του Alberto Bagnai
Σε προηγούμενο ποστ είχα αναφερθεί σε έναν ετερόδοξο οικονομολόγο, τον Pesce (ή κάπως έτσι), ο οποίος σε ένα επιστημονικό συνέδριο, πριν από χρόνια,είχε αναλύσει κάποια πράγματα πολύ επίκαιρα, τα οποία κατά καιρούς τα έχουμε σχολιάσει σε αυτό το ιστολόγιο. Χθες κάποιοι αναγνώστες μου ανέφεραν αυτό το άρθρο στην εφημερίδα la Republica, με τίτλο Ο φεντεραλισμός που μπορεί να σώσει την Ευρώπη και το οποίο υπογράφουν μεταξύ άλλων και οι Giuliano Amato,Jacques Attali,Emma Bonino,Romano Prodi…
Οπότε ... μου είναι εύκολο να πω "μη παραγωγικές επενδύσεις" ! Ας δούμε τα δεδομένα, ας πάρουμε σαν παράδειγμα την Ισπανία. Η επωδός "φούσκα των ακινήτων"! Πόσες φορές το έχουμε ακούσει ... Αλλά .. Ξέρετε, εδώ πρέπει να δούμε τουλάχιστον δύο πράγματα: πρώτον, μα είμαστε σίγουροι ότι οι Ισπανού έχουν κάνει μόνο επενδύσεις "αντιπαραγωγικές"; Δεύτερον, οι περίφημες φούσκες με τι φούσκωσαν; Και ποιος φύσηξε μέσα τους;
Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο ερώτημα. Όχι: οι Ισπανικές επενδύσεις δεν ήταν μόνο "μη παραγωγικές". Την τελευταία δεκαετία (και πιο συγκεκριμένα, από το 2000 έως το 2010), ο δείκτης επενδύσεων / ΑΕΠ της Ισπανίας ήταν περίπου 28 μονάδες, έναντι 18 στη Γερμανία, και οι επιπλέον 10 μονάδες μοιράζονταν λίγο πολύ ομοιόμορφα μεταξύ μη οικιστικών επενδύσεων και επενδύσεων για κατοικίες. Είναι φυσιολογικό μια χώρα που ξεκινά από μια θέση σχετικά μειονεκτική να κάνει περισσότερες επενδύσεις, και αυτό έκανε η Ισπανία, και αυτός είναι ο λόγος που έγινε η ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση, θεωρητικά τουλάχιστον, για να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών που είχαν μείνει πίσω, από τις αγορές. Μα θα πείτε, "ναι, αλλά έκτισαν τόσα πολλά σπίτια για δεύτερη κατοικία (εξοχικά) στις παραλίες."Το ξέρω. Ένα πράγμα που δύσκολο να συνέβαινε στην Travemünde (στμ. θέρετρο της Βαλτικής), για λόγους που δεν θα εξηγήσω, και πιθανώς να έχει σχέση με το γεγονός ότι δεν είστε όλοι εσείς, όπως εγώ, γοητευμένοι από την πρόζα του Theodor Storm (και τους ρευματισμούς). Ας αφήσουμε όμως τα αστεία: ναι, υπήρχε ένα πρόβλημα, αυτό είναι σίγουρο: πέρα από τις πολλές, αναγκαίες επενδύσεις στην παραγωγή, υπήρχαν και επενδύσεις ρίσκου, φυσικά, και ειδικά στον τομέα των ακινήτων.
Η περίφημη "φούσκα". Αλλά τι είναι μια φούσκα;
Μια φούσκα είναι ένα φαινόμενο που απαντάται σε μια αγορά όταν η τιμή της αξίας (μετοχή, σπίτι, πρώτες ύλες, ...) αρχίζει να ανεβαίνει, διότι ο καθένας αναμένει ότι θα αυξηθεί. Και επειδή αναμένουν ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί, αγοράζουν αυτή την αξία, για να την πουλήσουν όταν η τιμή της θα συνεχίσει να ανεβαίνει. Και όπως αγοράζουν, η τιμή της αυξάνεται, και τρέχουν να αγοράσουν και άλλοι επειδή περιμένουν ότι θα αυξηθεί κι άλλο. Και ούτω καθεξής. Αυτό ονομάζεται αυτοεκπληρούμενη προσδοκία (self-fulfilling expectations), και είναι κάτι φυσιολογικό.
Και καταλήγουμε, επιστρέφοντας και πάλι εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε, με μια απλή ερώτηση: μέχρι πότε είμαστε διατεθειμένοι να δεχόμαστε από αυτούς τους συμπαθητικούς Δαναούς που οι καρποί του έργου τους είναι μπροστά στα μάτια μας, και άλλες τέτοιες ευφυείς προτάσεις που στηρίζονται σε λάθος διαγνώσεις; Μέχρι πότε θα επιτρέπουμε να καταλαμβάνουν την πολιτική σκηνή, όσοι δήλωσαν ανοικτά ότι μας ξεγέλασαν, προτείνοντας ως λύση αυτό που ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα (το ευρώ);
Σε προηγούμενο ποστ είχα αναφερθεί σε έναν ετερόδοξο οικονομολόγο, τον Pesce (ή κάπως έτσι), ο οποίος σε ένα επιστημονικό συνέδριο, πριν από χρόνια,είχε αναλύσει κάποια πράγματα πολύ επίκαιρα, τα οποία κατά καιρούς τα έχουμε σχολιάσει σε αυτό το ιστολόγιο. Χθες κάποιοι αναγνώστες μου ανέφεραν αυτό το άρθρο στην εφημερίδα la Republica, με τίτλο Ο φεντεραλισμός που μπορεί να σώσει την Ευρώπη και το οποίο υπογράφουν μεταξύ άλλων και οι Giuliano Amato,Jacques Attali,Emma Bonino,Romano Prodi…
Μάλιστα! Αφού,
για να εκτιμήσουμε απόλυτα το βάρος ενός ακόμα ριμέικ του ιδεολογήματος
"περισσότερη Ευρώπη", αντί να μπούμε (ή να ξαναμπούμε) στην ουσία του
τι σημαίνει βέλτιστη νομισματική ζώνη, αρκεί να δούμε τον κατάλογο με τις
υπογραφές, και να μετρήσουμε τα ψέματα, τα πασιφανή ,τα απλά,τα τολμηρά, τα αδιαμφισβήτητα ψέματα (με την έννοια της αντιστροφής και
της στρεβλής παρουσίασης της
πραγματικότητας όπως μας τη δίνουν τα στατιστικά στοιχεία) στα οποία οι υπογράφοντες
στηρίζουν την επιχειρηματολογία τους.
Ο πιο γνωστός από τους υπογράφοντες, ο καθηγητής Πρόντι, πίεσε σκληρά για να μπει η Ιταλία στη ζώνη του ευρώ, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα έχει μεγάλα πλεονεκτήματα για μας. Τώρα που το ευρώ αποδεικνύεται μη βιώσιμο, έρχεται να μας πει, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να βγούμε από αυτό γιατί αυτό βολεύει ... όχι πια εμάς (όπως έλεγε παλιότερα), αλλά τη Γερμανία! Μια δήλωση σουρεαλιστική, που δεν εκπλήσσει τόσο για το περιεχόμενο της, το οποίο είναι απολύτως προφανές (έχουμε επανειλημμένα εξηγήσει το πώς και το γιατί οι ασυμμετρίες του ευρώ ευνοούν ορισμένες χώρες έναντι των άλλων, βάζοντας τις βάσεις για τη διάλυση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής αυτής της ηπείρου),όσο η αφοπλιστική ξεδιαντροπιά. Προφανώς ο καθηγητής Πρόντι έχει την εντύπωση ότι οι τόσες οικογένειες που τελευταία βυθίστηκαν σε κάθε είδους πένθος (από τους νεκρούς εργάτες στην Thyssen-Krupp, ως τις αυτοκτονίες των τελευταίων ημερών), οι οικογένειες που βάζουν τα δραματικά ερωτήματα που όλοι μας αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να βάλουμε, για το ποιο είναι το νόημα της ζωής, θα παρηγορηθούν αν μάθουν ότι η δραματική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, όλα αυτά έγιναν για τη δόξα της Γερμανίας .
Ένας άλλος σημαντικός υπογράφων, ο καθηγητής Αταλί, έχει και αυτός συμμετάσχει δίπλα στον πρόεδρο Μιτεράν, στη δημιουργία αυτής της προαναγγελθείσας καταστροφής, αυτής της απόλυτης οικονομικής ανοησίας που ήταν το ευρώ. Οικονομική Ανοησία, αλλά με συγκεκριμένη πολιτική άποψη: την εκδίκηση του κεφαλαίου στην εργασία, με τη συμπίεση των μισθών και τη διεύρυνση των ανισοτήτων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία και πολλές επιστημονικές μελέτες. Τι μας λέει όμως ο Αταλί; Με πολύ καλοσυνάτο τρόπο, σαν τον Λουδοβίκο XIII, με το προνόμιο ότι ήταν αυτός που κρατούσε την πένα που συνέταξε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, μας λέει ότι στην πραγματικότητα η μέθοδος δεν ήταν και τόσο δημοκρατική (très démocratique)), αλλά ότι αυτή η κλοπή της δημοκρατίας ήταν απαραίτητη για να υποχρεωθούν οι ψηφοφόροι να κάνουν την υπέρβαση (nous forcer d’avancer), προς την περιβόητη "περισσότερη Ευρώπη".
Και εδώ πρέπει να υπάρξει ένας προβληματισμός, απλός, αλλά ουσιαστικός: πώς είναι δυνατό να πιστεύουμε ότι η υιοθέτηση μιας απροκάλυπτα αντιδημοκρατικής μεθόδου μπορεί να φέρει δημοκρατικά αποτελέσματα (ή πάντως να είναι "καλύτερα", σε μια δημοκρατική κοινωνία); Προσοχή: Εδώ δεν υπάρχει καμία θεωρία συνωμοσίας, εδώ έχουμε την ομολογία ενός από τους πρωταγωνιστές του γεγονότος ότι σκόπιμα επέλεξε να υιοθετήσει μια μέθοδο μη δημοκρατική .
Και αυτή η επιλογή είναι ακόμα πιο σοβαρή, ακριβώς επειδή η οικονομική βιβλιογραφία είχε ρητά προειδοποιήσει για τους κινδύνους μιας Συνθήκης η οποία (με δικτατορικό τρόπο) δεν μπορεί να δώσει διεξόδους: Έχω αναφερθεί αρκετές φορές στις προειδοποιήσεις του Martin Feldstein του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (που δεν είναι βέβαια και τόσο σπουδαίος , αλλά κάτι κάνει και αυτός ...). Ένα θέμα, εξάλλου, που έχει αρχίσει να ξανασυζητιέται (“Η Ευρωζώνη χρειάζεται κανόνες εξόδου”) και για το οποίο, όπως γνωρίζετε, διοργανώνω ένα επιστημονικό συνέδριο με την υποστήριξη του τμήματος της σχολής μου και ένα διεθνές δίκτυο οικονομολόγων. Αλλά αυτός ο πατερναλισμός, να το θυμάστε, είναι εγγενής στις "ευρωπαϊκές" ελίτ,: βαθειά, πεισμένες, και κατάφωρα αντιδημοκρατικές. Και αυτό που πραγματικά με εκπλήσσει και με σοκάρει, για άλλη μια φορά, είναι το θράσος. Και αυτό που με τρομάζει είναι ότι δεν βλέπω καμία αντίδραση.
