Διδάγματα από την
κρίση : γιατί το Ευρωκοινοβούλιο θα πρέπει να μην εμπιστεύεται την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
( Το κείμενο της ομιλίας του Alberto Bagnai στο συνέδριο " Θα πεθάνουμε για το ευρώ ; " ,που διοργανώθηκε από την ομάδα EFD στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 3 του Δεκέμβρη 2013 . Εδώ το αρχικό βίντεο ) .
( η ομιλία στα αγγλικά εδώ )
Στην ομιλία μου θα προσπαθήσω να βάλω τα προβλήματα που βιώνουμε στη σωστή τους διάσταση. Το πρώτο που θα δείξω είναι ότι οι οικονομικές ανισορροπίες , και οι κρίσεις χρέους , πηγάζουν πολλές φορές από ανισορροπίες στην κατανομή του εισοδήματος . Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να το υποτιμάμαι , επειδή μας δίνει ένα θετικό μήνυμα για το τι πρέπει να κάνουμε όταν εγκαταλείψουμε το ευρώ .Το δεύτερο, ότι το πάντρεμα ενιαίου νομίσματος και οικονομικών μεταρρυθμίσεων είναι πολύ δύσκολο . Μας είπαν ότι το ενιαίο νόμισμα θα μας έκανε να προχωρήσουμε σε μεταρρυθμίσεις απολύτως απαραίτητες , τώρα όμως από τη βιβλιογραφία γνωρίζουμε ότι η οικονομική επιστήμη έχει πολλά επιχειρήματα για να αντικρούσει αυτή τη θέση και να στηρίξει μια αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή, οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες , ή ακόμα χειρότερα το ενιαίο νόμισμα , στην πραγματικότητα είναι χρήσιμα εργαλεία για την αναβολή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων . Στη συνέχεια θα παρουσιάσω τα δύο βασικά διδάγματα που προκύπτουν από την κρίση : το πρώτο είναι ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο , το δεύτερο , ότι πρέπει να απαλλαγούμε από το ευρώ .
Αυτές είναι δύο αναγκαίες προϋποθέσεις για τους λόγους που θα εξηγήσω σύντομα .
Μια άλλη προϋπόθεση : η κρίση της ευρωζώνης οφείλεται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Οι οικονομικές ανισορροπίες στον ιδιωτικό τομέα οφείλονται σε προβλήματα ανταγωνιστικότητας και τις ανεξέλεγκτες χρηματοπιστωτικές αγορές . Είναι μια απάτη να παρουσιάζεται η κρίση της ευρωζώνης ως κρίση του δημόσιου χρέους . Και αυτό δεν σας το λέει ο Claudio Borghi Aquilini , αλλά ο Vítor Constâncio ...
Και ποιος είναι αυτός ο Vítor Constâncio ; Είναι ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας . Ας δούμε λοιπόν τι λέει αυτός:
"Πρώτο: Οι ανισορροπίες προήλθαν κυρίως από την αύξηση των δαπανών του ιδιωτικού τομέα" , δεύτερο : " χρηματοδοτήθηκαν από τον τραπεζικό τομέα των πιστωτριών χωρών και των δανειοληπτριών χωρών , τρίτο σημείο : " οι ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές δεν λειτούργησαν σύμφωνα με την οικονομική θεωρία " ( να προσθέσω : σύμφωνα με τη θεωρία της , επειδή πολλοί οικονομολόγοι αντίθετα, είχαν προβλέψει αυτό που συμβαίνει σήμερα ) , τέταρτο : " το πιστωτικό άνοιγμα προς χώρες που αντιμετώπιζαν πιέσεις αυξήθηκε πάνω από πέντε φορές ", και τέλος : "Αυτό οδήγησε στην απώλεια της ανταγωνιστικότητας "
Συνοπτικά : οι περιφερειακές οικονομίες είχαν ντοπαριστεί από τον εξωτερικό δανεισμό από τις χώρες του "σκληρού πυρήνα" της Ε.Ε.
Το είπε ο Vítor Constâncio στην Αθήνα στις 23 Μαΐου του τρέχοντος έτους , σωστά ;
Δεν χρειάζεται να το επιβεβαιώσετε , επειδή είναι ασήμαντο ... είναι ασήμαντα , όλα όσα πω σήμερα είναι κοινοτυπίες ,ο οποιοσδήποτε οικονομολόγος τα γνωρίζει , πιστέψτε με.
Ας δούμε τις πρωταρχικές δαπάνες του δημοσίου στη ζώνη του ευρώ . Η Ιταλία κατηγορείται συχνά από ανθρώπους άλλων χωρών, βασικά εξαγωγείς κουνουπιών , σαν μία από τις χώρες με το πιο σπάταλο δημόσιο τομέα , μία από τις λιγότερο οξυδερκείς χώρες . Αυτό πολύ απλά είναι ψέμα .
Ας δούμε τους αριθμούς : η αναλογία δημοσίων δαπανών / ΑΕΠ της Ιταλίας, βρίσκεται κοντά , και κάτω από το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ , ως προς τις πρωταρχικές δαπάνες του δημοσίου. Αν προσθέσετε τις πληρωμές τόκων η κατάσταση χειροτερεύει , αλλά όχι ιδιαίτερα . Δείτε μια άλλη λεπτομέρεια : η Γαλλία , η Φινλανδία , η Αυστρία , το Βέλγιο , την Ολλανδία , η Γερμανία , με λίγα λόγια , οι λεγόμενοι " ενάρετοι " δαπανούν πολύ περισσότερα σε σχέση με το ΑΕΠ τους , την Ιταλία και τις λεγόμενες PIGS :την Πορτογαλία, την Ελλάδα , την Ισπανία και την Ιρλανδία . Υποθέτω ότι αυτά τα δεδομένα δεν τα γνωρίζατε: πολλοί δεν τα γνωρίζουν , αλλά τα δεδομένα αυτά είναι σημαντικά γιατί δείχνουν κάτι πολύ απλό : ότι μια ολόκληρη πολιτική τάξη , ένα ολόκληρο σύστημα μέσων ενημέρωσης σας λέει ψέματα. Και έχουμε δημοκρατία , έτσι δεν είναι ;
Πάμε παρακάτω . Και τώρα το "παραμύθι "! Ζούμε στην οικονομία του πες-πες κάτι θα μείνει : πρέπει να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί , γι 'αυτό πρέπει να συμπιέσουμε το κόστος εργασίας ( επειδή το κόστος των πρώτων υλών είναι σε μεγάλο βαθμό εξωγενές , οπότε μπορούμε να επηρεάσουμε αμέσως μόνο το κόστος εργασίας ) , πρέπει να γίνουμε πιο παραγωγικοί . ..
Ας δούμε την ιστορική εμπειρία μιας προηγμένης οικονομίας που συχνά μας φέρνουν σαν παράδειγμα. Γιατί ; Γιατί κάποιοι πιστεύουν ότι τα προβλήματά μας μπορούν να λυθούν με το να γίνουμε οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης . Πάμε λοιπόν να δούμε τι συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής .
( Πηγή : . Wolff , R. , 2010 " Στηνκαπιταλιστική κρίση , ανακαλύπτουμε εκ νέου τον Μαρξ , " Σοσιαλισμός και Δημοκρατία , 24:3 , 104-146 , βλ. επίσης αυτό το σχόλιο για στοιχεία από άλλη πηγή) .
