Ονομάζεται
Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (TPI), και στα αγγλικά International Criminal Court (ICC) και ένας αφηρημένος αναγνώστης θα μπορούσε
να θεωρήσει ότι πρόκειται για ένα πραγματικό δικαστήριο, ένα από τα δικαστήρια
όπου ο νόμος είναι ίδιος για όλους. Εδώ, όμως, συμβαίνει το αντίθετο, το Διεθνές
Ποινικό Δικαστήριο είναι ένα δικαστήριο όπου ο νόμος, εξ ορισμού, δεν είναι ίδιος
για όλους.
Για να εξηγούμαστε: το δικαστήριο αυτό πέθανε τον Σλόμπονταν
Μιλόσεβιτς στη φυλακή.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Τους τελευταίους μήνες, το Διεθνές
Ποινικό Δικαστήριο προσπαθεί να απαγγείλει κατηγορίες στην κυβέρνηση της Συρίας
για "εγκλήματα πολέμου". Ποιος πρέπει να αποφασίσει εάν θα ξεκινήσει μια
τέτοια διαδικασία; Ενας Γενικός Εισαγγελέας, ενδεχομένως που θα έχει αυτή την αρμοδιότητα. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει Γενικός Εισαγγελέας, αλλά δεν είναι
σαφές ποιος τον διορίζει. Μήπως κάποια "παγκόσμια κυβέρνηση"; Όχι βέβαια.
Υπάρχουν χρηματοδότες που πληρώνουν την ορχήστρα και, επομένως, αυτοί αποφασίζουν
ποια μουσική θα πρέπει να ακούσουμε.
Ποιοι είναι αυτοί οι χρηματοδότες; Πρόκειται για την Ευρωπαϊκή
Ένωση, το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα
πραγματικά περίεργο παράδοξο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν περιλαμβάνεται μεταξύ
των 120 Κρατών-Μελών που υπέγραψαν την ιδρυτική σύμβαση σύστασης της Ρώμης, η
οποία καθιέρωσε το ΔΠΔ. Η μάλλον καλύτερα, στην αρχή ήτα , επί προεδρίας όμως του
Τζορτζ Μπους του νεώτερου, απόσυραν την υπογραφή τους.
Ο λόγος ; Επειδή οι
Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν τον εαυτό τους ως έναν λαό και μια χώρα ιδιαίτερη, η
οποία μπορεί να υπόκειται μόνο στους δικούς της νόμους.
Είναι δύσκολο λοιπόν να
φανταστεί κανείς ότι σε ένα Αμερικανό πρόεδρο ή σε ένα Αμερικανό στρατηγό ή σε οποιοσδήποτε
άλλο Αμερικανός (ή Άγγλο, ή φίλο τους) θα μπορούσαν να του απαγγελθούν
κατηγορίες από ένα μη αμερικανικό δικαστήριο.
Ετσι, προκειμένου να αποφύγει δυσάρεστες καταστάσεις, η
Ουάσιγκτον ακύρωσε την ένταξη της στο ΔΠΔ. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ
παραιτήθηκαν από τη χρήση του. Τους Αμερικανούς προέδρους τους βολεύει πολύ να
έχουν ένα δικαστήριο για να κρίνουν τους "άλλους". Από την άλλη, η
ιδέα ότι η αμερικανική νομοθεσία πρέπει να θεωρείται "παγκόσμια"
νομοθεσία έχει διαδοθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Μόνο που δεν ανήκουν όλοι στο
ίδιο στρατόπεδο. Για παράδειγμα, η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν δεν είναι. Και πολλοί
άλλοι, για παράδειγμα η Βενεζουέλα. Οι οποίες χώρες, φυσικά, δεν έχουν την
παραμικρή πρόθεση να υποστούν αυτή τη μεταχείριση.