Αυτοί είναι οι υπογράφοντες.
Κάποιος θα μπορούσε να πει, ότι ακόμη και μέχρι εδώ να διαβάσετε , τα υπόλοιπα είναι άχρηστα, ή μήπως όχι; Αρκεί κανείς να έχει διαβάσει την Αινειάδα: Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες. Κάποιος θα μπορούσε επίσης να συμπεράνει πως οτι και να προτείνει ένας τέτοιος τύπος, θα πρόκειται σίγουρα για απάτη!
Το δημοσίευμα θα μπορούσε λοιπόν να τελειώσει εδώ, με τη διαπίστωση ότι όποιος σήμερα προτείνει "περισσότερη Ευρώπη" το κάνει ομολογώντας ότι στο παρελθόν είχε μια λογική βαθιά αντιδημοκρατική, ότι έκρυβε από τους ψηφοφόρους τα αρνητικά. Δηλαδή, αντί να πουν στους ψηφοφόρους: "Θέλετε περισσότερη Ευρώπη; Κοιτάξτε, θα σας κοστίσει, αλλά μετά θα αντλήσετε οφέλη, στους ψηφοφόρους είπαν "έλατε, ας κάνουμε το ευρώ, θα έχουμε μόνο οφέλη, ωραία θα περάσουμε! ", στη συνέχεια,όμως, όταν είδαν όλοι ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς , άρχισαν τα "ναι, σύμφωνοι, το ξέραμε ότι υπήρχαν και αρνητικά, αλλά δείτε, το μόνο που μπορούμε τώρα να κάνουμε είναι να τραβήξουμε μπροστά ... ". Είμαστε όμως ,σίγουροι ότι άνθρωποι με τέτοια λογική γνωρίζουν πραγματικά πού πηγαίνουν; Και ότι αν το γνωρίζουν θα μας το πουν; Για ποιο λόγο κάποιος που μας έχει πει ψέματα (και υπερηφανεύεται γιαυτό) θα πρέπει τώρα να μας πει την αλήθεια;
Θα μπορούσαμε να καταλήξουμε, στο ότι όποιος λέει "περισσότερη Ευρώπη" πρέπει να απομονωθεί και να συγκρουστούμε πολιτικά. Και γιατί, προσοχή, προσοχή, τι να σημαίνει άραγε για όλους αυτούς τους αφελείς "περισσότερη Ευρώπη"; Ότι θα πρέπει να επιτρέψουμε σε θεσμούς χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εμάς, άγνωστο αν και πώς και από ποιον εκλέχτηκαν, να διαχειρίζονται ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων μας ... Φυσικά για καλό σκοπό, για το καλό μας, που όμως εμείς δεν το γνωρίζουμε, τόσο που για να μας καταφέρουν, αναγκάστηκαν να μας κρύψουν κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες (όπως ότι ένα κοινό νόμισμα, σε μια ζώνη που δεν είναι μια βέλτιστη νομισματική ζώνη θα μπορούσε να προκαλέσει μόνο καταστροφές, κάτι που γίνεται σήμερα!)
Αλλά ...
Ας διαβάσουμε την ανάλυση. Αρχίζοντας από την πρώτη πρόταση:
"Η κρίση στη ζώνη του ευρώ δεν ξέσπασε με την ελληνική κρίση, αλλά πολύ νωρίτερα, με τη δημιουργία μιας νομισματικής ένωσης χωρίς οικονομική και δημοσιονομική ένωση στα πλαίσια ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος εθισμένου στα χρέη και στη κερδοσκοπία."
Και εδώ τίθεται αυθόρμητα ένα ερώτημα: ασφαλώς, το πρόβλημα είναι ότι δημιουργήθηκε μια νομισματική ένωση χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις, αλλά ποιος ευθύνεται για αυτή την απόφαση; Ποιος αποφάσισε να κινηθεί προς την κατεύθυνση του ενιαίου νομίσματος αντίθετα με τη σχεδόν ομόφωνη προειδοποίηση όλων των οικονομολόγων, πέρα από δύο ή τρεις παλατιανούς; Εσείς! Μόνο, που, δείτε ρητορική δεινότητα: βάζουν δύο λεξούλες, "χρέος", και "κερδοσκοπία", δύο μικρές λέξεις που στο συλλογικό φαντασιακό προσδιορίζουν το κακό ...
Ο πιο γνωστός από τους υπογράφοντες, ο καθηγητής Πρόντι, πίεσε σκληρά για να μπει η Ιταλία στη ζώνη του ευρώ, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα έχει μεγάλα πλεονεκτήματα για μας. Τώρα που το ευρώ αποδεικνύεται μη βιώσιμο, έρχεται να μας πει, ωστόσο, ότι δεν πρέπει να βγούμε από αυτό γιατί αυτό βολεύει ... όχι πια εμάς (όπως έλεγε παλιότερα), αλλά τη Γερμανία! Μια δήλωση σουρεαλιστική, που δεν εκπλήσσει τόσο για το περιεχόμενο της, το οποίο είναι απολύτως προφανές (έχουμε επανειλημμένα εξηγήσει το πώς και το γιατί οι ασυμμετρίες του ευρώ ευνοούν ορισμένες χώρες έναντι των άλλων, βάζοντας τις βάσεις για τη διάλυση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής αυτής της ηπείρου),όσο η αφοπλιστική ξεδιαντροπιά. Προφανώς ο καθηγητής Πρόντι έχει την εντύπωση ότι οι τόσες οικογένειες που τελευταία βυθίστηκαν σε κάθε είδους πένθος (από τους νεκρούς εργάτες στην Thyssen-Krupp, ως τις αυτοκτονίες των τελευταίων ημερών), οι οικογένειες που βάζουν τα δραματικά ερωτήματα που όλοι μας αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να βάλουμε, για το ποιο είναι το νόημα της ζωής, θα παρηγορηθούν αν μάθουν ότι η δραματική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, όλα αυτά έγιναν για τη δόξα της Γερμανίας .
Ένας άλλος σημαντικός υπογράφων, ο καθηγητής Αταλί, έχει και αυτός συμμετάσχει δίπλα στον πρόεδρο Μιτεράν, στη δημιουργία αυτής της προαναγγελθείσας καταστροφής, αυτής της απόλυτης οικονομικής ανοησίας που ήταν το ευρώ. Οικονομική Ανοησία, αλλά με συγκεκριμένη πολιτική άποψη: την εκδίκηση του κεφαλαίου στην εργασία, με τη συμπίεση των μισθών και τη διεύρυνση των ανισοτήτων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία και πολλές επιστημονικές μελέτες. Τι μας λέει όμως ο Αταλί; Με πολύ καλοσυνάτο τρόπο, σαν τον Λουδοβίκο XIII, με το προνόμιο ότι ήταν αυτός που κρατούσε την πένα που συνέταξε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, μας λέει ότι στην πραγματικότητα η μέθοδος δεν ήταν και τόσο δημοκρατική (très démocratique)), αλλά ότι αυτή η κλοπή της δημοκρατίας ήταν απαραίτητη για να υποχρεωθούν οι ψηφοφόροι να κάνουν την υπέρβαση (nous forcer d’avancer), προς την περιβόητη "περισσότερη Ευρώπη".
Και εδώ πρέπει να υπάρξει ένας προβληματισμός, απλός, αλλά ουσιαστικός: πώς είναι δυνατό να πιστεύουμε ότι η υιοθέτηση μιας απροκάλυπτα αντιδημοκρατικής μεθόδου μπορεί να φέρει δημοκρατικά αποτελέσματα (ή πάντως να είναι "καλύτερα", σε μια δημοκρατική κοινωνία); Προσοχή: Εδώ δεν υπάρχει καμία θεωρία συνωμοσίας, εδώ έχουμε την ομολογία ενός από τους πρωταγωνιστές του γεγονότος ότι σκόπιμα επέλεξε να υιοθετήσει μια μέθοδο μη δημοκρατική .
Και αυτή η επιλογή είναι ακόμα πιο σοβαρή, ακριβώς επειδή η οικονομική βιβλιογραφία είχε ρητά προειδοποιήσει για τους κινδύνους μιας Συνθήκης η οποία (με δικτατορικό τρόπο) δεν μπορεί να δώσει διεξόδους: Έχω αναφερθεί αρκετές φορές στις προειδοποιήσεις του Martin Feldstein του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (που δεν είναι βέβαια και τόσο σπουδαίος , αλλά κάτι κάνει και αυτός ...). Ένα θέμα, εξάλλου, που έχει αρχίσει να ξανασυζητιέται (“Η Ευρωζώνη χρειάζεται κανόνες εξόδου”) και για το οποίο, όπως γνωρίζετε, διοργανώνω ένα επιστημονικό συνέδριο με την υποστήριξη του τμήματος της σχολής μου και ένα διεθνές δίκτυο οικονομολόγων. Αλλά αυτός ο πατερναλισμός, να το θυμάστε, είναι εγγενής στις "ευρωπαϊκές" ελίτ,: βαθειά, πεισμένες, και κατάφωρα αντιδημοκρατικές. Και αυτό που πραγματικά με εκπλήσσει και με σοκάρει, για άλλη μια φορά, είναι το θράσος. Και αυτό που με τρομάζει είναι ότι δεν βλέπω καμία αντίδραση.
Αυτοί είναι οι υπογράφοντες.
Κάποιος θα μπορούσε να πει, ότι ακόμη και μέχρι εδώ να διαβάσετε , τα υπόλοιπα είναι άχρηστα, ή μήπως όχι; Αρκεί κανείς να έχει διαβάσει την Αινειάδα: Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες. Κάποιος θα μπορούσε επίσης να συμπεράνει πως οτι και να προτείνει ένας τέτοιος τύπος, θα πρόκειται σίγουρα για απάτη!
Το δημοσίευμα θα μπορούσε λοιπόν να τελειώσει εδώ, με τη διαπίστωση ότι όποιος σήμερα προτείνει "περισσότερη Ευρώπη" το κάνει ομολογώντας ότι στο παρελθόν είχε μια λογική βαθιά αντιδημοκρατική, ότι έκρυβε από τους ψηφοφόρους τα αρνητικά. Δηλαδή, αντί να πουν στους ψηφοφόρους: "Θέλετε περισσότερη Ευρώπη; Κοιτάξτε, θα σας κοστίσει, αλλά μετά θα αντλήσετε οφέλη, στους ψηφοφόρους είπαν "έλατε, ας κάνουμε το ευρώ, θα έχουμε μόνο οφέλη, ωραία θα περάσουμε! ", στη συνέχεια,όμως, όταν είδαν όλοι ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι ακριβώς , άρχισαν τα "ναι, σύμφωνοι, το ξέραμε ότι υπήρχαν και αρνητικά, αλλά δείτε, το μόνο που μπορούμε τώρα να κάνουμε είναι να τραβήξουμε μπροστά ... ". Είμαστε όμως ,σίγουροι ότι άνθρωποι με τέτοια λογική γνωρίζουν πραγματικά πού πηγαίνουν; Και ότι αν το γνωρίζουν θα μας το πουν; Για ποιο λόγο κάποιος που μας έχει πει ψέματα (και υπερηφανεύεται γιαυτό) θα πρέπει τώρα να μας πει την αλήθεια;
Θα μπορούσαμε να καταλήξουμε, στο ότι όποιος λέει "περισσότερη Ευρώπη" πρέπει να απομονωθεί και να συγκρουστούμε πολιτικά. Και γιατί, προσοχή, προσοχή, τι να σημαίνει άραγε για όλους αυτούς τους αφελείς "περισσότερη Ευρώπη"; Ότι θα πρέπει να επιτρέψουμε σε θεσμούς χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εμάς, άγνωστο αν και πώς και από ποιον εκλέχτηκαν, να διαχειρίζονται ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων μας ... Φυσικά για καλό σκοπό, για το καλό μας, που όμως εμείς δεν το γνωρίζουμε, τόσο που για να μας καταφέρουν, αναγκάστηκαν να μας κρύψουν κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες (όπως ότι ένα κοινό νόμισμα, σε μια ζώνη που δεν είναι μια βέλτιστη νομισματική ζώνη θα μπορούσε να προκαλέσει μόνο καταστροφές, κάτι που γίνεται σήμερα!)