Αυτό το γράφημα κατά τη γνώμη μου έχει ενδιαφέρον : με μπλε χρώμα,η παραγωγικότητα της εργασίας με κόκκινο, οι πραγματικοί μισθοί . Είναι δείκτες που κυμαίνονται από το 1890-2007 , όταν ουσιαστικά ξεκίνησε η τελευταία κρίση. Τι βλέπετε ; Βλέπετε ότι υπήρξαν περίοδοι όπου η παραγωγικότητα αυξήθηκε με ταχύτερους ρυθμούς από ό, τι οι πραγματικοί μισθοί , ειδικά στο τέλος του δείγματος . Αν πιστέψουμε στο " παραμύθι", αυτά τα χρόνια θα έπρεπε να ήταν περίοδοι ευημερίας , αφού μια χώρα όπου η παραγωγικότητα αυξάνεται και οι πραγματικοί μισθοί λιμνάζουν γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστική .Δείτε όμως αυτό το διάγραμμα , όπου μεταφέρω τους μέσους ρυθμούς αύξησης των μεταβλητών . Φυσικά , ζούμε σε ένα πολιτικό καθεστώς, και ίσως οι αριθμοί να μην είναι ευπρόσδεκτοι , αλλά αξίζει να ρίξουμε μια ματιά σε αυτά τα δεδομένα.
Με κόκκινο έχω υπογραμμίσει τις δύο περιόδους κατά τις οποίες η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε ταχύτερα από ό, τι οι πραγματικοί μισθοί , η πρώτη περίοδος από το 1919-1932 , κατά την οποία ωρίμασε και ξέσπασε η κρίση της Wall Street , η δεύτερη περίοδος από το 1971-2011 , κατά την οποία ωρίμασε και ξέσπασε η κρίση της Lehman Brothers . Επίσης, βλέπουμε ότι οι πραγματικοί μισθοί αυξήθηκαν περισσότερο από την παραγωγικότητα κατά τη διάρκεια του New Deal στις Ηνωμένες Πολιτείες , και ακολούθησαν τον ίδιο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας , μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο , σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ξεπλήρωσαν τα τεράστια χρέη του πολέμου που είχαν συσσωρευτεί για να απελευθερωθεί η Ευρώπη όπως ξέρετε .
Το ερώτημα είναι : Γιατί τα πράγματα πάνε τόσο άσχημα όταν συμπεριφερόμαστε "καλά" ; Γιατί ξεσπούν κρίσεις στο τέλος των περιόδων κατά τις οποίες είμαστε τόσο ανταγωνιστικοί; Η απάντηση είναι απλή : επειδή ο καπιταλισμός λειτουργεί, όταν υπάρχει αρκετή συνολική ζήτηση (aggregate demand) . Δεν υπάρχει παραγωγή για την παραγωγή : η παραγωγή υπάρχει για να πουληθεί . Εάν περικόπτονται οι μισθοί , τότε η ζήτηση θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω δανεισμού , και υπάρχουν διαφορετικοί τύποι δανεισμού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό . Αν είστε κεϋνσιανιστές , θα χρησιμοποιήσετε το δημόσιο χρέος . Αυτό συνέβη στη δεκαετία του '80 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής : Φαίνεται παράδοξο , αλλά αυτό συνέβη επί προεδρίας Reagan , και την ίδια στιγμή συνέβη και στην Ιταλία, επί σοσιαλιστή Κράξι . Αν όμως είστε φιλελεύθεροι , συντηρητικοί οικονομολόγοι , ας πούμε , ίσως θα μπορούσατε να εκτιμήσετε το ιδιωτικό χρέος , "ας αφήσουμε ελεύθερα τα κεφάλαια , ας αφήσουμε την αγορά να λειτουργήσει". Τέλος , αν είστε Γερμανοί , θα προτιμήσετε να χρησιμοποιήσετε το χρέος των άλλων , ασκώντας μια πολιτική μερκαντιλίστικη, : δανείζετε ( απερίσκεπτα ) τους άλλους για να τους κάνετε να αγοράσουν τα προϊόντα σας , συμπιέζοντας φυσικά, τους μισθούς στη χώρα σας . Αυτό ακριβώς έκανε η Γερμανία . Βραχυπρόθεσμα, είναι μια πολύ έξυπνη κίνηση, δε λέω , αλλά, δυστυχώς, οδηγεί σε ένα ασταθές σύστημα , διότι ευνοεί υπερβολικά τον εξωτερικό δανεισμό , και τώρα πληρώνουμε το τίμημα αυτής της αστάθειας .
( Το κείμενο της ομιλίας του Alberto Bagnai στο συνέδριο " Θα πεθάνουμε για το ευρώ ; " ,που διοργανώθηκε από την ομάδα EFD στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 3 του Δεκέμβρη 2013 . Εδώ το αρχικό βίντεο ) .
( η ομιλία στα αγγλικά εδώ )
Στην ομιλία μου θα προσπαθήσω να βάλω τα προβλήματα που βιώνουμε στη σωστή τους διάσταση. Το πρώτο που θα δείξω είναι ότι οι οικονομικές ανισορροπίες , και οι κρίσεις χρέους , πηγάζουν πολλές φορές από ανισορροπίες στην κατανομή του εισοδήματος . Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να το υποτιμάμαι , επειδή μας δίνει ένα θετικό μήνυμα για το τι πρέπει να κάνουμε όταν εγκαταλείψουμε το ευρώ .Το δεύτερο, ότι το πάντρεμα ενιαίου νομίσματος και οικονομικών μεταρρυθμίσεων είναι πολύ δύσκολο . Μας είπαν ότι το ενιαίο νόμισμα θα μας έκανε να προχωρήσουμε σε μεταρρυθμίσεις απολύτως απαραίτητες , τώρα όμως από τη βιβλιογραφία γνωρίζουμε ότι η οικονομική επιστήμη έχει πολλά επιχειρήματα για να αντικρούσει αυτή τη θέση και να στηρίξει μια αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή, οι σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες , ή ακόμα χειρότερα το ενιαίο νόμισμα , στην πραγματικότητα είναι χρήσιμα εργαλεία για την αναβολή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων . Στη συνέχεια θα παρουσιάσω τα δύο βασικά διδάγματα που προκύπτουν από την κρίση : το πρώτο είναι ότι θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο , το δεύτερο , ότι πρέπει να απαλλαγούμε από το ευρώ .
Αυτές είναι δύο αναγκαίες προϋποθέσεις για τους λόγους που θα εξηγήσω σύντομα .
Μια άλλη προϋπόθεση : η κρίση της ευρωζώνης οφείλεται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Οι οικονομικές ανισορροπίες στον ιδιωτικό τομέα οφείλονται σε προβλήματα ανταγωνιστικότητας και τις ανεξέλεγκτες χρηματοπιστωτικές αγορές . Είναι μια απάτη να παρουσιάζεται η κρίση της ευρωζώνης ως κρίση του δημόσιου χρέους . Και αυτό δεν σας το λέει ο Claudio Borghi Aquilini , αλλά ο Vítor Constâncio ...
Και ποιος είναι αυτός ο Vítor Constâncio ; Είναι ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας . Ας δούμε λοιπόν τι λέει αυτός:
"Πρώτο: Οι ανισορροπίες προήλθαν κυρίως από την αύξηση των δαπανών του ιδιωτικού τομέα" , δεύτερο : " χρηματοδοτήθηκαν από τον τραπεζικό τομέα των πιστωτριών χωρών και των δανειοληπτριών χωρών , τρίτο σημείο : " οι ευρωπαϊκές χρηματοπιστωτικές αγορές δεν λειτούργησαν σύμφωνα με την οικονομική θεωρία " ( να προσθέσω : σύμφωνα με τη θεωρία της , επειδή πολλοί οικονομολόγοι αντίθετα, είχαν προβλέψει αυτό που συμβαίνει σήμερα ) , τέταρτο : " το πιστωτικό άνοιγμα προς χώρες που αντιμετώπιζαν πιέσεις αυξήθηκε πάνω από πέντε φορές ", και τέλος : "Αυτό οδήγησε στην απώλεια της ανταγωνιστικότητας "
Συνοπτικά : οι περιφερειακές οικονομίες είχαν ντοπαριστεί από τον εξωτερικό δανεισμό από τις χώρες του "σκληρού πυρήνα" της Ε.Ε.
