H Παλαιστινιακή υπόθεση έχει φτάσει στο πιο κρίσιμο σημείο καμπής της κατά τον 21ο αιώνα

Μετά από πρόσκληση του Αραβικού Κέντρου Επικοινωνίας και Αλληλεγγύης, η πρ. αν. Υπουργός Οικονομικών Νάντια Βαλαβάνη  συμμετείχε στο άνοιγμα του «4^ου Διεθνούς Φόρουμ για Δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη», που συνήλθε στη Βηρυτό την Κυριακή, 29 Ιουλίου2018.

Στη συνάντηση συμμετείχαν 500 προσωπικότητες και εκπρόσωποι όλων των παλαιστινιακών οργανώσεων και πολλών κομμάτων του αραβικού κόσμου, λαϊκοί και κληρικοί, σουνίτες, σιίτες και χριστιανοί όλων των δογμάτων, καθώς και δεκάδες ξένοι, ανάμεσα τους ένας σημαντικός αριθμός αμερικανοεβραίων, μεταξύ των οποίων και ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του Πανεπιστημίου Πρίνστον, Richard Anderson Falk. OFalk υπήρξε μεταξύ 2008-2013 ο Ειδικός Εισηγητής του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για την «κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα από το 1967 εδάφη», ενώ το Ισραήλ του απαγορεύει όλα αυτά τα χρόνια την είσοδο του στη χώρα.

Ταυτόχρονα με την έναρξη του Φόρουμ αφέθηκε ελεύθερη στα Κατεχόμενα από τις Ισραηλινές φυλακές μετά από 7μηνη κράτηση η Παλαιστίνια έφηβη Αχέντ Ταμίμι, η οποία κατά τη διάρκεια διαδήλωσης είχε χαστουκίσει Ισραηλινό στρατιώτη μετά τον πυροβολισμό ξαδέρφου της στο πρόσωπο. Το 4ο Φόρουμ αποφάσισε να ονομαστεί τιμητικά «Φόρουμ Αχέντ Ταμίμι».

Κατά το άνοιγμα του Φόρουμ προβλήθηκαν δύο μαγνητοσκοπημένα μηνύματα από την Ιερουσαλήμ, του Αρχιεπισκόπου της Σεβάστειας (Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ) και του Μουφτή της Ιερουσαλήμ, ενώ μίλησαν ο Πρόεδρος του Αραβικού Κέντρου Επικοινωνίας και Αλληλεγγύης και η Νάντια Βαλαβάνη. Η τελευταία, αναλύοντας τα νέα στοιχεία που διαμορφώνουν σήμερα την πραγματικότητα στην περιοχή, τόνισε ότι το Παλαιστινιακό βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή  του κατά τον 21ο αιώνα και, προκειμένου να υπάρξει διεθνής κινητοποίηση,  επείγει κατά προτεραιότητα η ενημέρωση  για την υπό διαμόρφωση νέα κατάσταση. Μετά το άνοιγμα ξεκίνησαν μια σειρά θεματικές συνεδριάσεις, με εισηγήσεις και τοποθετήσεις των συμμετεχόντων.

Επισυνάπτεται η ομιλία της Νάντιας Βαλαβάνη στ’  αγγλικά και στα ελληνικά.

Αθήνα, 3..9.2018

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ ΝΑΝΤΙΑΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗ

ΣΤΟ 4^Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΟΡΟΥΜ  ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ

                                                                        Βηρυτός, 29.7.2018

Είναι μεγάλη τιμή για μένα η πρόσκληση συμμετοχής στο 4^ο Διεθνές Φόρουμ για Δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη και, ακόμη περισσότερο, τ’ ότι μου ζητήθηκε ν’  απευθυνθώ στο Φόρουμ κατά το άνοιγμα του.