Αλλά ...
Ας διαβάσουμε την ανάλυση. Αρχίζοντας από την πρώτη πρόταση:
"Η κρίση στη ζώνη του ευρώ δεν ξέσπασε με την ελληνική κρίση, αλλά πολύ νωρίτερα, με τη δημιουργία μιας νομισματικής ένωσης χωρίς οικονομική και δημοσιονομική ένωση στα πλαίσια ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος εθισμένου στα χρέη και στη κερδοσκοπία."
Και εδώ τίθεται αυθόρμητα ένα ερώτημα: ασφαλώς, το πρόβλημα είναι ότι δημιουργήθηκε μια νομισματική ένωση χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις, αλλά ποιος ευθύνεται για αυτή την απόφαση; Ποιος αποφάσισε να κινηθεί προς την κατεύθυνση του ενιαίου νομίσματος αντίθετα με τη σχεδόν ομόφωνη προειδοποίηση όλων των οικονομολόγων, πέρα από δύο ή τρεις παλατιανούς; Εσείς! Μόνο, που, δείτε ρητορική δεινότητα: βάζουν δύο λεξούλες, "χρέος", και "κερδοσκοπία", δύο μικρές λέξεις που στο συλλογικό φαντασιακό προσδιορίζουν το κακό ...
Και έτσι την ερώτηση που βγαίνει αυθόρμητα (μα γιατί δημιουργήσατε
μια νομισματική ένωση χωρίς οικονομική
ένωση;) ο μέσος αναγνώστης, δεν την κάνει.
Λέει στον εαυτό του: "Μεγάλη αλήθεια, φταίει η κερδοσκοπία ...", και
συνεχίζει το διάβασμα. Συνεχίζουμε και εμείς να διαβάζουμε, αν και ξέρουμε την
απάντηση: η νομισματική ένωση χωρίς οικονομική ενοποίηση , δημιουργήθηκε επειδή
ήταν λειτουργική για τα συμφέροντα ενός καπιταλισμού, κάπως κοντόφθαλμου.
Αλλά για να δούμε,
για να δούμε τι ισχυρίζωνται ...
"Σίγουρα, το δημόσιο χρέος εκτινάχτηκε στα ύψη τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλά οι ανισορροπίες μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ είναι αυτές που προκάλεσαν τη σημερινή κατάσταση."
Μέχρι ένα σημείο συμφωνούμε : Σίγουρα, οι ανισορροπίες στη ζώνη του ευρώ προκάλεσαν το πρόβλημα. Μια φράση αποδεκτή, αλλά προσθέτω, ταυτολογική. Στην πραγματικότητα, οι οικονομολόγοι μας λένε ότι η ευρωζώνη δεν είναι ισορροπημένη διότι δεν είναι ισορροπημένη, ένα συμπέρασμα στο οποίο, χωρίς αυτούς, δεν θα είχαμε φτάσει ποτέ! Και ακριβώς όπως παραπάνω, το κατά το ήμισυ κοινά αποδεκτό της περιόδου είναι πολύ γενικό και χρησιμεύει μόνο για να αποσπάσει την προσοχή του μέσου αναγνώστη πλασάροντας στο άλλο μισό ένα πολύ συγκεκριμένο και πολύ ψευδές μήνυμα: ότι η αιτία της κρίσης βρίσκεται στο χρέος του δημόσιου τομέα. Τώρα, εμείς ξέρουμε, και το έχουμε δει από το πρώτο ποστ, ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Τα στατιστικά στοιχεία, η χρονική ανάλυση των γεγονότων, ακόμα και η οικονομική θεωρία, μας δείχνουν ξεκάθαρα ότι τα προβλήματα που βιώνουμε σήμερα οφείλονται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας: όταν ξέσπασε η κρίση, το δημόσιο χρέος είχε αρχίσει να μειώνεται παντού, ακόμη και στην Ιταλία, αλλά στις περιφερειακές χώρες άρχισαν να αυξάνονται τα χρέη των ιδιωτών προς τους ξένους πιστωτές (κοίτα σύμπτωση, τους "Βόρειους").
Ετσι φτάνουμε σε ένα άλλο σημαντικό σημείο: οι υπέρμαχοι της θεραπείας "περισσότερη Ευρώπη" ξεκινούν πάντα από λάθος διάγνωση, η ιδεολογική διάγνωση οικονομολόγων, για τους οποίους ο εχθρός είναι, πέρα από κάθε ουσιαστική απόδειξη, το δημόσιο χρέος, δηλαδή το Κράτος. Η διάγνωση όμως, κατά περίεργο τρόπο, δεν παίρνει υπόψη της το γεγονός ότι σε όλες τις χώρες που ξέσπασε η κρίση το δημόσιο χρέος μειωνόταν, εκτός από μία, την Πορτογαλία , στην οποία πάντως βρισκόταν σε επίπεδα που σε μας μοιάζουν παραδεισένια. Η σωστή διάγνωση είναι επομένως αυτή που κάνουν ο De Grauwe, ο Κρούγκμαν,ο Στίγκλιτς, που μας λένε, αντίθετα, ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε στις Αγορές, στην ιδιωτική οικονομία. Αλλά πολλοί από τους συντάκτες του άρθρου υπήρξαν υπάκουοι στενοί συνεργάτες ή εργατικοί αγιογράφοι του ιδιωτικού τομέα. Και αυτό, ενώ από τη μία, μας εξηγούν το λόγο που προσπαθούν να περιορίσουν τις ευθύνες του, από την άλλη, αυτό δεν αποτελεί και καμιά ιδιαίτερη εγγύηση ισότιμης μεταχείρισης και αποτελεσματικότητας των προτάσεων τους.
Πάμε παρακάτω λοιπόν:
"Από τη μία, ένα σύνολο χωρών της Βόρειας Ευρώπης με επικεφαλής τη Γερμανία οικοδόμησαν την οικονομία τους με βάση την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές. Από την άλλη, οι περιφερειακές χώρες χρησιμοποίησαν τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού για να τονώσουν την εγχώρια ζήτηση και στήριξαν τις οικονομίες τους σε τομείς μη εξαγώγιμων προϊόντων ή σε προϊόντα που υπόκεινται ελάχιστα στον εξωτερικό ανταγωνισμό, όπως ο τομέας των ακινήτων. "
Και εδώ έχουμε κάθε λόγο να γελάσουμε. Φυσικά, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχουν υιοθετήσει μια μερκαντιλιστική προοπτική, που στοχεύει στην ανάπτυξη με αύξηση της εξωτερικής ζήτησης, μέσω των εξαγωγών, αντί της εγχώριας ζήτησης. Η εγχώρια ζήτηση, αντίθετα, έχει κατασταλεί με τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας η χρηματοδότηση της οποίας (αυτοί δεν είναι, όπως εμείς, του "μηδενικού κόστους") έκανε τη Γερμανία να παραβιάσει τους "ευρωπαϊκούς" κανόνες, για το έλλειμμα, (τους ίδιους που θέλει τώρα να μας επιβάλει και πάλι), και που την έβαλαν σε ένα δρόμο ανάπτυξης εντελώς ανισόρροπο, για το οποίο σήμερα πληρώνει τις συνέπειες (διότι, είτε το συνειδητοποιεί είτε όχι, η πτώση των περιφερειακών οικονομιών, στις πλάτες των οποίων έχει μέχρι στιγμής στηριχτεί, θα την παρασύρει και αυτή).
Αλλά .. έκαναν καλά, οι χώρες του Βορρά, που συμπεριφέρθηκαν με αυτό τον τρόπο; Εκαναν καλά που ακολούθησαν μια πολιτική φτωχοποίησης των γειτόνων τους; Αυτό οι φίλοι της "περισσότερης Ευρώπης" δεν μας το λένε, ωστόσο, κάτι αφήνουν να εννοηθεί.
Γιατί, δείτε, ακόμα και εδώ, έτσι όπως διατυπώνεται η πρόταση, γίνεται μια ηθική αξιολόγηση: όλοι καταλαβαίνουν ότι σε γενικές γραμμές για τους συντάκτες του κειμένου, την ευθύνη έχουν οι λάθος επιλογές των χωρών του Νότου. Και υποβάλω στη σοφία σας μια υπέροχη λεξική λιχουδιά : βλέπετε; Γράφουν "αδύναμα" επιτόκια. Μια επιλογή εκλεπτυσμένη: "χαμηλά επιτόκια" δεν κάνει καλή ομοιοκαταληξία . Αλλά η επιλογή είναι εξευγενισμένη κυρίως από ρητορική άποψη, γιατί, προσέξτε, με τον όρο "αδύναμη", δεν μπορείς να κάνεις και πολλά, έχει πάντα μια αρνητική χροιά. Πόσο καλοί είναι αυτοί οι τόσο κακοί οικονομολόγοι να ζαλίζουν τα αυτιά του μέσου αναγνώστη με τον υοσκύαμο της κουραστικής ηθικολογία τους!
Οπότε,για να καταλάβουμε, ευθύνονται τα "αδύναμα" επιτόκια που οδήγησαν την περιφέρεια σε μια πορεία ανάπτυξης με βάση την εγχώρια ζήτηση και μη παραγωγικές επενδύσεις. Ακούγεται λογικό. Τελικά αυτοί φταίνε, μπορούσαν να κάνουν κάτι, διαφορετικό αυτοί οι νότιοι και δεν το έκαναν: για παράδειγμα, θα μπορούσαν να είναι παραγωγικοί, να παράγουν εξαγώγιμα αγαθά.Ετσι αισθάνεται ικανοποιημένος και εφησυχασμένος ο μέσος αναγνώστης (αλλά αυτός τι εξάγει και πόσο είναι παραγωγικός; Αυτό δεν πρέπει να το ξέρει ο μέσος αναγνώστη, όπως δεν πρέπει να ξέρει και από πού έρχεται το κρέας που τρώει ...).
Και εδώ, οι ερωτήσει πέφτουν βροχή.