Το είπε ο Vítor Constâncio στην Αθήνα στις 23 Μαΐου του τρέχοντος έτους , σωστά ;
Δεν χρειάζεται να το επιβεβαιώσετε , επειδή είναι ασήμαντο ... είναι ασήμαντα , όλα όσα πω σήμερα είναι κοινοτυπίες ,ο οποιοσδήποτε οικονομολόγος τα γνωρίζει , πιστέψτε με.
Ας δούμε τις πρωταρχικές δαπάνες του δημοσίου στη ζώνη του ευρώ . Η Ιταλία κατηγορείται συχνά από ανθρώπους άλλων χωρών, βασικά εξαγωγείς κουνουπιών , σαν μία από τις χώρες με το πιο σπάταλο δημόσιο τομέα , μία από τις λιγότερο οξυδερκείς χώρες . Αυτό πολύ απλά είναι ψέμα .
Ας δούμε τους αριθμούς : η αναλογία δημοσίων δαπανών / ΑΕΠ της Ιταλίας, βρίσκεται κοντά , και κάτω από το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ , ως προς τις πρωταρχικές δαπάνες του δημοσίου. Αν προσθέσετε τις πληρωμές τόκων η κατάσταση χειροτερεύει , αλλά όχι ιδιαίτερα . Δείτε μια άλλη λεπτομέρεια : η Γαλλία , η Φινλανδία , η Αυστρία , το Βέλγιο , την Ολλανδία , η Γερμανία , με λίγα λόγια , οι λεγόμενοι " ενάρετοι " δαπανούν πολύ περισσότερα σε σχέση με το ΑΕΠ τους , την Ιταλία και τις λεγόμενες PIGS :την Πορτογαλία, την Ελλάδα , την Ισπανία και την Ιρλανδία . Υποθέτω ότι αυτά τα δεδομένα δεν τα γνωρίζατε: πολλοί δεν τα γνωρίζουν , αλλά τα δεδομένα αυτά είναι σημαντικά γιατί δείχνουν κάτι πολύ απλό : ότι μια ολόκληρη πολιτική τάξη , ένα ολόκληρο σύστημα μέσων ενημέρωσης σας λέει ψέματα. Και έχουμε δημοκρατία , έτσι δεν είναι ;
Πάμε παρακάτω . Και τώρα το "παραμύθι "! Ζούμε στην οικονομία του πες-πες κάτι θα μείνει : πρέπει να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί , γι 'αυτό πρέπει να συμπιέσουμε το κόστος εργασίας ( επειδή το κόστος των πρώτων υλών είναι σε μεγάλο βαθμό εξωγενές , οπότε μπορούμε να επηρεάσουμε αμέσως μόνο το κόστος εργασίας ) , πρέπει να γίνουμε πιο παραγωγικοί . ..
Ας δούμε την ιστορική εμπειρία μιας προηγμένης οικονομίας που συχνά μας φέρνουν σαν παράδειγμα. Γιατί ; Γιατί κάποιοι πιστεύουν ότι τα προβλήματά μας μπορούν να λυθούν με το να γίνουμε οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης . Πάμε λοιπόν να δούμε τι συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής .
( Πηγή : . Wolff , R. , 2010 " Στηνκαπιταλιστική κρίση , ανακαλύπτουμε εκ νέου τον Μαρξ , " Σοσιαλισμός και Δημοκρατία , 24:3 , 104-146 , βλ. επίσης αυτό το σχόλιο για στοιχεία από άλλη πηγή) .
Αυτό το γράφημα κατά τη γνώμη μου έχει ενδιαφέρον : με μπλε χρώμα,η παραγωγικότητα της εργασίας με κόκκινο, οι πραγματικοί μισθοί . Είναι δείκτες που κυμαίνονται από το 1890-2007 , όταν ουσιαστικά ξεκίνησε η τελευταία κρίση. Τι βλέπετε ; Βλέπετε ότι υπήρξαν περίοδοι όπου η παραγωγικότητα αυξήθηκε με ταχύτερους ρυθμούς από ό, τι οι πραγματικοί μισθοί , ειδικά στο τέλος του δείγματος . Αν πιστέψουμε στο " παραμύθι", αυτά τα χρόνια θα έπρεπε να ήταν περίοδοι ευημερίας , αφού μια χώρα όπου η παραγωγικότητα αυξάνεται και οι πραγματικοί μισθοί λιμνάζουν γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστική .Δείτε όμως αυτό το διάγραμμα , όπου μεταφέρω τους μέσους ρυθμούς αύξησης των μεταβλητών . Φυσικά , ζούμε σε ένα πολιτικό καθεστώς, και ίσως οι αριθμοί να μην είναι ευπρόσδεκτοι , αλλά αξίζει να ρίξουμε μια ματιά σε αυτά τα δεδομένα.
Με κόκκινο έχω υπογραμμίσει τις δύο περιόδους κατά τις οποίες η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε ταχύτερα από ό, τι οι πραγματικοί μισθοί , η πρώτη περίοδος από το 1919-1932 , κατά την οποία ωρίμασε και ξέσπασε η κρίση της Wall Street , η δεύτερη περίοδος από το 1971-2011 , κατά την οποία ωρίμασε και ξέσπασε η κρίση της Lehman Brothers . Επίσης, βλέπουμε ότι οι πραγματικοί μισθοί αυξήθηκαν περισσότερο από την παραγωγικότητα κατά τη διάρκεια του New Deal στις Ηνωμένες Πολιτείες , και ακολούθησαν τον ίδιο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας , μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο , σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ξεπλήρωσαν τα τεράστια χρέη του πολέμου που είχαν συσσωρευτεί για να απελευθερωθεί η Ευρώπη όπως ξέρετε .
Το ερώτημα είναι : Γιατί τα πράγματα πάνε τόσο άσχημα όταν συμπεριφερόμαστε "καλά" ; Γιατί ξεσπούν κρίσεις στο τέλος των περιόδων κατά τις οποίες είμαστε τόσο ανταγωνιστικοί; Η απάντηση είναι απλή : επειδή ο καπιταλισμός λειτουργεί, όταν υπάρχει αρκετή συνολική ζήτηση (aggregate demand) . Δεν υπάρχει παραγωγή για την παραγωγή : η παραγωγή υπάρχει για να πουληθεί . Εάν περικόπτονται οι μισθοί , τότε η ζήτηση θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω δανεισμού , και υπάρχουν διαφορετικοί τύποι δανεισμού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό . Αν είστε κεϋνσιανιστές , θα χρησιμοποιήσετε το δημόσιο χρέος . Αυτό συνέβη στη δεκαετία του '80 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής : Φαίνεται παράδοξο , αλλά αυτό συνέβη επί προεδρίας Reagan , και την ίδια στιγμή συνέβη και στην Ιταλία, επί σοσιαλιστή Κράξι . Αν όμως είστε φιλελεύθεροι , συντηρητικοί οικονομολόγοι , ας πούμε , ίσως θα μπορούσατε να εκτιμήσετε το ιδιωτικό χρέος , "ας αφήσουμε ελεύθερα τα κεφάλαια , ας αφήσουμε την αγορά να λειτουργήσει". Τέλος , αν είστε Γερμανοί , θα προτιμήσετε να χρησιμοποιήσετε το χρέος των άλλων , ασκώντας μια πολιτική μερκαντιλίστικη, : δανείζετε ( απερίσκεπτα ) τους άλλους για να τους κάνετε να αγοράσουν τα προϊόντα σας , συμπιέζοντας φυσικά, τους μισθούς στη χώρα σας . Αυτό ακριβώς έκανε η Γερμανία . Βραχυπρόθεσμα, είναι μια πολύ έξυπνη κίνηση, δε λέω , αλλά, δυστυχώς, οδηγεί σε ένα ασταθές σύστημα , διότι ευνοεί υπερβολικά τον εξωτερικό δανεισμό , και τώρα πληρώνουμε το τίμημα αυτής της αστάθειας .
