσεται υπέρ των συμφερόντων της Ε.Ε. «για να μην έρθει ο ολοκληρωτισμός».

Στην χώρα μας, για παράδειγμα, εκδοτικοί οίκοι όπως το Επίκεντρο από τα δεξιά ή η Πόλις από τα κεντροαριστερά,έχουν εδώ και χρόνια ως δηλωμένο στόχο την επικράτηση ιδεολογικά του ευρωπαϊσμού και του φιλελεύθερου δικαιωματισμού κατά των λαϊκιστικών, εθνικιστικών και προστατευτικών αντιλήψεων. Το πολιτικό διά ταύτα αυτής της εκστρατείας του Ολοκληρωτικού Κέντρου είναι πολύ διαυγές. Όπως συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο με τους κομμουνιστές,  έτσι  και  τώρα  δεν  μπορεί  να  επιτραπεί στους εθνολαϊκιστές να διακυβερνήσουν. Όπως το διατύπωσε και ο επίτροπος Έτινγκερ για την Ιταλία, προ ημερών, μια κυβέρνηση με ευρωσκεπτικιστή πρωθυπουργό ή υπουργό, είναι επικίνδυνη «για τη δημοκρατία». 

Συνεπώς, η πραξικοπηματική παρέμβαση του προέδρου Ματαρέλλα κατά του Σαβόνα, η οποία ανάγεται στην παλιά «θεωρία του κηπουρού» για τον βασιλιά τότε (Ιουλιανά 1965), λογίζεται ως «άσκηση των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων του ΠτΔ υπέρ της προστασίας του δημοκρατικού πολιτεύματος». Ο κόσμος ανάποδα δηλαδή. Ουσιαστικά, αυτή η άποψη υποστηρίζει ότι ο ευρωδεσποτισμός είναι  ο  πυρήνας  πια  της  «κοινοβουλευτικής  δημοκρατίας» και του Συντάγματός της.

Τι υπάρχει, όμως, πίσω από το φάντασμα του «εθνολαϊκισμού» πραγματικά; 

Υπάρχουν  διάφορες,  και  πολύ  διαφορετικές  μεταξύ τους, δυνάμεις. Ακριβώς επειδή το ενοποιητικό του όρου, πέρα από τον ελάχιστο πυρήνα της  αμφισβήτησης  της  πρωτοκαθεδρίας  του  ευρωπαϊσμού, είναι απολύτως παραπλανητικό. 

Κατ’ αρχάς, υπάρχουν (ευτυχώς) ακόμη κάποιες δυνάμεις της Αριστεράς που εξακολουθούν να αναφέρονται  στην  πολιτική  αναδιανομής  σε βάρος του κεφαλαίου και υπέρ της εργασίας και των υποτελών τάξεων. Η περίπτωση της «Ανυπότακτης Γαλλίας» του Μελανσόν είναι η πιο χαρακτηριστική, και δεν είναι καθόλου τυχαίο  που  χτυπιέται  και  από  τα  δεξιά  ως  «κομμουνιστική» και από τα δήθεν αριστερά ως «εθνικιστική» δύναμη. 

Όπως, επίσης, το τμήμα εκείνο της Αριστεράς στην Βρετανία, που στήριξε από τα αριστερά» το Brexit.Από  εκεί  και  πέρα,  ένας  μεγάλος  και  αντιφατικός  αστερισμός  δυνάμεων  δεξιάς  ή  και  ακροδεξιάς προέλευσης ή νέου τύπου πολιτικές δυνάμεις πέραν της Δεξιάς και της Αριστεράς, όπως το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, τοποθετούνται με διάφορους τρόπους κατά των Βρυξελλών. Αμφισβητώντας έτσι, πολύ ή λίγο, την  πολιτική  ισχύ  τους  και  τις  καθοριστικές  παρεμβάσεις τους στην εσωτερική ζωή κάθε χώρας. Αυτές οι δυνάμεις δεν καταλήγουν πάντοτε στο ίδιο «διά ταύτα». Άλλες επιθυμούν την έξοδο της χώρας τους από την Ε.Ε. ή την διάλυσή της ουσιαστικά, όπως η εθνικιστική AfD στην Γερμανία. Άλλες μια πιο ανεξάρτητη οικονομική ή δημοσιονομική πολιτική, όπως το ΚΠΑ και η Λέγκα στην Ιταλία. Άλλες, όπως το φαινόμενο Ούρμπανς στην Ουγγαρία, στρέφονται κυρίως κατά της μεταναστευτικής και προσφυγικής πολιτικής της Ε.Ε., προς μια πιο εθνοκεντρική αλλά και ξενόφοβη αναμφισβήτητα  κατεύθυνση,  συνδυάζοντάς  την  και  με  όψεις κοινωνικού προστατευτισμού.

Εδώ, όμως, αξίζει να τονιστεί μια διάσταση , που αφορά την εδώ και χρόνια αναμφισβήτητη μετατόπιση του ευρωσκεπτικισμού από την παραδοσιακή Αριστερά προς την παραδοσιακή Δεξιά, την λαϊκή-εθνική ιδίως Δεξιά. Είναι οι δυνάμεις της Αριστεράς, σοσιαλιστικές/δημοκρατικές ή κομμουνιστογενείς, αυτές που με την  μακροχρόνια  πολιτική  τους  προκάλεσαν  αυτήν  την  μετατόπιση  του  πολιτικού  άξονα.  