Ωστόσο, το ΔΠΔ λειτουργεί, με τις 120 χώρες, που συνυπέγραψαν
το Καταστατικό της Ρώμης το 2002. Και η Δύση, με τα μεγάλα μέσα που διαθέτει, από
τότε προσπαθεί να το κάνει να λειτουργήσει προς το δικό της συμφέρον. Φτάνει
και μόνο να θυμίσουμε την περίπτωση του Αφγανιστάν, όπου δεκάδες διεθνείς
οργανισμοί ζήτησαν τη διεξαγωγή έρευνας για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι Αμερικανοί
στα 18 χρόνια (μέχρι τώρα) πολέμου, αλλά δεν έχει γίνει τίποτα.
Η κυβέρνηση του
Αφγανιστάν, από τη θέση της ως κατεχόμενης χώρας, εξέφρασε "ελεύθερα"
την άρνησή της. Μια άλλη απόπειρα μπλοκαρίστηκε - μετά την αντίθεση της
αμερικανικής κυβέρνησης – μετά από ομόφωνη απόφαση του δικαστηρίου, το οποίο
αρνήθηκε τη συνέχιση της έρευνας με το επιχείρημα ότι «οι προοπτικές επιτυχίας
θα ήταν πολύ περιορισμένες». Καλύτερα λοιπόν να υποβάλλετε αίτημα διερεύνησης
που θα έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
Επιπλέον, ένα κράτος μη μέλος (που δεν έχει υπογράψει, δηλαδή,
τη σύμβαση σύστασης του ΔΠΔ) δεν είναι υποχρεωμένο να εκδώσει ένα δικό του
πολίτη ο οποίος έχει διαπράξει εγκλήματα σε μια χώρα μέλος του ΔΠΔ και δεν
υπάρχουν μέσα διεθνούς εξαναγκασμού που να μπορούν να αναγκάσουν μια χώρα μη μέλος
να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου.
Αυτό εξηγεί πολύ καλά
και το λόγο που οι δύο μοναδικές ποινικές διαδικασίες ήταν αυτές που αφορούσαν την
πρώην Γιουγκοσλαβία και τη Ζάμπια. Η μία για να τιμωρηθούν τα εγκλήματα μιας
χώρας που δεν υπάρχει πια, διότι καταστράφηκε από το ΝΑΤΟ και η άλλη για μια
άλλη χώρα που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της από τις επιβολές
και τους εκβιασμούς της Δύσης.
Και μόνο τον κατάλογο των κατηγορουμένων του ad
hoc Δικαστηρίου της πρώην Γιουγκοσλαβίας να δει κανείς, αρκεί για να διαπιστώσει
μια δυσανάλογη και εχθρική στάση, την οποία πολλοί παρατηρητές ονόμασαν
"μονομερή και εκδικητική", απέναντι σε κατηγορούμενους Σερβικής εθνότητας.
Εν ολίγοις, το ΔΠΔ διώκει μόνο τους φτωχούς και τους
ηττημένους και, με βάση το δικό του Καταστατικό, φροντίζει να μην αγγίζει τα
αφεντικά του κόσμου και τους δολοφόνους τους.
Ακόμη και στην περίπτωση του Ιράκ
εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου ο Γενικός Εισαγγελέας του απέρριψε τη διερεύνηση των καταγγελιών με το
επιχείρημα ότι το Ιράκ δεν ήταν μέλος του ΔΠΔ και ότι δεν υπήρχαν αναφορές από
κράτη μέλη του ΔΠΔ που να δικαιολογούν
την έναρξη μιας ερευνητικής διαδικασίας. Η έρευνα δεν ξεκίνησε ποτέ.
Έτσι ο
Τόνι Μπλερ μπορεί να κοιμάται ήσυχος στη βίλα του στο νησί και να γυρίζει όλο
τον κόσμο συνεχίζοντας να εκτελεί διεθνείς αποστολές έναντι υψηλής αμοιβής.
Ίσως θα έπρεπε να ψάξει κανείς τη σταδιοδρομία των 16 μόνιμων
δικαστών και των δώδεκα δικαστών ad litem του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου
καθώς και το ύψος των καταθέσεων στους τραπεζικύς τους λογαριασμούς.