Εν τω μεταξύ, με συγχωρείτε, αγαπητοί συνάδελφοι, εσείς δεν επαναλαμβάνατε συνεχώς, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, ότι η σύγκλιση των επιτοκίων προς τα κάτω, δηλαδή αυτό που σήμερα ονομάζετε "αδύναμο" επιτόκιο, θα κάνει θαύματα ; Ότι θα επιτρέψει στις υπερχρεωμένες χώρες να κρατήσουν την χρηματοπιστωτική σταθερότητα τους (Πρόντι στην εφημερίδα Il Messagero στις 31 Δεκεμβρίου, 2011), ότι θα προωθούσε την ανάπτυξη μέσω της τόνωσης των επενδύσεων (το επιχείρημα του Μοντιλιάνι, το οποίο επέκρινα το 1997) ... Αυτό ήταν το πρώτο θετικό του ευρώ. Και πώς είναι δυνατόν μετά τη μείωση των επιτοκίων να ευθύνονται αυτά; Μα πώς; Από σωτήρες, δολοφόνοι; Εδώ πρέπει να υπάρχει κάποιο λάθος, ή μήπως όχι; Θέλετε να ευτελίσετε το ζήτημα λέγοντας ότι ναι, αλλά φταίνε οι πολίτες του Νότου, οι οποίοι έκαναν λάθος επενδύσεις; Σίγουρα, αν είχαν κάνει τις σωστές ... Οπότε αυτοί φταίνε!
Όχι, αυτό δεν θα το επιτρέψω, και δεν θα το επιτρέψω, με βάση, όχι μόνο τη βαθιά ευρωπαϊκή ταυτότητα μου, η οποία μου απαγορεύει να χρησιμοποιήσω επιχειρήματα τα οποία είναι ουσιαστικά ρατσιστικά, αλλά και με βάση συγκεκριμένα οικονομικά δεδομένα, τα οποία δεν μπορείτε να αγνοήσετε .
Ετσι, για αρχή, ας αντιστρέψουμε το επιχείρημα σας: τι θα έπρεπε να κάνουν οι χώρες του Νότου για να είναι καλά παιδιά; Προφανώς, κατά τη γνώμη σας, θα έπρεπε να οικοδομήσουν την οικονομία τους με βάση τις εξαγωγές και την ανταγωνιστικότητα (δηλαδή να συμπεριφέρονται όπως αυτές του Βορρά) ... Αλλά .. Καταλαβαίνετε τι λέτε; Λέτε ανοησίες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι απολύτως σαφές ότι θα πρέπει να σκεφτούμε μοντέλα ανάπτυξης, πέρα από το μερκαντιλιστικό, για τον απλούστατο λόγο ότι αν όλες οι χώρες του κόσμου ήταν καθαροί εξαγωγείς, τότε θα έπρεπε να πουλάμε τα προϊόντα μας σε άλλο πλανήτη. Και το ίδιο ισχύει, και το ξέρετε, σε τοπικό επίπεδο. Σε χώρες όπως η Ισπανία ή η Ιταλία, η ευρωζώνη απορροφά πάνω από το 60% των δραστηριοτήτων τους. Το οποίο, στην ουσία, σημαίνει ότι αν στην ευρωζώνη θέλαμε όλοι να είμαστε καθαροί εξαγωγείς τότε θα έπρεπε να οικοδομήσουμε μια άλλη ευρωζώνη προς την οποία να εξάγαμε, ή να σηκώναμε τα χέρια ψηλά όταν ξέσπαγε κάποια σύγκρουση, επειδή πρακτικά θα ήταν αδύνατο για τις δύο μεγαλύτερες χώρες του Νότου να εξάγουν περισσότερο αν η Γερμανία (ο βασικός εταίρος τους), δεν μείωνε τις εξαγωγές της (σε απόλυτες τιμές). Και η αλήθεια είναι, ότι η ευρωζώνη, από εμπορική άποψη, ήταν και παραμένει ένα κλειστό σύστημα, επειδή ο πυρήνας της (η Γερμανία) έχει ισοσκελισμένο ισοζύγιο πληρωμών,με τον υπόλοιπο κόσμο, και είναι πλεονασματική στην ευρωζώνη, το οποίο αλγεβρικά αντισταθμίζεται με το έλλειμμα τηςευρωζώνης προς την ίδια τη Γερμανία.
Και τότε ... Τι πρέπει, τι μπορεί να εξάγει η Πορτογαλία, ή η Ελλάδα; Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι οικονομίες δεν έχουν όλες το ίδιο μέγεθος, και επομένως δεν έχουν όλες τα ίδια συγκριτικά πλεονεκτήματα , οπότε δεν μπορούν να ακολουθήσουν όλες την ίδια πορεία. Σας φαίνεται λογικό να προτείνετε σε οικονομίες τις οποίες μέχρι το 80 η Παγκόσμια Τράπεζα τις ενέτασσε στις «αναπτυσσόμενες», το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης που οι ώριμες οικονομίες του Βορά αποφάσισαν και εφάρμοσαν, χωρίς καμία λογική σύνδεση με μια οποιαδήποτε λογική "ευρωπαϊκής" συνεργασίας; Αυτά είναι τα οικονομικά που γνωρίζετε; Τέτοια Ευρώπη θέλετε;
"Σίγουρα, το δημόσιο χρέος εκτινάχτηκε στα ύψη τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλά οι ανισορροπίες μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ είναι αυτές που προκάλεσαν τη σημερινή κατάσταση."
Μέχρι ένα σημείο συμφωνούμε : Σίγουρα, οι ανισορροπίες στη ζώνη του ευρώ προκάλεσαν το πρόβλημα. Μια φράση αποδεκτή, αλλά προσθέτω, ταυτολογική. Στην πραγματικότητα, οι οικονομολόγοι μας λένε ότι η ευρωζώνη δεν είναι ισορροπημένη διότι δεν είναι ισορροπημένη, ένα συμπέρασμα στο οποίο, χωρίς αυτούς, δεν θα είχαμε φτάσει ποτέ! Και ακριβώς όπως παραπάνω, το κατά το ήμισυ κοινά αποδεκτό της περιόδου είναι πολύ γενικό και χρησιμεύει μόνο για να αποσπάσει την προσοχή του μέσου αναγνώστη πλασάροντας στο άλλο μισό ένα πολύ συγκεκριμένο και πολύ ψευδές μήνυμα: ότι η αιτία της κρίσης βρίσκεται στο χρέος του δημόσιου τομέα. Τώρα, εμείς ξέρουμε, και το έχουμε δει από το πρώτο ποστ, ότι αυτό δεν είναι αλήθεια. Τα στατιστικά στοιχεία, η χρονική ανάλυση των γεγονότων, ακόμα και η οικονομική θεωρία, μας δείχνουν ξεκάθαρα ότι τα προβλήματα που βιώνουμε σήμερα οφείλονται στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας: όταν ξέσπασε η κρίση, το δημόσιο χρέος είχε αρχίσει να μειώνεται παντού, ακόμη και στην Ιταλία, αλλά στις περιφερειακές χώρες άρχισαν να αυξάνονται τα χρέη των ιδιωτών προς τους ξένους πιστωτές (κοίτα σύμπτωση, τους "Βόρειους").
Ετσι φτάνουμε σε ένα άλλο σημαντικό σημείο: οι υπέρμαχοι της θεραπείας "περισσότερη Ευρώπη" ξεκινούν πάντα από λάθος διάγνωση, η ιδεολογική διάγνωση οικονομολόγων, για τους οποίους ο εχθρός είναι, πέρα από κάθε ουσιαστική απόδειξη, το δημόσιο χρέος, δηλαδή το Κράτος. Η διάγνωση όμως, κατά περίεργο τρόπο, δεν παίρνει υπόψη της το γεγονός ότι σε όλες τις χώρες που ξέσπασε η κρίση το δημόσιο χρέος μειωνόταν, εκτός από μία, την Πορτογαλία , στην οποία πάντως βρισκόταν σε επίπεδα που σε μας μοιάζουν παραδεισένια. Η σωστή διάγνωση είναι επομένως αυτή που κάνουν ο De Grauwe, ο Κρούγκμαν,ο Στίγκλιτς, που μας λένε, αντίθετα, ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε στις Αγορές, στην ιδιωτική οικονομία. Αλλά πολλοί από τους συντάκτες του άρθρου υπήρξαν υπάκουοι στενοί συνεργάτες ή εργατικοί αγιογράφοι του ιδιωτικού τομέα. Και αυτό, ενώ από τη μία, μας εξηγούν το λόγο που προσπαθούν να περιορίσουν τις ευθύνες του, από την άλλη, αυτό δεν αποτελεί και καμιά ιδιαίτερη εγγύηση ισότιμης μεταχείρισης και αποτελεσματικότητας των προτάσεων τους.
Πάμε παρακάτω λοιπόν:
"Από τη μία, ένα σύνολο χωρών της Βόρειας Ευρώπης με επικεφαλής τη Γερμανία οικοδόμησαν την οικονομία τους με βάση την ανταγωνιστικότητα και τις εξαγωγές. Από την άλλη, οι περιφερειακές χώρες χρησιμοποίησαν τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού για να τονώσουν την εγχώρια ζήτηση και στήριξαν τις οικονομίες τους σε τομείς μη εξαγώγιμων προϊόντων ή σε προϊόντα που υπόκεινται ελάχιστα στον εξωτερικό ανταγωνισμό, όπως ο τομέας των ακινήτων. "
Και εδώ έχουμε κάθε λόγο να γελάσουμε. Φυσικά, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης έχουν υιοθετήσει μια μερκαντιλιστική προοπτική, που στοχεύει στην ανάπτυξη με αύξηση της εξωτερικής ζήτησης, μέσω των εξαγωγών, αντί της εγχώριας ζήτησης. Η εγχώρια ζήτηση, αντίθετα, έχει κατασταλεί με τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας η χρηματοδότηση της οποίας (αυτοί δεν είναι, όπως εμείς, του "μηδενικού κόστους") έκανε τη Γερμανία να παραβιάσει τους "ευρωπαϊκούς" κανόνες, για το έλλειμμα, (τους ίδιους που θέλει τώρα να μας επιβάλει και πάλι), και που την έβαλαν σε ένα δρόμο ανάπτυξης εντελώς ανισόρροπο, για το οποίο σήμερα πληρώνει τις συνέπειες (διότι, είτε το συνειδητοποιεί είτε όχι, η πτώση των περιφερειακών οικονομιών, στις πλάτες των οποίων έχει μέχρι στιγμής στηριχτεί, θα την παρασύρει και αυτή).
Αλλά .. έκαναν καλά, οι χώρες του Βορρά, που συμπεριφέρθηκαν με αυτό τον τρόπο; Εκαναν καλά που ακολούθησαν μια πολιτική φτωχοποίησης των γειτόνων τους; Αυτό οι φίλοι της "περισσότερης Ευρώπης" δεν μας το λένε, ωστόσο, κάτι αφήνουν να εννοηθεί.
Γιατί, δείτε, ακόμα και εδώ, έτσι όπως διατυπώνεται η πρόταση, γίνεται μια ηθική αξιολόγηση: όλοι καταλαβαίνουν ότι σε γενικές γραμμές για τους συντάκτες του κειμένου, την ευθύνη έχουν οι λάθος επιλογές των χωρών του Νότου. Και υποβάλω στη σοφία σας μια υπέροχη λεξική λιχουδιά : βλέπετε; Γράφουν "αδύναμα" επιτόκια. Μια επιλογή εκλεπτυσμένη: "χαμηλά επιτόκια" δεν κάνει καλή ομοιοκαταληξία . Αλλά η επιλογή είναι εξευγενισμένη κυρίως από ρητορική άποψη, γιατί, προσέξτε, με τον όρο "αδύναμη", δεν μπορείς να κάνεις και πολλά, έχει πάντα μια αρνητική χροιά. Πόσο καλοί είναι αυτοί οι τόσο κακοί οικονομολόγοι να ζαλίζουν τα αυτιά του μέσου αναγνώστη με τον υοσκύαμο της κουραστικής ηθικολογία τους!