Πιστεύω ότι η Παλαιστινιακή υπόθεση έχει φτάσει στο πιο κρίσιμο σημείο καμπής της κατά τον 21^ο αιώνα. Αυτό συνέβη μεταξύ διαρροών από μυστικές διαπραγματεύσεις για το αυτοαποκαλούμενο «Deal (Διαπραγμάτευση) του Αιώνα» των ΗΠΑ - πρώτη συγκεκριμένη έκφραση του οποίου ήταν η ντε-φάκτο αναγνώριση από μεριάς Ηνωμένων Πολιτειών της προσάρτησης της Ιερουσαλήμ ως ενοποιημένης πρωτεύουσας του Κράτους του Ισραήλ μέσω της μεταφοράς της Πρεσβείας τους από το Τελ Αβίβ προκαλώντας με ανοιχτό τρόπο και παραβιάζοντας το Διεθνές Δίκαιο -, της πρόσφατης θέσπισης στο Ισραήλ του «Νόμου για το Έθνος-Κράτος» και της προσχηματικής παραπομπής στο ράφι του νομοσχέδιου δημογραφικής μηχανικής για την «Ευρύτερη Ιερουσαλήμ», που δίνει το σήμα «μέσα οι άποικοι, έξω οι Παλαιστίνιοι»: ‘Όλα τα παραπάνω τορπιλίζουν τη Λύση των Δύο Κρατών.

Αυτή τη χρονιά ένα νέο κύμα αντίστασης και η πρόσφατες εξελίξεις στον αγώνα των 6.400 Παλαιστινίων στις ισραηλινές φυλακές – οι 500 απ’ τους οποίους κρατούνται με το μέτρο της διοικητικής κράτησης χωρίς δίκη ή απαγγελία κατηγοριών, κάποιοι εδώ και 14 χρόνια -, αποδεικνύουν ότι η παλαιστινιακή υπόθεση παραμένει ζωντανή παρά την τελμάτωση της κατά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα: Πράγμα που πληρώθηκε με πολύ ψηλή τιμή, με μεγάλο αριθμό ζωών άοπλων πολιτών, ανάμεσα τους γυναίκες και παιδιά, που χάθηκαν κάτω από τα πυρά του ισραηλινού στρατού, πιο πρόσφατα στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στα σύνορα της Γάζας όπου οι στρατιώτες αντιμετωπίζουν τους διαδηλωτές σαν ένοπλους μαχητές.

Το Παλαιστινιακό έχει επίσης σημειώσει πρόοδο στη συνείδηση ενός σημαντικού τμήματος της ανθρωπότητας, μ’  ένα όχι ασήμαντο αριθμό ιδρυμάτων σε διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο να συμμετέχουν  στο κίνημα BDS (σ.σ.: Boycott, Divestment and Sanctions – Μποϊκοτάζ, Αποεπένδυση και Κυρώσεις σε βάρος του Ισραήλ), μεταξύ τους και κάποια που  συνδέονται με το κράτος, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, τον Καναδά και τη Λατινική Αμερική, ορισμένα απ’  αυτά υιοθετώντας μια ακόμα πιο  κατηγορηματική στάση.

Την ίδια περίοδο υπάρχει στροφή προς το χειρότερο σε χώρες που χαρακτηρίζονταν από παραδοσιακές σχέσεις φιλίας μεταξύ των λαών τους και ακόμα και μεταξύ των κυβερνήσεων τους και του αραβικού κόσμου, καθώς και ως προς την παλαιστινιακή υπόθεση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα γι’  αυτό αποτελεί η νέα στάση που υιοθέτησε η χώρα μου, η Ελλάδα, κατά την τελευταία δεκαετία της οξείας οικονομικής κρίσης καλλιεργώντας στενούς οικονομικούς αλλά και στρατιωτικούς δεσμούς με το Ισραήλ και ντε-φάκτο αποσυρόμενη από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει έναντι των Παλαιστινίων (σ.σ.: πριν απ’  όλα για την αναγνώριση από την Ελληνική Βουλή, όπως έχει κάνει η Βουλή σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια, του Κράτους της Παλαιστίνης). 