Η πτώση του μεριδίου των μισθών την περίοδο της τρίτης παγκοσμιοποίησης ήταν γενικό φαινόμενο , σε όλο τον κόσμο.Αυτό έγινε στις ΗΠΑ , στη Γερμανία , τη Γαλλία , την Ιταλία . Η πιο σημαντική πτώση την περίοδο 1991-2007 σημειώθηκε στη Γερμανία , -8 ποσοστιαίες μονάδες , και στην Ιταλία , -5 ποσοστιαίες μονάδες , αλλά παντού είχαμε το ίδιο. Το πρόβλημα είναι ότι η συμπίεση των μισθών βραχυπρόθεσμα είναι μια πολιτική παρασιτισμού που πλήττει τον γείτονα: επειδή γίνεται μισθολογικό ντάμπινγκ, πληρώνοντας την εργασία πιο φτηνά, για μεγαλύτερο ανταγωνισμό και αύξηση των εξαγωγών , για μια ανάπτυξη από τη ζήτηση των άλλων (που χρηματοδοτείται από το χρέος ) αντί για τη δική τους ( που χρηματοδοτείται από το εισόδημα ) . Αλλά σε τελευταία ανάλυση πρόκειται πάντα για μια πολιτική αυτοκαταστροφική , επειδή η συμπίεση των μισθών καταστρέφει την εσωτερική αγορά και σε μια Οικονομική Ένωση η καταστροφή της εσωτερικής αγοράς είναι αντίθετη με τη λογική της οικονομίας . Γιατί ; Επειδή , όπως είπε ο Alberto Alesina , ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ , όπως είπε πολύ καθαρά ο Alesina το 1997 , όταν ήταν αντίθετος στο ευρώ , το βασικό όφελος από μια Οικονομική Ένωση είναι αυτό μιας μεγάλης εγχώριας αγοράς που μπορεί να λειτουργήσει ως προστατευτικό μαξιλάρι έναντι εξωτερικών κραδασμών ( εδώ , το σχόλιό του στο Obstfeld ) . Εν ολίγοις , αν υπάρχει μια ύφεση κάπου στον κόσμο τότε πουλάμε λιγότερο στο εξωτερικό , φυσικά , αν υπάρχει επαρκής ζήτηση στο σπίτι μας, στην εσωτερική αγορά , εάν η εσωτερική αγορά είναι πολύ μεγάλη , δεν έχει καμία σημασία : συνεχίζετε η ανάπτυξη . Τώρα , αυτό δεν συνέβη στη ζώνη του ευρώ , αλλά για ποιο λόγο; Επειδή η Ευρωζώνη λειτουργούσε σαν ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος , όπου ό, τι κέρδιζε η Γερμανία το έχαναν οι χώρες του Νότου.
Το παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος γίνεται
παιχνίδι αρνητικού αθροίσματος. Το ευρώ είναι ένα ζωντανός νεκρός .
Αυτό το βλέπουμε πολύ καθαρά και στο διάγραμμα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Washington Post. Μετά το σοκ της Lehman , οι ΗΠΑ , η Ευρωζώνη και η Ιαπωνία ακολούθησαν κοινή πτωτική πορεία , στη συνέχεια άρχισαν να αναπτύσσονται και πάλι . Αλλά το 2011 είχαμε τη Φουκουσίμα στην Ιαπωνία ,τον Mario Monti στην Ιταλία και την τρόικα στη ζώνη του ευρώ . Το τσουνάμι κράτησε μία ημέρα και μετά η Ιαπωνία άρχισε να αναπτύσσεται και πάλι . Η τρόικα όμως βρίσκεται ακόμα εκεί , κάνει ακόμη κουμάντο στην περιφέρεια της Ευρώπης , και αυτό που πραγματικά τρομάζει είναι ότι αυτός ο νεκρός περπατά προς τη λάθος κατεύθυνση : αντί να ανεβαίνει , κατεβαίνει . Θυμηθείτε, αυτό το γράφημα !
Αυτό που είναι πραγματικά λυπηρό , από την άποψη ενός ακαδημαϊκού οικονομολόγου , είναι ότι όλα αυτά τα είχε προβλέψει η οικονομική θεωρία . Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι πολιτικοί έχουν επιλέξει να πάρουν μια απόφαση κόντρα στην οικονομική λογική , επειδή βάζοντας εμπόδια ή υπονομεύοντας τη λειτουργία της αγοράς το ενιαίο νόμισμα θα είχε αρνητικές επιπτώσεις και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα, των πιο αδύναμων χωρών αλλά και των ισχυρών . Αυτό μη το ξεχνάτε ποτέ: όλες αυτές τις επιπτώσεις τις γνώριζαν και τις γνωρίζουν , και αν για τις ισχυρές χώρες είναι λιγότερο σοβαρές , δεν παύει να ισχύουν και για αυτές , έτσι, λόγω των δυσμενών, διεστραμμένων, επιπτώσεων στις ισχυρές χώρες εγώ πιστεύω ότι το ευρώ σύντομα θα τελειώσει.
Ποιες είναι οι αρνητικές συνέπειες για τις αδύναμες χώρες ; Τα πράγματα δεν είναι όπως μας τα έλεγαν. Ένα ισχυρό νόμισμα , μας έλεγαν , θα "πειθαρχούσε" τον δημόσιο τομέα . Η βιβλιογραφία των οικονομικών μας λέει ότι τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά . Αν υιοθετήσουμε μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία και η κυβέρνηση ακολουθήσει μια δημοσιονομική ή νομισματική πολιτική υπερβολικά επεκτατική, αυτό δεν θα επηρεάσει καθόλου την αγορά συναλλάγματος . Αν όμως η συναλλαγματική ισοτιμία είναι ευέλικτη , όταν η χώρα ακολουθεί μια υπερβολικά επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική γίνεται ελλειμματική με το εξωτερικό , χρωστάει στον υπόλοιπο κόσμο , και η συναλλαγματική ισοτιμία υποτιμάται . Σε αυτή την περίπτωση , η υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας στέλνει στις αγορές ένα άμεσο μήνυμα ότι τα πράγματα δεν βαδίζουν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Γιατί συνέχισαν να δανείζουν χρήματα στην Ελλάδα με ρυθμό 10 % του ελληνικού ΑΕΠ και πάνω επί χρόνια ; Γιατί η Ελλάδα ήταν αξιόπιστη . Και γιατί ήταν αξιόπιστη; Γιατί είχε το ευρώ , είχε μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία , και έτσι δεν υπήρχαν ενδείξεις από τις αγορές που θα μπορούσαν να προειδοποιήσουν τους οικονομικούς παράγοντες ότι τα πράγματα πήγαιναν στραβά . Αυτό είναι το πρόβλημα : ο AaronTornell και ο Andrés Velasco το εξήγησαν στην Journal of Monetary Economics (Οικονομική και Νομισματική Επιθεώρηση), όχι σε καμιά Pravda ή κάποιο επαρχιώτικο περιοδικό , το πιο σημαντικό επιστημονικό περιοδικό στον τομέα της νομισματικής οικονομίας , του εκδοτικού οίκου Elsevier , του πιο έγκυρου επιστημονικού εκδοτικού οίκου.