Οπότε,για να καταλάβουμε, ευθύνονται τα "αδύναμα" επιτόκια που οδήγησαν την περιφέρεια σε μια πορεία ανάπτυξης με βάση την εγχώρια ζήτηση και μη παραγωγικές επενδύσεις. Ακούγεται λογικό. Τελικά αυτοί φταίνε, μπορούσαν να κάνουν κάτι, διαφορετικό αυτοί οι νότιοι και δεν το έκαναν: για παράδειγμα, θα μπορούσαν να είναι παραγωγικοί, να παράγουν εξαγώγιμα αγαθά.Ετσι αισθάνεται ικανοποιημένος και εφησυχασμένος ο μέσος αναγνώστης (αλλά αυτός τι εξάγει και πόσο είναι παραγωγικός; Αυτό δεν πρέπει να το ξέρει ο μέσος αναγνώστη, όπως δεν πρέπει να ξέρει και από πού έρχεται το κρέας που τρώει ...).
Και εδώ, οι ερωτήσει πέφτουν βροχή.
Εν τω μεταξύ, με συγχωρείτε, αγαπητοί συνάδελφοι, εσείς δεν επαναλαμβάνατε συνεχώς, πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης, ότι η σύγκλιση των επιτοκίων προς τα κάτω, δηλαδή αυτό που σήμερα ονομάζετε "αδύναμο" επιτόκιο, θα κάνει θαύματα ; Ότι θα επιτρέψει στις υπερχρεωμένες χώρες να κρατήσουν την χρηματοπιστωτική σταθερότητα τους (Πρόντι στην εφημερίδα Il Messagero στις 31 Δεκεμβρίου, 2011), ότι θα προωθούσε την ανάπτυξη μέσω της τόνωσης των επενδύσεων (το επιχείρημα του Μοντιλιάνι, το οποίο επέκρινα το 1997) ... Αυτό ήταν το πρώτο θετικό του ευρώ. Και πώς είναι δυνατόν μετά τη μείωση των επιτοκίων να ευθύνονται αυτά; Μα πώς; Από σωτήρες, δολοφόνοι; Εδώ πρέπει να υπάρχει κάποιο λάθος, ή μήπως όχι; Θέλετε να ευτελίσετε το ζήτημα λέγοντας ότι ναι, αλλά φταίνε οι πολίτες του Νότου, οι οποίοι έκαναν λάθος επενδύσεις; Σίγουρα, αν είχαν κάνει τις σωστές ... Οπότε αυτοί φταίνε!
Όχι, αυτό δεν θα το επιτρέψω, και δεν θα το επιτρέψω, με βάση, όχι μόνο τη βαθιά ευρωπαϊκή ταυτότητα μου, η οποία μου απαγορεύει να χρησιμοποιήσω επιχειρήματα τα οποία είναι ουσιαστικά ρατσιστικά, αλλά και με βάση συγκεκριμένα οικονομικά δεδομένα, τα οποία δεν μπορείτε να αγνοήσετε .
Ετσι, για αρχή, ας αντιστρέψουμε το επιχείρημα σας: τι θα έπρεπε να κάνουν οι χώρες του Νότου για να είναι καλά παιδιά; Προφανώς, κατά τη γνώμη σας, θα έπρεπε να οικοδομήσουν την οικονομία τους με βάση τις εξαγωγές και την ανταγωνιστικότητα (δηλαδή να συμπεριφέρονται όπως αυτές του Βορρά) ... Αλλά .. Καταλαβαίνετε τι λέτε; Λέτε ανοησίες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι απολύτως σαφές ότι θα πρέπει να σκεφτούμε μοντέλα ανάπτυξης, πέρα από το μερκαντιλιστικό, για τον απλούστατο λόγο ότι αν όλες οι χώρες του κόσμου ήταν καθαροί εξαγωγείς, τότε θα έπρεπε να πουλάμε τα προϊόντα μας σε άλλο πλανήτη. Και το ίδιο ισχύει, και το ξέρετε, σε τοπικό επίπεδο. Σε χώρες όπως η Ισπανία ή η Ιταλία, η ευρωζώνη απορροφά πάνω από το 60% των δραστηριοτήτων τους. Το οποίο, στην ουσία, σημαίνει ότι αν στην ευρωζώνη θέλαμε όλοι να είμαστε καθαροί εξαγωγείς τότε θα έπρεπε να οικοδομήσουμε μια άλλη ευρωζώνη προς την οποία να εξάγαμε, ή να σηκώναμε τα χέρια ψηλά όταν ξέσπαγε κάποια σύγκρουση, επειδή πρακτικά θα ήταν αδύνατο για τις δύο μεγαλύτερες χώρες του Νότου να εξάγουν περισσότερο αν η Γερμανία (ο βασικός εταίρος τους), δεν μείωνε τις εξαγωγές της (σε απόλυτες τιμές). Και η αλήθεια είναι, ότι η ευρωζώνη, από εμπορική άποψη, ήταν και παραμένει ένα κλειστό σύστημα, επειδή ο πυρήνας της (η Γερμανία) έχει ισοσκελισμένο ισοζύγιο πληρωμών,με τον υπόλοιπο κόσμο, και είναι πλεονασματική στην ευρωζώνη, το οποίο αλγεβρικά αντισταθμίζεται με το έλλειμμα τηςευρωζώνης προς την ίδια τη Γερμανία.
Και τότε ... Τι πρέπει, τι μπορεί να εξάγει η Πορτογαλία, ή η Ελλάδα; Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι οικονομίες δεν έχουν όλες το ίδιο μέγεθος, και επομένως δεν έχουν όλες τα ίδια συγκριτικά πλεονεκτήματα , οπότε δεν μπορούν να ακολουθήσουν όλες την ίδια πορεία. Σας φαίνεται λογικό να προτείνετε σε οικονομίες τις οποίες μέχρι το 80 η Παγκόσμια Τράπεζα τις ενέτασσε στις «αναπτυσσόμενες», το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης που οι ώριμες οικονομίες του Βορά αποφάσισαν και εφάρμοσαν, χωρίς καμία λογική σύνδεση με μια οποιαδήποτε λογική "ευρωπαϊκής" συνεργασίας; Αυτά είναι τα οικονομικά που γνωρίζετε; Τέτοια Ευρώπη θέλετε;
Οπότε ... μου είναι εύκολο να πω "μη παραγωγικές επενδύσεις" ! Ας δούμε τα δεδομένα, ας πάρουμε σαν παράδειγμα την Ισπανία. Η επωδός "φούσκα των ακινήτων"! Πόσες φορές το έχουμε ακούσει ... Αλλά .. Ξέρετε, εδώ πρέπει να δούμε τουλάχιστον δύο πράγματα: πρώτον, μα είμαστε σίγουροι ότι οι Ισπανού έχουν κάνει μόνο επενδύσεις "αντιπαραγωγικές"; Δεύτερον, οι περίφημες φούσκες με τι φούσκωσαν; Και ποιος φύσηξε μέσα τους;
Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο ερώτημα. Όχι: οι Ισπανικές επενδύσεις δεν ήταν μόνο "μη παραγωγικές". Την τελευταία δεκαετία (και πιο συγκεκριμένα, από το 2000 έως το 2010), ο δείκτης επενδύσεων / ΑΕΠ της Ισπανίας ήταν περίπου 28 μονάδες, έναντι 18 στη Γερμανία, και οι επιπλέον 10 μονάδες μοιράζονταν λίγο πολύ ομοιόμορφα μεταξύ μη οικιστικών επενδύσεων και επενδύσεων για κατοικίες. Είναι φυσιολογικό μια χώρα που ξεκινά από μια θέση σχετικά μειονεκτική να κάνει περισσότερες επενδύσεις, και αυτό έκανε η Ισπανία, και αυτός είναι ο λόγος που έγινε η ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση, θεωρητικά τουλάχιστον, για να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών που είχαν μείνει πίσω, από τις αγορές. Μα θα πείτε, "ναι, αλλά έκτισαν τόσα πολλά σπίτια για δεύτερη κατοικία (εξοχικά) στις παραλίες."Το ξέρω. Ένα πράγμα που δύσκολο να συνέβαινε στην Travemünde (στμ. θέρετρο της Βαλτικής), για λόγους που δεν θα εξηγήσω, και πιθανώς να έχει σχέση με το γεγονός ότι δεν είστε όλοι εσείς, όπως εγώ, γοητευμένοι από την πρόζα του Theodor Storm (και τους ρευματισμούς). Ας αφήσουμε όμως τα αστεία: ναι, υπήρχε ένα πρόβλημα, αυτό είναι σίγουρο: πέρα από τις πολλές, αναγκαίες επενδύσεις στην παραγωγή, υπήρχαν και επενδύσεις ρίσκου, φυσικά, και ειδικά στον τομέα των ακινήτων.
Η περίφημη "φούσκα". Αλλά τι είναι μια φούσκα;
Μια φούσκα είναι ένα φαινόμενο που απαντάται σε μια αγορά όταν η τιμή της αξίας (μετοχή, σπίτι, πρώτες ύλες, ...) αρχίζει να ανεβαίνει, διότι ο καθένας αναμένει ότι θα αυξηθεί. Και επειδή αναμένουν ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί, αγοράζουν αυτή την αξία, για να την πουλήσουν όταν η τιμή της θα συνεχίσει να ανεβαίνει. Και όπως αγοράζουν, η τιμή της αυξάνεται, και τρέχουν να αγοράσουν και άλλοι επειδή περιμένουν ότι θα αυξηθεί κι άλλο. Και ούτω καθεξής. Αυτό ονομάζεται αυτοεκπληρούμενη προσδοκία (self-fulfilling expectations), και είναι κάτι φυσιολογικό.
Αλλά .. Με τι είναι γεμάτη αυτή η φούσκα; Μα είναι
σαφές: με χρήμα. Και, πείτε μου, εσείς πώς το βλέπετε; Αν οι τιμές των ακινήτων
έχουν ανέβει, ενεργοποιώντας τη διαδικασία που οδήγησε στην εκτροπή των
επενδύσεων στον τομέα των ακινήτων, αυτό σημαίνει ότι κάποιος, τουλάχιστον στην
αρχή, τα σπίτια τα αγόραζε. Αν δεν το έκανε, τότε οι τιμές των σπιτιών δεν θα είχαν
ανέβει, και σίγουρα κανείς δεν θα είχε συμφέρον να χτίζει σπίτια που κανείς δεν θα αγόραζε,
έτσι δεν είναι; Πείτε μου τώρα εσείς τι έγινε; Κατά τη γνώμη σας πως νομίζετε
ότι ξεκίνησε όλο αυτό το παιχνίδι; Από κάπου θα είχαν έλθει αυτά τα λεφτά που "δραστηριοποίησαν"
το μηχανισμό, έτσι δεν είναι;
Μπορεί όμως να έγινε κάπως έτσι: να βγήκαν μια μέρα οι Ισπανοί στον κήπο τους για να ποτίσουν τα φυτά, και έτσι όπως ξεχορτάριαζαν να είδαν κάτω από τα γεράνια να εξέχει η άκρη από ένα παλιό σκουριασμένο σεντούκι. Όταν το άνοιξαν, με τις δέουσες πάντα προφυλάξεις,να το βρήκαν γεμάτο από τεμάχια (στμ."τούβλα"?) των οκτώ. Και τότε, επειδή πρόκειται για τεμπέληδες και ενοχικούς τύπους, αντί να τα επενδύσουν στην αγορά τόρνων ,πήγαν και αγόρασαν σπίτι στην παραλία, επενδύοντας αντιπαραγωγικά, άρα τους αξίζει ότι έπαθαν, και η πάνω από 20% ανεργία που τους πεθαίνει κυριολεκτικά .