Για πολλούς λόγους, αναφέρουμε μερικούς:

• Ουσιαστική αποδοχή των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του κεφαλαίου και της Ε.Ε. (ΣΥΡΙΖΑ ή λίαν συντόμως στην Ισπανία, Σοσιαλιστές-Ποδέμος).

• Πλήρης απεμπόληση του αντιΕΕ και αντιγερμανικού αντιιμπεριαλισμού. Αυτός αναπόδραστα  συνδέεται  με  την  υπεράσπιση  της  κοινοβουλευτικής, αλλά και της συμμετοχικής δημοκρατίας, με τον εθνικό αυτοκαθορισμό και την εθνική ανεξαρτησία. Αλλά και με την υπεράσπιση δημοκρατικών, κοινωνικών και πολιτιστικών στοιχείων της εθνικής κληρονομιάς –όχι όλων αδιακρίτως.

• Αποδοχή του ξεριζώματος μακροχρόνιων κοινωνικών  προσδιορισμών  και  εντάξεων, όπως η ένταξη στην κοινωνική τάξη, η ένταξη στην εθνική κοινότητα και η βιολογικά και κοινωνικά προσδιορισμένη ένταξη στο φύλο. Πρόκειται για μακροχρόνια στρατηγική.

Μπορεί να διαφωνεί κανείς με ουσιώδεις όψεις του έργου της Χ. Άρεντ για τον ολοκληρωτισμό, είχε όμως απόλυτα δίκιο όταν έγραφε στα τέλη του ‘40 ότι άνθρωποι, ξεριζωμένοι από τα κοινωνικά συλλογικά τους χαρακτηριστικά, είναι όχι μόνο ντεκλασέ αλλά και ευεπίφοροι στην στήριξη αυταρχικών καθεστώτων.Βάσει όλων αυτών, ένα τμήμα των δεξιών και ακροδεξιών σχηματισμών σε διάφορες χώρες, ελλείψει αντισυστημικής ή κομμουνιστικής Αριστεράς, εκφράζει την ανακλαστική αντίδραση τμημάτων των υποτελών τάξεων στον φιλελεύθερο ατομικισμό. Το κάνει συχνά –αλλά όχι πάντοτε– αναγεννώντας τον παραδοσιακό εθνικισμό. Αλλά όχι μόνο.

Για παράδειγμα, το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία δεν αποτελεί γραμμική συνέχεια της παράταξης του Ζ.Μ. Λεπέν. Είναι σαφώς πιο οριοθετημένο προς τον φασισμό και ακραία γκωλικό, με την έννοια ενός πατερναλιστικού κοινωνικού προστατευτισμού και αντιτίθεται σε επιλογές όπως η περαιτέρω συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους.

Έχουμε  λοιπόν  μια  αντιστροφή  των  παραδοσιακών πολιτικών εκπροσωπήσεων. Ο Μακρόν, ένας πολιτικός, προερχόμενος από τη σοσιαλδημοκρατία, είναι δικαιωματικός και ακραία νεοφιλελεύθερος, ενώ μια πολιτικός, προερχόμενη από την εθνική Ακροδεξιά, είναι τουλάχιστον ήπια νεοκεϋνσιανή.

Συνεπώς, η αρχιτεκτονική των πολιτικών ταυτοτήτων και η δυναμική τους σήμερα, δεν έχει σε καμία περίπτωση τα ίδια ταξικά χαρακτηριστικά και εκπροσωπήσεις που είχε πριν από είκοσι ή και δέκα χρόνια. Νεοφιλελεύθερη-φιλελεύθερη Κεντροαριστερά και Αριστερά, αποβαίνουν σε σημαντικό  βαθμό  όχι  πια  οι  παρατάξεις  της  μισθωτής εργασίας και των υποτελών τάξεων, όπως ήταν παραδοσιακά, αλλά αντίθετα αυτές που ευνοούν την πολιτική αποχή των λαϊκών τάξεων. 

 Συσπειρώνουν  τα  πιο  δυναμικά  και  διεθνοποιημένα στρώματα του κεφαλαίου και των μάνατζερ, τα πιο συστημικά αλλά και φιλελεύθερα  τμήματα  των  ανώτερων  μεσαίων  τάξεων.  Αλλά  και  ένα  τμήμα  της  εργατικής  αριστοκρατίας, φιλελεύθερο πολιτισμικά και δικαιωματικά  προσανατολισμένο,  όπως  και  στρώματα  διαχειριστών  των  πιο  εξαθλιωμένων  ντόπιων  και  ξένων  λαϊκών  στρωμάτων,όπως  οι  ΜΚΟ,  αλλά  και  ορισμένα  τμήματα  ακτιβιστών της Αριστεράς. 

Οι ευρωσκεπτικιστές από την άλλη, συσπειρώνουν εθνοσυντηρητικά ή και απλώς αντιΕΕ τμήματα του αστισμού σε σύγκλιση με διαλυόμενα μικροαστικά στρώματα και με περιθωριοποιούμενα άνεργα, αγροτικά και εργατικά στρώματα 

ΠΗΓΗ :δρόμος ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, φύλλο 412,16/6/2018