Υστερα, υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα , αναφορικά πάντα με τη δημιουργία "στρεβλών" κίνητρων όπως επεσήμανε ο Martin Feldstein στην Journal of Policy Modeling : με ένα ενιαίο νόμισμα , θα έχουμε ενιαίο επιτόκιο , και αυτό θα είναι πάρα πολύ χαμηλό για τις αδύναμες χώρες ( τόσο για το δημόσιο τομέα τους όσο και τον ιδιωτικό τομέα ) .Η Γερμανία μας κατηγορεί τώρα , ότι είχαμε συνθήκες δανεισμού πάρα πολύ εύκολες , πολύ καλές , και αυτό είναι αλήθεια ! Είναι πολύ αλήθεια ! Αλλά αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που αποδεικνύει πόσο παράλογο είναι το ευρώ , αφού διαφορετικές χώρες πρέπει να έχουν διαφορετικά επιτόκια προκειμένου να διαχειρίζονται σωστά τις οικονομίες τους . Επαναλαμβάνω: εξάλλου και ο ιδιωτικός τομέας των αδύναμων χωρών έχει κίνητρο να δανείζεται υπερβολικά , και αυτό βασικά υποστήριξε ο Vítor Constâncio , όπως έλεγα στην αρχή της παρουσίασής μου . Επιπλέον , το επιχείρημα αυτό είχε εκτεθεί πολύ καθαρά από τον Roberto Frenkel και τον Martin Rapetti σε άλλο επιστημονικό περιοδικό υψηλότατου κύρους , το Cambridge Journal of Economics , περίπου πριν 4 χρόνια . Υπογραμμίζω την εγκυρότητα των επιστημονικών περιοδικών για να τονίσω πως αυτές οι μελέτες δεν θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες από τους επαγγελματίες ( εκτός και αν τις αγνόησαν για λόγους πολιτικούς) .
Προσοχή : υπάρχουν και αρνητικές επιπτώσεις στις ισχυρές χώρες , και είναι σημαντικό να το τονίσουμε αυτό . Αν απαλειφθεί ο συναλλαγματικός κίνδυνος , εάν εξαλειφθούν όσα συνδέονται με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες , οι δημόσιοι και ιδιωτικοί χρηματοπιστωτικοί θεσμικοί φορείς των ισχυρών χωρών θα δανείσουν υπερβολικά μεγάλα ποσά στο εξωτερικό . Οι γερμανικές τράπεζες έχουν δανείσει πάρα πολλά στο εξωτερικό .Θέλω να πω : Δεν μπορεί κανείς να δανείζεται υπερβολικά, αν δεν υπάρχει κάποιος που να τον δανείζει υπερβολικά. Έχετε δοκιμάσει ποτέ να πάρετε ένα δάνειο από την τράπεζά σας; Αν ναι, τότε ξέρετε πώς έχουν τα πράγματα . Το ενιαίο νόμισμα είναι ένα επιπλέον διεστραμμένο κίνητρο για τις ισχυρές χώρες , πέρα από αυτό που τις σπρώχνει να δανείζουν υπερβολικά. Το ενιαίο νόμισμα είναι πολύ φτηνό για τις ισχυρές χώρες όπως η Γερμανία , οπότε τους επιτρέπει να αποκομίζουν μεγάλα κέρδη εξάγοντας το σε αδύναμες χώρες . Το μειονέκτημα είναι ότι αυτή η ευκολία να βγαίνουν μεγάλα κέρδη με τις ντοπαρισμένες ισοτιμίες αποθαρρύνουν τις παραγωγικές επενδύσεις . Ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας των ισχυρών χωρών επενδύει πολύ λίγο στο σπίτι τους . Ο Hans- Werner Sinn , ο κορυφαίος Γερμανός οικονομολόγος , το είπε αυτό , όχι κάποιος Αμερικανός οικονομολόγος " ζηλιάρης " ή κάποιος "τεμπέλης" Ιταλός οικονομολόγος , όχι, ο Sinn είναι ένας καλός επαγγελματίας , που τον θαυμάζω ( όχι πάντα ) , αλλά κυρίως είναι ένας Γερμανός οικονομολόγος .
Αυτό το βλέπουμε πολύ καθαρά και στο διάγραμμα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Washington Post. Μετά το σοκ της Lehman , οι ΗΠΑ , η Ευρωζώνη και η Ιαπωνία ακολούθησαν κοινή πτωτική πορεία , στη συνέχεια άρχισαν να αναπτύσσονται και πάλι . Αλλά το 2011 είχαμε τη Φουκουσίμα στην Ιαπωνία ,τον Mario Monti στην Ιταλία και την τρόικα στη ζώνη του ευρώ . Το τσουνάμι κράτησε μία ημέρα και μετά η Ιαπωνία άρχισε να αναπτύσσεται και πάλι . Η τρόικα όμως βρίσκεται ακόμα εκεί , κάνει ακόμη κουμάντο στην περιφέρεια της Ευρώπης , και αυτό που πραγματικά τρομάζει είναι ότι αυτός ο νεκρός περπατά προς τη λάθος κατεύθυνση : αντί να ανεβαίνει , κατεβαίνει . Θυμηθείτε, αυτό το γράφημα !
Αυτό που είναι πραγματικά λυπηρό , από την άποψη ενός ακαδημαϊκού οικονομολόγου , είναι ότι όλα αυτά τα είχε προβλέψει η οικονομική θεωρία . Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι πολιτικοί έχουν επιλέξει να πάρουν μια απόφαση κόντρα στην οικονομική λογική , επειδή βάζοντας εμπόδια ή υπονομεύοντας τη λειτουργία της αγοράς το ενιαίο νόμισμα θα είχε αρνητικές επιπτώσεις και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα, των πιο αδύναμων χωρών αλλά και των ισχυρών . Αυτό μη το ξεχνάτε ποτέ: όλες αυτές τις επιπτώσεις τις γνώριζαν και τις γνωρίζουν , και αν για τις ισχυρές χώρες είναι λιγότερο σοβαρές , δεν παύει να ισχύουν και για αυτές , έτσι, λόγω των δυσμενών, διεστραμμένων, επιπτώσεων στις ισχυρές χώρες εγώ πιστεύω ότι το ευρώ σύντομα θα τελειώσει.
Ποιες είναι οι αρνητικές συνέπειες για τις αδύναμες χώρες ; Τα πράγματα δεν είναι όπως μας τα έλεγαν. Ένα ισχυρό νόμισμα , μας έλεγαν , θα "πειθαρχούσε" τον δημόσιο τομέα . Η βιβλιογραφία των οικονομικών μας λέει ότι τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά . Αν υιοθετήσουμε μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία και η κυβέρνηση ακολουθήσει μια δημοσιονομική ή νομισματική πολιτική υπερβολικά επεκτατική, αυτό δεν θα επηρεάσει καθόλου την αγορά συναλλάγματος . Αν όμως η συναλλαγματική ισοτιμία είναι ευέλικτη , όταν η χώρα ακολουθεί μια υπερβολικά επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική γίνεται ελλειμματική με το εξωτερικό , χρωστάει στον υπόλοιπο κόσμο , και η συναλλαγματική ισοτιμία υποτιμάται . Σε αυτή την περίπτωση , η υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας στέλνει στις αγορές ένα άμεσο μήνυμα ότι τα πράγματα δεν βαδίζουν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Γιατί συνέχισαν να δανείζουν χρήματα στην Ελλάδα με ρυθμό 10 % του ελληνικού ΑΕΠ και πάνω επί χρόνια ; Γιατί η Ελλάδα ήταν αξιόπιστη . Και γιατί ήταν αξιόπιστη; Γιατί είχε το ευρώ , είχε μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία , και έτσι δεν υπήρχαν ενδείξεις από τις αγορές που θα μπορούσαν να προειδοποιήσουν τους οικονομικούς παράγοντες ότι τα πράγματα πήγαιναν στραβά . Αυτό είναι το πρόβλημα : ο AaronTornell και ο Andrés Velasco το εξήγησαν στην Journal of Monetary Economics (Οικονομική και Νομισματική Επιθεώρηση), όχι σε καμιά Pravda ή κάποιο επαρχιώτικο περιοδικό , το πιο σημαντικό επιστημονικό περιοδικό στον τομέα της νομισματικής οικονομίας , του εκδοτικού οίκου Elsevier , του πιο έγκυρου επιστημονικού εκδοτικού οίκου.