Ή μήπως τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι, αλλά όπως τα περιγράφουν ο Robert Frenkel και ο Lance Taylor, ότι πρόκειται, δηλαδή, για μια ιστορία τόσο παλιά όσο και ο κόσμος : το "κέντρο" απαιτεί από την "περιφέρεια" να υιοθετηθεί μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Και το κάνει, εννοείται, με αγαθές προθέσεις: για να "βοηθήσει" τις χώρες της περιφέρειας να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό, για την "προώθηση" του εμπορίου. Αλλά το κάνει κυρίως για λόγους ανομολόγητους : η υιοθέτηση σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας εξαλείφει τους κίνδυνους από τις ισοτιμίες, στις επενδύσεις σε χώρες της περιφέρειας (αν σε δανείζω, τώρα δεν θα μπορείς πλέον να μου επιστρέφεις υποτιμημένες πεσέτες), οδηγεί συνήθως σε υψηλότερα επιτόκια στις περιφερειακές χώρες (και έτσι γίνεται φθηνότερη η ροή κεφαλαίων προς εσάς: αυτό το είδαμε να συμβαίνει με την περίπτωση της Ελλάδας), και φυσικά κάνει λιγότερο ανταγωνιστικά τα προϊόντα της περιφέρειας, η οποία πρακτικά δανείζεται χρήματα και για να αγοράζει αγαθά από το κέντρο. Αυτό είναι το παιχνίδι που έπαιξαν οι ΗΠΑ με την Αργεντινή, και η Γερμανία με την περιφέρεια της ευρωζώνης. Να λοιπόν από πού ερχόντουσαν τα λεφτά που διόγκωσαν τη φούσκα, όχι βέβαια από κάποιο παλιό σεντούκι που τυχαία βρήκαν στον κήπο τους, αλλά από τις τράπεζες του κέντρου (Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, ...).
Α, μάλιστα: εδώ ο μέσος ψηφοφόρος λέει, "γιατί, μας υποχρέωσε κανείς να το κάνουμε, μόνοι μας το επιλέξαμε, δημοκρατικά" .Σύμφωνοι, αγαπητέ ψηφοφόρε: γύρνα πίσω στην κορυφή αυτού του post και ξαναδιάβασε: αυτοί οι ίδιοι σου λένε ότι στο επέβαλαν με τρόπο αντιδημοκρατικό. Αν δεν πιστεύεις εμένα, οπρέπει να πιστέψεις αυτούς. Tertium non datur- τρίτος δρόμος ή δυνατότητα, δεν υπάρχει (συγγνώμη για τον Χέγκελ, τον διατηρούμε ζεστό για το τέλος του post, εδώ χρησιμοποιούμε Αριστοτέλη).
Τώρα, για "οικονομολόγους" τύπου Benetazzo, Boldrin, κλπ.. (σταματάω στο "Β"), φαίνεται ότι για την κρίση του χρέους όλο το σφάλμα είναι της ισπανικής οικογένειας (ή της ελληνικής, ή της πορτογαλικής) που πήρε ένα στεγαστικό. Δηλαδή, στα μυαλά αυτών των οικονομολόγων, η χρηματοπιστωτική αγορά λειτουργεί ως εξής: αν μια οικογένεια ζητήσει ένα δάνειο, η τράπεζα το εγκρίνει αμέσως χωρίς πολλά- πολλά. Οπότε αν υπάρξει υπερδανεισμός, το φταίξιμο θα είναι υποχρεωτικά του οφειλέτη που ζήτησε τα χρήματα, και όχι της τράπεζας, που του τα έδωσε, η καημένη. Αυτή ναι, πρέπει να την προστατεύσουμε. Οι κακοί Ισπανοί...
Αλλά αυτό... μοιάζει καθόλου με τον κόσμο που γνωρίζετε; Η τράπεζά σας είναι έτσι; Δεν ξέρω αν σας ενδιαφέρει αλλά αυτό σίγουρα δεν μοιάζει καθόλου με τον κόσμο έτσι όπως τον ξέρω εγώ. Πως μπορεί, πως είναι δυνατό να υπάρχει ένα άτομο με στοιχειώδη λογική που να εξισώνει το ρόλο, τις δεξιότητες, το σύνολο των πληροφοριών, μιας οικογένειας, με αυτές ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος; Πώς μπορεί κανείς να εμπιστεύεται την αγορά, αν την ίδια στιγμή δεν πιστεύει ότι η αγορά έχει καθήκον να ασκεί τη δέουσα επιμέλεια ώστε να τοποθετεί αποτελεσματικά τους πόρους της ;
Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω κάτι. Θα σας εξηγήσω τι γνώριζαν οι οικογένειες (που σύμφωνα με το Boldrin και το Benetazzo είναι ένοχες) και τι η αγορά. Οι οικογένειες γνώριζαν ότι ζούσαν σε μια οικονομία που αναπτυσσόταν με ρυθμούς ανάπτυξης 4% κατά μέσο όρο σε πραγματικούς όρους (Ισπανία 1999-2006). Γιατί, ενδεχομένως, να μην επιβαρυνθούν με ένα στεγαστικό δάνειο, όταν η οικονομία πήγαινε τόσο καλά; Προσπαθώ να καταλάβω, ο κ. Benetazzo όταν είναι να αγοράσει ένα διαμέρισμα πάει στο συμβολαιογράφο με ένα καρότσι λεφτά; Ή πρέπει να πιστέψουμε ότι όλοι οι Ισπανοί, διαπνεόμενοι από μια πρόθεση εξαπάτησης, εσκεμμένα πήραν στεγαστικά δάνεια που ήξεραν ότι δεν θα μπορούσαν να τα ξεχρεώσουν; Νομίζω πως όχι.
Θα σας εξηγήσω και τι γνώριζαν οι τράπεζες. Οι τράπεζες της Βόρειας Ευρώπης γνώριζαν πολύ καλά ότι η χώρα στην οποία διοχέτευαν ρευστότητα είχε προ πολλού υπερβεί το ανώτατο όριο δανεισμού. Η μελέτη των Manasse και Roubini (όχι δύο τυχαίων), εξηγεί ότι η πλέον σημαντική παράμετρος για να προβλεφτεί μια κρίση δημόσιου χρέους είναι ο λόγος συνολικού εξωτερικού χρέους / ΑΕΠ (συνολικά, δηλαδή δημόσιου και ιδιωτικού). Στο δείγμα τους, με 54 επεισόδια κρίσεων σε 47 χώρες, δβλέπουμε ότι ένα χρόνο πριν ξεσπάσει μια κρίση ο δείκτης αυτός (ο λόγος του εξωτερικού χρέους / ΑΕΠ) είναι κατά μέσο όρο 55 μονάδες. Στην Ισπανία αυτό το σημείο το είχαν υξεπεράσει από το 2004. Οι τράπεζες όμως συνέχιζαν να δανείζουν, και να δανείζουν όλο και περισσότερα. Το χρέος (δηλαδή η αύξηση του χρέους) το εξωτερικό, από 7 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2005, σκαρφάλωσε στο 9% το 2006, στο 10% το 2007. Δηλαδή: Ξέρω ότι αν το χρέος σου είναι πάνω από 50 μονάδες, κινδυνεύω ... και τότε τι κάνω; Αντί να σε δανείζω λιγότερα, σε δανείζω περισσότερα, και όλο και περισσότερα! Έτσι, το 2007 το εξωτερικό χρέος της Ισπανίας ήταν στο 84% του ΑΕΠ.
Σίγουρα στην Ισπανία έχουν γίνει μη παραγωγικές επενδύσεις. Εγιναν, όμως, επειδή οι τράπεζες του Βορρά, με αυτό που οι δικηγόροι ονομάζουν ενδεχόμενο δόλο, επέλεξαν συνειδητά να ρισκάρουν τοποθετώντας τα πλεονάσματα τους σε μια χώρα που όπως όλα έδειχναν, τουλάχιστον από το 2004, ήταν σαφές ότι δεν θα μπορούσε να επιστρέψει όλα τα χρήματα που έπαιρνε. Σφάλμα των Ισπανών; Δηλαδή, κατά τη γνώμη σας μια οικογένεια ,που είναι ένας και μόνο ένας από τους χιλιάδες πελάτες μιας τράπεζας, θα πρέπει να διαθέτει όλες αυτές τις γνώσεις μακροοικονομίας, που ούτε οι "πατέρες" της "πατρίδας" μας της "ευρωπαϊκής" δεν διαθέτουν; Ενώ οι τράπεζες, που είναι λίγες, και που έχουν όλη αυτή την εξουσία που πηγάζει από τις αγορές, και χρέος τους είναι να παρακολουθούν τα θεσμικά επενδυτικά σχέδια, με τόσα τμήματα έρευνας που έχουν στη διάθεση τους, αυτές όχι,δεν γνώριζαν τι παιχνίδι έπαιζαν;
Δείτε, δεν πρόκειται για μια ιστορία καινούργια, αλλά για μια παλιά ιστορία, πολύ παλιά. Το νερό από τα ορεινά καταλήγει πάντα στα πεδινά. Το θυμάστε;
Μπορεί όμως να έγινε κάπως έτσι: να βγήκαν μια μέρα οι Ισπανοί στον κήπο τους για να ποτίσουν τα φυτά, και έτσι όπως ξεχορτάριαζαν να είδαν κάτω από τα γεράνια να εξέχει η άκρη από ένα παλιό σκουριασμένο σεντούκι. Όταν το άνοιξαν, με τις δέουσες πάντα προφυλάξεις,να το βρήκαν γεμάτο από τεμάχια (στμ."τούβλα"?) των οκτώ. Και τότε, επειδή πρόκειται για τεμπέληδες και ενοχικούς τύπους, αντί να τα επενδύσουν στην αγορά τόρνων ,πήγαν και αγόρασαν σπίτι στην παραλία, επενδύοντας αντιπαραγωγικά, άρα τους αξίζει ότι έπαθαν, και η πάνω από 20% ανεργία που τους πεθαίνει κυριολεκτικά .