 Αυτή η στροφή εντάθηκε, δυστυχώς, τα τελευταία τρία χρόνια κατά την περίοδο διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ ακολουθώντας, κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά, τη συντριπτική παράδοση της νέας ελληνικής κυβέρνησης στα βίτσια των Ευρωπαίων δανειστών μας και του ΔΝΤ από τον Ιούλιο του 2015 και την ενίσχυση του ευρωατλαντικού προσανατολισμού της χώρας. Το χτύπημα για όλους μας ήταν ακόμη ισχυρότερο επειδή προέρχεται από μια εθνική και πολιτική κουλτούρα που για 70-τόσα-χρόνια στέκεται σταθερά στο πλευρό του Παλαιστινιακού λαού και του δικαιώματος του για αυτοδιάθεση και για δική του χώρα στη γη της Παλαιστίνης.

Συνοψίζοντας κάποιες εκτιμήσεις για αυτή την κατάσταση, θα έλεγα τα παρακάτω:

Πρώτα απ’  όλα, σχετικά με το αυτοαποκαλούμενο «Deal του Αιώνα» του Προέδρου Τραμπ, δηλ. για ένα σχέδιο που υποτίθεται ότι θα υπερβεί τα εσκαμμένα όλων των γνωστών σχεδίων πετυχαίνοντας να βάλει τέρμα γενικότερα στη διαμάχη Ισραήλ-Αραβικού κόσμου και ειδικότερα στο πρόβλημα που βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της διαμάχης, τη σύγκρουση Παλαιστινίων-Ισραήλ. Απ’ ότι πληροφορούμαστε μέσω διαφόρων διαρροών, αυτό θα επιτευχθεί δίνοντας προτεραιότητα στην οικονομία έναντι της πολιτικής επίσης όσον αφορά το Παλαιστινιακό. Δεν είναι τυχαίο ότι το «Deal» έχει επονομαστεί και «η οικονομική προσέγγιση της ειρήνης». 

Η εφημερίδα Χααρέτζ (σ.σ.: στηρίζει τους Εργατικούς του Ισραήλ και την ευρύτερη αντιπολίτευση υπό την πρώην υπουργό Άμυνας Τζίπνι Λίβι) αναφέρει στις 17.6.2018 ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν μέσω των απεσταλμένων τους να συγκεντρώσουν μεταξύ 500 εκατομμυρίων και 1 δις δολαρίων από ένα αριθμό Μεσανατολικών Αραβικών χωρών για μια σειρά projects – ένα εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, ηλιακή ενέργεια, ένα λιμάνι κι ίσως κι ένα αεροδρόμιο – που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες των ανθρώπων στη Γάζα και θ’  ανοίξουν θέσεις δουλειάς για τους κατοίκους της, πιθανόν με το Βόρειο Σινά ν’  αποτελεί μέρος του «Deal».

Αυτό θα τερμάτιζε την οξεία απειλή ανθρωπιστικής καταστροφής στη Λωρίδα της Γάζας μετά από την επί ένα τέταρτο του αιώνα ασφυξία που έχει προκαλέσει το Ισραήλ σε βάρος σχεδόν 2 εκατομμυρίων Παλαιστινίων εκεί βομβαρδίζοντας περιοδικά τις υποδομές τους και τους ίδιους τους ανθρώπους – και θα χρησιμοποιούνταν ως «κλειδί» από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για να κερδίσει την υποστήριξη των Αράβων ηγετών έναντι του Μεσανατολικού «Deal ειρήνευσης» της.

Όσον αφορά τη Δυτική όχθη, της οποίας ο συνολικός πληθυσμός σήμερα ξεπερνά τα 3,2 εκατομμύρια, με τους 2.345.000 απ’  αυτούς να είναι  Παλαιστίνιοι Άραβες: Σύμφωνα με μια έκθεση του Σαέμπ Έρεκατ (σ.σ.: ο επικεφαλής Παλαιστίνιος διαπραγματευτής με το Ισραήλ) προς την ηγεσία της PLO πριν τα τελευταία Χριστούγεννα, οι ΗΠΑ αναγνωρίζοντας την προσάρτηση μιας ενοποιημένης Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, επιχειρούν να θέσουν την Ανατολική Ιερουσαλήμ «εκτός διαπραγμάτευσης» ως πρωτεύουσα ενός Παλαιστινιακού Κράτους - «κατασκευάζοντας», ταυτόχρονα, μια Παλαιστινιακή «πρωτεύουσα» στο χωριό Αμπού Ντις πίσω από το Τείχος κοντά στα παλιά τείχη της Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με την έκθεση του Έρεκατ, είναι θέμα μηνών για τον Τραμπ να εγκρίνει μια Ισραηλινή Διακήρυξη για την προσάρτηση θυλάκων γης με παράνομους Ισραηλινούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη. Με άλλα λόγια, το Ισραήλ θα προσαρτήσει μονομερώς αμφισβητούμενες περιοχές.

