Το ελληνικό πείραμα μοντέλο για τη «νέα Ευρωζώνη»

Μια αποκωδικοποίηση των προτάσεων της Κομισιόν για εμβάθυνση της νομισματικής ένωσης 

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

«Τώρα που ο καιρός είναι καλός είναι  η καλύτερη στιγμή για να φτιάξουμε  την οροφή».

 Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η ατάκα με την οποία η Κομισιόν απέδωσε  τη  συγκυρία  της  πρότασής  της  για  τον οδικό χάρτη εμβάθυνσης της Ευρωζώνης είναι πολύ πιτυχημένη. Τώρα, γιατί «ο καιρός  είναι καλός» στην Ευρωζώνη σηκώνει συζήτηση.

Ο Γιούνκερ χρησιμοποιεί συχνά τελευταία τη  φράση και θεωρητικώς εννοεί ότι ολόκληρη η νομισματική ένωση βρίσκεται σε ισχυρή ανάπτυξη, με την Ελλάδα τελευταία να συμπληρώνει  το παζλ. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, όμως, ίσως υπονοεί ότι η υπέρβαση της κρίσης δεν είναι κάτι οριστικό, και γι’ αυτό χρειάζεται επίσπευση των θεσμικών αλλαγών που θα ενισχύσουν το  ανοσοποιητικό  σύστημα  της  Ευρωζώνης. 

Λογικός  συλλογισμός,  αν  υπολογίσει  κανείς  ότι  η  ανάκαμψη  για  την  οποία  επαίρεται  η  ηγεσία  της  Ε.Ε.  θα  ήταν  ισχνή  χωρίς  τα  1,5  τρισ. ευρώ της ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

Ίσως, από την άλλη πλευρά, η αλληγορία του «καλού καιρού» υπονοεί κάτι διαφορετικό: τοκενό ηγεμονίας στην Ε.Ε. που έχει προκαλέσει η εκκρεμότητα σχηματισμού κυβέρνησης στοΒερολίνο. Η αδύναμη και εξαρτώμενη από τις διαπραγματεύσεις με το SPD Άνγκελα Μέρκελ  ίσως αποδειχθεί πιο δεκτική στις αλλαγές που προτείνει η Κομισιόν στην Ευρωζώνη, ενσωματώνοντας το μεγαλύτερο μέρος των προτάσεων Μακρόν. Αν ο υπολογισμός είναι σωστός θα αποδεχθεί στην επικείμενη σύνοδο της Ε.Ε. την ερχόμενη εβδομάδα όπου το σχέδιο «νέα Ευρωζώνη» θα μπει στο τραπέζι.

Πανευρωπαϊκό μνημόνιο  σε πέντε άξονες

Σε  τι  συνίσταται  αυτό  το  σχέδιο;  Με  βάση  τις  ανακοινώσεις  της  Κομισιόν  ,  στις  οποίες  επιχειρείται ένας συμβιβασμός ανάμεσα στις  «προωθημένες» γαλλικές προτάσεις και στον γερμανικό σκεπτικισμό, ο οδικός χάρτης εμβάθυνσης της Ευρωζώνης περιλαμβάνει τα εξής: 

1

Τη μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF) μέχρι τα μέσα του 2019, δηλαδή μέχρι τις επόμενες ευρωεκλογές. ΤοEMF θα κάνει περίπου τη δουλειά του ESM, δηλαδή  χρηματοδοτική  στήριξη  κρατών  που έχουν  προβλήματα  πρόσβασης  στις  αγορές  κρατικών ομολόγων, αλλά θα λειτουργεί καιως  έσχατος  δανειστής  προβληματικών  τραπεζών  σε  περίπτωση  που  το  Ενιαίο  Ταμείο 

Εξυγίανσης  που  έχει  συγκροτηθεί  υπό  την  εποπτεία της ΕΚΤ αδυνατεί να βοηθήσει.

Το EMF θα ενταχθεί στις Συνθήκες της Ε.Ε.(αν και  η  Γερμανία  το  θέλει  «ανεξάρτητο»),  θα λογοδοτεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά ταυτόχρονα- προφανώς για να καμφθούν γερμανικές αντιρρήσεις- «θα σεβαστεί τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων».

 Πράγμα που σημαίνει  ότι  καμιά  βοήθεια  δεν  εκταμιεύεται  αν  δεν  δώσει το πράσινο φως η Bundestag και άλλα βορειοευρωπαϊκά κοινοβούλια.