Ή μήπως τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι, αλλά όπως τα περιγράφουν ο Robert Frenkel και ο Lance Taylor, ότι πρόκειται, δηλαδή, για μια ιστορία τόσο παλιά όσο και ο κόσμος : το "κέντρο" απαιτεί από την "περιφέρεια" να υιοθετηθεί μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Και το κάνει, εννοείται, με αγαθές προθέσεις: για να "βοηθήσει" τις χώρες της περιφέρειας να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό, για την "προώθηση" του εμπορίου. Αλλά το κάνει κυρίως για λόγους ανομολόγητους : η υιοθέτηση σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας εξαλείφει τους κίνδυνους από τις ισοτιμίες, στις επενδύσεις σε χώρες της περιφέρειας (αν σε δανείζω, τώρα δεν θα μπορείς πλέον να μου επιστρέφεις υποτιμημένες πεσέτες), οδηγεί συνήθως σε υψηλότερα επιτόκια στις περιφερειακές χώρες (και έτσι γίνεται φθηνότερη η ροή κεφαλαίων προς εσάς: αυτό το είδαμε να συμβαίνει με την περίπτωση της Ελλάδας), και φυσικά κάνει λιγότερο ανταγωνιστικά τα προϊόντα της περιφέρειας, η οποία πρακτικά δανείζεται χρήματα και για να αγοράζει αγαθά από το κέντρο. Αυτό είναι το παιχνίδι που έπαιξαν οι ΗΠΑ με την Αργεντινή, και η Γερμανία με την περιφέρεια της ευρωζώνης. Να λοιπόν από πού ερχόντουσαν τα λεφτά που διόγκωσαν τη φούσκα, όχι βέβαια από κάποιο παλιό σεντούκι που τυχαία βρήκαν στον κήπο τους, αλλά από τις τράπεζες του κέντρου (Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, ...).
Α, μάλιστα: εδώ ο μέσος ψηφοφόρος λέει, "γιατί, μας υποχρέωσε κανείς να το κάνουμε, μόνοι μας το επιλέξαμε, δημοκρατικά" .Σύμφωνοι, αγαπητέ ψηφοφόρε: γύρνα πίσω στην κορυφή αυτού του post και ξαναδιάβασε: αυτοί οι ίδιοι σου λένε ότι στο επέβαλαν με τρόπο αντιδημοκρατικό. Αν δεν πιστεύεις εμένα, οπρέπει να πιστέψεις αυτούς. Tertium non datur- τρίτος δρόμος ή δυνατότητα, δεν υπάρχει (συγγνώμη για τον Χέγκελ, τον διατηρούμε ζεστό για το τέλος του post, εδώ χρησιμοποιούμε Αριστοτέλη).
Τώρα, για "οικονομολόγους" τύπου Benetazzo, Boldrin, κλπ.. (σταματάω στο "Β"), φαίνεται ότι για την κρίση του χρέους όλο το σφάλμα είναι της ισπανικής οικογένειας (ή της ελληνικής, ή της πορτογαλικής) που πήρε ένα στεγαστικό. Δηλαδή, στα μυαλά αυτών των οικονομολόγων, η χρηματοπιστωτική αγορά λειτουργεί ως εξής: αν μια οικογένεια ζητήσει ένα δάνειο, η τράπεζα το εγκρίνει αμέσως χωρίς πολλά- πολλά. Οπότε αν υπάρξει υπερδανεισμός, το φταίξιμο θα είναι υποχρεωτικά του οφειλέτη που ζήτησε τα χρήματα, και όχι της τράπεζας, που του τα έδωσε, η καημένη. Αυτή ναι, πρέπει να την προστατεύσουμε. Οι κακοί Ισπανοί...
Αλλά αυτό... μοιάζει καθόλου με τον κόσμο που γνωρίζετε; Η τράπεζά σας είναι έτσι; Δεν ξέρω αν σας ενδιαφέρει αλλά αυτό σίγουρα δεν μοιάζει καθόλου με τον κόσμο έτσι όπως τον ξέρω εγώ. Πως μπορεί, πως είναι δυνατό να υπάρχει ένα άτομο με στοιχειώδη λογική που να εξισώνει το ρόλο, τις δεξιότητες, το σύνολο των πληροφοριών, μιας οικογένειας, με αυτές ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος; Πώς μπορεί κανείς να εμπιστεύεται την αγορά, αν την ίδια στιγμή δεν πιστεύει ότι η αγορά έχει καθήκον να ασκεί τη δέουσα επιμέλεια ώστε να τοποθετεί αποτελεσματικά τους πόρους της ;
Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω κάτι. Θα σας εξηγήσω τι γνώριζαν οι οικογένειες (που σύμφωνα με το Boldrin και το Benetazzo είναι ένοχες) και τι η αγορά. Οι οικογένειες γνώριζαν ότι ζούσαν σε μια οικονομία που αναπτυσσόταν με ρυθμούς ανάπτυξης 4% κατά μέσο όρο σε πραγματικούς όρους (Ισπανία 1999-2006). Γιατί, ενδεχομένως, να μην επιβαρυνθούν με ένα στεγαστικό δάνειο, όταν η οικονομία πήγαινε τόσο καλά; Προσπαθώ να καταλάβω, ο κ. Benetazzo όταν είναι να αγοράσει ένα διαμέρισμα πάει στο συμβολαιογράφο με ένα καρότσι λεφτά; Ή πρέπει να πιστέψουμε ότι όλοι οι Ισπανοί, διαπνεόμενοι από μια πρόθεση εξαπάτησης, εσκεμμένα πήραν στεγαστικά δάνεια που ήξεραν ότι δεν θα μπορούσαν να τα ξεχρεώσουν; Νομίζω πως όχι.
Θα σας εξηγήσω και τι γνώριζαν οι τράπεζες. Οι τράπεζες της Βόρειας Ευρώπης γνώριζαν πολύ καλά ότι η χώρα στην οποία διοχέτευαν ρευστότητα είχε προ πολλού υπερβεί το ανώτατο όριο δανεισμού. Η μελέτη των Manasse και Roubini (όχι δύο τυχαίων), εξηγεί ότι η πλέον σημαντική παράμετρος για να προβλεφτεί μια κρίση δημόσιου χρέους είναι ο λόγος συνολικού εξωτερικού χρέους / ΑΕΠ (συνολικά, δηλαδή δημόσιου και ιδιωτικού). Στο δείγμα τους, με 54 επεισόδια κρίσεων σε 47 χώρες, δβλέπουμε ότι ένα χρόνο πριν ξεσπάσει μια κρίση ο δείκτης αυτός (ο λόγος του εξωτερικού χρέους / ΑΕΠ) είναι κατά μέσο όρο 55 μονάδες. Στην Ισπανία αυτό το σημείο το είχαν υξεπεράσει από το 2004. Οι τράπεζες όμως συνέχιζαν να δανείζουν, και να δανείζουν όλο και περισσότερα. Το χρέος (δηλαδή η αύξηση του χρέους) το εξωτερικό, από 7 τοις εκατό του ΑΕΠ το 2005, σκαρφάλωσε στο 9% το 2006, στο 10% το 2007. Δηλαδή: Ξέρω ότι αν το χρέος σου είναι πάνω από 50 μονάδες, κινδυνεύω ... και τότε τι κάνω; Αντί να σε δανείζω λιγότερα, σε δανείζω περισσότερα, και όλο και περισσότερα! Έτσι, το 2007 το εξωτερικό χρέος της Ισπανίας ήταν στο 84% του ΑΕΠ.
Σίγουρα στην Ισπανία έχουν γίνει μη παραγωγικές επενδύσεις. Εγιναν, όμως, επειδή οι τράπεζες του Βορρά, με αυτό που οι δικηγόροι ονομάζουν ενδεχόμενο δόλο, επέλεξαν συνειδητά να ρισκάρουν τοποθετώντας τα πλεονάσματα τους σε μια χώρα που όπως όλα έδειχναν, τουλάχιστον από το 2004, ήταν σαφές ότι δεν θα μπορούσε να επιστρέψει όλα τα χρήματα που έπαιρνε. Σφάλμα των Ισπανών; Δηλαδή, κατά τη γνώμη σας μια οικογένεια ,που είναι ένας και μόνο ένας από τους χιλιάδες πελάτες μιας τράπεζας, θα πρέπει να διαθέτει όλες αυτές τις γνώσεις μακροοικονομίας, που ούτε οι "πατέρες" της "πατρίδας" μας της "ευρωπαϊκής" δεν διαθέτουν; Ενώ οι τράπεζες, που είναι λίγες, και που έχουν όλη αυτή την εξουσία που πηγάζει από τις αγορές, και χρέος τους είναι να παρακολουθούν τα θεσμικά επενδυτικά σχέδια, με τόσα τμήματα έρευνας που έχουν στη διάθεση τους, αυτές όχι,δεν γνώριζαν τι παιχνίδι έπαιζαν;
Δείτε, δεν πρόκειται για μια ιστορία καινούργια, αλλά για μια παλιά ιστορία, πολύ παλιά. Το νερό από τα ορεινά καταλήγει πάντα στα πεδινά. Το θυμάστε;
"Cur - inquit - turbulentam fecisti mihi aquam
bibenti?"
Laniger contra timens:
"Qui possum - quaeso - facere quod quereris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor."
Laniger contra timens:
"Qui possum - quaeso - facere quod quereris, lupe? A te decurrit ad meos haustus liquor."
Από το γνωστό
παραμύθι του Φαίδρου Ο λύκος και το
αρνάκι.
Στμ.σε ελεύθερη μετάφραση:Ο λύκος: "Γιατί βρωμίζεις το νερό που πίνω;
Και το τρομοκρατημένο
αρνί : Μα πως είναι δυνατόν λύκε, αφού το νερό που πίνω έρχεται από τη μεριά σου"
Από βορρά προς νότο ρέει η ρευστότητα, από το γερμανό
λύκο προς το ισπανικό αρνί. Και η
ανάλυση που ρίχνει όλες τις ευθύνες για τις επιλογές στους ισπανούς πολίτες (ή τους Έλληνες, ή τους Πορτογάλους,
ή τους Ιταλούς ή τους Ιρλανδούς), και δεν αναρωτιέται γιατί η αγορά χρήματος απότυχε να
κατευθύνει τις αποταμιεύσεις προς παραγωγικές δραστηριότητες, αφού η αγορά είχε
στη διάθεση της όλα τα αναγκαία εργαλεία (αναλυτές, δεδομένα, δείκτες) για τη
λήψη αποφάσεων, αν όχι ορθές τουλάχιστον συνετές, η ανάλυση αυτή βρίσκεται σε
διατεταγμένη υπηρεσία, είναι ιδεολογική, είναι ψέματα.
Προσοχή όμως: Η δικιά μου, δεν είναι μια θεωρία συνωμοσίας. Δεν υποστηρίζω ότι οι "κακοί" το έκαναν "επίτηδες". Αυτό που ισχυρίζομαι, είναι ότι οι αγορές ενήργησαν όπως ακριβώς μας λέει ο Κέινς ότι κινούνται οι αγορές, όπως δηλαδή, στο παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες όπου κάθε τράπεζα άρχισε να χορεύει (δηλαδή να δανείζει) ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να καθίσει(δηλαδή να της επιστραφεί το δανεικό χρήμα) όταν η μουσική θα τελείωνε (δηλαδή, όταν εκδηλωνόταν η κρίση).
Αυτό ονομάζεται αποτυχία της αγοράς. Και το να κατηγορείς τους απλούς ανθρώπους,το κάνεις μόνο μόνο για αντιπερισπασμό,για να αποσπάσεις την προσοχή από τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι, πολύ απλά, αυτό που ανέλυσα στο ποστ Χρηματοπιστωτική κρίση και κυβέρνηση της οικονομίας: η αγορά δεν είναι σε θέση να τοποθετήσει αποτελεσματικά τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, η αγορά είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Επομένως το Κράτος πρέπει να ξαναπάρει στα χέρια του τουλάχιστον ένα μέρος του κυκλώματος αποταμίευσης. Και από αυτό το αυτί οι φίλοι του "περισσότερη Ευρώπη", θα δείτε, ότι κουφίζουν ...