 Ο Νετανιάχου σκοπεύει να προσαρτήσει το 15%, ενώ ο Τραμπ επιμένει για 10%. Και στα δύο ποσοστά δεν συμπεριλαμβάνεται η Ανατολική Ιερουσαλήμ. Δε συμπεριλαμβάνεται επίσης  η Κοιλάδα του Ιορδάνη, που αποτελείται από Παλαιστινιακή αγροτική γη πρώτης ποιότητας και συνιστά το 25% της Δυτικής Όχθης και για την οποία η κυβέρνηση του Τραμπ εμφανίζεται έτοιμη να συμφωνήσει στην παραχώρηση σε μόνιμη βάση «αποκλειστικού ελέγχου ασφαλείας» στο Ισραήλ. 

Έτσι οι Παλαιστίνιοι κινδυνεύουν να βρεθούν με τμήματα γης που στο σύνολο τους θ’  απαρτίζουν περίπου το μισό των Κατεχόμενων Εδαφών ή μόλις το 11%  της έκτασης που αναγνωριζόταν ως Παλαιστίνη υπό τη Βρετανική Εντολή. Οι Παλαιστινιακές περιοχές θα είναι αποστρατιωτικοποιημένες και το Ισραήλ θα διατηρεί τον έλεγχο των συνόρων και του ουρανού, καθώς και του «διαδρόμου» μεταξύ των Παλαιστινικών εδαφών στη Δυτική Όχθη και της Λωρίδας της Γάζας, αν ποτέ δημιουργούνταν ένας τέτοιος «διάδρομος». Φυσικά ένα τέτοιο «δήθεν κράτος»  δε θα ήταν τίποτα περισσότερο από ένα Προτεκτοράτο χωρισμένο στα δύο υπό καθεστώς που θα μπορούσε να αποκληθεί ως «Ισραηλινή Εντολή».

Δεύτερον, σχετικά με το περιεχόμενο του «Νομοσχέδιου για την Ευρύτερη Ιερουσαλήμ», που επιστρέφει βίαια μέσω της πόρτας που ανοίγει το «Deal του Αιώνα»: Αν και η φόρμουλα του Τραμπ δεν περιέχει οποιοδήποτε χρονοδιάγραμμα για τη δημιουργία ακόμη και αυτού του «μη κράτους» Παλαιστινιακού «Κράτους», υποστηρίζει, όπως έχει ήδη αναφερθεί, την προτεινόμενη από το Ισραήλ προσάρτηση του 10-15% των περιοχών της Δυτικής Όχθης μέχρι το τέλος αυτού του χρόνου.

Αν συμπεριληφθεί ο μόνιμος έλεγχος από το Ισραήλ της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Κοιλάδας του Ιορδάνη, το Ισραήλ θα έχει ενσωματώσει περισσότερο από το 60% της Δυτικής Όχθης. Αυτό θα του επιτρέψει να προσαρτήσει τον καθένα από τους 200 οικισμούς που υπάρχουν διάσπαρτοι στη Δυτική Όχθη, με τον κάθε άποικο να παραμένει επιτόπου υπό Ισραηλινή κυριαρχία: Μια εθνοκάθαρση χωρίς τη χρήση όπλων. Με τα υπολείμματα θα συγκροτηθεί η καρικατούρα ενός μη κυρίαρχου και μη βιώσιμου «Παλαιστινιακού Κράτους»-ανοιχτή κοροϊδία έναντι της «Λύσης των Δύο Κρατών».