Επιπλέον, οι αποφάσεις του θα λαμβάνονται ομόφωνα πλην επειγουσών  καταστάσεων  για  τις  οποίες  θα αρκεί  πλειοψηφία  85%,  όπως  ισχύει  σήμερα  για τον ESM.

Αρα, η Γερμανία και η Γαλλία,που διαθέτουν πάνω από το 15% των ψήφων στο EMF-ESM βάσει της κλείδας συμμετοχής τους (τα χρήματα που εισφέρουν), διατηρούν  βέτο στις αποφάσεις. 

2

Την  ένταξη  στις  Συνθήκες  της  Ε.Ε.  των  βασικών διατάξεων του λεγόμενο «Δημοσιονομικού Συμφώνου», που είχε εγκριθεί το  2012 ως «διακυβερνητική συνθήκη», δηλαδήεκτός νομικού πλαισίου της Ε.Ε. Πρόκειται για  τους κανόνες των «ισοσκελισμένων προϋπολογισμών» που προωθήθηκαν στην κορύφωση της ελληνικής κρίσης και με την Ελλάδα πεδίο πρώτης εφαρμογής μέσω των Μνημονίων.

Επιβάλλουν μηδενικό έλλειμμα ή πλεόνασμα, υποχρέωση μείωσης του χρέους κατά 5% κάθε  χρόνο σε χώρες με χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, «αυτόματα» διαρθρωτικά μέτρα σε περίπτωση απόκλισης και πρόστιμα σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Είναι η επιτομή της συνταγματοποιημένης λιτότητας που διορθώνει προς το χειρότερο το Σύμφωνο Σταθερότητας, κάνοντάς το να φαίνεται... σχεδόν συμπαθές.

3

Τη θέσπιση νέων «δημοσιονομικών μέσων  για  τη  σταθερότητα  της  Ευρωζώνης  στο πλαίσιο της Ε.Ε.» Πρόκειται για έναν τεχνοκρατικό ευφημισμό για την καθιέρωση Μνημονίων ελληνικού τύπου σε κάθε κράτος της  Ε.Ε., αλλά με την ευρωπαϊκή «νομιμοποίηση»που  δεν  είχαν  τα  Μνημόνια,  καθ’  ομολογία  πλέον  όλης  της  ευρωπαϊκής  πολιτικής  ελίτ. 

Τα κράτη θα δεσμεύονται σε «εθνικά σχέδια μεταρρυθμίσεων», η Κομισιόν θα προσφέρει «τεχνική υποστήριξη» για την υλοποίησή τους  (κάτι μεταξύ τρόικας και task force), η υλοποίηση θα αξιολογείται με εκθέσεις προόδου (λέγε «αξιολόγηση»), ενώ ανάλογα με τις επιδόσεις τους θα έχουν πρόσβαση σε μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων (αποθεματικό) για την οικονομική στήριξη των «μεταρρυθμίσεων». 

 Ένας ανάλογος μηχανισμός δέσμευσης σε «μνημόνια μεταρρυθμίσεων» προβλέπεται για τα κράτη υπό ένταξη στο ευρώ.

4

Τη   δημιουργία   «μηχανισμού   σταθεροποίησης  για  τη  διατήρηση  των  επιπέδων των  επενδύσεων  σε  περιπτώσεις  μεγάλων ασύμμετρων κλυδωνισμών». Πίσω απ’ αυτήτη  γριφώδη  διατύπωση  κρύβεται  το  φιάσκο  των Μνημονίων στην Ελλάδα, με τα οποία ηυποτιθέμενη  «χημειοθεραπεία»  προκάλεσε  ραγδαία επέκταση του καρκίνου και πρωτοφανή ύφεση που διέψευσε κάθε εκτίμηση των «θεραπόντων ιατρών». 

Η Κομισιόν επιχειρείνα συμβιβάσει διάφορες προτάσεις, όπως η ιταλική για Ευρωπαϊκό Ταμείο Αντασφάλισης Ανεργίας, η γαλλική για Ευρωπαϊκό Σύστημα  Προστασίας Επενδύσεων και προϋπολογισμότης Ευρωζώνης και η γερμανική για ένα «αποθεματικό απρόβλεπτων περιστάσεων», με δέσμευση  κεφαλαίων  από  τα  κράτη  μέλη  που  θα  εκταμιεύονται  όταν  προκύπτει  θέμα.  Το  τελευταίο είναι η γερμανική απάντηση στον περίφημο  «ηθικό  κίνδυνο»  της  μεταβίβασης  πόρων από τη μια χώρα στην άλλη. 