Υστερα, υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα , αναφορικά πάντα με τη δημιουργία "στρεβλών" κίνητρων όπως επεσήμανε ο Martin Feldstein στην Journal of Policy Modeling : με ένα ενιαίο νόμισμα , θα έχουμε ενιαίο επιτόκιο , και αυτό θα είναι πάρα πολύ χαμηλό για τις αδύναμες χώρες ( τόσο για το δημόσιο τομέα τους όσο και τον ιδιωτικό τομέα ) .Η Γερμανία μας κατηγορεί τώρα , ότι είχαμε συνθήκες δανεισμού πάρα πολύ εύκολες , πολύ καλές , και αυτό είναι αλήθεια ! Είναι πολύ αλήθεια ! Αλλά αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που αποδεικνύει πόσο παράλογο είναι το ευρώ , αφού διαφορετικές χώρες πρέπει να έχουν διαφορετικά επιτόκια προκειμένου να διαχειρίζονται σωστά τις οικονομίες τους . Επαναλαμβάνω: εξάλλου και ο ιδιωτικός τομέας των αδύναμων χωρών έχει κίνητρο να δανείζεται υπερβολικά , και αυτό βασικά υποστήριξε ο Vítor Constâncio , όπως έλεγα στην αρχή της παρουσίασής μου . Επιπλέον , το επιχείρημα αυτό είχε εκτεθεί πολύ καθαρά από τον Roberto Frenkel και τον Martin Rapetti σε άλλο επιστημονικό περιοδικό υψηλότατου κύρους , το Cambridge Journal of Economics , περίπου πριν 4 χρόνια . Υπογραμμίζω την εγκυρότητα των επιστημονικών περιοδικών για να τονίσω πως αυτές οι μελέτες δεν θα μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες από τους επαγγελματίες ( εκτός και αν τις αγνόησαν για λόγους πολιτικούς) .
Προσοχή : υπάρχουν και αρνητικές επιπτώσεις στις ισχυρές χώρες , και είναι σημαντικό να το τονίσουμε αυτό . Αν απαλειφθεί ο συναλλαγματικός κίνδυνος , εάν εξαλειφθούν όσα συνδέονται με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες , οι δημόσιοι και ιδιωτικοί χρηματοπιστωτικοί θεσμικοί φορείς των ισχυρών χωρών θα δανείσουν υπερβολικά μεγάλα ποσά στο εξωτερικό . Οι γερμανικές τράπεζες έχουν δανείσει πάρα πολλά στο εξωτερικό .Θέλω να πω : Δεν μπορεί κανείς να δανείζεται υπερβολικά, αν δεν υπάρχει κάποιος που να τον δανείζει υπερβολικά. Έχετε δοκιμάσει ποτέ να πάρετε ένα δάνειο από την τράπεζά σας; Αν ναι, τότε ξέρετε πώς έχουν τα πράγματα . Το ενιαίο νόμισμα είναι ένα επιπλέον διεστραμμένο κίνητρο για τις ισχυρές χώρες , πέρα από αυτό που τις σπρώχνει να δανείζουν υπερβολικά. Το ενιαίο νόμισμα είναι πολύ φτηνό για τις ισχυρές χώρες όπως η Γερμανία , οπότε τους επιτρέπει να αποκομίζουν μεγάλα κέρδη εξάγοντας το σε αδύναμες χώρες . Το μειονέκτημα είναι ότι αυτή η ευκολία να βγαίνουν μεγάλα κέρδη με τις ντοπαρισμένες ισοτιμίες αποθαρρύνουν τις παραγωγικές επενδύσεις . Ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας των ισχυρών χωρών επενδύει πολύ λίγο στο σπίτι τους . Ο Hans- Werner Sinn , ο κορυφαίος Γερμανός οικονομολόγος , το είπε αυτό , όχι κάποιος Αμερικανός οικονομολόγος " ζηλιάρης " ή κάποιος "τεμπέλης" Ιταλός οικονομολόγος , όχι, ο Sinn είναι ένας καλός επαγγελματίας , που τον θαυμάζω ( όχι πάντα ) , αλλά κυρίως είναι ένας Γερμανός οικονομολόγος .
Ας δούμε τα στοιχεία : Η Γερμανία είναι η χώρα με τη χαμηλότερη αναλογία επενδύσεων προς ΑΕΠ στην Ευρώπη την περίοδο 1999-2007 . Με λίγα λόγια , ξεχάστε το παραμυθάκι μιας Γερμανίας που είναι ανταγωνιστική επειδή επενδύει πολύ . Ξεχάστε το , εντάξει;
Πάμε παρακάτω .
Και τότε τι έκανε η Γερμανία ;
 |
|
Έκανε μια απολύτως τυπική πολιτική μισθολογικού ντάμπινγκ , ακριβώς αυτή, που κατά ειρωνεία της τύχης , κατηγορούμε γιαυτό την Κίνα , όπου , όμως , οι μισθοί αυξάνονται και η φτώχεια πέφτει. Οι χώρες του ευρωπαϊκού βορρά μας επιπλήττουν για την κρίση , επειδή δεν έχουμε κάνει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις . Αλλά τι σημαίνει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ; Σημαίνει μικρότερες αποδοχές στους εργαζόμενους . Η Γερμανία αυτό έχει αρχίσει να το κάνει το 2002 . Με μαύρο βλέπετε το μερίδιο των μισθών στη Γερμανία από το 2002-2007 , και την κατάρρευση του μετά τις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις Hartz , ένας τύπος με βίτσια σαν αυτά του Μπερλουσκόνι
( αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία και εγώ δεν θα το ρίξω στα κουτσομπολιά ) . Η πτώση των μισθών είναι εντυπωσιακή , και αυτή επέτρεψε την αύξηση της ανταγωνιστικότητας , ακριβώς επειδή η ισοτιμία με τους κυριότερους εταίρους ήταν σταθερή (θα επανέλθω αργότερα ) .
Αυτή όμως η εισοδηματική πολιτική, ανέντιμα ανταγωνιστική, έχει ένα κρυφό κοινωνικό κόστος .
Παρατηρήστε την τάση της ανισότητας εισοδήματος στη Γερμανία : βλέπετε πώς
αυξήθηκε ραγδαία μετά την εφαρμογή των λεγόμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ;
Η Γερμανία είναι η χώρα της ζώνης του ευρώ , όπου οι ανισότητες αυξήθηκαν
περισσότερο αυτήν την περίοδο: η φτώχεια μεγαλώνει , μεγαλώνει το χάσμα
Ανατολής και Δύσης , καθώς και αυτό μεταξύ σταθερής και πλήρους απασχόλησης και
επισφαλώς εργαζόμενων ή με άτυπες συμβάσεις εργασίας .
Δύο είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για το ξεπέρασμα της κρίσης .
Πρώτον , να εναρμονιστούν οι αγορές εργασίας των χωρών μελών , συμβαδίζοντας οι πραγματικοί μισθοί με την παραγωγικότητα της εργασίας παντού στη ζώνη του ευρώ , επειδή αν μια χώρα παίξει το βρώμικο κόλπο της Γερμανίας συμπιέζοντας τη δυναμική των πραγματικών μισθών κάτω από τη δυναμική της παραγωγικότητας στο τέλος όλα θα τιναχτούν στον αέρα .Θα πρέπει να επανεξεταστεί η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ευρώπης , και φυσικά θα πρέπει να διαλυθεί το ευρώ , και αυτό πρέπει να το κάνουμε τώρα , είτε για λόγους συγκυριακούς είτε μακροπρόθεσμους . Ας αναλύσουμε αυτά τα σημεία .
Δύο είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για το ξεπέρασμα της κρίσης .