Εξάλλου, λυπάμαι, αλλά γιατί νομίζετε ότι τα μμε μας τριβελίζουν τα αυτιά με πράγματα αδιάφορα, άνευ σημασίας, όπως τα διάφορα "σκάνδαλα" .... Και τότε, ίσως, όλα αυτό το πληκτικό καν καν ενορχηστρωμένο από τον Εθνικό μας ενορχηστρωτή ίσως να σκοπεύει αλλού: όχι να βγάλει από τη μέση έναν αντίπαλο που δεν αντιστέκεται σε τίποτα, αλλά να ενισχύσει την ιδέα ότι έτσι κι αλλιώς όλοι ίδιοι είναι, ότι το κράτος είναι διεφθαρμένο, και επομένως θα πρέπει να περάσουμε στην πλήρη απελευθέρωση και στις ιδιωτικοποιήσεις, στα χέρια αν όχι των Γερμανών, τουλάχιστον σε μια ολιγαρχία τεχνοκρατών υποτίθεται αδιάφθορων ... τουλάχιστον μέχρις ότου οι ανάγκες της επόμενης αλλαγής καθεστώτος δεν θα βγάλουν στους δρόμους σκελετούς που σίγουρα δεν θα λείπουν από τα ντουλάπια τους!
Ναι, ναι, το Κράτος είναι διεφθαρμένο, και οι Ιταλοί το ίδιο, κυρία μου ... Στο μέσο ψηφοφόρο η στρατηγική αυτή θα πιάσει…
Η προηγούμενη «δημοκρατική επανάσταση» αυτή που μας οδήγησε στο ευρώ με τρόπο (δημοκρατικό;) όπως περιγράψαμε, είχε επίσης προετοιμαστεί προσεκτικά με μια εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης 360 μοιρών, κατά των πολιτικών κομμάτων. Βέβαια, δεν ήταν όλοι αθώοι, το ξέρουμε. Αλλά να θυμηθούμε επίσης ότι τα μέσα ενημέρωσης έδιναν (γιατί ήθελαν να δώσουν) την εντύπωση ότι όλοι τους ήταν ένοχοι. Και γνωρίζουμε ότι οι δίκες έδωσαν μια διαφορετική εικόνα, και επίσης γνωρίζουμε ότι ο "τεχνοκρατικός" δρόμος που πήραμε και για να καταπολεμηθεί η διαφθορά ("εμείς οι Ιταλοί δεν είμαστε σε θέση να κυβερνηθούμε από μόνοι μας, χωρίς ευρωπαϊκούς κανόνες θα χαθούμε") δεν έλυσε κανένα πρόβλημα, ούτε αυτό της διαφθοράς, και επειδή δημιουργήθηκαν τεράστια οικονομικά προβλήματα.
Φυσικά, αγαπητέ ψηφοφόρε, προχώρα, προχώρα προς το γκρεμό, με επιχειρήματα για πρωινάδικα. Να σου θυμίσω όμως,ότι τελικά, οι αριθμοί έχουν κάποια σημασία. Και οι αριθμοί, όπως έχουμε αναφέρει σε αυτό το μπλογκ, μας λένε ότι όσο και διεφθαρμένο να είναι το κράτος, το σύνολο των πτωχεύσεων του δημοσίου την τελευταία δεκαετία κόστισε λιγότερο από μια μεγάλη πτώχευση του ιδιωτικού τομέα.
Προσοχή όμως: Η δικιά μου, δεν είναι μια θεωρία συνωμοσίας. Δεν υποστηρίζω ότι οι "κακοί" το έκαναν "επίτηδες". Αυτό που ισχυρίζομαι, είναι ότι οι αγορές ενήργησαν όπως ακριβώς μας λέει ο Κέινς ότι κινούνται οι αγορές, όπως δηλαδή, στο παιχνίδι με τις μουσικές καρέκλες όπου κάθε τράπεζα άρχισε να χορεύει (δηλαδή να δανείζει) ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να καθίσει(δηλαδή να της επιστραφεί το δανεικό χρήμα) όταν η μουσική θα τελείωνε (δηλαδή, όταν εκδηλωνόταν η κρίση).
Αυτό ονομάζεται αποτυχία της αγοράς. Και το να κατηγορείς τους απλούς ανθρώπους,το κάνεις μόνο μόνο για αντιπερισπασμό,για να αποσπάσεις την προσοχή από τον πυρήνα του προβλήματος, που είναι, πολύ απλά, αυτό που ανέλυσα στο ποστ Χρηματοπιστωτική κρίση και κυβέρνηση της οικονομίας: η αγορά δεν είναι σε θέση να τοποθετήσει αποτελεσματικά τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών, η αγορά είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Επομένως το Κράτος πρέπει να ξαναπάρει στα χέρια του τουλάχιστον ένα μέρος του κυκλώματος αποταμίευσης. Και από αυτό το αυτί οι φίλοι του "περισσότερη Ευρώπη", θα δείτε, ότι κουφίζουν ...
Εξάλλου, λυπάμαι, αλλά γιατί νομίζετε ότι τα μμε μας τριβελίζουν τα αυτιά με πράγματα αδιάφορα, άνευ σημασίας, όπως τα διάφορα "σκάνδαλα" .... Και τότε, ίσως, όλα αυτό το πληκτικό καν καν ενορχηστρωμένο από τον Εθνικό μας ενορχηστρωτή ίσως να σκοπεύει αλλού: όχι να βγάλει από τη μέση έναν αντίπαλο που δεν αντιστέκεται σε τίποτα, αλλά να ενισχύσει την ιδέα ότι έτσι κι αλλιώς όλοι ίδιοι είναι, ότι το κράτος είναι διεφθαρμένο, και επομένως θα πρέπει να περάσουμε στην πλήρη απελευθέρωση και στις ιδιωτικοποιήσεις, στα χέρια αν όχι των Γερμανών, τουλάχιστον σε μια ολιγαρχία τεχνοκρατών υποτίθεται αδιάφθορων ... τουλάχιστον μέχρις ότου οι ανάγκες της επόμενης αλλαγής καθεστώτος δεν θα βγάλουν στους δρόμους σκελετούς που σίγουρα δεν θα λείπουν από τα ντουλάπια τους!
Ναι, ναι, το Κράτος είναι διεφθαρμένο, και οι Ιταλοί το ίδιο, κυρία μου ... Στο μέσο ψηφοφόρο η στρατηγική αυτή θα πιάσει…
Η προηγούμενη «δημοκρατική επανάσταση» αυτή που μας οδήγησε στο ευρώ με τρόπο (δημοκρατικό;) όπως περιγράψαμε, είχε επίσης προετοιμαστεί προσεκτικά με μια εκστρατεία των μέσων ενημέρωσης 360 μοιρών, κατά των πολιτικών κομμάτων. Βέβαια, δεν ήταν όλοι αθώοι, το ξέρουμε. Αλλά να θυμηθούμε επίσης ότι τα μέσα ενημέρωσης έδιναν (γιατί ήθελαν να δώσουν) την εντύπωση ότι όλοι τους ήταν ένοχοι. Και γνωρίζουμε ότι οι δίκες έδωσαν μια διαφορετική εικόνα, και επίσης γνωρίζουμε ότι ο "τεχνοκρατικός" δρόμος που πήραμε και για να καταπολεμηθεί η διαφθορά ("εμείς οι Ιταλοί δεν είμαστε σε θέση να κυβερνηθούμε από μόνοι μας, χωρίς ευρωπαϊκούς κανόνες θα χαθούμε") δεν έλυσε κανένα πρόβλημα, ούτε αυτό της διαφθοράς, και επειδή δημιουργήθηκαν τεράστια οικονομικά προβλήματα.
Φυσικά, αγαπητέ ψηφοφόρε, προχώρα, προχώρα προς το γκρεμό, με επιχειρήματα για πρωινάδικα. Να σου θυμίσω όμως,ότι τελικά, οι αριθμοί έχουν κάποια σημασία. Και οι αριθμοί, όπως έχουμε αναφέρει σε αυτό το μπλογκ, μας λένε ότι όσο και διεφθαρμένο να είναι το κράτος, το σύνολο των πτωχεύσεων του δημοσίου την τελευταία δεκαετία κόστισε λιγότερο από μια μεγάλη πτώχευση του ιδιωτικού τομέα.
Και καταλήγουμε, επιστρέφοντας και πάλι εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε, με μια απλή ερώτηση: μέχρι πότε είμαστε διατεθειμένοι να δεχόμαστε από αυτούς τους συμπαθητικούς Δαναούς που οι καρποί του έργου τους είναι μπροστά στα μάτια μας, και άλλες τέτοιες ευφυείς προτάσεις που στηρίζονται σε λάθος διαγνώσεις; Μέχρι πότε θα επιτρέπουμε να καταλαμβάνουν την πολιτική σκηνή, όσοι δήλωσαν ανοικτά ότι μας ξεγέλασαν, προτείνοντας ως λύση αυτό που ήταν ένα τεράστιο πρόβλημα (το ευρώ);
Και επειδή τελικά οι όροι του
ζητήματος είναι πολύ απλοί: ο σεβασμός
που οφείλουμε στους εαυτούς μας, στις οικογένειές μας, στη χώρα μας, στη
δημοκρατία, μας επιβάλει την ηθική υποχρέωση να απορρίψουμε τη λογική σύμφωνα
με την οποία οι Ιταλοί, οι Ευρωπαίοι, μπορούμε να κάνουμε το σωστό μόνο αν μας
τραβήξουν από τη μύτη. Αν δεν αρνηθούμε τώρα, με αποφασιστικότητα, τη
μέθοδο αυτή ,δεν θα μάθουμε την καταλήξη μας Αυτοί που μας επέβαλαν το ζουρλομανδύα του ευρώ,
αύριο ποιος ξέρει τι άλλο θα μπορούσαν να μας πασάρουν (και, ίσως, να το έχουν ήδη
κάνει), πάντα φυσικά, για το καλό μας, και μόνο γιαυτό.
Μόνο απορρίπτοντας αυτή τη λογική, και οποια άλλη πρόταση μας κάνουν αυτοί που ομολογούν ότι μας παραπλάνησε, μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα κρατήσουμε κάποια ψήγματα δημοκρατίας στην Ευρώπη. In inferno nulla est redemption, στην κόλαση δεν υπάρχει λύτρωση. Ετσι, και με το ευρώ, δεν μπορεί να υπάρξει Ευρώπη. Οι υποστηρικτές του "περισσότερη Ευρώπη" για να σωθεί το ευρώ λένε και πάλι ψέματα, είτε το γνωρίζουν, είτε όχι. Οποιος θέλει την Ευρώπη γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή είναι η στιγμή να κάνουμε ένα βήμα πίσω
[--->]
Μόνο απορρίπτοντας αυτή τη λογική, και οποια άλλη πρόταση μας κάνουν αυτοί που ομολογούν ότι μας παραπλάνησε, μόνο τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα κρατήσουμε κάποια ψήγματα δημοκρατίας στην Ευρώπη. In inferno nulla est redemption, στην κόλαση δεν υπάρχει λύτρωση. Ετσι, και με το ευρώ, δεν μπορεί να υπάρξει Ευρώπη. Οι υποστηρικτές του "περισσότερη Ευρώπη" για να σωθεί το ευρώ λένε και πάλι ψέματα, είτε το γνωρίζουν, είτε όχι. Οποιος θέλει την Ευρώπη γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτή είναι η στιγμή να κάνουμε ένα βήμα πίσω
[--->]