Η  Κομισιόν  επιχειρεί  να  συνθέσει  αυτές  τις  προτάσεις  αυτές  σε  έναν  μηχανισμό  στήριξης  των  επενδύσεων  και  αποτροπής  βαθιάς  ύφεσης στον οποίο θα εισφέρει ο κοινοτικόςπροϋπολογισμός με ένα μικρό ποσό αλλά και με δάνεια, το EMF επίσης με δάνεια «υπό τηνεγγύηση του προϋπολογισμού της Ε.Ε.» και τα κράτη με «εθελοντικές συνεισφορές». Όμως,η  προσφυγή  ενός  κράτος  στον  «σταθεροποιητικό μηχανισμό» θα προϋποθέτει δέσμευση «σε υγιείς πολιτικές». Εδώ δεν περιγράφεται μόνο  η  πρακτική  των  μνημονίων,  αλλά  στο 

όνομα του «ηθικού κινδύνου» αναπαράγεται ο  σχιζοειδής  κανόνας  της  ΕΚΤ  να  εξαιρέσει από  τους  ποταμούς  ρευστότητας  χώρες  που  την είχαν περισσότερη ανάγκη. Πρακτικά μόνο την Ελλάδα.

5

Τη θέσπιση Ευρωπαίου υπουργού Οικονομίας  και Οικονομικών, κατά τη γαλλική πρόταση, ο οποίος θα έχει ταυτόχρονα τις θέσεις του Αντιπροέδρου της Κομισιόν και του προέδρου του Eurogroup. Ο δαιμόνιος Γιούνκερ υποθέτει ότι βρήκε τον ιδεώδη τρόπο να διεμβολίσει τη γερμανική στρατηγική αποδυνάμωσης της Κομισιόν στη διακυβέρνηση της Ευρωζώνης και διατήρησης του ανεξέλεγκτου Eurogroup. Ο υπουργός- Επίτροπος- πρόεδρος του Eurogroup  θα σηκώσει το βάρος της τυπικής λογοδοσίαςστο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά για το ίδιο το πανίσχυρο Eurogroup πουθενά δεν αναφέρεταιότι θα υπερβεί τον «άτυπο» χαρακτήρα του και θα νομιμοποιηθεί ως θεσμικό όργανο της Ε.Ε.

Μ’ αυτή τη λαθροχειρία επιχειρείται να διασωθεί η γαλλογερμανική συναίνεση ως πυρήναςτης Ευρωζώνης, και ταυτόχρονα να διατηρήσει τον επιτελικό της ρόλο η νομενκλατούρα τηςΚομισιόν.

Αβέβαιος ο συμβιβασμός

Η προσεκτική  ανάγνωση  της  πρότασης  αποκαλύπτει ότι η «νέα Ευρωζώνη» επιχειρείται να οικοδομηθεί εν μέρει με τα ράκη του ελληνικού πειράματος. Ολόκληρη η νομισματική ένωση  φασκιώνεται σ’ έναν μνημονιακό ζουρλομανδύα. η ήδη περίπλοκη αρχιτεκτονική της περιπλέκεται κι άλλο, προκειμένου να διατηρηθούν τα σημερινά  κέντρα  εξουσίας  και  να  μη  θιγούν  κατοχυρωμένα «δικαιώματα» ηγεμονίας, γερμανικά και όχι μόνο. Και πάλι, η πιθανότητα να γίνει αποδεκτό αυτό το συμβιβαστικό πλαίσιο χωρίς αντιρρήσεις, ενστάσεις και ανταγωνισμούς είναι μικρή.  Στην  επικείμενη  σύνοδο  κορυφής  της  Ε.Ε. θα δούμε πάλι τις ομαδοποιήσεις «νοτίων», «βορείων» και λοιπών. Το γεγονός ότι η γερμανική  ηγεσία  είναι  αποδυναμωμένη  φαντάζει σε  κάποιους  ως  «ευκαιρία»,  αλλά  μπορεί  να  αποδεχθεί τροχοπέδη στις αποφάσεις. 

[--->]