Πρώτον , να εναρμονιστούν οι αγορές εργασίας των χωρών μελών , συμβαδίζοντας οι πραγματικοί μισθοί με την παραγωγικότητα της εργασίας παντού στη ζώνη του ευρώ , επειδή αν μια χώρα παίξει το βρώμικο κόλπο της Γερμανίας συμπιέζοντας τη δυναμική των πραγματικών μισθών κάτω από τη δυναμική της παραγωγικότητας στο τέλος όλα θα τιναχτούν στον αέρα .Θα πρέπει να επανεξεταστεί η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών της Ευρώπης , και φυσικά θα πρέπει να διαλυθεί το ευρώ , και αυτό πρέπει να το κάνουμε τώρα , είτε για λόγους συγκυριακούς είτε μακροπρόθεσμους . Ας αναλύσουμε αυτά τα σημεία .
( Πηγή : Reinhart,
C., Sbrancia, B., 2011, "The liquidation of government debt", BIS Working Papers, N. 363).
Δείτε την κόκκινη γραμμή , που περιγράφει έναν αιώνα δημόσιου χρέους στις προηγμένες χώρες . Έχουμε δύο εμφανείς κορυφές , και μια εμφανή φάση τεταγμένης καθόδου. Ας ξεκινήσουμε από αυτό : αυτή η φάση ( στο κόκκινο πλαίσιο) είναι εκείνη κατά την οποία , όπως είπα και πριν οι προηγμένες χώρες ξεχρέωσαν το τεράστιο χρέος που συσσωρεύτηκε λόγω του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου . Πρόκειται για ένα χρονικό διάστημα, από το 1946 έως το 1971 . Δείτε τι συμβαίνει σήμερα: είχαμε μια ξαφνική αύξηση του δημόσιου χρέους , λόγω της ανάγκης να σωθεί το ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα , που απαίτησε μια τεράστια προσπάθεια από πλευράς κυβερνήσεων , η οποία κατέληξε σε μια ξαφνική και μαζική συσσώρευση του δημοσίου χρέους . Όσον αφορά το δημόσιο χρέος , η σημερινή κατάσταση μοιάζει πολύ με αυτή στα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου . Ερχόμαστε από τριάντα χρόνια πολέμου του κεφαλαίου ενάντια στην εργασία . Τι έγινε τότε , τι έκαναν οι κυβερνήσεις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ; Δύο πράγματα . Το πρώτο το έχουμε δει παραπάνω : πρόκειται για την περίοδο όπου οι πραγματικοί μισθοί αυξήθηκαν όσο και η παραγωγικότητα,έτσι είχαμε μια δίκαιη κατανομή του εισοδήματος . Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχουν ρυθμιστεί οι χρηματοπιστωτικές αγορές . Ας δούμε αυτό το σημείο . Η εξόφληση του τεράστιου χρέους μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κατέστη δυνατή για δύο λόγους: ο πρώτος είναι αυτός που οι οικονομολόγοι ονομάζουν |
"χρηματοοικονομική καταστολή"
( εγώ θα το ονόμαζα μάλλον "δημοσιονομική ρύθμιση ) . Η Carmen Reinhart και ο Belen Sbrancia την ιστορική αυτή διαδικασία την έχουν αναλύσει σε επιστημονική
εργασία τους του 2011. Το δεύτερο ,που επέτρεψε την εξόφληση του χρέους είναι ότι
εκείνη την περίοδο είχαμε μια δίκαιη κατανομή του εισοδήματος, ο καπιταλισμός
λειτουργούσε όπως υποστηρίζει ( ή διατείνεται ) ότι λειτουργεί ,δηλαδή πληρώνοντας
τους συντελεστές παραγωγής, ανάλογα με την παραγωγικότητα . Αυτό ευνόησε την
ανάπτυξη και εμπόδισε την περαιτέρω αύξηση του χρέους για να απορροφηθεί η παραγωγή
, καθιστώντας έτσι δυνατή την εξόφληση των παλιών χρεών , επειδή οποιοδήποτε
πρόβλημα χρέους αποτελεί πάντα τροχοπέδη στην αύξηση του εισοδήματος .
Τι σημαίνει χρηματοοικονομική καταστολή ; Θα πρέπει να επαναφέρουμε κάποια μορφή ρύθμισης , για παράδειγμα ,όπως ο νόμος Glass - Steagall , που χώριζε τις τράπεζες σε εμπορικές και επενδυτικές , επειδή το γερμανικό μοντέλο της ενιαίας τράπεζας δεν λειτούργησε . Θα πρέπει να επανεξετάσουμε τη θέση των κεντρικών τραπεζών . Η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας θεωρείται απειλή για τη δημοκρατία από οικονομολόγους όπως ο Joseph Stiglitz και ο Axel Lejonhufvud ( λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό , αλλά πολύ σπουδαίος κεϋνσιανιστής οικονομολόγος ) .
Τι σημαίνει σωστή κατανομή του εισοδήματος ; Υπάρχουν αρκετές προτάσεις : Θα χρησιμοποιήσω μία από ένα γερμανό οικονομολόγο τον Eckhard Hein , για να δείξω ότι οι Γερμανοί δεν είναι εχθροί μου , είναι φίλοι , επειδή ζούμε στον ίδιο κόσμο και ζούμε σε αυτόν τον κόσμο για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα : η ζωή είναι σύντομη και δεν αξίζει να περνάμε άσχημα όταν έχουμε τα τεχνικά μέσα για να ζήσουμε πολύ καλύτερα . Δίκαιη κατανομή του εισοδήματος σημαίνει ότι η ονομαστική σύμβαση εργασίας θα πρέπει να αυξάνεται ακολουθώντας το ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας αυξημένο από το στόχο του πληθωρισμού ( αν αποφασίσουμε να διατηρήσουμε ένα κοινό στόχο για τον πληθωρισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ) .
Αυτό σημαίνει δίκαιη κατανομή του εισοδήματος : ότι όσοι παράγουν θα πρέπει και να αμείβονται ανάλογα με τη συνεισφορά τους .
Το ευρώ είναι ένας ζωντανός νεκρός . Θυμάστε τη δήλωση του Jens Weidmann , του πρόεδρου της Bundesbank , όταν έλεγε ότι το επόμενο τεστ αντοχής του τραπεζικού τομέα θα πρέπει να γίνει προσμετρώντας διαφορετικούς συντελεστές κινδύνου για τους τίτλους του δημοσίου; Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι το "whatever it takes , θα κάνουμε τα πάντα", του Draghi , ήταν μια μπλόφα , γιατί αν ο Draghi είχε δίκιο,τότε τα κρατικά ομόλογα θα ήταν μηδενικού ρίσκου. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος στη Γερμανία έχει βαρεθεί αυτή την κατάσταση και θέλει να διαλύσει το ευρώ . Οι δηλώσεις του Hans - Werner Sinn , ότι ο Μπερλουσκόνι βγήκε από τη μέση επειδή ετοιμαζόταν να βγάλει την Ιταλία από το ευρώ, λέει πολλά : ο Sinn πάντα έλεγε ότι οι χώρες του Νότου θα πρέπει να εγκαταλείψουν το ευρώ ( και αυτός είναι Γερμανός οικονομολόγος ) , και αν αυτός διατυπώνει αυτή την άποψη, τότε πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πολιτικό μήνυμα .
Τι σημαίνει χρηματοοικονομική καταστολή ; Θα πρέπει να επαναφέρουμε κάποια μορφή ρύθμισης , για παράδειγμα ,όπως ο νόμος Glass - Steagall , που χώριζε τις τράπεζες σε εμπορικές και επενδυτικές , επειδή το γερμανικό μοντέλο της ενιαίας τράπεζας δεν λειτούργησε . Θα πρέπει να επανεξετάσουμε τη θέση των κεντρικών τραπεζών . Η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας θεωρείται απειλή για τη δημοκρατία από οικονομολόγους όπως ο Joseph Stiglitz και ο Axel Lejonhufvud ( λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό , αλλά πολύ σπουδαίος κεϋνσιανιστής οικονομολόγος ) .