Τρίτο, θεωρείται δεδομένο ότι η φόρμουλα του Τραμπ απαιτεί η PLO να παραδώσει τον ακρογωνιαίο λίθο της Παλαιστινιακής Διασποράς επί σχεδόν 70 χρόνια: το δικαίωμα καθενός ανάμεσα στα 5 εκατομμύρια Παλαιστινίων προσφύγων να επιστρέψει στο σπίτι και στη γη του στην Παλαιστίνη, απ’ τα οποία εξορίστηκαν αυτός κι η οικογένεια του - είτε αυτά βρίσκονται στο Ισραήλ είτε στα κατεχόμενα από το Ισραήλ εδάφη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στα σύνορα της Γάζας ονομάστηκαν «Η Πορεία για τη Μεγάλη Επιστροφή».

Τέταρτο, είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς την προσθήκη του νέου Βασικού Νόμου έξω απ’ το πλαίσιο της καμπάνιας της Αμερικανικής Κυβέρνησης για το «Deal του Αιώνα» (σ.σ.: το Ισραήλ δεν έχει Σύνταγμα, αλλά εν είδη Συντάγματος μια σειρά Βασικούς Νόμους κατά τα πρότυπα του Αγγλικού Δίκαιου, που ψηφίζονται, τροποποιούνται και καταργούνται με απλή πλειοψηφία). 

Ταυτόχρονα, η ανακήρυξη του Κράτους του Ισραήλ «για φυσικούς, θρησκευτικούς και ιστορικούς λόγους» ως το έθνος-κράτος του Εβραϊκού λαού που κατέχει μόνο αυτός μέσα στα σύνορα του ως αποκλειστικό το δικαίωμα για αυτοδιάθεση και η αναγόρευση των οικισμών σε «εθνική αξία», ενώ υποβιβάζεται η αραβική γλώσσα από επίσημη γλώσσα του κράτους πλάι στα εβραϊκά σε γλώσσα «ειδικού καθεστώτος»,  επισημοποιεί τις εθνοτικο-θρησκευτικές διακρίσεις που ασκούνταν όλα αυτά τα χρόνια ενάντια στους Παλαιστινίους στην πράξη, επιταχύνει τη γκετοποίηση και τσιμεντάρει ένα υπό διαμόρφωση καθεστώς απαρτχάϊντ, το οποίο οικοδομείται εδώ και χρόνια.

Το Νομικό Κέντρο για τα Δικαιώματα της Αραβικής Μειονότητας στο Ισραήλ, το Αντάλα, έχει ετοιμάσει ένα κατάλογο περισσότερων από 65 Ισραηλινών νόμων, οι οποίοι «ασκούν άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις σε βάρος των Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ ή/και των Παλαιστινίων κατοίκων στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη στη βάση του εθνοτικού τους προσδιορισμού»: Περιορίζοντας τα δικαιώματα των Παλαιστινίων σε όλες τις σφαίρες ζωής, από τα δικαιώματα υπηκοότητας μέχρι το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής, τα δικαιώματα κατοχής γης και στέγασης, τα δικαιώματα εκπαίδευσης, τα πολιτιστικά και γλωσσικά δικαιώματα, τα θρησκευτικά δικαιώματα και τα δικαιώματα των καθιερωμένων διαδικασιών κατά τη διάρκεια της κράτησης.

Την ίδια στιγμή, η πρόσδοση συνταγματικού στάτους στο καθεστώς των διακρίσεων και η απάλειψη οποιασδήποτε, έστω και λεκτικής, δέσμευσης στη δημοκρατία και την ισότητα μέσω του νέου Βασικού Νόμου περί Έθνους-Κράτους είναι η σοβαρότερη ένδειξη ότι το Ισραήλ οδεύει προς την παγίωση της πραγματικότητας του Ενός Κράτους,  απογοητεύοντας ταυτόχρονα τον Εβραϊκό λαό εντός των συνόρων του και την Εβραϊκή Διασπορά: Δε μπορεί να έχεις ένα κράτος θεσπισμένων διακρίσεων, αποκλειστικά για τον Εβραϊκό λαό, κι αυτό να είναι δημοκρατικό με οποιαδήποτε έννοια που να μετράει.