Τι σημαίνει σωστή κατανομή του εισοδήματος ; Υπάρχουν αρκετές προτάσεις : Θα χρησιμοποιήσω μία από ένα γερμανό οικονομολόγο τον Eckhard Hein , για να δείξω ότι οι Γερμανοί δεν είναι εχθροί μου , είναι φίλοι , επειδή ζούμε στον ίδιο κόσμο και ζούμε σε αυτόν τον κόσμο για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα : η ζωή είναι σύντομη και δεν αξίζει να περνάμε άσχημα όταν έχουμε τα τεχνικά μέσα για να ζήσουμε πολύ καλύτερα . Δίκαιη κατανομή του εισοδήματος σημαίνει ότι η ονομαστική σύμβαση εργασίας θα πρέπει να αυξάνεται ακολουθώντας το ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας αυξημένο από το στόχο του πληθωρισμού ( αν αποφασίσουμε να διατηρήσουμε ένα κοινό στόχο για τον πληθωρισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ) .
Αυτό σημαίνει δίκαιη κατανομή του εισοδήματος : ότι όσοι παράγουν θα πρέπει και να αμείβονται ανάλογα με τη συνεισφορά τους .
Το ευρώ είναι ένας ζωντανός νεκρός . Θυμάστε τη δήλωση του Jens Weidmann , του πρόεδρου της Bundesbank , όταν έλεγε ότι το επόμενο τεστ αντοχής του τραπεζικού τομέα θα πρέπει να γίνει προσμετρώντας διαφορετικούς συντελεστές κινδύνου για τους τίτλους του δημοσίου; Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι το "whatever it takes , θα κάνουμε τα πάντα", του Draghi , ήταν μια μπλόφα , γιατί αν ο Draghi είχε δίκιο,τότε τα κρατικά ομόλογα θα ήταν μηδενικού ρίσκου. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος στη Γερμανία έχει βαρεθεί αυτή την κατάσταση και θέλει να διαλύσει το ευρώ . Οι δηλώσεις του Hans - Werner Sinn , ότι ο Μπερλουσκόνι βγήκε από τη μέση επειδή ετοιμαζόταν να βγάλει την Ιταλία από το ευρώ, λέει πολλά : ο Sinn πάντα έλεγε ότι οι χώρες του Νότου θα πρέπει να εγκαταλείψουν το ευρώ ( και αυτός είναι Γερμανός οικονομολόγος ) , και αν αυτός διατυπώνει αυτή την άποψη, τότε πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πολιτικό μήνυμα .
Οι βραχυπρόθεσμοι λόγοι για τη διάλυση το ευρώ είναι προφανείς: επειδή οι συναλλαγματικές ισοτιμίες επιτρέπουν μια συμμετρική εξισορρόπηση των τεράστιων ανισορροπιών που έχουν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της περιόδου του ευρώ . Αλλά υπάρχουν και μακροπρόθεσμοι λόγοι. Για την ολοκλήρωση των οικονομιών τους, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τα δύο χαρακτηριστικά της ευέλικτης συναλλαγματικής ισοτιμίας : το πρώτο είναι η λειτουργία του προειδοποιητικού σήματος (signaling), ότι ,δηλαδή, η ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία δίνει ένα γρήγορο και σαφές μήνυμα στις αγορές, σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά σε μια χώρα. Το δεύτερο είναι η εκπλήρωση των συμφωνιών : αυτό το υπογράμμισε το 1957 ο James Meade , είκοσι χρόνια πριν κερδίσει το βραβείο Νόμπελ ( 1977 ) . Πρόκειται , το τονίζω , για ένα διακεκριμένο οικονομολόγο , ο οποίος αργότερα ξεχάστηκε , άδικα , επειδή είναι πολύ σύγχρονος .
Ο Meade υποστηρίζει ότι αν μια ευρωπαϊκή κυβέρνηση θελήσει να ασκήσει δημοσιονομικές ή νομισματικές πολιτικές με τρόπο μη συνεργάσιμο, με αποκλειστικό σκοπό την εσωτερική σταθεροποίηση , εάν, για παράδειγμα , σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια , "στην παρούσα κατάσταση πλεονασματικού ισοζυγίου πληρωμών , οι γερμανικές αρχές πρέπει να ασκήσουν μια νομισματική πολιτική περιορισμού του πληθωρισμού ... τότε θα πρέπει να γίνει μεγαλύτερη χρήση του όπλου της διακύμανσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας". Η ευελιξία της συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι ένα αμυντικό όπλο ενάντια σε άλλα κρατη μελη της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης σε περίπτωση που δεν συνεργάζονται , και είναι το πιο αποτελεσματικό , γιατί απέναντι σε πολιτικές κοινωνικού ντάμπινγκ τόσο επιθετικές όσο αυτές της Γερμανίας, η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία της θα αυξανόταν. Τα πράγματα δηλαδή θα ήταν κάπως έτσι : " Αγαπητοί Γερμανοί , εντάξει , είστε καλοί, κάνατε τις μεταρρυθμίσεις χωρίς να μας περιμένετε, τι ωραία ! Με αυτά που κάνατε παραβιάσατε το άρθρο 5 της Συνθήκης Λειτουργίας τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης , αλλά και τι έγινε ,φίλοι είμαστε , όλα καλά . Τώρα τα προϊόντα σας είναι πιο φτηνά , θαυμάσια! Μας αρέσουν πολύ , πολύ καλά ! Είστε μια χώρα με πλεονάσματα , τι ωραία , σας αξίζει ένα χειροκρότημα ..." Αλλά εάν πριν δέκα χρόνια για να αγοράσουμε τα γερμανικά προϊόντα έπρεπε να αγοράσουμε το γερμανικό νόμισμα , αυτό επειδή είχε μεγάλη ζήτηση , θα ακρίβαινε, οπότε τη Γερμανία δεν θα την βόλευε να συμπιέσει τους μισθούς των εργαζομένων της !
Ζούμε σε ένα σοβιετικό σύστημα όπου έχουμε προγραμματίσει την πιο σημαντική τιμή μιας χώρας , την τιμή του νομίσματός της .
Μια τελευταία παρατήρηση .
Τι πρέπει να κάνετε , ως βουλευτές ; Δεδομένου ότι υπερασπίζοντας το ευρώ με κάθε κόστος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταστρέφει , με τις πολιτικές λιτότητας που έγιναν αναγκαίες λόγω του ευρώ , τις προοπτικές επιβίωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης , μιας και αυτά συμβαίνουν σήμερα, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε τη δύναμη σας ώστε να αποθαρρύνεται την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να την αναγκάσετε να παραιτηθεί . Επειδή η Επιτροπή καταστρέφει την Ευρώπη , και αυτό δεν είναι κάτι που θα περίμενε κανείς από αυτήν . Ίσως δεν έχετε τη δύναμη να το κάνετε τώρα , αλλά μετά τις επόμενες εκλογές , τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν , όπως είχα προβλέψει πριν δύο χρόνια , και αν δεν δηλώσετε την αντίθεσή σας σε αυτή την κατάσταση αναλαμβάνετε ένα πολιτικό ρίσκο και μάλλον θα πρέπει να καταβάλετε και το πολιτικό κόστος .
( Προειδοποίηση προς ονειροπόλους : Μπορείτε και να κάνετε ότι δεν καταλαβαίνετε όσα είναι με κόκκινο χρώμα. Δικαίωμα σας. Όταν θα σας κυνηγήσουν με τα δίκρανα , αν και αποδοκιμάζω μια τέτοια απάνθρωπη και άκομψη συμπεριφορά , σιγά μην κλάψω . Γράμματα ξέρετε και ορισμένοι περισσότερα από μένα οπότε, μπορείτε να κοροϊδέψετε όποιον θέλετε , αλλά όχι εμένα , και σε λίγο πολλοί περισσότερους. Πείτε λοιπόν την αλήθεια ... )