Ούτε μπορεί ένα τέτοιο κράτος να αποτελέσει εταίρο για μια δίκαιη και μόνιμη ειρήνη. Απ’ αυτή τη σκοπιά, η ανατροπή αυτής της συνταγματικής πραγματικότητας καθώς και της πραγματικότητας που δημιουργείται όλα αυτά τα χρόνια στην πράξη είναι ζωτικής σημασίας για οποιουσδήποτε άντρες ή γυναίκες δημοκρατικών φρονημάτων, που είναι ιστορικά συνειδητοί και αποφασισμένοι ν’  αγωνιστούν ταυτόχρονα ενάντια σε κάθε μορφή αντισημιτικής προκατάληψης και στενομυαλιάς επίσης ανάμεσα στον Εβραϊκό λαό. 

Ο ιμπεριαλισμός δεν είναι παντοδύναμος. Το αποτέλεσμα του πολέμου στη Συρία το αποδεικνύει. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι το νέο αμερικάνικο «Deal του Αιώνα» θα έχει καλύτερη τύχη ως προς την επίτευξη των στόχων του απ’  ότι όλα τα προηγούμενα ιμπεριαλιστικά σχέδια που εφαρμόστηκαν στην περιοχή. Ούτε ο Βασικός Νόμος περί Έθνους-Κράτους θα πετύχει τους δικούς του στόχους. Αλλά, όπως ξέρετε πολύ καλά, στην πραγματικότητα πολύ καλύτερα από μένα, αυτό δε συνέβη ποτέ με αυτόματο τρόπο. Απαιτεί ενότητα στάσης μεταξύ των Αραβικών λαών και ανάμεσα στις γραμμές των ίδιων των Παλαιστινίων, έδαφος κοινής πάλης με όλους όσοι σκέφτονται ανάλογα στις γραμμές του Εβραϊκού λαού καθώς και την ανανέωση  ένα κύματος αλληλεγγύης για την Παλαιστινιακή υπόθεση σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τι θα έπρεπε να κάνουν αυτή την περίοδο όλοι οι άνθρωποι που νοιάζονται για δικαιοσύνη στην Παλαιστίνη; Αυτό είναι το ερώτημα που καλούμαστε ν’  απαντήσουμε ανοίγοντας το διάλογο μεταξύ μας στο παρόν 4^ο Φόρουμ.

Προσωπικά θα ήθελα να προσθέσω μόνο μια όψη του ζητήματος: Είναι καινούργια η κατάσταση που διαμορφώνεται σήμερα και δεν είμαι σίγουρη ακόμα κι αν όλοι μας το έχουμε συνειδητοποιήσει αυτό. Πολλοί άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο δεν το έχουν συνειδητοποιήσει.

Ο δικός μου λαός, ο Ελληνικός, ιστορικά και πρακτικά σταθερός φίλος του Παλαιστινιακού λαού και υποστηρικτής της υπόθεσης του, υπό το βάρος ενός εξουθενωτικού αγώνα επιβίωσης μέρα με τη μέρα σε μια βομβαρδισμένη οικονομία υπό το τιμωρητικό καθεστώς 32.000 νέων νομοθετικών ρυθμίσεων που επέβαλλαν οι Ευρωπαίοι δανειστές και το ΔΝΤ στην ελληνική νομική πραγματικότητα και στη ζωή από το 2010, δεν το έχει συνειδητοποιήσει αυτό.

Για να μπορείς να δράσεις, πρέπει πριν απ’  όλα να ξέρεις. Πιστεύω ότι αυτό, η εκτίμηση της υπό διαμόρφωση κατάστασης και η κοινοποίηση των νέων δεδομένων, είναι ακόμη πρωταρχικότερης σημασίας σήμερα.